Audio-apparatuur: steeds
meer computer met geluid
amatönfls
STRAKKER EN KLEINER OF
VERFIJND LICHTORGELTJE
APRIL 1982 PAGINA 9
Ook de kleinste winkel in geluids
apparatuur heeft de grootste stereo
toren in voorraad en etaleert die in
alle glimmende glorie. Daarnaast
heeft diezelfde winkel een muis
kleine stereotoren die hetzelfde
presteert, maar met minder oplich
tende meters, toeters en bellen. Tij
dens de jongste audio- en video-
beurs „Son Image" in Parijs was
het grootste nieuws de Compact
Disc die eind van dit jaar, zoals eer
der gemeld, wereldwijd wordt
geïntroduceerd. Getoond werden
modellen van verschillende mer
ken, doorgaans achter glas of ach
ter dranghekjes met het verzoek
niets aan te raken. Ander groot
nieuws, zo compact gebracht, was
er niet te vinden. Wel werd een
verschuiving zichtbaar die twee
richtingen uit wil. Alsof de fabri
kanten van geluidsapparatuur niet
meer weten op welke markt zij
moeten mikken: die van de mu
ziekliefhebber pur sang, of van de'
klant die zich voornamelijk voor
het fenomeen geluidsweergave, het
apparaat, interesseert. Voor beide
categorieën geldt echter, dat het
bedieningscomfort en de werking
van de respectieve apparaten is af
geleid van de computertechniek.
De apparatuur van de komende ja
ren is kleiner en compacter, de
meeste functies gebeuren automa
tisch en de afstandsbediening
neemt toe.
Elk apparaat dat geluid weergeeft
radio (tuner), band- of cassette
recorder, draaitafel, zelfs de luid
sprekerbehuizing heeft nauwe
lijks nog iets te maken met het oor
spronkelijke principe: maak een
onhoorbaar signaal hoorbaar. De
radio is een tuner(versterker) ge
worden, waarin als vanouds nog
wel een onhoorbaar signaal uit de
lucht wordt geplukt en vervolgens
dies meer zij, worden niet meer ge
maakt. Nog maar enkele jaren ge
leden kon men redelijk blindvaren
op de vuistregel: als in de winkel
de knoppen bij aanraking al op de
grond vallen, dan zal de rest er ook
Die vuistregel gaat niet meer op.
De meeste knoppen naar oud re
cept zijn vervangen door een tip-
toets met een relais achter de front
plaat van het desbetreffende appa
raat. Men behoeft die toets nog
maar licht aan te raken en alles ge
beurt verder vanzelf. Waardoor de
kans op beschadiging tot een mini
mum is beperkt. Computertechniek
heeft de handbediening overgeno
men, het gaat er nu voornamelijk
om hoeveel computerwerk de fa
brikant in zijn apparaat wil stop
pen. Met op de achtergrond de
vraag: hoe amusant is dit alles voor
de gebruiker, hoe houden we hem
of haar in permanente staat van
bewondering. Maar ook: hoe elimi
neren we alle storende bijwerkin
gen, om een zo fraai mogelijke ge
luidsweergave te bereiken.
Radio
Centraal in vrijwel elke huiskamer
met geluidsapparatuur staat thans
de versterker, die verscheidene
soorten van onhoorbare signalen
hoorbaar moet kunnen maken.
Deze versterker (amplifier) is daar
voor uitgerust met een groot aantal
(stereo) ingangen: voor band- en/of
cassetterecorders, voor platenspeler
en voor de tuner, het ontvanger-
deel uit de oude radio en overige
mogelijkheden.
Op sommige tuners (dus nog steeds
het meest radio-achtige apparaat
uit de hele audioketen) ontbreekt
al de conventionele afstemknop.
Met twee toetsen (voor links- en
rechtsaf op de zenderschaal) zoekt
een microcomputer „de volgende"
zender op, in de meeste moderne
apparaten een vooraf geselecteerde.
