Iet Leidse stadsbeeld
s boeiend, maar je
unt het nooit
olmaakt genoeg krijgen
Nieuwe schoorsteen voor vuilverbranding
EN/REGIO
EL 8 VAN HUTSPOT, HARINGEN WITTEBROOD
BURGERLIJKE
STAND
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 12 MEI 1982 PAGINA S
LANGS
Op mijn omwegen door stad en land kom
ik graag mensen tegen. Elke morgen tussen
tien en elf uur kunt u mij telefonisch vertel-
len wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Het nummer van mijn geduldi
ge telefoon is 071-122244; u kunt dan naar
toestel 18 vragen.
W
door Ton Pieters
stadsbeeld van Lei-
verandert van dag
ig: waar gisteren nog
rijweg was, is het
aag een woestenij,
ook is er plotseling
staiijweids, bijna zuidelijk
'omi i
i heii
ike
oend, terras in plaats
een zandafgraving.
stad verschilt van
ils tot impuls; laat
dat deze goede stad
ndert van jaar tot
en van eeuw tot
Voldoende stof dus
j aflevering 8 van de
na iaar l°Pende, terug-
kende en roemrijke
„Hutspot, Haring en
t/irscjebrood", ditmaal ge-
aan Tien eeuwen
en, Leienaars en hun
ibeeld. Auteurs zijn
Leverland en R. C.
in Maanen; bijdragen
rde D. E. H. de Boer.
zal niemand verbazen,
in eeuw of tien terug de
zetting die toen voor
in doorging, meer weg
van een stel Drentse
;enhutten, omringd door
boomgaarden, veestapels
lesthopen. Maar al gauw
l de „buitenwijk" van
oudere Leiderdorp (of
ion) greep op de omge-
en trok het land en goe-
aan zich. Het werd zelfs
tad; met rechten, proble-
zorgen en een zich uit-
lende huishouding.
iop
jonge Leiden was een
p. Zo pikte het halver-
de 14e eeuw Maredorp
at later de Haarlemmer-
zou worden. Een van de
r tjes daar was 'de Jan Vos-
eeg, genoemd naar Jan
die in het Maredorp rond
schout was.
en, burggraven, dijkgra-
schouten en schepenen
'olli un rakkers, een bonte be-
i ing van kleine nering-
Woeden, ploeteraars, brou-
ambachtslieden, bede-
'or/nen een heel kerkelijk en
lentelijk apparaat van be-
iJjig, verzorging en onder
die hele mengeling leef-
van generatie tot gene-
leefde op, of raakte er
t nauw. Vooral de de-
es zijn goed voor een
hoekvulling. Rijkdom en
Leiden heeft ze ge-
van het laatste het
it. Met vallen en opstaan
e stad groot geworden,
echte Hollandse stad.
het heeft zich nooit uit
veld laten slaan.
en dakje
ging er zelfs van een
fPr i dakje, rond 1460, toen er
*n houten huizen meer
uwd mochten worden en
rieten daken vervangen
den te worden door pan-
of leien; anders verviel
iubsidie" van het stadsbe-
dat de onderhorigen
tegemoet wilde komen,
n 1400 zo'n dikke 5000
iners; rond 1500 waren
er al 14.000, want er wa-
veel immigranten die
toen de textiel opzoch-
De kerken, die van Pie-
Vrouwekerk en de
op het Hogheland,
De Stationsweg was rond 1860 wel iets romantischer dan tegenwoordig. Een
trein (rechtsboven) nadert in de richting Den Haag. en reizigers lopen zonder
haastige spoed naar het station.
En wie de trein miste, kon best terecht in het
Stations Koffyhuis. waar nu het Schuttersveld (midden in een stad) nog steeds
kaal, en nietsdoend. ligt te gapen.
Een in de vorige eeuw verdwenen stadspoort; de oude Hogewoerdspoort in de 18e Na de laatste wereldoorlog had je de grote dempingsgolt In Leiden: o.a. de
eeuw. Middelste Gracht (op de foto ca. 1931) verdween toen uit het stadsbeeld.
werden groter, belangrijker
en fraaier. Ze boksten gewoon
tegen elkaar op, waarbij Gods
lof ondergeschikt was aan het
menselijk opzicht, dat die lof
wel in ere hield, maar de fi
guranten waren minstens zo
belangrijk. De Vrouwekerk is
de enige, van de drie „groten"
die uit het stadsbeeld ver
dween, de vorige eeuw. Afge
zien van het stukje koormuur,
dat zich één voelt met de om»
liggende rutnes van de Camp.
