POP-TIEK
''Stomme van
Kampenwerd een
van de markantste
schilders
uit de 17e eeuw
Schitterend samenspel
van Van Helsdingen
en Taber
Melina Mercouri
wil beelden
Acropolis terug
KUNST
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 18 MAART 1982 PAGI1
Waarschuwing van Richard Pry or
Hollywood In zijn nieuwste film praat de acteur Ri
chard Pryor openhartig over het door druggebruik veroor
zaakte ongeluk dat hem bijna het leven heeft gekost, en hij
laat er geen twijfel over bestaan dat cocaine een groot ge
vaar is: „Je gebruikt het twee weken en je bent een junk. Je
kunt er niet meer mee ophouden".
Met deze waarschuwing - midden in een macabere, maar
dolkomische scène in Pryors nieuwe film „Live on the Sun
set strip" - brengt de acteur de harde les over die het onge
luk hem heeft geleerd. Door drugs verdoofd, liep hij derde
graads brandwonden aan het bovenlijf op toen zijn kleren
in brand raakten.
Voor een collega kwam Pryors waarschuwing te laat De
zelfde week dat „Live on the Sunset strip" in première
ging, werd in Hollywood bekend dat acteur John Belushi
aan een overdosis was overleden. Zijn ontzielde lichaam,
de armen overdekt met littekens van de cocaine- en heroi-
ne-injecties, werd gevonden in een huis niet ver van de Sun
set Boulevard, de verkeersader die het hart van Hollywood
vormt.
AMSTERDAM De
Stomme van Kampen'
werd hij genoemd. Hen-
drick Avercamp, in 1585
te Amsterdam geboren,
was doof. Tegenwoordig
kunnnen doofgeborenen
leren spreken. In die tijd
waren ze vrijwel levens
lang doofstom. Alleen de
heel-intelligenten kon
den zich als doofstomme
staande houden en dan
alleen nog als de maat
schappelijke omstandig
heden gunstig waren.
Hendrick was intelli
gent, kunstzinnig en hij
had het geluk van een
maatschappelijk goede
kom-af. Hij werd een der
markantste schilders van
onze Gouden Eeuw met
een geheel eigen genre:
het ijsgezicht.
Alle belangrijke musea van
oude kunst hebben wel een
of meer werken van zijn
hand. maar slechts zelden
kan men een flink aantal pa
nelen van hem bijeen zien.
Die kans is er nu. Tot 18
april is er een tentoonstelling
van werk van Hendrick, van
zijn neef Barent Avercamp
en van enkele tijdgenoten te
zien bij Kunsthandel K. en
V. Waterman, Rokin 116
Amsterdam. Later gaat de
collectie nog naar het Pro
vinciehuis te Zwolle. De ten
toonstelling heeft als titel
Frozen Silence (Bevroren
Stilte), een treffende titel
want met alle levendigheid
die uit de schilderijen
spreekt, de kunstenaar heeft
dat leven alleen vanuit de
stilte beleefd.
Het is niet mis wat hier
bijeen is gebracht. Tal van
vooraanstaande musea heb
ben hun medewerking willen
verlenen, zodat werkelijk
eersterangsstukken bijeen
zijn bijeengebracht. Boven
dien werden panelen door
particulieren uitgeleend,
stukken dus die men nor
maal gesproken nooit te zien
krijgt. Er is een (Engelstalige)
catalogus waarin een aantal
deskundige medewerkers
alle (soms pas sinds kort) be
kende feiten over de Aver-
camps, maar bijvoorbeeld
ook over de 17e-eeuwse stad
Kampen vermelden. Dat
boek is schitterend geïllu
streerd met tal van kleurpla
ten en soms indringende de
tailfoto's.
Vooraanstaande familie
Hendricks vader, Barent
Avercamp was in Amster
dam leraar aan de Latijnse
Detail van dit
schilderij.
maatschappelijke leven van
zijn tijd. Op een van zijn
schilderijen zouden leden
van het grafelijke hof te Den
Haag met hun gasten zijn af
gebeeld, deftig bijeenstaand
in een groepje en zich voort
bewegend in arresleden,
maar. er zijn ook handelaren,
lui van simpeler allooi en be
delaars. En op de achter
grond is er een galgenveld.
