In lebmaag
van Des Indes
wordt verleden
zorgvuldig
herkauwd
HEfiMa
ZATERDAG 13 MAARfl
DEN HAAG Nog even en dan worden onder de
bomen op het Haagse Lange Voorhout weer tiendui
zenden krokussen op borgtocht vrijgelaten uit hun
onderaardse kerkers. Het is een jaarlijks terugke
rend generaal pardon, dat grootmoedig door de lente
wordt afgekondigd ter gelegenheid van zijn over
winning op de winter. Maandenlang heeft hij zich in
ijzige stilte voorbereid op die tegencoup, warmee hij
zich langzaam, stap voor stap, óntworstelde aan de
dodelijke houdgreep van zijn vorstelijke erfvijand.
Terwijl het gras jammerlijk verdronk en de takken
een voor een werden ontmanteld werkte hij aan zijn
krijgsplan voor een massaal offensief, dat nu elk mo
ment kan losbarsten. Met rugdekking van de zwoele
winden uit het zuiden gaat de natuur over tot de te
genaanval en werpt hij de bloem der natie in de
strijd: keurtroepen in kleurrijke fantasie-uniformen,
die in hun overwinningsroes terecht alle perken te
buiten zullen gaan.
Is er een mooier geschenk denk
baar voor Hotel Des Indes dan zo'n
mozaïek van krokussen, dat in een
wonderlijke nacht gelegd word.t en
van het Lange Voorhout een kort
stondig Hof van Heden maakt? Zij
zullen zich verdringen voor de
deur van deze stramme, maar zeld
zaam vitale honderjarige, die op
donderdag 18 maart op passende,
dus joyeuze wijze het feit zal vie
ren, dat hij een eeuw lang op onna
volgbare wijze gastvrijheid heeft
vérleend aan stervelingen, die door
hun status, aanzien, rijkdom, door
luchtige afkomst of sprankelende
talenten de wereld stof tot spreken
hebben gegeven.
Des Indes zag hen komen en gaan,
koningen, kunstenaars en kerkvor
sten, presidenten en pasja's, magna
ten en maharadja's, diplomaten en
diepe denkers. Zij arriveerden in
het begin in koetsen; een palfrenier
op de bok leidde zijn span paarden
door de poort en trok de teugels pas
aan op de cour. Daar ontfermden
de knechten zich over de valiezen,
die zij in gezwinde pas over de
marmeren trap naar de vertrekken
brachten, waar het bed reeds met
koele lakens lonkte en de warme
stoof klaar stond voor verkleumde
Voeten.
Na de eeuwwisseling maakten de
karossen en calèches plaats voor
glanzende automobielen met ver
chroomde haaiebekken en pluche
fauteuils. Toen was de binnenplaats
achter de grijze gevel reeds van
een glazen koepel voorzien en ge
promoveerd tot palmentuin, waar
obers in decente frak met droge
sherry, champagne en thé-complets
hun opwachting maakten bij de
gasten. „Een wolkje melk, freule?".
„Mag ik zorg dragen voor uw man-
teau barones?". De stallen hadden
inmiddels plaats gemaakt voor een
Frans restaurant en van de hooi
schuur was een donkerbruine bar
gemaakt met een fraai gebeeld
houwd altaar vol vuurwapens.
Knollen
Op het oog is er sindsdien weinig
veranderd. Als het heimwee naar
zijn geboortestad Simon Carmiggelt
weer eens te machtig wordt, speelt
hij daarop bij voorkeur op zeker en
verschanst hij zich in de lounge
van Des Indes. In die verrukkelijke
lebmaag herkauwt hij dan aan
dachtig het verteerd verleden. Hij
zet zijn ogen op een kier en kijkt
door de jaloezieën van zijn wimpers
naar de guirlandes van lampjes, die
links en rechts van de staatsietrap
het kerstfeest almaar blijven pro
longeren. Wat geweest is wordt op
zulke momenten weer transparant,
fladderende geesten uit voorbije ja
ren omringen de bezoeker, die met
zijn nostalgie geen raad weet.