De twee overgebleven goti
sche godshuizen inmiddels
genivelleerd, tot bede- cul
tuur- of van alle markten
thuis-huis bepalen nog
voor een goed deel de typi
sche Leidse „skyline", waarin
een torengebouw voor de A-
faculteit van de rijksuniversi
teit (gedacht en ontworpen in
1972) helemaal niet paste en
dus ook niet-werd gebouwd.
Sleutelgat
Veel meer pasten in het Leid
se stadsbeeld (ooit door een
Leidse, geschiedschrijver Or-
lers, toen hij door het sleutel
gat naar de Sleutelstad keek,
als „schoon, groot, sierlijk,
welgeordineerd en water
rijk") de tientallen grachten,
die inmiddels, de ene na de
andere, gedempt zijn en aan
geboden aan het verkeer.
Tientallen kloosters (leeg
staand of nog spaarzaam be
woond) en kapellen werden
na de reformatie geseculari
seerd of met de grond gelijk
gemaakt. De nonnetjes van
weleer maakten plaats voor
piepkleine huisjes, die de
complexen gingen vullen: de
sociale woningbouw van de
17e eeuw. Zo kreeg je zelfs
een buurtje, dat het Mierenest
ging heten. Een stad die werd
volgebouwd; elke vierkante
meter benut. Huisjes rug aan
rug, langs smalle steegjes. Tot
dat rond 1670 in Leiden
70.000 mensen in ongeveer
10.000 huisjes woonden. En de
lakennijverheid ging tanen.
Die enorme klap, van alles bij
elkaar, heeft de Leidse ge
meenschap de laatdunkende
kwalificatie gegeven die ze nu
nog hier en daar heeft. Waar
bij dan nog komt de grote te
rugval na de industriële revo
lutie in de 19e eeuw. Qok
Maastricht heeft daar nog on
der te lijden.
Leids profiel
De 19e eeuw: het Leidse pro
fiel werd getekend door ro
kende fabrieksschoorstenen.
Machines verschenen en de
oude, tientallen, molens de
machines van vroeger ver
dwenen. Wallen en bolwer
ken, onnutte dingen gewor
den m 's lands en stedelijke
defensie, kregen een andere
bestemming: kerkhoven, bij
voorbeeld. En we kregen het
Plantsoen, als park voor het
Leidse publiek (in 1835; sinds
de kruitramp had het stadsbe
stuur al een open oog voor
open plekken binnen de wal
len). Overdag was het park
open. Bij zonsondergang luid
de de parkwachter de bel, om
even later het hek te sluiten.
En wie daarna nog tussen de
bosjes betrapt werd, kon met
een geestelijke en materiële
domper op de vreugde wel in
pakken.
Het Leidse stadsbeeld, hon
derd jaar geleden, was niette
min het stadsbeeld van een
gemiddelde Nederlandse stad.
Het station zag er net zo uit,
als een station elders. Alleen
lag het destijds nog zo'n beetje
op Oegstgeegts grondgebied.
De toekomst greep om zich
heen, en het werd dempen en
slopen. Bruggen aanpassen
ook: niet zo bol meer, vanwe
ge de paardetram die erover
moest. De stadspoorten srieu-
velden (één van de meest be
treurenswaardige concessies
aan een zich aandienend
nieuw tijdvak). Ook een lan
delijk verschijnsel overigens,
maar in Leiden erg hard aan
komend, omdat hier van die
schitterende poorten waren.
Zeggen we vandaag; nu er
geen verhelpen aan meer is.
Grote jongen
Nieuwe wijken na de eerste
grote annexaties, eind vorige
eeuw, toen het ingezakte in
wonersaantal weer begon op
te klimmen tot boven de
40.000. Vreewijk, buiten de
singels, waar de rijkere Leide-
naars deftige huizen neerzet
ten, aan de zuid- en westzijde,
waar de fabrieksrook geen
overlast bezorgde. Het was
nog even Zoeterwoude, Lei
derdorp of Oegstgeest, maar
daarna Leids, in 1896. Leiden
ging de grote jongen uithan
gen, met de Transvaalbuurt,
Tuinstadwijk. De Kooi werd
afgebakend, met een Volk
spark (nog geen pretpark)
erin; het Noorderkartier, zeg
maar gewoon Noord; Zeehel
denbuurt. En daarna in zuid
oostelijke richting Burgemees
ters- en Professorenwijken.
