Finale
„Positieve
dingen naar
voren halen"
Iris Juda
met EEG-
orkest
naar
Mexico
4
ZATERDAG 10 APRIL
ZESTIG JAAR READER'S DIGEST
AMSTERDAM Het is eigenlijk allemaal begonnen in 1918.
DeWitt Wallace, 29 jaar oud, zoon van een dominee, toen in-
fanteriesergeant in het Amerikaanse leger, raakte in het
Meuse-Argonne-offensief in Frankrijk gewond en kwam in
een legerhospitaal in Aix-les-Bains te liggen. Zijn enige
hobby was lezen. Hij bracht er dagen mee door. Het verwon
derde hem echter dat zijn gewonde kameraden niet tot lezen
kwamen. Waarom niet? Omdat de tijdschriften voor hen niet
interessant genoeg en niet afwisselend genoeg waren. Dat
bracht hem op het idee om uit allerlei Amerikaanse tijd
schriften artikelen „van blijvend belang" over te nemen, die
samen te vatten en ze te publiceren in 'een blad, dat hij
noemde The Reader's Digest. In 1920 kwam een proefnum
mer uit. Het was inderdaad een Digest, een samenvatting, en
nog redelijk digestief ook, want in 1922 ging het blad offi
cieel van start. Nu zestig jaar geleden.
En met succes: enkele duizenden
kopers van het eerste nummer zijn
nu uitgegroeid tot 31 miljoen lezers
over de gehele wereld, van wie 18
miljoen in de Verenigde Staten. In
Nederland verschijnt The Reader's
Digest onder de naam Het Beste uit
Reader's Digest, kortweg Het Beste,
oplage 385.000 exemplaren, ofwel
ongeveer een miljoen lezers.
Hoofdredacteur is Jan Walta, 51,
ooit redacteur van De Tijd en De
Stem, toen overgegaan naar Het
Beste, waar hij in 1979 op de stoel
van de opperste redactiebaas kwam
te zitten. Hij zwaait de scepter over
een blad dat ondanks veel kritiek
een uitstekend verkooppcijfer
haalt. Inderdaad veel kritiek: van
verschillende zijden werd en wordt
zelfs beweerd dat het blad in feite
een verkapt Amerikaans propagan
dablad is, betaald door de CIA om
de Amerikaanse politieke ideeën,
zeg maar ideologie, er in te stam
pen. Andere bezwaren richten zich
op de agressieve methoden waar
mee de abonnementen aan de man
worden gebracht Het blad ver
koopt echter en steeds beter. Is er
een succesformule? Wij vroegen
het aan Jan Walta.
„Nou nee, bepaald niet. We maken
gewoon een goed blad. Ik denk dat
het voornaamste kenmerk van
Reader's Digest is dat het probeert
altijd de positieve dingen naar vo
ren te halen. Mensen hebben vol
gens mij ook de behoefte om posi
tieve dingen te horen. Uitgaande
van het idee: we willen de mensen
ie*s positiefs meegeven, schrijft
Reader's Digest de artikelen op een
manier die bij de mensen makke
lijk et: goed overkomt. DeWitt
Wallace heeft altijd gezocht naar
artikelen die de mensen iets gaven,
hoop, een stimulans, iets om over
na te denken, iets waarvan ze kon
den leren, hoopvolle ontwikkelin
gen op het gebied van medicijnen
JEr zijn em aantal waardan waar Reader's Digest an Het Beste in
Nederland aan vasthouden
31 miljoen lezers over de gehele wereld.
Dat ls wel gevaarlijk terrein
„Dat hoor je nogal eens van artsen
ja, die zeggen dat we mensen hoop
geven zonder dat we precies tegen
die en die patiënt kunnen zeggen:
ook voor jou is dat van toepassing.
Ik denk inderdaad dat je er erg
voorzichtig mee moet zijn, dat je
goed moet bekijken wat je wel en
niet kunt publiceren".
Zit juist in het populariseren
niet het grootste gevaar?