Het is daarom aannemelijk dat
Willem, Dirk, Arnold, Maria, Ba
ron van Brienen van de Groote
.Lindt zich hier op deze middag in
maart onmiddellijk thuis zou voe
len. Toen hij in 1873 door de schep
per van hemel en aarde werd uit
genodigd om voor eeuwig aan te:
zitten aan het hemels banket, lie
pen er weliswaar nog paarden door
zijn huis. Maar een kniesoor die
over zo'n detail valt. Hooguit zou
hij bij het bestellen van een flute
champagne aan barkeeper Martin
vragen, waar voor de drommel de
'knollen gebleven zijn. Glimlachend
zou Martin hem uitleggen, dat er in
de 109 jaar na ziin verscheiden het
een en ander gebeurd is enkele
wereldoorlogen, een reeks gruwe
lijke moordpartijen, de uitvinding
van de gloeilamp, de lancering van
een raket naar de maan en nog wat
ander menselijk broddelwerk en
tenslotte zou hij via de opmerking,
dat in 1982 vrijwel niemand meer
Prinses Margriet tekent het gouden gastenboek, dat de huidige direc
teur Bernard Felix (rechts) als een kostbare bijbel koestert. Haagse
wethouder Vink kijkt belangstellend toe.
een paard heeft, discreet opmer
ken: „Toch zult u het met mij eens
zijn baron, dat het aangenaam toe
ven is in deze ruimte".
Het zit er dik in, dat Van Brienen
barkeeper Martin een langlopend
contract als butler zou hebben geof
freerd, wanneer hij hem in 1858
ontmoet had. In dat jaar werd door
zijn zonen Arnold en Frederik
eendrachtig de eerste steen gemet
seld voor een huis, waar hij zijn
vrienden en relaties voortaan in
een passende ambiance kon ont
vangen. Weliswaar bezat deze ka
merneer van koning Willem III
reeds het landgoed Clingendael, dat
toch voorwaar ook als een geinig
optrekje mag worden omschreven,
maar het bezwaar van deze behui
zing was de ligging buiten de stads
kern. Om die reden lukte het hem
niet om voldoende gegadigden te
vinden voor de buitensporige bras
partijen, die hij toch zo graag orga
niseerde. Gelukkig behoorde hij tot
de rijkste burgers van Zuid-Hol
land en kon hij dit taaie ongerief
verhelpen door een stuk grond met
opstallen te kopen op de hoek van
het Lange Voorhout en de Vos in
Tuinstraat, die toen nog niet veel
meer was dan een steeg.
Aan de Haagse bouwmeester
A. Rodenburg gaf hij vervolgens
opdracht om een stadshotel te ont
werpen met stallen en een koets
huis. Deze architect verzon een
kloeke burcht van grijze steen, die
door de aannemers Smit en Zoon
voor de somma van 150.000,- zijn
de een halve ton gouds, in de re
cordtijd van veertien maanden
werd gebouwd.
Pegulanten
Toen het gebouw voltooid was be
gon de baron onvervaard met het
organiseren van immense partijen.
In de schemering ratelden de koet
sen over de keien van het Lange
Voorhout en in ziin salons liep de
elite te hoop onder de massieve
kroonluchters. Helaas kwam er al
in 1873 door zijn overlijden een
abrupt einde aan deze reeks
spraakmakende festiviteiten. De
zoons, die zijn somptueuze levens
stijl niet hadden geërfd en het fa
miliekapitaal liever besteedden aan
buitenlandse reizen, verkochten
het prethuis reeds na enkele jaren
zonder enige merkbare gewetens
wroeging voor 140.000,- aan de
befaamde Haagse hotelier Paulez,
die het als verjaarsgeschenk aan
zijn dochter gaf.