En in ,1931 want veel
werkloze handen maakten
licht werk de Leidse Hout,
in de reeks Houten; vanaf
Alkmaar, waar eens de victo
rie begon, tot en met het
Haagse Bos, met in het mid
den de Haarlemmer Hout en
zijn „onaangenaam mens", die
door Beets tot leven kwam.
Keurslijf
Helemaal goed doen kun je
het nooit. Ook niet in Leiden,
waar men in 1923 ging roepen
om de demping van de Mare.
Johan Huizinga, waarlijk niet
de minste onder onze literato
ren, riep toen, in het koor der
verontwaardigden: „Wanneer
de Mare wordt gedempt, dan
zal de stad een verkeersweg
rijker zijn? Wat zal de
stad armer zijn? Een bekoor
lijk geboden stemmig grach
tje, met twee onvergelijkelijke
stadsgezichten aan de beide
uiteinden...De Marekerk kan
men gerust slopen, als zij niet
meer aan het water staat".
Nou, Huizinga is er niet meer,
netzomin als de open Mare,
maar de eerste protestants op
gezette koepelkerk van ons
land valt (terecht) niet klein
te krijgen. Dat de grachten en
sloten en andere vaarten bin
nen Leiden het lang niet alle
maal meer konden redden,is
een klacht die in dit deel 8 ge
ventileerd wordt. Aan de an
dere kant wordt ervoor ge
waarschuwd, dat men een
20ste eeuwse stad niet meer
terug kan dwingen in een
17de eeuws keurslijf. Dan is
er sprake van „kneuterige
stijlloosheid", bij een „zoge
naamd aangepaste bouw bij
de pelikaan of aan de Mors
singel". Enfin, je kunt het
nooit of te nimmer helemaal
goed doen, als je een stad aan
het bouwen bent.
we botenloods voor
nciale waterstaat
N De Provinciale
taat van Zuid-Holland
eer in Leiden terecht.
21 mei opent de gede-
de F.A. Diepenhorst de
loods van de provincie
t Lammenschansplein.
s komt in de plaats van
ds die vorig jaar augus-
r brand werd verwoest,
loods.lag op dat moment
n- en Schie", het in-
en patrouillevaartuig
provincie. De provincie
inmiddels bij een werf in
nd een nieuwe boot la-
uwen. De boot wordt
n in het Friese Grouw
ter gelaten. De nieuwe
en Schie" wordt ge-
voor de controle op de
ng van de reglementen
rordeningen op het ge-
an de recreatie en de
vaart.
OEGSTGEEST De Al
gemene Raad voor de ge
meenschappelijke vuilver
werking Leiden en omge
ving heeft zich gistera
vond akkoord verklaard
met een krediet voor de
bouw van een nieuwe
schoorsteen voor de Leid
se vuilverbranding. Daar
voor moet een bedrag van
ruim anderhalf miljoen
gulden worden uitgetrok
ken. Een nieuwe schoor
steen is noodzakelijk om
dat de oude na 16 jaar
sterk is aangetast door de
verbrandingsgassen en op
veel plaatsen volkomen
verweerd is. Er heeft in
de afgelopen jaren een
aantal renovaties plaatsge
vonden, maar na diep
gaand onderzoek bleek
dat de schoorsteen niet
meer te redden was.
De nieuwe schoorsteen zal, in
tegenstelling tot de oude die'
van met ijzer gewapend beton
was vervaardigd worden opge
metseld en heeft verder een
zodanige constructie dat wordt
verwacht dat hij zeker 20 jaar
zal meegaan. De beslissing om
een nieuwe schop rsteen te
bouwen was in feite al ruim
voor de vergadering van gis
teravond gevallen. Het dage
lijks bestuur heeft enige tijd
geleden al opdracht gegeven
tot vernieuwing van de
schoorsteen om te voorkomen
dat de werkzaamheden onder
broken zouden moeten wor
den. Daardoor kan de nieuw
schoorsteen nu in twee maan
den worden opgebouwd en:
voor de bouwvakantie klaar
zijn.
