Leidse Courant | 1982 | 6 maart 1982 | pagina 7

^Atmosfeer is stuk verbeterd

J

ezuïeten blijven trouw aan de paus

Afbrokkelende PvdA kan hoge borst opzetten

hqNNENLAND

itensteBinnenhofbuite:

hofbuitensteBinnenhofb

NEDERLANDSE PROVINCIAAL HANS VAN LEEUWEN:

DANK ZIJ GESPLETENHEID CDA EN D'66

Politiek

Partij

Parlement

LEIDSE COURANT

ZATERDAG 6 MAART 1982 PAGINA 7

dat zich jongstleden dinsdag in
de Kamer voordeed en waarin
de CDA 'er Jan Nico Scholten
de hoofdrol vervulde. De
voormalige ARP-dissident
deed namelijk tot veler verba
zing het hoogst ongebruikelij
ke voorstel, een wetsontwerp
dat zojuist door de regering
^ontspannen up,. aan de Kamer was loegezon-

"st even een lesje staatsin- den ijskoud weer terug te stu-

- ren. Retour afzender. Schol ten

vond dat de regering het be-

fng niet te verwarren met treffende wetsontwerp (een gehouden. Op die manier wor-
.„i den de actuele politieke ver

houdingen in ons land beter
dan tot op heden in de Senaat
weerspiegeld. Een mooi idee
een belediging voor de Eerste dus, die wijziging van de
Grondwet. Het probleem is al
leen dat deze nieuwe bepaling
nog niet van kracht is, omdat
de Eerste Kamer die Grond
wetswijziging nog niet heeft

GEBRUIKELIJK 1

13 v!stukje is niet om te lachen.

_J is enkel bedoeld om enig
ebt te verschaffen in het
fijne spel der politieke,

\tsrechtelijke en parlemen-
e gebruiken en omgangs-
men. De boog kan niet al-
ontspannen zijn.
en^f even een lesje staatsin-
I Biting ophalen. Met de regel-
it van de klok stuurt de 1

iet ....-•

kabinet, want de regering voorstel tot wijziging van de
laat uit het kabinet plus de Kieswet) te vroeg had inge-
\ingin) wetsontwerpen naar diend. Bovendien was hij van
'deffVeede Kamer. De Kamer mening dat het wetsontwerp
Lesmt die wetsontwerpen dan een belediging voor de Eerste
behandeling en brengt Kamer inhield. We zullen po-

wordt gewijzigd. Zoals bekend,
wordt de Eerste Kamer geko
zen door de leden van de Pro
vinciale Staten. Dat blijft zo.
Tot nu toe echter treedt om de
drie jaar de helft van de Eer-
ste-Kamerleden af. Volgens de
nieuwe Grondwetsbepaling
moet voortaan de héle Eerste
Kamer om de vier jaar worden
ververst en wel zo snel moge
lijk nadat er verkiezingen
voor de Provinciale Staten zijn

lntueel wijzigingen
•volgens gaan die ontwer-
en naar de Eerste Kamer, die
illeen maar ja of nee tegen

aan. ëen> dit te verduidelijken.

ONGEBRUIKELIJK 2

I zeggen. Is het ja, dan Het had allemaal ten diepste te goedgekeurd.

hele papierbundel
jollen bak verdwijnen.
Q$e opfrisser dient ter illu-

maken met onze Grondwet. Wat heeft de regering nu ge-

Vorig jaar keurde de Tweede daan? Zij diende bij de Tweede

de Kamer een verandering van Kamer een wijziging van de

de Grondwet goed, waardoor Kieswet in, waarin dat nieuwe

men. Daarmee loopt de rege
ring dus vooruit op de goed
keuring van de nieuwe grond
wetsbepaling door de Eerste
Kamer. Jan Nico Scholten
vond dat onhoffelijk jegens de
Senaat. Terug dus, dat wets
ontwerp. Tegen Dolman zei hij
het zó: „De open vraag die ik u
als voorzitter van de Kamer
zou willen stellen is, of door de
indiening van dit wetsontwerp
door de minister van Binnen
landse Zaken, namens de rege
ring, wel de juiste staatsrechte
lijke verhoudingen, die im
mers teer zijn en zorgvuldig
moeten worden behandeld,
zijn gerespecteerd. Zou het ei
genlijk niet op uw weg liggen,
als voorzitter van deze Kamer
en ik weet hoe zwaar u tilt
aan de juiste staatsrechtelijke
verhoudingen om deze wet