Met LED's, lichtgevoelige dioden
de groene en/of rode kleine
lampjes in streepvorm worden
zaken zichtbaar gemaakt als mono,
stereo, (veld)sterkte van de zender
en de meest nauwkeurige afstem
ming; waar het apparaat overigens
zelf voor zorgt.
bare, dus audio-gebied. Enige tijd is
discussie ontstaan over de vraag of
men die knop wel moest gebrui
ken; uiteindelijk is men het wel
eens geworden: wel degelijk ge
bruiken, indien aanwezig.
Cassetterecorder
Ten opzichte van de bandrecorder
heeft de cassetterecorder het al ja
ren geleden op punten gewonnen.
Het zwakste onderdeel van deze re
corder, het aandrijfmotortje dat be
last door band transport tóch op een
constante snelheid moest draaien,
werd van meet af aan grondig aan
gepakt. Afwijkingen in draaisnel
heid kunnen alleen nog maar door
nauwkeurige meetinstrumenten
worden aangetoond, voor het oor is
er niets meer aan de hand. Het
aandrijfmechanisme werd verdeeld
over meer motoren, voor normaal
bandtransport en versneld spoelen.
De bandruis wordt (al dan niet
Dolby) stevig onderdrukt, de VU-
meters worden in toenemende
mate vervangen door LED's, de op
lichtende streeplampjes, die nog
sneller en dus nauwkeuriger het
opnameniveau aangeven.
Zoals gezegd: er bestaan geen slech
te cassetterecorders meer, ook niet
wanneer één motortje voor alle
functies moet (op)draaien. Wan
neer men de prijsverschillen be
kijkt, komt men uit op verschillen
in extra mogelijkheden, conventio
nele druktoetsen en tiptoetsen. Me
chanisch en meetbaar zullen de
dure cassetterecorders ongetwijfeld
verschillend zijn van de goedkope.
Het wordt echter de vraag, of de
verschillen voor de gebruiker nog
wel interessant zijn; zelfs de goed
koopste cassetterecorder van een
goed merk zal jarenlang zijn werk
onberispelijk doen. Recorders die
ongeschikt zijn voor opname op
metaal-banden worden thans niet
meer gemaakt.
Overigens blijkt op dit gebied mis
verstand te bestaan; de meest een
voudige recorder kan metaalban
den wél weergeven; alleen de op
name is voorbehouden aan recor
ders met metaal-schakeling.
Bandrecorder
Bandjes
Het element van
de toekomst:
een laser die
putjes aftast.
tot waarneembaar geluid wordt
versterkt. Maar als dit gegeven in
vroegere jaren hoofdzaak was, dan
is dat nu bijzaak geworden. Hoofd
zaak werd: wat doen we met dat
hoorbare geluid, zou je dat niet
zichtbaar kunnen maken. Leuker,
mooier en nauwkeuriger.
Geluid kan al tientallen jaren in
handen van de technicus zichtbaar
worden gemaakt op het beeld
schermpje van de psciloscoop. Ver
scheidene apparaten doen dat nu
ook in de huiskamer en de gebrui
ker vindt het mooi, gefascineerd
door het wonder van de techniek.
Hoewel de geluidskwaliteit in de
verscheidene apparaten nog steeds
alleen maar toeneemt, lijkt het oog
dat ook wat wil, maar steeds
méér het te winnen van het oor.
Tot op zekere hoogte. De meeste fa
brikanten spelen in op de behoefte
aan versiering die zij aanvankelijk
zelf hebben geschapen. Zij zorgen
voqr twinkelende apparatuur met
zoveel knoppen en oplichtende me- -
ters, dat het deel waar het in feite
om zou moeten gaan, lekker luiste
ren, bijna een bijzaak is geworden.
Anderzijds is een vrijwel tegen
overgestelde gang van zaken waar
neembaar binnen het produktie-
proces vah dezelfde fabrikant:
strak, klein en eenvoudig, gericht
op een perfecte geluidsweergave
met een minimum aan handelingen
en plaatsruimte.