„Nou, een goed voorbeeld is een ar
tikel over het gebruik van laser
stralen bii ooeraties. Daar hebben
we veel reacties op gekregen. We
gaven een compleet voorbeeld van
een Duits meisje dat op deze wijze
aan een hersentumor werd geope
reerd en die op een andere manier
niet te opereren zou zijn geweest.
We hebben gemerkt dat dit artikel
bij een aantal mensen de hoop
heeft gewekt dat een dergelijke o-
peratie ook in hun geval, of bij be
kenden of familieleden zou kunnen
helpen. Ja, wat is het alternatief?
Het verhaal niet opnemen. We
hebben er echter duidelijk op ge
wezen dat dit een concreet geval is
en dat deze behandeling niet zo
maar op iedereen kan worden toe
gepast. We hebben alleen willen
aantonen dat door de toepassing
van de laserstraal dingen kunnen'
worden bereikt in de medische we-
Is het blad gebonden aan een ide
ologie, een geloofsrichting?
„Nee er is geen sprake van een
stempel van een geloofsrichtirig of
ideologie. Iedere hoofdredacteur in
elk land maakt zijn eigen selectie
uit de artikelen die hem vanuit
Amerika en de andere landen wor
den aangeboden. Wij nemen zo on
geveer 45 procent Amerikaanse, 45
procent van andere landen en 10
procent eigen artikelen op. De kans
dat je dezelfde artikelen in alle edi
ties tegenkomt is zeer klein. Het le
zerspubliek is natuurlijk ook heel
verschillend. Wii gaan er van uit
dat de Nederlander ook sterk is ge
richt op wat er buiten de grenzen
gebeurt. Wij willen graag per se
een internationaal tijdschrift zijn
en blijven. Al vinden we niet dat
we aan alles wat er in Nederland
gebeurt voorbij kunnen gaan".
Een veel gehoorde opmerking is
dat Het Beste te rechts is.
„Ik vind het moeilijk om te zeggen
of het nu rechts of links is. Er zit
een zeker conservatisme in, be
houdzucht. Er zijn een aantal waar
den waar de Reader's Digest en Het
Beste hier in Nederland aan vast
houden, zoals gezin, huwelijk, geor
dende samenleving, geen overtogen
woorden, mensen ontzien. En er is
natuurlijk wel een pro-Amerikaan
se sfeer, ja. 'Wij hebben weinig be
hoefte ons tegen Amerika af te zet
ten, maar we zijn hier evenmin
voor honderd procent pro-Ameri-
ka. Laat me een voorbeeld geven.
Op een bepaald moment kregen we
twee artikelen tegelijk aangeboden
over Angola. Een uit Amerika met
een duidelijke Amerikaanse me
ning over het probleem, het andere
van de Europese redactie in Parijs,
gematigder en meer vanuit Angola
zelf geschreven. We hebben geko
zen voor het laatste".
Wel behoefte om zich af te zetten
tegen het Oostblok?
„Die behoefte bestaat wel bij de
Amerikaanse Reader's Digest, bij
de Nederlandse niet zo. Vooral de
laatste anderhalf jaar hebben we
[TF
,A ipi
nogal wat politieke artikelen
Amerika gekregen waarvan
amper de helft genomen hebb
De andere helft vonden we te e haf
zijdig belicht. Daarbij waren on iail
meer artikelen over Midden-A
rika, El Salvador, Nicaragua,
begrijpen best dat de Ameril
zulke artikelen schrijven,
daarom zijn ze nog niet gesel nk
voor onze lezers. In mei vorig j jn
vlak voor de verkiezingen van
Tweede Kamer hebben we
toen nog kamerlid Schakel
vraagd voor ons een artikel
schrijven, een persoonlijke impl
sie, over wat hij dacht over rf
plaatsing van atoomraketten in in
land, omdat we vonden dat je zo get
vanuit de Nederlandse hoek rr
bekijken. Neem de kwestie Pc
Wij hebben verscheidene Am
kaanse artikelen toegezonden
kregen over Polen, maar we I
ben een eigen artikel gemaakt,!
ver dan een artikel te nemen wa
in alleen maar tegen het huii W(
regiem wordt aangeschopt".