Juist die gevariëerdheid ver
leent zo'n paneel een extra
charme, waarbij dan die typi
sche atmosfeer komt, dat
merkwaardige licht van een
gedekte winterlucht. Een
knap schilder deze Hendrick
Avercamp. Geen wonder dat
zijn schilderijen in zijn eigen
tijd al gezocht waren. Altijd
gezocht zijn gebleven ook.
Barent
Merkwaardig daarbij was,
dat men er zich lang over
heeft verwonderd dat de 'la
tere' schilderijen van de
meester zoveel minder wa
ren. Zonder die echte Aver-
camp-atmosfeer, de figuren
houteriger, de compositie
minder geslaagd. Totdat ar
chiefonderzoek het tijdstip
van Hendricks dood aan het
licht bracht: mei 1634. Toen
bleek dat veel van die 'latere'
schilderijen van een jongere-
datum waren, dus niet van
Hendricks hand konden zijn.
Toen kwam Barent Aver
camp op de proppen, Hen
dricks neef. Hij was koopman
en fabrikant en schilderde
waarschijnlijk voor zijn ple
zier. Hij moet het nodige van
zijn oom hebben opgestoken,
bereikte een zekere vaardig
heid, maar haalde nooit het
peil van zijn oom. Omdat
deze bekend was en bleef
was het voor de kunsthandel
aantrekkelijk om ook zijn pa
nelen als werk van de 'Stom
me van Kampen' aan te bie
den. Toen het kaf eenmaal
van het koren gescheiden
kon worden bleek Hendricks
kunst van een constantere
hoge kwaliteit dan men ooit
vermoed had.
In Amsterdam, en straks in
Zwolle, kan men naast werk
van Hendrick ook dat van de
begaafde amateur Barent
zien. Het is zeker aardig
werk, al kan het niet tippen
aan wat Hendrick te bieden
heeft.
Ter illustratie zijn er op de
tentoonstelling ook enkele
schilderijen van tijdgenoten:
Pieter Brueghel de Jongere,
Van de Venne, Van Breen,
Cabel, Es. van de Velde en
Verstralen. Zij completeren
het beeld van het 17e-eeuwse
wintergezicht waarin de
'Stomme van Kampen' zo'n
grootmeester was.
VOLKERING
Een paar steltpotten met een blauw de
cor van drie driemasters in een cartou
che. Delft, einde 18e eeuw.
Bijzonder grote
veiling Amsterdam
AMSTERDAM Een bijzonder
grote veiling wordt van 23 maart
tot 5 april gehouden door Sotheby
Mak van Waay te Amsterdam. Er
zijn maar liefst 3820 lotnummers,
waaronder veel Chinees en Japans
porselein. Groot is het aanbod
schilderijen, aquarellen enz. uit de
19e en 20e eeuw. Voorts een 353
nummers tellende rubriek meube
len, juwelen en zilver, klokken en
horloges. Kijkdagen zijn op 19, 20
en 21 maart (10-16 u.) in de geitou
wen aan het Rokin 102 en Nes 75.
Belgen kijken nog veel naar dec
Nederlandse tv
4*x
Concert in Dlligontla door loden van het Residentie Orkest met werken van
Mozart, Oebuaay, Rathaus, Kraft en Martinu. Herhaling op 24 maart a.a.
Wat staat je te doen, wanneer je geen idee hebt wat je gaat ho
ren? Er blijft je dan niets ander over dan te luisteren. Natuurlijk,
maar wanneer het een werk betreft dat nogal geavanceerd
klinkt, dan heb je nauwelijks aanknopingspunten. Het pleit dan
ook voor het grote publiek gisteravond, dat het in ieder geval de
uitvoering van William Krafts Encounter III heeft weten te
waarderen (een enkel protest daargelaten).
Kraft (1923) moest een Amerikaan zijn, niet te verwarren met
zijn collega en naamgenoot Robert, dat was alles wat men wist.
William is zonder meer een interessante componist, getuige de
wijze waarop hij het hedendaagse slagwerkidioom met de eigen
taal van de jazztrompetist Miles Davis heeft gecombineerd. Het
werk vergt uiterste preciese en timing, zoals John van Helsdin
gen en John Taber, resp. slagwerk en trompet, hebben aange
toond. Door hun toedoen is het een indrukwekkende uitvoering
geworden. Karol Rathaus (1895-1954) vormde het andere grote
vraagteken van de avond. Hij blijkt een Pool van origine, die
vooral in Berlijn heeft gewerkt. Hoewel Rathaus een leerling
van Schreker is, leunt hij tegen zijn landgenoot Szymanovsky
aan. Zijn Sonate voor viool en piano (1925) is in handen van viö-
list Wybo van Biemen een zuiver violistisch werk gebleken.
