Zestig uur afzien
in ruil voor
handjevol nostalgie
Jnalë
Niet iedere Brit gelukkig met
bezoek paus aan Groot-Brittannië
ORIENT EXPRESS ANNO 1982 GEEN
INTERCITY, MAAR EEN INTER-STAAT-IE
ZATERDAG 3 APRIL 1982
i HENE-DEN HAAG
S e kwartier na de start van-
het vliegveld van Athene
J ldde gezagvoerder De
J $n zich via de intercom van
i gloednieuwe, verlengde
rtinair DC9. Tot ieders aan
name verrassing bleek hij te
Jichikken over een donker
Jirerende bas, die sinds jaar
dag het handelsmerk is
Si vrijwel alle actieve lucht-
Iders in onze samenleving.
Jür dit geluid krijgen de
•isagiers achter hen, die
j)rgaans stervend van angst
..hun tuigjes hangen, toch
|?n het geruststellende ge-
«ï»l dat het stuurwiel daar-
ds in vertrouwde handen is
een goedmoedige Bom-
■Mlfiguur, die in een huisjasje
tressen en met een geuri-
bolknak in de mondhoek
I klusje opknapt, waar geen
tel risico aan verbonden is.
imes en heren", zei hij, terwijl
hoorbaar een schaterlach ter-
iwernood achter de haag zijner
1 welen kon blokkeren, „wij vliegen
genteelop een hoogte van
Pa5
i0 meter boven de stad Skopje
vertfeuid-Joegoslavië. Dat betekent
dat we Griekenland inmiddels
- laten hebben. Dat is wel even
vlugger dan uw reis met de
Pknt-Express, zou'ik zo denken.
had voor dezelfde afstand ruim
J*\r\ uur nodig"
n Haan* hot k
Haan: het kan niet ontkend
- den, dat hij in de kegel van zijn
f rende klapsigaar met alumini
um dekblad de voorste was. Maar
niettemin had hij er geen bal van
begrepen. De stumper verkeert nog
steeds in de mening, dat een reis
dan pas geslaagd kan worden ge
noemd, als men er zo weinig moge
lijk tijd aan spendeert. En in die
dwaling volhardend durfde hij
waarachtig even later ook nog
triomfantelijk te roepen: „Dames
en heren. Ik kan U nu melden, dat
we op dit moment Villach passeren.
De stad ligt aan uw linkerzijde.
Maar door de dichte bewolking is
zij helaas onzichtbaar".
De Haan Was op dat moment dus
kennelijk nog niet op de hoogte
van het feit, dat voor mensen, die
in koortsachtig tempo over de aar
de blijven scheren, elk land en elke
stad ook bij een wolkenloze hemel
onzichtbaar blijven. Zij ijlen door
het zwerk en schieten hun doel
jammerlijk voorbij. En met de ver
halen, waarmee ze uiteindelijk
thuis komen, kun je een vinger
hoed ternauwernood vullen. Sorry
De Haan: wie haast heeft kan beter
thuis blijven en in de gezinsatlas de
plaatsen opzoeken, die hij tijdens
zijn vlucht gegarandeerd zou heb
ben gemist.
Dwangbuis
Hoe onvergelijkelijk veel door-
dachter reisden de bevoorrechten,
die zich op vrijdag 26 maart geheel
vrijwillig lieten opsluiten in de
dwangbuis van de Orient-Express
en zich, toegejuicht door duizenden
jaloerse treinfanaten, op sleeptouw
lieten nemen door de zwartgebla
kerde Germaan „Ochsenloc", die
sissend en kreunend zijn aambor
stig lijf afbeulde op het eerste
traject naar Den Bosch. Zij wisten,
wat hun te wachten stond: 3203
taaie kilometers dwars door de
Lage Landen, West-Duitsland, Oos
tenrijk, Joegoslavië en Grieken
land naar de Akropolis, die tot na
der order in wankel evenwicht de
glorie van het oude Hellas symboli
seert. Maar toen de hoogbejaarde
loc ter hoogte van Woerden voor
het eerst rochelend stoom afblies
en gelijk voor ruim drie kwartier
wortel schoot tussen de biels, be
grepen ze, dat de post „onvoorzien"
het tempo van de reis zou bepalen.
Ditmaal zaten zij niet in een Inter
city, maar in de Inter-staat-ie, die
op zijn elf en dertigst door Europa
kroop en als een loopse hond lang
durig aan elk station snuffelde en
zich daarna gewillig liet verbannen
naar een doodlopend spoor om trei
nen uit de normale dienstregeling
slaafs voorrang te verlenen.