Zij was getrouwd met luitenant
Friedrich Wirtz, een houwdegen
met Pruisisch keurmerk, die groot
se plannen had met deze surprise
van zijn schoonvader. Ook hij lust
te pap van grote partijen, maar uit
zuinigheidsoverwegingen gaf hij er
de voorkeur aan om anderen voor
de kosten te laten opdraaien. De
oplossing van dit probleem lag voor
de hand: in mei 1881 liet hij het
Van Brienen-bastion, omgedoopt
tot Hotel Des Indes, door Prins
Frederik, de curieuze oom van ko
ning Willem III, officieel openen.
Ofschoon koningen en keizers in
verblijdende hoeveelheden gestrekt
in zijn twijfelaars de nacht door
brachten, kwam Wirtz toch al
gauw financieel in de problemen.
Hij werd gedwongen om Hotel Des
Indes onder te brengen in een ex
ploitatiemaatschappij, waarvan hij
wel directeur mocht blijven. Dat
hield hij vol tot 1896. Toen moest
hij definitief het veld ruimen voor
de hotelier C. F. Haller, die in het
Londense Savoy vakkundig door
de horecawol geverfd was. Onder
zijn bewind werd Des Indes een ge
liefd pied-a-terre voor internatio
nale kopstukken en gekroonde
hoofden op doorreis. Tijdens de
Vredesconferentie waarvoor in
1899 door de Russische tsaar Nico-
laas II het initiatief was genomen
en waaraan 26 staten deelnamen,
fungeerde het hotel als ravitaille-
ringspost van Huis ten Bosch waar
de vergaderingen werden gehou
den. Een ander hoogtepunt was het
verblijf van Paul Kruger, die na
het uitbreken van de Tweede Vrij
heidsoorlog in Zuid-Afrika naar
regelmatig de mannequin
Dior over de vloer. Ik herinn
dat een van de mannequins
middag van de trap kwam,
in de Franse tricolore. H
goedheid, dat was met reet
vlag, die de lading dekte", i
Minder enthousiast rappf(
Van der Werff over de Duitij
eieren, die in 1940 Des Inij]
luxe kazerne annexeerden;
twee dagen kwam een van d»
bonen al met een borstbeefl
Hitier aandragen. „Zet datf
balie in de receptie", schrej
hij. „Over mijn lijk", dacht ill
hij weg was heb ik de Führe[i
vrieskamer tussen de kaviaar
zalm geparkeerd om te belji
Op de balie was trouwens
plaats, want daar stond al een
je met „Keep smiling" er d
twee en een half jaar kwamei
achter wat daar de bedoeliif
was". 1
Nederland kwam om de zaak van
de boeren te bepleiten. Koningin
Wilhelmina had hem met Hare
Majesteits oorlogsschip Gelderland
laten ophalen en parkeerde hem in
Des Indes, waar hij op de avond
van de 7e december 1900 op het
balkon werd toegejuicht door een
onafzienbare menigte.
Dependance
In 1919 dreigde Des Indes wederom
te kapseizen. Ditmaal onder de ge
volgen van de Eerste Wereldoorlog.
Redder in de nood werd de Neder
landse Staat die het hotel van Hal
ler overnam voor het bedrag van
1.335.071 gulden en vijf en een hal
ve cent. De leiding berustte voor
taan bij mevrouw Haller en haar
broer Henry Eugène Rei, die waren
geboren in Monaco. Rei die zich
tussen de bedrijven door ook nog
verdienstelijk maakte als consul-
generaal voor deze dwergstaat, was
een fanatieke duivenmelker die
met zijn gevederde vrienden tien
tallen prijzen in binnen- en buiten
land wegsleepte. Op het dak van
het hotel had hij voor hen een
luxueus hok met stromend water
en centrale verwarming laten bou
wen. Daar bracht hij zelf ook het
grootste deel van zijn leven door.