Voor de financiering van
de nieuwbouw zal een lening
worden afgesloten. Bij een te
verwerken vuilaanbod van
83.000 ton per jaar zal de in
vestering een extra kostenstij
ging van ƒ3 per ton afgewerk
te afvalstoffen met zich mee
brengen. De individuele bur
ger zal er weinig van merken
in zijn rekening.
Verontwaardiging
De heer Bleijie, lid i
Leidse gemeenteraad toonde
zich verontwaardigd over de
besluitvorming vooraf. „De al
gemene raad wordt hiermee
voor een voldongen feit ge
steld. Dat de schoorsteen in
slechte staat verkeerde was al
veel langer bekend", aldus het
raadslid. De plaatsvervangend
voorzitter, burgemeester
Scheenstra van Oegstgeest
stelde dat het een geval van
overmacht was. „Het was on
verantwoord om nog een dag
lancer te wachten", aldus de
voorzitter. Onder meer van de
kant van het woonwagenkamp
was al geklaagd over overlast
als gevolg van de slecht func
tionerende schoorsteen.
Vliegas
De algemene raad ging gister
avond ook akkoord met een
krediet ten bëhoeve van de
storting van het vliegas op een
tijdelijke stortplaats in Zoeter-
meer voor de duur van acht
jaar. Vliegas is een verbran
dingsrest die door middel van
electrofilters wordt gevangen.
De stof wordt beschouwd als
chemisch afval en wordt
bewaard np de prond verpakt
in zeer stevig plastic folie ten
einde te voorkomen dat het in
de bodem of in het grondwater
terechtkomt. De Leidse vuil
verbranding kampt, net zoals
de meeste vuilverbrandingen
met een afzetprobleem van de
verbrandingsresten. Die resten
bestaan voor drie tot vier pro
cent uit het vliegas en voor
dertig procent uit de zoge
naamde slakken. De slakken
worden in combinatie met het
vliegas als chemisch afval be
schouwd. Onderzoek moet nog
uitwijzen of de slakken afzon
derlijk dat ook zijn. Als dat
niet het geval is zouden ze
kunnen worden hergebruikt,
bijvoorbeeld voor de aanleg
Milieutaken
van provincie
naar
Rijnmond
DEN HAAG/ROTTERDAM
Bedrijven in het Rijn
mondgebied zullen zich voor
milieuvergunningen sinds
kort niet meer hoeven te
wenden tot de provincie
Zuid-Holland, maar tot het
openbaar lichaam Rijnmond.,
Dit als gevolg van de overne
ming door Rijnmond van een
aantal milieutaken, die eerst
door de Provincie werden
uitgevoerd. Rijnmond heeft
dit takenpakket sinds 1 mei
officieel overgenomen. Het is
de bedoeling dat het open
baar lichaam nu zelf een sa
menhangend milieubeleid
gaat voeren. Deze taken wor
den gezien als een goede
„vingeroefening" voor Rijn
mond, voor dit gebied een
zelfstandige provincie wordt.
Een wetsvoorstel hierover
wordt nog dit jaar door de
Tweede Kamer behandeld.
De overgang van de milieu
taken wordt donderdag offi
cieel bezegeld door de bestu
ren van Rijnmond en de
Provincie.
Economisch
wel en wee
De supermarkt van Albert
Heyn aan de Doezastraat 6 is
opgeheven.
Aan de Doezastraat 9 is het vi
deofilmverhuurbedrijf „Video
theek 007" gevestigd.
Aan de Herenstraat 120 is „Vi
deo/V 2000", verhuur van
voorbespeelde videobanden
(eig. E. M. Zwart), gevestigd.
De slagerij van T. J. C. van
Dam aan de Haarlemmerweg
1 is overgenomen en voortge-.
zet door B. Owel.
Aan de Volmolengracht 29 is
het koffiehuis „Daantje's Hoe-
kie" (eig. D. Schoonderwoerd
den Bezemer) gevestigd.
De groothandel „Bas Kunst
stoffen" aan de Kruisstraat 11
is i.v.m. verplaatsing naar Lei
derdorp, opgeheven.