Voorrecht
Zo te mogen reizen is een goddelijk
voorrecht, dat slechts- is voorbehou
den aan hen, die geen enkel con
creet doel voor ogen hebben. Het
eindpunt Athene was slechts een
bedrieglijk "voorwendsel, waarmee
de reizigers het thuisfront zand in
de ogen probeerden te strooien. Zij
hadden namelijk niets in Athene te
zoeken en wat hen betrof had de
Oriënt-Express dan ook halverwe
ge resoluut in de richting van Tim-
boektoe of Wladiwostok mogen af
buigen. Het ging immers duidelijk
om het schokschouderend samen
zijn en het verrukkelijk afzien in
groepsverband. Eensgezind lijden
en langzaam vervuilen, terwijl zij
uur na uur op het zoethout van het
en; d
-dig r
el is>ral langs de
rugnlange route,
irlangs de
ént-Express
r een
mairnationale
jeze mf stoomde,
en,
csdansgroepen
Tg5tengestroomd
7+ |de koene
"len een
de <tteli]k welkom
lat biereiden-
rendochters, al
niet besnord,
jen
ertussen
doende rond
lokale
rwateren.
taaie ongerief kauwden: dat was
het enige doel, waar zij koppig naar
bleven streven.
Talmen
Achteraf kan worden vastgesteld,
dat de deelnemers rijkelijk aan hun
trekken zijn gekomen. Al gelijk in
die eerste, lange nacht konden ze
een diepgaande studie maken van
verlaten Duitse emplacementen,
waar de veertien wagons schijn
baar doelloos werden gedumpt. Op
zulke momenten steeg in de coupés
de feestvreugde wederom ten top.
Want elke vertraging betekende
immers, dat het avontuur nog ver
der gerekt werd. Talmen in de
nacht was de btw op hun investe
ring, die voornamelijk bestond uit
een engelachtig geduld en een kin
derlijk verlangen naar romantiek
van vooroorlogse kwaliteit.
Vanwege hun bereidheid om elke
ontbering voor lief te nemen in ruil
voor een handjevol nostalgie tegen
dagwaarde accepteerden de deelne
mers (150 genodigde bofkonten en
250 betalende passagiers) ook zon
der morren, dat deze Oriënt-Ex
press alleen de naam, de forse ver
tragingen en een 53 jaar oud Pull-
man-salonrijtuig gemeen had met
het even legendarische als beruchte
brok spoorweghistorie, dat in 1977
voor het laatst geschreven werd.
De Oriënt-Express, een uitvinding
van de Belg George Nagelmackers,
die vanaf 5 juni 1883 koningen, kei
zers, gentleman-spitsboeven, zwaar
geparfumeerde maïtressen, diplo
maten, spionnen en miljonairs tus
sen Parijs en Istanbul in de luxe li-
grijtuigen van zijn Wagons Lits in
slaap had gewiegd, zakte toen red
deloos door de assen en sneefde
roemloos. Slechts twintig passagiers
maakten die laatste rit mee. in een
uitgewoonde trein ponder restaura
tie en barrijtuig. Het was dan ook
niet verwonderlijk, dat zij in Mi
laan uitgehonderd de buffetten
plunderden en hun buit naar de
trein sleepten, die met een vertra
ging van ruim zes uur in Istanbul
arriveerde.
Drie-in-de-pan
In de gelegenheids Oriënt-Express
anno 1982 een cadeautje, waar
mee Touroperator Hotelplan zich
zelf had bedacht om de 30e verjaar
dag van zijn Hotelplan Trein te
vieren hadden de vorsten en rij
ken der aarde plaats gemaakt voor
het eenvoudig, zelfreizend voet
volk, dat genoegen nam met een
couchette als legerstede. Achter
deze frivool klinkende Franse
naam gaat al geruime tijd een cu
rieus stukje slaapgenot van Madu-
rodamformaat schuil, waarbij zes
reizigers zowel verticaal als hori
zontaal één coupé delen. De kwali
teit van deze stereofonische drie-
in-de-pan is reeds na één nacht
sudderen uiterst dubieus en in feite
al niet meer geschikt voor mense
lijke consumptie.
Ondanks het feit, dat ditmaal per
coupé slechts vier passagiers hun
nachtwake behoefden te houden,
was ter hoogte van de Duits-Oos
tenrijkse grens toch al duidelijk
sprake van een intense verwilde
ring en verslonzing. Daar dit echter
pnede bijdraagt tot de authentieke
sfeer van de Oriënt-Express damp
ten' de rijtuigen van walmende te
vredenheid. Als je samen drie da
gen niet uit de kleren stapt en ten
slotte niet eens meer de moeite
neemt om je ordehtelijk te wassen
op vitale plaatsen, ontstaat er van
zelf een verbroedering, waar de
Rotary en de Vrijmetselaars terecht
hevig jaloers op mogen zijn.