Niettemin zag „monsieur Henry"
kans om vanuit die ongebruikelijke
gezichtshoek Des Indes opnieuw op
te stoten in de vaart der potverte-
rende volken. De toeloop van voor
name burgers, al dan niet verge
zeld van hun of andermans dames,
was in 1929 zelfs zo groot gewor
den, dat het verantwoord leek om
een dependance aan het Lange
Voorhout 58a te openen.
Nauwelijks een jaar later sloeg het
noodlot voor de derde keer toe.
Een loeiende brand verteerde een
deel van Rodenburgs schepping en
in een Haagse krant jammerde kro
niekschrijfster „Madame Seul":
„Het heeft zich leelijk, heel leelijk
laten aanzien voor Des Indes. Want
toen in de nacht van zaterdag op
zondag de vlammen hoog boven
het dak uitlaaiden als een teeken
hoe binnen het vernielende vuur
reeds woedde, moet ieder, dit dit
aanzag, wel de angst om het hart
hebben geslagen. God dank. Er zijn
geen menschenlevens te betreu
ren".
Sterker nog: ook de duiven van
monsieur Rei hadden de onver
wachte barbecue overleefd en
slechts enkele kampioenen ver
toonden lichte schroeiplekken aan
de vleugeltoppen. Kgrte tijd later
raakten ze overigens wel hun weel
derige hok kwijt. Rei had namelijk
besloten om zijn pronkvogel Des
Indes als een stralende Phoenix uit
de as te laten herrijzen. Het hotel
werd drastisch gemoderniseerd en
uitgebreid met een derde verdie
ping. Na deze verbouwing bedroeg
het aantal kamers 150 met in totaal
190 bedden.
Stervende zwaan
In een daarvan stierf Anna Pavlo
va op 23 januari 1931. Zij was met
haar gezelschap voor een afscheids
diner van Parijs naar Den Haag ge
reisd en nam haar intrek in een
der suites van Des Indes. Op 23 ja
nuari meldden de kranten: „He
dennacht om ruim half een is de
gevierde danseres Anna Pavlqva in
Hotel Des Indes overleden. Zoals
mén weet kwam zij verleden week
zaterdag hier ter stede aan. De dan
seres was enigszins onwel ten ge
volge van een te Parijs gevatte
koude. Aanvankelijk meende men,
dat zij slechts met een lichte griep
te kampen had. Zij moest het bed
houden en de voorstellingen wer
den afgelast. In het begin van deze
week nam de koorts echter toe. Het
bleek toen dat de patiënte lijdende
was aan pleuritis en dat een der
longen ernstig was aangedaan".
De hoekkamer op de parterre,
waar Pavlova stierf, werd later uit
piëteit naar haar genoemd. Het
bleek een naam te zijn met meer
dan symbolische betekenis, want
sindsdien hebben attente luiste
raars vele malen de jammerende
zwanezang vernomen van Neder
landse ministers, die bij voorkeur
in deze stemmige ruimte elkaar bij
een hap en een slok politiek been
tje probeerden te lichten.
Bijbel
Bladeren in het gouden gastenboek,
dat de huidige directeur Bernard
Felix als een kostbare bijbel koes
tert, stuit men voortdurend op
wereldtoppers, die in Des Indes
hebben verwijld. Onder hen aarts
hertog Ferdinand van Oostenrijk,
die later in Serajewo vermoord
werd en wiens dood gretig als legi
tiem alibi gebruikt werd om Euro
pa in de hel van de Eerste Wereld
oorlog te manoeuvreren. Ook de
Russische tsaar Nicolaas II pelde er
zijn zachtgekookt eitje en dat voor
beeld werd later gevolgd door de
Amerikaanse presidenten Teddy
Roosevelt en Dwight Eisenhower,
door generaal Montgomery, vlieger
Lindbergh, componist Igor Stra-
winsky, schrijver Thomas Mann,
de zangers Bing Crosby en Harry
Belafonte, de krantenmagnaat
Hearst en keizer Heile Selassie van
Ethiopië, die zich omringd door lijf
wachten had verschanst op een met
manshoge hekken afgegrendelde
etage.