Versterker
Voor zover de moderne versterker
nog niet is gekoppeld aan een tuner
samen in één huis heten ze in
goed Nederlands „receiver" is
die versterker het krachtige hart
van alle geluidsapparatuur.
Er zit nog steeds een volumerege
laar op, met keuzeknoppen voor
het apparaat waarvan het geluid
(signaal) moet worden versterkt.
Men vindt een balansknop, knop
pen voor hoog-laag-regeling en een
„contour-knop", waaraan ook an
dere benamingen worden gegeven.
Deze knop wordt gebruikt wanneer
muziek heel zacht moet worden
weergegeven. Omdat het oor bij
zachte passages voor de hoogste en
laagste tonen minder gevoelig is,
worden die „contour"-tonen iets
meer versterkt en krijgt men ook
bij zachte muziek een „recht" ge
luidsbeeld van het hele orkest.
Sommige moderne versterkers zijn
uitgerust met een knop voor een
nieuw filtersysteem, waarvoor ver
schillende benamingen worden ge
bruikt, zoals „subsonic"-filter. Door
deze knop te gebruiken worden
heel lage, voor het oor niet waar
neembare tonen in de versterker
tegengehouden die wel (veel) ver
mogen vragen en alleen van nega
tieve invloed zijn op het wel hoor-
Het oude normaal-bandje, dat een
spoor van bruin poeder achterliet,
met alle ellende van dien, wordt
niet meer gemaakt, al lijkt de soort
„drie voor een tientje" er nog sterk
op. Tot voor kort kon men nog dui
delijk verschil horen in bandkwali
teit: ferro, ferrochroom (bias-nor
mal, EQ 120 ms) chroom en metal
(bias-high, EQ 70 ms) en variaties
daarop. Dat verschil wordt kleiner.
Afhankelijk van het merk kan een
modern chroombandje voor het oor
even goed zijn (of lijken) als een
metaalbandje. Verschillen zijn er
wel in het mechanische gedeelte
van de cassette en het gebruikte
materiaal voor de behuizing, met
name tegen statische ladingen. Een
duur bandje hoeft niet met alle
geweld beter te zijn dan een goed
koper; zelfs een normaal-bandje le
vert tegenwoordig al uitstekende
prestaties; uiterlijk, suggestie en
persoonlijke affiniteit met een be
paald merk doen wonderen.
De fabrikanten zijn massaal in de
strijd gegaan tegen vervuiling van
de koppen door poederafgifte; in
middels praktisch te verwaarlozen.
Alleen wanneer men muziek wil
opnemen waarin de hoogste en de
laagste tonen een belangrijke rol
spelen, is de aanschaf van een
duurdere bandsoort de moeite
waard. Het gebruikte materiaal is
van minder belang geworden dan
de manier waarop men ermee om
springt. En ook daar hebben de fa
brikanten van de recorders al reke
ning mee gehouden; het bedie
ningscomfort sluit fouten bij opna
men al grotendeels uit. Dat de
bandsoort een minder belangrijke
rol is gaan spelen bewijst onder
meer een nieuw Frans merk „OK
Pirate" met cobalt als
ger. In de stand „normaal'
gen de drie relatief goedkope band
soorten een uitstekende weergave.
Platenspelers
werd en wordt beweerd. De consu- Opvallend bij de nieuwste platen-
ment zou steeds
meer de voorkeur
geven aan de cas
setterecorder bo
ven dat bakbeest
van een bandre
corder, die boven
dien moeilijker in
het gebruik zou
zijn. Discussie
blijft mogelijk.
De verkoopcijfers
wijzen uit, dat de
cassetterecorder
talloze malen va
ker wordt ver
kocht dan de
bandrecorder.