Hoewel de proporties ervan in de stijl der twintiger jaren wel
wat omvangrijk zijn, is het zeker mooie, warme muziek. V§ji
Biemen verdient overigens alle lof. Hij is veelzijdig, de vorige
keer toonde hij bijv. in Prokovief de brutale glamour van zijn
instrument, nu klonk zijn spel heel intens. Van Biemen zal deze
volslagen onbekende muziek ook in het programma „Berlijn uit
de jaren twintig" laten horen, ook dan samen met pianist Jan
van der Meer. Laatstgenoemde verscheen gisteravond nog twee
maal op het podium. Eerst samen met de klarinetist Jan Cober
in de Rapsodie van Debussy en met vijf blazers in een sextet van
Martinu. Beide vertolkingen waren zeer de moeite waard. Mo
zart was in dit programma eigenlijk een vreemde eend in de bijt,
vooral in zijn „Musikalischer Spass". Daarin speelden o.a. Peggy
Walsh en Herman Jeurissen, de twee hoornisten die vorige
week ook zo uitstekend in een concert van Haydn op dreef wa
ren. Hoewel de vier strijkers hier niet altijd even goed op elkaar
reageerden, was de vertolking heel treffend.
Na tionaal geluidsarchief beplei t
DEN HAAG Er is geen geld van de rijksoverheid te ver
wachten, maar er dient een nationaal geluidsarchief te ko
men. Dit is gisteren in Den Haag duidelijk geworden. Direc
teur-generaal mr. R. Hotke van CRM had het rapport gekre
gen waarin het Comité Nationaal Geluidsarchief de oprich
ting van dit instituut bepleit Jasperina de Jong, Emmy
Verhey en Jerney Kaagman boden het als de nota „Toen en
nu voor later" aan.
Voor het eerste jaar is er volgens de voorlopige begroting van
zo'n archief ongeveer één miljoen gulden nodig, waarvoor een
beroep op de rijksoverheid wordt gedaan en op instanties als de
NOS, Buma/Stemra, Unesco, Prins Bernhard Fonds en andere.
De Nederlandse grammofoonplatenmaatschappijen hebben aan
gekondigd het archief van alle uitgaven tenminste twee exem
plaren te geven.
Een grote doorbraak naar een breder publiek zit er vooi
Amerikaanse ster-gitarist J.J. Cale ook nu weer niet
Voor de Cale-liefhebber is „Grasshopper" echter een
weeltje. De nummers komen sterker uit de groeven dan
de voorganger „Shades". J.J. heeft voor een wat eenvoi
ger aanpak gekozen en gaat op deze langspeler min
meer terug naar de basis. Dat betekent korte flitse
nummers zonder té veel franje en met ruimte om te a
men. Voordeel van die open structuur is dat in teg
stelling tot het instrumentaal overvolle „Shades"
aan Cale toegeschreven laid-back" gitaarspel (Dire Str<
Mark Knopfler werd er door beïnvloed) weer duidelij
hoorbaar wordt. Hij vlecht als geen ander zijn losse, vri
delijke, solo-gitaarspel door de nummers. Luister bijvc
beeld naar „Downtown L.A". Bij J.J. als vanouds weer
noeg variatie. Van het zeer swingende instrumentale
Jive" tot het country western-achtige „Drifters Wi
Als ondersteuning van zijn stem maakt hij in de lan§
nummers gebruik van Christine Lakeland, die de ach
grondvocalen voor haar rekening neemt. Voor de
moet de luisteraar het doen met de donkerbruine stem
J.J. Cale zelf.