De 86-jarige Jacob Alle van der
Werff, die van 1923 tot 1968 eerst
met monsieur Henry en later met
diens zoon, de besnorde ex-RAF-
vlieger en uitvinder Jean Jacques
het directiebeleid bepaalde, schiet
nog vrijwel dagelijks reddeloos vol
met weemoed van vooroorlogse
kwaliteit. In het Wassenaarse be
jaardentehuis Sint-Willibrordus,
dat dienst doet als het kopstation
van zijn leven, lopen de illustere
schimmen uit het verleden in en
uit: topman Otten van Philips
moest hij op een avond tot zijn in
nig leedwezen mededelen dat het
hotel vol was. Waarop dit lichtend
voorbeeld van vaderlands onderne
merschap tegen betaling Van de
geldende logiesprijs op twee stoelen
in de hal onder zeil ging.
„Dat waren deksels mooie tijden",
zegt hij hoofdschuddend, „op
Kerstmis hadden we 250 mensen in
huis, die 300 flessen champagne
soldaat maakten. Ja, dat was het
crème de la crème. We hadden ook
Vitale
honderd
jarige
tekent
voor
een
eeuw
bij
Barkeeper
Martin, die
zeker een
langlopend
contract als
butler zou
hebben
gekregen als
Van Brienen
hem in 1858
had ontmoet.
Pijp aan Maarten
Na 1945 keerden de verruk
tijden terug, waar maar gec
aan leek te komen. Er we
danst en geschranst, getoost
conspireerd. Achter de palm
ten de freules aan de bloes*
en achter de gesloten deure I
den koninkrijken verkwans
miljarden verdeeld. Op wot|
avond 27 oktober 1971 dij
premier Barend Biesheuvel1
tiegetrouw met enkele led<!
zijn kabinet in Des Indes. Tl
werd toen gevreesd, dat zij i
ste bezoekers waren in dezi
ringskantine. Want de v<|
dag reeds sloot Jean Jacqi
het hotel. De bezetting was
procent teruggelopen en er
verlies geleden van ruim tw
Bedolven onder de stijgende
neelskosten zag Rei geen
meer en gaf hij de pijp aan
ten.
Den Haag, beroofd van ee1
baar pronkjuweel, rouwde
de burgers, die nog nimm
voet over de gouden dremp
den gezet en uit budgetair
wegingen genoegen namen i
bamibal uit de muur, bet
weeklagend de dodenwacht
gesneefde zondagskind.
Gelukkig bleek al na drie
den, dat Des Indes een sch
Assepoester was, die met j
ogen wachtte op de kus, d
opnieuw tot leven zou wek)
prins, die deze delicate taak
nam was de, Haagse edelslag
us Verwoerdt, die Des Inde
de bij zijn snel groeiende C
daelhotel A-keten.
Acht jaar later deed hij zijl
imperium alweer over aan
gelse hotelgroep Crest, een
onderdeel van de biergigai
Deze Brit tapte gelijk mijoei
dens uit een van zijn vater
nancierde daarmee een fact
de leading lady van de Net
se hotellerie een stralende
jeugd garandeerde.
Een eeuw jong staat hij nu
vitaal op de hoek van het
Voorhout en de Vos in Tu
Des Indes, een grijze rots,
de aanrollende golven van
en kwel nooit vat hebben
Voor peetvader Bernard Ft
horecaman, uit het taaist*
lemmerhout gesneden, is
gerede aanleiding om feest
ren.
Geen bloemen, gaarne m
nertsmantels en misters r
beschermlaag van slappe w
Want sinds de klad zit in d<
gen zijn zij degenen, die ee
mogen zetten op het levt
van Des Indes.
LEO TH
FOTO'S: MILAN KONVA
l MUli
,wp
iv d&iHfa
„Tableau de la troupe" op het balkon van de honderdjarige.