Niettemin blijft de
bandrecorder, die
overigens steeds
kleiner wordt, in
produktie zolang
de vraag ernaar
blijft bestaan en
brengen de fabri
kanten de laatste
snufjes aan: tip-
toetsbediening,
een nog meer pre
cies zoeksysteem,
gemakkelijkere bandinleg, digitale spelers is de opkomst van de tan
aflezing in plaats van het oude tel- genüale arm, die steeds loodrecht
werk, geruisloos bandtransport. En °P ëroe^ meeloopt, zonder fout-
een kwalitatief perfecte weergave, hoek; door deze arm konden som
mige fabrikanten de draaitafel aan-
4» zienlijk kleiner maken. Vrijwel alle
fabrikanten van platenspelers heb
ben hun duurdere draaitafels van
'Tl
Spoelenrecorders blijven in produktie.
Maar het bakbeest werd een hand
zaam, modern rpachientje.
if»./
een dergelijke
prijs is ernaar, maar met
element levert dit soort draaitafel
feilloze prestaties. Zolang de Com
pact Disc en zijn afspeler eind
dit jaar in de handel nog geen
gemeengoed is geworden, zal men
het voor topprestaties bij het afspe
len van de gebruikelijke LP in dit
soort platenspeler moeten zoeken.
Kwartsgestuurde motoren leveren
opvallend gelijkmatige snelheden
van het plateau. Tegen de grootste
vijand van de conventionele plaat:
stof, hebben sommige fabrikanten
keurige oplossingen gevonden,
zoals stofkappen die een wezenlijk
onderdeel van de draaitafel vor
men en er bovendien fraai uitzien.
Een fabrikant construeerde een
platenspeler met twee tangentiale
armen, voor elke plaatkant één,
waardoor de gebruiker de plaat
niet hoeft om te draaien. Een duur
grapje, maar er zijn kennelijk lief
hebbers voor.
Compact Disc
Zoals reeds gemeld kan de muziek
liefhebber eind van dit jaar, begin
'83, de Compact Disc (CD) en zijn
afspeler tegemoet zien. Philips, als
uitvinder van de CD. brengt een
afspeler uit die horizontaal moet
worden opgesteld en een „frontla
der", waarin het plaatje verticaal
wordt afgespeeld. Het apparaat
waarin het plaatje horizontaal
wordt geplaatst zal volgens de hui
dige mededelingen in de beginjaren
1500 gulden kosten, de frontlader
2000 gulden.
De meeste fabrikanten van platen
spelers, juist de meest gerenom
meerde zoals Dual, kunnen nu hun
prototypes al laten zien. Over het
Philipssysteem van de CD, over de
hele wereld als enige geaccepteerd,
wordt niet meer gediscussieerd.
Wel gaat iedere fabrikant met de
licencies op zak er een eigen weg
Philips als uitvinder, met Sony als
mede-ontwikkelaar, geeft toe dat
de CD geen kans van slagen zou
hebben gehad zonder de medewer
king van de andere grote fabrikan
ten. Maar dezelfde medewerkers
van nu zullen binnen enkele jaren
de grootste concurrenten worden.
Een Japans merk kon in Parijs al
een bijzonder fraai model tonen,
dat uiterlijk nauwelijks verschilde
van een casettespeler. Overigerts
introduceren de Japanse fabrikan
ten hun Compact Disc dit jaar al
leen in eigen land. Pas in de loop
van '83 wordt begonnen aan de
verovering van de wereldmarkt.
Waarbij opgemerkt dat zowel pla
ten als afspelers van alle merken
afzonderlijk uitwisselbaar zijn; het
aantal titels van de CD zal het eer
ste jaar beperkt blijven tot enkele
honderden, daarna breekt het grote
geweld uit, waaronder de conven
tionele LP in snel tempo zal kun
nen bezwijken.
De voordelen van de Compact Disc
zijn inmiddels wel bekend: geen
beperkingen door mechanische
contacten, geen slijtage aan wat bij
de conventionele platenspeler maar
kon slijten, „eeuwige" levensduur
van plaat en afspeler, opvallend
verbeterde weergave, geen gerom
mel met doekjes en schoonmaak-
vloeistoffen, stampvrije afspeler en
niet te beschadigen plaat(je).