Allez Allez
De New-Funk levert over het algemeen lekkere swing
de muziek, waarop het goed dansen is. Het uit België
komstige zestal Allez Allez kan er van meepraten. De e
ste mini-elpee van deze groep „African Queen" staatj
van dansbare muziek. In "de stijl van ABC, Haircut 0
Hundred en Linx is ook hier het concept weer zeer a
voudig maar doeltreffend: over een zeer ritmische bi
worden eenvoudige teksten gezongen. Die rijmelarij dij
eigenlijk alleen maar om de stem als extra instrument
kunnen gebruiken. Als er la la la gezongen zou worden
het effect even groot," ofwel wat er gezegd wordt, is min
belangrijk dan de muziek. Geen doemdenken dus, m
vrolijkheid alom. Titels als „Maraton Dance" met een sn
le funky gitaar en „She's Stirring Up" met prettig tromp
geschal, geven dat al aan. De groep bedient zich van|
Engelse zangeres Sarah, die alleen in België vertoeft als
een plaat gemaakt wordt of concerten gedaan. De gri
maakt hierdoor gelijk al een meer volwassen indruk. 1
enige bezwaar dat je tegen „African Queen" zou kunt
hebben, is dat de elpee muzikaal misschien té weinig
riëert.
Spandau Ballet
Spandau Brillat „Diamond", Chryaalia/Ariols
Op de aankleding van het laatste Spandau Ballet-prod
valt niets aan te merken. De hoes is een lust voor het o
de vraag is alleen hoe brengt het oor het er vanaf. De c
clusie na beluistering is: veel minder, helaas. Na de fra
debuut-elpee, vorig jaar, is de opvolger „Diamond"
stuk minder. Na meerdere keren draaien blijven slet
drie nummers overeind, de twee singles „Chant No
(zeer swingend, en met goed gebruik van blazers), „5
Loved Like Diamond" (prima melodielijn) en „Insti
tion". Muzikaal vernieuwende ideeën zijn bij Spandau I
let niet terug te vinden. Het vijftal hobbelt mee in
stroom New Funk/latin-music groepen. Bijkomend p
bleem is dan ook nog dat Spandau Ballet fantasieloos
werk gaat en dus duidelijk bij andere achterblijft. 1
tournee is waarschijnlijk het enige redddingsmiddéi v
de Spandau-muziek. Hierdoor worden ze misschien I
boven deze depressie uitgetild. De plaat is verdeeld in i
swingende a-zijde en rustige b-kant. Vooral de rus!
nummers die in elkaar overvloeien hebben niets
het lijf. Bij een eerste beluistering lijken ze indrukw
kend, maar al gauw vallen ze stuk voor stuk door de mi
in hun nietszeggendheid. Spandau Ballet kan beter... ze
met zoveel talent in huis.
HANS t
van de Atheense Acropolis het
beroemdst.
„Wij socialisten geloven dat
het culturele erfgoed van
Griekenland de gehele wereld
toebehoort. Natuurlijk zal vol
gens de wet toezicht worden
gehouden op de activiteit van
buitenlandse archeologische
instituten. We denken erover
de bestaande wetgeving op dit
gebied te moderniseren, maar
wij zullen de activiteit van
buitenlandse oudheidkundigen
niet beperken", aldus de mi
nister.
Zij was zeer nadrukkelijk over
de terugkeer van de naar het
buitenland verdwenen kunst
schatten. „Wij willen deze te
rug hebben, omdat zij deel uit
maken van de Acropolis die
het symbool vormt van ons
land"
Roberto Aussel geeft d
dag 18 maart een gitaal
in Diligentia. De jonge i
tijnse musicus concerted
op zijn 13e, won concouj
prijzen in Latijns Amel
in Europa en kreeg opj
taarfestival in Amsterdj
staande ovatie. In zijl
gramma brengt hij vrot|
sieke en romantische i
en stijlen uit de 20ste ej
Moderne batiksch.
van Yogyakarta word
maart geëxposeerd in
Nusawi, Pasadenha.
straat 23g Den Haag.
:hil<
rdef
in I
Hendrick Avercamp: Wintergezicht. Privè-collectie. De oude man links op
de voorgrond komt vaker op schilderingen van Hendrik Avercamp voor en
symboliseert waarschijnlijk de winter
Barent Avercamp: Schaatsers op een stadsgracht.
School, maar verhuisde al in
1586 naar Kampen, waar hij
stadsapotheker werd, later
zelfs stadsdokter en weldra
een van de vooraanstaandste
burgers van de Hanzestad.