Is het te merken aan de art! ijw
len die vanuit Amerika won n
gestuurd welk politiek bewlhoi
er in Amerika is? j
„Ja, op het ogenblik wel. De Ai
rikaanse Reader's Digest heeft,rei
tijd aan de republikeinse kant iet
staan. Je kunt Het Beste echt ids
een conservatief blad noemen j
der dat je zegt dat het een Am
kaans blad is". j.
n i
Het gerucht gaat ook dat
der's Digest betaald wordt dl"
de CIA?
„DeWitt Wallace was steent £a
Voor zichzelf had hij nooit gif'él
verlangens, zijn geld stak hij al
weer in de Reader's Digest. M
het is een bekend verhaal over
CIA, al is het niet waar. Wij ziji^ig
bijvoorbeeld vorig jaar toen we v
artikel tegen de Scientology Be 'f
ging publiceerden, herhaaldi 'ie
mee om de oren geslagen. 1 't
keer weer kwamen er artikelei
het blad van Scientology wa ds
dat stond. Het blad Fortune h 1
ooit een artikel gepubliceerd wfe
in de namen stonden van
Amerikanen die Nixon steui
Onder hen bevond zich ook Delu
Wallace. Ik weet niet of dat nu 5 v
tekent dat je de Reader's Dj ig
meteen moet vereenzelvigen
de CIA. Het blad heeft ook in
Vietnam-affaire lange tijd een
eft
genomen, maar is uiteindelijk I
overstag gegaan en heeft toen ar
schreven dat het tijd werd om ojfk
stappen uit Vietnam. Maar
heeft ook niets met de CIA te
ken".
tdi
In hoeverre komt het markt t
ces voort uit agressieve verkfu
methoden?
„Dat is niet iets dat op redactio b«
vlak ligt, al weet de redactie
tuurlijk wel op welke manier t
produkt op de markt wordt ns
bracht. Ik heb eigenlijk niet zc n 1
zin om daarover te praten oi^n
het eigenlijk mijn pakkie-an ni
We zijn een uitgeversbedrijf
zijn artikelen slijt door middel
direct mail. Daar kun je enthou sc
over zijn of niet, de consumer! dl
bond is het niet. Misschien heefp J
consumentenbond daar van de
sument uit gezien gelijk in. Aai
andere kant denk ik dat een
rant koper genoeg verstand hpn
om te beslissen of hij wel of,
een abonnement op Het Beste
Hij krijgt een aanbod en hij is
te beslissen of hij het wel of ld®
wil hebben".
GERARD CR(
Foto's: CEES VERK1
AMSTERDAM „Ik ben blij
en dankbaar, dat mijn vader
me destijds gedwongen heeft
viool te spelen, elke dag een
half uur. Maar gelijktijdig
kreeg ik een behoorlijke
weerzin tegen de viool, die
nog steeds niet helemaal over
is. Nog steeds moet ik elke
dag een beetje tegenzin ovèr-
winnen voor ik aan m'n oefe
ningen begin. Maar omdat ik
het zo fijn vind om in orkes
ten te spelen en daarmee ben
ik begonnen na één jaar les,
hield ik vol".
De 23-jarige Iris, dochter van de
reeds lang geleden gepensioneerde
Jo Juda en leerlinge van Herman
Krebbers, zit in het vijfdé leerjaar
van het Amsterdams conservatori
um. Iris kreeg op haar zesde drie
lessen van haar vader, die daar
echter in overleg mee stopte. „Ik
zag vader niet als leraar; als hij
riep: „Je strijkt niet recht, hield ik
vol dat ik wél recht streek. En dan
kregen we weer ruzie". Iris gaat
deze maand met het EEG-orkest
naar Mexico, speelt in het onlangs
opgerichte Europees Kamerorkest
beroeps) en speelt tweede viool in
het eveneens onlangs opgerichte
Razoumowsky Kwartet, met drie
andere jonge Nederlandse musici.
„Vooral dat EEG-orkest en het Eu
ropees Kamerorkest vind ik gewel
dig. Maar ik houd ook erg van ka
mermuziek en daarom ben ik blij
dat ik in het onlangs opgerichte
Razoumowski-Kwartet mag spelen.