Tel daar nog bij op, dat ter hoogte
van het Griekse Platamos de loco
motief reutelend de geest gaf (we
derom een vertraging van twee
uur: hoera, hoera, hoera) en dat
vlak vóór Larissa de trein vanwege
een tweevoudige bommelding uit
Thessaloniki werd besprongen door
een inderhaast opgetrommelde le
germacht van rijk besnorde, goud-
op-snee- officieren, die hun man
schappen opdracht gaven om een
deel der passagiers in wapperende
winteronderbroeken en négligés de
perrons op te drijven, dan begrijpt
zelfs een minder begaafde treino-
fiel, dat deze rit regelrecht op een
internationale triomf afstoomde.
Terecht hadden de regeringen van
Oostenrijk, Joegoslavië en Grie
kenland daarom uit de algemene
middelen hun beste volksdansers
en boerendochters naar de trein ge
stuurd, waar ze weldoende rond
gingen met lokale vuurwateren.
Omdat er overigens ook na inten
sief speurwerk geen bom tussen de
zacht geurende bagage werd ge
vonden, ging alras het gerucht, dat
Hotelplandirecteur Leo Verburg dit
explosieve opontholid had ingelast
om zijn Oriëntaals avontuur extra
reliëf te geven. Algemeen werd
dan ook verwacht, dat korte tijd la
ter aan de reizigers wedstrijdfor
mulieren zouden worden uitge
reikt, waarop zij konden invullen,
wie van de Griekse officieren vol
gens hun mening Rudy Falkenha-
gen was geweest.
Heffingen
In het barrijtuig en in de Pullman-
Salon, die met zijn roze lampjes en
bijna kamerbrede crapeauds nog
het meest leek op de wachtkamer
van een luxe bordeel, had men
overigens niets gemerkt van dit
kleine incident in de marge van de
Grote Reis. Daar gingen de alcoho
lische heffingen in geforceerd tem
po door en vroeg men zich alleen
bezorgd af, of de trein nog op tijd
in Athene zou zijn om het zestigja
rig bestaan van de Hotelplan Trein
te kunnen meevieren.
In dat verband was het zeer begrij
pelijk, dat de roep om kerstkaarten
steeds luider klonk.
LEO THURING
31 2(
?t. ENDEN Paus Johannes*
inut<Uus, die van 28 mei tot 2
echt^ een bezoek brengt aan
frónfeland, Schotland en Wa-
■24 1 beschouwt zijn voorgeno-
!9 lli reis als een apostolische
7 7. bevaart van groot oecume-
8-43'h t»e^anê- Maar zoals te
I i4-i^vachten was, prqberen
»3 igds meer anti-roomsgezinde
39xjse groeperingen te verhin-
5-39 fen dat het pauselijke be-
plaatsvindt in een geest
Stilg vrec*e en eensgezindheid.
d^cie weken geleden werd de an-
conjanse aartsbisschop van Canter
gendi' <*r- Robert Runcie, door fana-
anti-roomse protestanten uit-
ïwd. Volgens zijn aanklagers is
Engelse kerkyorst in twee op-
:en schuldig aan landverraad,
e eerste plaats heeft hij de paus
Rome uitgenodigd om Groot-
annië te bezoeken. Dr. Run
invitatie dateert van mei 1980,
>e dl»
3 ise protestanten zeggen, dat die
ushOjjgjjjkg uitnodiging van de an-
Inatianse aartsbisschop strijdig was
pse Pde Britse grondwet.
e» cde vijanden van de paus be-
nesis heeft dr. Runcie de zaak nog
lpenr gemaakt door Johannes Pau-
Aangok te verzoeken met hem te
iekten voorgaan in een oecumeni-
rfge\dienst in de historische kathe-
velkl van Canterbury. David Sa-
e did. secretaris-generaal van de
aang£stantse Reformatie Vereni-
;0'n j zegt bitter: „Dr. Runcie is een
soor tot bet uiterste gaat en
hef*oor °°k extreme reacties zal
crzaken".
larlijke betogingen worden
facht in de Noordengelse ha-
id Liverpool en in het Schot-
igow. Hoewel in beide steden
katholieken wonen, zijn het
lwerken van fanatiek anti-
igezinde protestanten. De
bezoekt Liverpool op 30 mei
llasgow op 1 juni.
rootste demonstratie tegen zijn
'ezigheid in Engeland vindt op
De paus heeft de Britse vorstin en haar gemaal, prins Philip, al een paar
maal ontvangen in het Vaticaan. Elizabeth was toen op de gebruikelijke
manier, in het zwart, gekleed.