Archief-onderzoek, geciteerd
in de catalogus, maakt duide
lijk dat de beide ouders zich
veel moeite gaven om hun
kinderen een voortreffelijke
opvoeding te geven. Aange
nomen mag worden dat Hen
drick, toen eenmaal zijn ar
tistieke aanleg vast stond, in
de leer is gegaan bij de schil
der Pieter Isaacz te Amster
dam. Hij moet er ook geleerd
hebben van Vlaamse immi
granten als Hans Bol, Gillis
van Coninxloo en David
Vinckboons. Die Vlamingen
beoefenden het winterland
schap eerder dan in Noord
Nederland het geval was.
Hendrick voelde zich spe
ciaal tot dit genre aangetrok
ken. Hij werd er hier de eer
ste en de beste in.
Toen hij volleerd was ging
Hendrick terug naar Kam
pen, maar hij was voor de
verkoop van zijn schilderden
niet op die betrekkelijk klei
ne provincieplaats aangewe
zen. Er zijn duidelijke aan
wijzingen dat er in Amster
dam een goede markt voor
zijn schilderijen was en hij
kon er ook goede prijzen ma
ken. Normaal gesproken
moest een schilder, zeker in
een kleine provincieplaats,
alle genres beoefenen: por
tret, stilleven enz. om aan de
kost te komen. Avercamp
kon zich helemaal uitleven
in zijn zelfgekozen specialis-
Pieter Brueghel
De tentoonstelling toont aan
dat er na de eerste winterge-
zichten een duidelijke voor
uitgang te bespeuren valt.
Het is aannemelijk dat onze
schilder kennis heeft kunnen
nemen, via prenten wellicht,
van het werk van Pieter
Brueghel, de grote Vlaamse
meester van het winterge
zicht. De compositie wordt
levendiger, hij gaat kunst
middelen toepassen als een
boom die terzijde een soort
coulisse vormt, een brug op
de achtergrond die extra
diepte geeft en toch de twee
helften van het schilderij bij
eenhoudt. En bovenal zijn
stoffage wordt levendiger,
met keurig neergepenseelde
groepjes van mensen op het
doorsnee van het
groepjes
ijs. Een
Anton Pieck: Amazone voor een buitenplaats te Aerdenhout,
aquarel.
HILVERSUM De belangstelling van de B
sche kijkers voor Nederlandse programma's 1
iets terug, maar is nog steeds aanzienlijk.
In het tweede kwartaal van 1981 keken de
mingen gemiddeld 64 pet. van de tijd die zij aa Jj
televisie besteden naar de programma's van d 1
gen BRT I en II. In het eerste kwartaal bed J
dit percentage 61. Daarnaast werd 8 respecti
lijk 12 pet. van de kijktijd besteed aan Ned.
II. De relatieve belangstelling voor Ned. I w;
Vlaanderen het grootst op de vrijdag.Met bet
king tot Ned. II was in het tweede kwartaal
gemiddeld kijkvolume-aandeel het grootst
maandag met 24 pet. voor de TROS.De perct
ges voor de overige dagen in het tweede kwa
luiden: vrijdag (AVRO) 15 pet., woensdag
14 pet., dinsdag (NCRV) 11 pet., zaterdag (KR
pet., donderdag (VARA) 7 pet. en zondag (VP
5 pet.
De Belgische groep Allez Allez
J.J. Cale
Mellna Mercouri: „Geef ons
lis terug."
ATHENE De Griekse mi
nister van cultuur, de voorma
lige actrice Melina Mercouri,
heeft verklaard dat het oud
heidkundig erfgoed van Grie
kenland weliswaar de wereld
toebehoort, maar dat de naar
het buitenland verdwenen
kunstschatten, zoals de beel
den van de Atheense Acropo
lis, terug moeten komen naar
Griekenland.
Zij kondigde een nieuwe cam
pagne aan om bijvoorbeeld de
„Elgin Marbles" die zich nu in
l het Brits museum in Londen
de beelden van de Acropo-
bevinden, terug te krijgen.
Deze collectie werd in het be
gin van de 19de eeuw door
Lord Thomas Bruce Elgin bij
eengebracht. Deze Britse ge
leerde die van 1799 tot 1802
gezant was in Constantinopel,
kreeg destijds van de Turkse
sultan die toen ook over Grie
kenland heerste, toestemming
om zijn verzameling mee te
nemen naar Londen. Van deze
beelden die sinds 1816 als
staatseigendom in het Britse
museum zijn te zien, zijn de
marmeren sculpturen van het
Parthenon en het Erechtheicn