Maar voor alles ben ik blij met dat
EEG-orkest; honderd veertig jonge
musici uit alle EEG-landen, onder
wie zeventien uit Nederland. Dat
orkest bruist en alle leden zijn zo
enthousiast. Als ik een gevestigd
beroepsorkest zie, met één cellist
die kennelijk met groot plezier mu
ziek maakt, dan geef ik onmiddel
lijk de voorkeur aan het EEG-or
kest, onder leiding van Claudio Ab-
bado. Ik heb nog geen contacten
met beroepsorkesten, maar zelfs als
ik in het Concertgebouworkest zou
mogen spelen, dan zou ik dit mo
ment nog niet eens weten wat ik
deed".
Zeventien april komen alle EEG-
orkestleden in Londen bijeen ter
voorbereiding op de tournee in
Mexico. Het orkest komt daar 21
april aan en keert 1 mei terug. Iris
Juda zit aan de eerste lessenaar van
de eerste violen, naast de Engelse
concertmeester James Clark. Een
hele eer?
Iris: „Niet iedereen van mijn leef
tijd wil zo graag in dat orkest spe
len; sommigen geven aan andere
dingen de voorkeur. Maar toch
melden zich meer belangstellenden
aan dan het orkest kan hebben; je
moet tot de beteren van het conser
vatorium behoren om toegelaten te
worden".
Is Iris Juda dus een van de beteren
van het conservatorium? De violis
te wil het met zo veel woorden niet
bevestigen. „Marieke Blankestijn
die ook in het EEG-orkest speelt, is
een veel groter talent, al is ze jon
ger dan ik; ik weet het niet hoor.
Twee jaar geleden zat ik nog aan
de derde lessenaar; er is toen nogal
wat verschoven en uiteindelijk
werd mij gevraagd aan de eerste
lessenaar te komen zitten. Het
maakt niet zo héél veel uit. Erger is
het, wanneer je moet opschuiven
en je je partij niet kunt meenemen;
ik maak ontzettend veel aanteke
ningen in m'n partijen, vingerzet
tingen die ik belangrijk vind. En
als m'n buurman dat ook doet je
speelt immers met z'n tweeën van
één blad dan maken we een ge
weldige knoeipartij. De noten zijn
nog net te lezen".
Over Abbado voor dit orkest is Iris
Juda meer dan te spreken. „Ed
ward Heath, de Engelse oud-pre
mier heeft zich als voorzitter erg
voor het orkest ingezet. Maar er
kwam steeds trammelant als hij het
orkest wilde dirigeren, dat kon hij
niet zo best en we kregen de raad
om maar niet te veel op hem te let
ten; hij zwaaide maar wat. Hij was
ook niet voor toegiften. Tijdens een
concert zat hij op het balkon en
Abbado stond voor het orkest. Wel
of geen toegift?, vroegen we. Ja,
knikte Abbado. We hebben die toe-
glft gegeven en Heath op het bal-
on klapte niet erg enthousiast
mee. Sindsdien zien we hem niet
vaak".
Het is dan ook Abbado die het
EEG-orkest in Mexico leidt, met
onder meer de Eerste Symfonie
van Mahler en Brahms' vioolcon
cert; de Japanse Kyung-Wha
„Weerzin tegen viool
nog niet helemaal over"
Chung neemt de solopartij voor
haar rekening.
Iris Juda met zin en tegenzin aan de viopl/*., met dank aan vader.
Kamerorkest
De 23-jarige Iris verlaat volgens de
leeftijdsregels het orkest aan het
eind van dit seizoen. „Omdat je je
toch aan elkaar begint te hechten,
is een jaar geleden bij sommigen
het plan ontstaan om bij elkaar te
blijven. Daar is 1 mei vorig jaar het
Europees Kamerorkest uit ont
staan, waarvan de leden niet meer
aan leeftijdsgrenzen zijn gebonden.
We hopen iemand als Mutti, Abba
do of Haitink ervoor te krijgen;
voorlopig dirigeert de assistent van
Abbado, James Judd het kameror
kest. We komen 31 oktober onder
Abbado naar Nederland, na een
tournee van enkele maanden door
Europa".