29 mei plaats op Londens Trafalgar
Square, terwijl de paus in Canter
bury deelneemt aan de anglicaanse
dienst. Die kerkelijke plechtigheid
zal drie elementen bevatten: bijbel
lezing, bevestiging van het geloof
gebaseerd op de doop en bevesti
ging van de gezamenlijke hoop op
de toekomst.
David Samuel vertrouwt dit niet.
„Dr. Runcie wil van de paus het
hoofd van de kerk van Engeland
maken en dat komt neer op ernsti
ge afvalligheid onder onze leiders",
zegt hij.
De anglicaanse kerk van Engeland
en ook de kerk van Schotland zijn
in zoverre staatskerken, dat ze be
stuurd worden door het land. Het
salaris van de geestelijkheid wordt
betaald door de staat. De positie
van de kerk van Engeland is even
wel de belangrijkste, hoofdzakelijk
omdat de Britse soeverein altijd een
anglicaan of een anglicaanse moet
zijn.
Door dik en dun
Deze vorst of vorstin moet trou
wens beloven het anglicaanse ge
loof door dik en dun te verdedigen.
Hij of zij draagt immers de eretitel:
„Defender of the Faith" (Defensor
videi; verdediger van het geloof).
Deze eer werd omstreeks 1523 door
paus Clemens VII aan koning Hen
drik VIII verstrekt als beloning
voor diens „Verdediging van de
Zeven Sacramenten", tegen de leer
van Maarten Luther.
De meeste Britse protestanten zijn
het allang vergeten, dat die trotse
eretitel dateert uit de tijd toen het
land nog erg groot was. In 1529
scheelde het trouwens niet veel of.
ene kardinaal Thomas Wolsey, die
door Hendrik VIII benoemd was,
werd in Rome tot paus gekozen. Hij
zou dan de tweede Engelse paus ge
weest zijn. De eerste, Adriaan IV
(Nicholas Breakspear, 1154-59)
keerde na zijn verkiezing nooit
meer terug naar zijn geboorteland.
Johannes Paulus II is dan ook de
eerste regerende paus van Rome
die Groot-Brittannië bezoekt.
De eerste rooms-katholiek die En
geland bezocht, was St.-Augustinus
in het jaar 597. Hij was gezonden
door paus Gregorius, die in het fo
rum van Rome jonge angelsaksi-
sche slaven gezien had. De paus
vond, dat ze er bepaald engelachtig
uitzagen. Ook de heilige Augusti-
nus stelde vast, dat deze voorzaten
van de huidige Engelsen hem ge
willig gehoor gaven. In minder dan
een jaar had hij in Kent al tiendui
zend bekeerlingen gedoopt. Tegen
het jaar 1000 telde Engeland acht
tien rooms-katholieke diocesen.
Het is ironisch, dat de bloei van de
roomse kerk in Engeland uiteinde
lijk onderdrukt werd door koning
Hendrik VIII, de zes maal ge
trouwde „Grote Verdediger van
het Geloof". De liefde van deze
vorst voor hofdame Anne Boleyn
leidde tot de grote breuk met
Rome. Hendrik had van Clemens
VII toestemming nodig om te
scheiden van Catharina van Ara-
gon, maar de paus weigerde.
Tussen 1532 en 1534 werden in
Londen zeven wetten goedgekeurd,
die de banden tussen Engeland en
Rome doorsneden. Op raad van
Cromwell liet Hendrik zich in 1533
door het parlement tot hoofd van
de anglicaanse kerk benoemen. Al
wie weigerde de suprematie-eed af
te leggen, werd naar het schavot
gestuurd. Een successiewet maakte
de echtscheiding van de koning
mogelijk, omdat Engelse vorsten
voortaan geen rooms-katholieken
huwen. Door een dispensatie wet
werden de pauselijke bevoegdhe
den inzake vrijstellingen overge
dragen op de anglicaanse bisschop
van Canterbury.
Onder de regering van Hendriks
dochter Mary werd nog een poging
gedaan tot contra-reformatie. Deze
vorstin spande zich hard in om wat
nog overbleef van het katholicisme,
nieuw leven in te blazen. Haar zus
ter, Elizabeth I, onderdrukte even
wel elke nieuwe bedrijvigheid van
de katholieken. Zij deed het traag,
maar doeltreffend en werd door de
paus geëxcommuniceerd.