Dat plaatje komt in een handzaam,
niet stuk te krijgen doosje dat des
gewenst plaats biedt aan een toe
lichtend boekwerkje dat 24 pagina's
zal kunnen bevatten.
Over de afzetmogelijkheden zijn de
meningen bij de Philips-top verras
send verdeeld. Beweert de ene
marktonderzoeker nogal pessimis
tisch dat over twee jaar minder dan
één procent van de muziekliefheb
bers zo'n CD-speler in huis zal heb
ben, directeur Philips Nederland,
H. van Dijk rekende hoopvoller op
tenminste tien procent. Er ontston
den levendige weddenschappen.
Met name werd vergelijking ge
zocht met de komst van de kleu
rentelevisie, die maar heel lang
zaam het zwart-wit apparaat ver
drong. Opvallend is, dat de technici
van Philips er nauwelijks rekening
mee houden dat de platenbezitter
niet zo zit te wachten op iets beters,
maar veel meer af wil van kleine,
maar mogelijk dagelijkse ergernis
sen, veroorzaakt door beschadiging
en vervuiling. Ook al is de kwali
teitswinst van het geluid op CD
meer dan opmerkelijk.
Verfijning en verkleining gaan in
vrijwel alle audio-componenten sa
men. Zijn de luidsprekerboxen
nauwelijks voor verbetering vat
baar, met behoud van weergave-
kwaliteit blijken de boxen veel
kleiner te kunnen worden. Sommi
ge fabrikanten komen dan ook met
draagbare geluidsfabrieken met
alle mogelijke componenten, die
van de Drentse Hei een concertzaal
kunnen maken. Dezelfde appara
tuur zal het in de huiskamer uitste
kend doen en dezelfde prestaties
leveren als zijn veel grotere broers.
De neiging tot miniaturisering van
alles wat maar kleiner kan heeft
zakformaat opgeleverd die aan alle
hi-fi-normen voldoet. Met een mi
niatuur-koptelefoon is men zelfs op
de fiets en tijdens weer en wind
van studiokwaliteit verzekerd.
De komende Firato, in augustus dit
jaar, zal een en ander in Amster
dam op grotere schaal dan ooit la
ten zien. De bezoeker zal ontdek
ken, dat de fabrikanten over de
hele wereld het zoeken in klein en
plat, met opvallend veel óf opval
lend weinig oplichtende frutseltjes.
De weergave-kwaliteit zal de uit
voering in de concertzaal tot op de
drempel benaderen, technisch zijn
de grenzen van het weergeven wel
ongeveer bereikt, of het nu de
meest verfijnde klassieke muziek
betreft of de grootst mogelijke rom-
De handel
De Compact Disc en zijn afspeler
spelen op dit moment bij de handel
geen actieve rol; pas tijdens de Fi
rato in augustus worden bestellin
gen geplaatst. Commercieel direc
teur J.C. Westdijk van de All-Wa-
vegroep: „Ik beschouw de conven
tionele LP als een ouderwets raar
ding, de zwakste schakel in de hele
audioketen. De vraag naar de Com
pact Disc als geluidsbron, dus ook
voor de omroep en voor overname
op cassettes, zal snel groeien; dat
zullen de platenhandelaren wel
merken. Elk half jaar worden nieu
we collecties samengesteld; daaróm
denk ik niet, dat de handel opeens
met grote hoeveelheden onver
koopbare apparatuur blijft zitfen.
Wat erin komt, gaat er even snel
weer uit en desnoods bestellen we
de CD-speler per week, afhankelijk
.van de belangstelling. Want als de
klant iets van zijn geluidsappara
tuur wil vervangen, dan zal dat als
eerste zijn platenspeler zijn".
FRITS BROMBERG
De mini-
stereotoren van
deze charmante
dame mag
modern worden
genoemd, de
grammofoon
plaat wordt
door de handel
beschouwd als
een „ouderwets
raar ding".
„M'n zoon
vroeg voor z'n
verjaardag om
een bandje voor
z'n cassette
recorder. Maar
hij zei niet
precies
^tfelke..."