Een zonnige toekomst voor een
violiste, die wellicht een ander be
roep had gekozen als zowel vader
als moeder geen viool had gespeeld.
„M'n vader maakt wel eens verge
lijkingen tussen vroeger en nu. Dat
violisten in zijn studietijd echt
moesten knokken, hij op de WC
moest studeren als er bezoek was:
En jij, zegt hij, jij woont op kamers,
je hebt alle vrijheid van de wereld
en je studeert nóg maar een uurtje
per dag, of minder".
Iris weet niet wat ze met dit soort
opmerkingen moet beginnen. „Ik
leef nu eenmaal in deze tijd, ik heb,
als zoveel collega's een vrije kamer,
je kunt niet vergelijken. Ik ben blij
met de manier waarop ik kan le
ven en met m'n vader kan ik goed
opschieten; we hebben vorige
maand met het Naardens Kameror
kest nog een dubbelconcert van
Louis Spohr gespeeld".
Nieuwe generatie
Alle negatieve beoordelingen van
de hedendaagse jeugd ten spijt, lijkt
het erop dat zich een nieuwe gene
ratie enthousiaste musici aandient.
Iris: „Er gaan steeds meer mensen
naar het conservatorium en er is
erg veel talent. Maar iedereen ont
wikkelt zich op een eigen manier.
Als je mij neemt: ik heb ook een
paar jaar pianoles gehad en ik vond
dat leuker dan vioolspelen. Maar
omdat je met een piano niet in een
orkest kunt spelen, heb ik toch blij
vend voor de viool gekozen. Maar
ik heb nog geen repertoire op
gebouwd; het enige dat ik uit m n
hoofd kan spelen en dat ik een
paar dagen geleden met het conser
vatoriumorkest heb gespeeld a,P
Poème van Chausson. Verder
ik niet veel. Maar neem Mar s'
Blankestijn, die op haar negenl
de al een heel repertoire heeft
wordt voor concerten in het I
land gevraagd, ze speelt in A
doorn Beethoven en volgend
zoen Glazounov met het Resi<
tie-Orkest. Ik geef de voorkeur
orkestspel".
Kwartet
Overigens is Marieke Blanke
ook eerste violiste in het Ra
mowski Kwartet; Michiel Wei
speelt cello en Bernadette Ve
gen altviool. Iris Juda: „We het
al eerder een kwartet van Mo
gespeeld en we hebben nu het
ste Razoumowski-kwartet
Beethoven in studie. Het is m
lijk, maar het is zo mooi en on
we dit strijkkwartet zo lekker
den en de naam ervan ons
sprak, hebben we ons het Ra
mowski-kwartet genoemd. We
ginnen voorzichtig, er is niel
veel vraag naar jonge kwarte
als het onze".
De komende dagen staat het
zoek aan Mexico centraal.
„Maar elke tournee is een hoo ni
punt, of we nu in België, Mexic y»
in Italië spelen. Moet je je voor^
len: zo'n vijftig Engelse musici,^,
Denen, twintig Duitsers, acht Fi ric
sen en zelfs drie Grieken,
bruist en straalt kracht uit. Da;
ben ik zo blij, dat m'n ouders m
m'n zesde dwongen elke dagj^
half uur viool te spelen, al wL
steeds naar buiten en ging ik in
half uur opvallend vaak naai 1
WC. Er is geen dag geweest wdjgl
mijn ouders de moed heten zak
hun doorzettingsvermogen
veel groter dan dat van mij. Ov
gens lijkt het me gevaarlijk te l0!
weren dat ouders altijd hun l3
moeten doorzetten, als ze den fla
hun kinderen goed te kennen. rs|
leen in mijn geval geef ik mijn q
ders groot gelijk. Alleen, de v.
zin tegen de vioolstudie is ge
ven. Ik begin altijd eerst mei1,11
rotste oefeningen, dan heb ik fs
tenminste gehad; daarna ga ik J lat
ker aan orkestwerk beginnen
red ik het wel".
FRITS BROM1