De beslissende slag tussen het Brit
se protestantisme en katholicisme
vond plaats in 1690, op de oevers
van Boyle, een rivier in Ierlartd.
De protestantse koning William
(Willem III van Oranje) behaalde
daar een grote overwinning op het
leger van de katholieke James II,
die gesteund werd door de Fran
sen. Maar de paus van Rome was
toen anti-Frans. Politieke en ande
re belangen speelden toen vaak een
ondergeschikte rol aan godsdienst.
Paus Alexander VIII gaf morele
steun aan koning William, de trots
van de Noordierse protestanten, die
hem nog altijd liefdevol „King Bil-
lie" noemen. Ulster herdenkt elk
jaar met luisterrijke protestantse
demonstraties de historische slag
aan de Boyle. Het grote belang dat
aan die datum gehecht word%, be
wijst hoe groot de kloof tussen fa
natiek anti-roomsgezinde protes
tanten en katholieken vandaag de
dag nog is.
Illegaal bezoek?
De rooms-katholieke hiërarchie
van Engeland, opgeheven in de 16e
eeuw, werd pas in 1850 hersteld;
die van Schotland, die niet meer
Dr. Robert Runcie, aartsbisschop
van Canterbury, uitgejouwd
bestond sedert het begin van de 17e
eeuw, pas in 1878. Sindsdien mogen
de geëmancipeerde Britse katholie
ken weer een zwaard dragen, te
paard rijden en zich politiek kandi
daat stellen. Nauwelijks een eeuw
geleden werden geen katholieke
studenten aanvaard aan de univer
siteiten van Oxford en Cambridge.
Maar de Britse soeverein mag nog
steeds geen katholiek zijn. Even
min is het gebruikelijk dat het
hoofd van de Britse regering tot de
rooms-katholieke godsdienst be
hoort De Britse souverein be
noemt, op advies van de premier,
alle aartsbisschoppen, bisschoppen
en dekens van de anglicaanse kerk.
Iedere anglicaanse geestelijke legt
een eed van trouw af aan de kroon.
Dat zijn de redenen waarom fana
tiek Britse protestanten het geplan
de pauselijke bezoek aan hun land
illegaal vinden. Officieel denkt
men daar anders over; de diploma
tieke relaties tussen Londen en het
Vaticaan zijn sinds afgelopen janu
ari volledig genormaliseerd. Lon
den had al sinds de Eerste Wereld
oorlog een legatie bij de Heilige
Stoel. Dat het Vaticaan nu ook in
de Britse hoofdstad een pauselijke
nuntius heeft, betekent dat beide
staten officieel de spons geveegd
hebben over het verleden.
Paus Johannes Paulus brengt niet
als staatshoofd van het Vaticaan
een staatsiebezoek aan Groot-Brit
tannië. De koningin zal hem dus
niet opwachten bij zijn aankomst
en hem ook geen staatsiebanket
aanbieden. Maar de paus brengt
wel een informeel beleefdheidsbe
zoek aan Elizabeth II. Dat zij het ti-
telvoerende hoofd van de angli
caanse kerk is, schijnt daarbij geen
rol te spelen. Dit informele bezoek
vindt op 28 mei plaats in Bucking
ham Palace. De paus heeft de Brit
se vorstin en haar gemaal, prins
Philip, al een paar maal ontvangen
in het Vaticaan. Elizabeth II was
toen op de gebruikelijke manier in
het zwart gekleed. De paus van
Rome heeft ook bezoek gekregen
van dr. Runcie en diverse andere
aartsbisschoppen van Canterbury.
Dr. Runcie beschouwt de over
komst van paus Johannes Paulus
dan ook als een tegenbezoek, dat
volkomen normaal is.
Maar zo zién protestantse fanatici
het niet Volgens ds. George Ash-
down, secretaris-generaal van het
Protestantse Verbond, is de paus
van Rome een anti-christ „Dat is
de officiële leer van de kerk van
Engeland", zegt hij boos. „De paus
komt naar ons land om de protes
tantse aard van onze kroon en
grondwet te vernietigen. Groot-
Brittannië is altijd het bastion ge
weest van de protestantse gods
dienst. Dat is de reden waarom
Rome dit bezoek van de paus zo be
langrijk vindt Als hij het Huis van
Windsor kan verleiden en als hij
intrekking van onze historische
protestantse wetten kan bekomen,
heeft de paus gewonnen".
ROGER SIMONS