Aan de Haagweg 11 is het ga
ragebedrijf (reparatie en on
derhoud) ,,'t Centrum" geves
tigd.
De speciaalzaak in (ge)hoor-
toestellen „Geervliet b.v." is
verplaatst van de Pieterskerk -
choorsteeg 28-30 naar de Bree-
straat 58.
In de eerder leeggekomen
winkelruimte aan de Nieuwe
Rijn 33 is de dameskapsalon
„Ricardo Zamorra" gevestigd.
Het schildersbedrijf „Ziegelaar
schilders b.v." aan de Utrecht
se Veer 12 is in staat van fail
lissement verklaard.
Het onderaannemingsbedrijf
van ijzervlechtwerken Chr.
Janssen en Zn. b.v.", aan de
Morsweg 86 is in staat van
faillissement verklaard.
De handelsonderneming „Ja-
rold International Handels
maatschappij b.v." aan de Roo-
seveltstraat 44 is in staat van
faillissement verklaard.
LEIDEN Geboren:
Maarten z.v. M. Jonker en G. Hus;
Saskia d.v. G J. C. Kulk en A. A. M.
van Vonderen; Raymond z.v. S. van
Es en G. C. Heetveld; Nan d.v. G. J.
M. van Geloven en K. Groen; Sjors
z.v. H. S. J. M. van der Zee en M. J.
A. Berkhout; Cornells z.v. C. van der
Bent en G. Hogewoning; Annivera
Marianka d.v. H. J. A. van Veen en
E. L. J. van de Water; Lambertus
Cornelis z.v. J. C. Bouwmeester en
M. J. Knetsch; Nelly Alieda d.v. P. C.
van den Bosch en S. B. V van der
Niet; Linda Francina d.v. P. J. van
Driel en A. M. J. Kulker; Lukas Han
Ferdinand z.v. P. J. van Driel en A.
M. J. Kulker; Barbara d.v. R. Troti-
wee en S. Neuteboom; Jelle Tjitse z:v
E. M. Visser en M. A. I. M. I. Deceu-
ninck; Elise Charlotte d.v. F R. Has
selaar en E. M. van Rossum; Elles
Jitske d.v. M. F. J. de Faber en W. J.
van Duin; Marc Robert z.v. M.
McWilliam en A. R. Guns; Bianca
Laura d.v. D. Budding en E. J. de
Groot; Maria Wilhelmina d.v. G. van
der Marei en G. van Dijk; Roos d.v.
W. L. Weeda en H. Varekamp; Jessi
ca Louise d.v. C. L. Verwer en Y. A.
Vreeze; Mirjam Nellie Lena d.v. M.
P. M. Kester en H. L. Voogt.
Overleden: W. Stevens, geb. 27-2-
1898 vrl. geh. gew. met E. K. A. Ros-
kott; R. Kerkman, geb. 7-11-1912
man; M. M. von Hemert, geb. 8-12-
1892 vrl. geh. gew. met jonkheer Jo
han Hendrik Roëll; H. de Geus geb.
31-7-1916 man; J. E. Klaverwijden
geb. 13-1-1941 vrl. echtg. van P. IJ
zerman; H. C. Kriek. geb. 24-9-1904
man; M. C. P. Juffermans. geb. 1-12-
1901 vrl. geh. gew. met A. C. God-
dijn; I. Kondratowicz, geb. 2-10-1911
vrl. echtg. van L. H M. Weimar. H.
H. Maatjes, geb. 24-10-1920 vrl. geh.
Sïw. met G. J. Stijweg; C. J. van der
am. geb. 30-7-1893 man; J. Terpstra.
geb. 7-12-1914 vrl. echtg. van Z. Bink;
J. C. Loos. geb. 13-7-1924 man; M. A.
Smith, geb. 17-12-1901 man; A van
der Zwan, geb, 10-8-1918 man; M.
van Wijgerden, geb. 7-4-1902 vrl.
geh. gew. met J. Benckhuijsen; R. C.
Slot, geb. 23-7-1925 man. C Berg
werf. geb. 13-3-1902 man; H. A. M.
Otte, geb. 17-2-1925 vrl. echtg van
W. H. S. van der Plas; E. J. Hoff. geb
24-7-1966 vrl., F A. Strijk, geb. 10-6-