het systeem voor de verkie-

tie van een aardig incident zing van Eerste-Kamerleden

verkiezingssysteem voor de
Eerste Kamer al was opgeno

ONGEBRUIKELIJK 3

Dolman fronste even de

wenkbrauwen. „De heer
Scholten versprak zich in de
laatste zin. Het is geen wet
maar een wetsontwerp", zei
hij. En hij vervolgde: „Uiter
aard geldt voor het tot wet
verheffen van dit wetsont
werp de voorwaarde, dat de
aanhanginge grondwetswijzi
ging door de Eerste Kamer
wordt aangenomen. Men kan
erover twisten, men kan ero
ver van mening verschillen of
het opportuun, verstandig, tac
tisch en hoffelijk is jegens de
Staten-Generaal en in het bij
zonder jegens de Eerste Ka
mer, om dit wetsontwerp reeds
nu in te dienen. Maar mógelijk
lijkt het mij zeker. Wat niet
mogelijk is, is dat het wetsont
werp hier wordt aangenomen
voordat de grondwetswijziging
de Eerste Kamer is gepas
seerd".

Tenslotte deed Dolman het
voorstel, het wetsontwerp tot
wijziging van de Kieswet niet
terug te sturen, maar gewoon
binnensKamers te houden. Re
tourneren kon echt niet, dat is

nog nooit vertoond. Scholten
hield echter voet bij stpk. „Ik
vraag u, nog eens over dit
vraagstuk na te denken",
drong hij aan. Andere collega 's
van Schol ten (Waltmans van
de PPR en De Vries van de
PvdA) mengden zich vervol
gens eveneens in de discussie
en kwamen tot dezelfde con
clusie als Dolman: niet terug
sturen.

ONGEBRUIKELIJK 4

Maar toen gebeurde er op
nieuw iets ongebruikelijks.
Plotseling verhief CDA-frac
tieleider Ruud Lubbers zich
uit zijn bankje en nam het
woord. Zou hij het standpunt
van zijn fractiegenoot nog eens
toelichten, verduidelijken en
steunen, zoals een fractieleider
wel vaker doet als iemand uit
zijn gelederen het moeilijk
heeft? Neen. Terwijl Jan Nj-
co's gelaat langzaam door
stomme verbazing werd gete
kend, zei Lubbers het volgen

de: „Mijnheer de voorzitter, nu
mijn fractiegenoot mij ook tot
denken maant, is het goed dat
ik mijn opvatting geef. Ik ge
loof dat er zeker bezwaren van
elegantie waren bij het toezen
den van het wetsontwerp,
maar nu het er eenmaal is,
meen ik dat het niet wijs is het
te retourneren. Wel stel ik het
op prijs, de behandeling niet
eerder ter hand te nemen dan
nadat de verandering van de
Grondwet in de Eerste Kamer
instemming heeft verkregen".
Lubbers viel zijn fractiegenoot
dus niet bij, maar af. Zoiets
wordt in de parlementaire we
reld zelden vertoond.

ONGEBRUIKELIJK 5

Uiteindelijk besloot de Kamer
op voorstel van Dolman, dat
de kamercommissie voor Bin
nenlandse Zaken het door Jan
Nico Schol ten gewraakte wets
ontwerp onder haar hoede zou
nemen en zou beslissen, wan
neer met de behandeling er
van wordt begonnen.

Jan Nico Scholten. na afloop
van het merkwaardige debatje
om commentaar gevraagd,
wilde ons graag nog eens uit
leggen hoe het allemaal in z'n
werk was gegaan. Scholten:
„In onze fractie had ik voorge
steld, het wetsontwerp terug te
sturen. Ik vroeg verlof om dat
op persoonlijke titel aan Dol
man te vragen. In de fractie
bleek echter dat zeer velen
mijn mening steunden, ook
Lubbers. Toen werd dus beslo
ten dat ik niet persoonlijk,
maar namens de fractie om te
rugzending van het wetsont
werp zou vragen. Ja. je be
grijpt dat ik natuurlijk nogal
verrast was toen in de Kamer
opeens bleek dat Lubbers er
niet meer achter stond. Daar
keek ik wel vreemd van op,
zou je kunnen zeggen. Of ik
me door Lubbers' optreden ge
frustreerd voel? Haha! De tijd
dat ik gefrustreerd was. is al
lang voorbij hoor. Dat leer je
wel af in de politiek".

DICK VAN RIETSCHOTEN

L*A/£" De provinciale over-
_5 van de orde der jezuïeten
ten „de aanwijzingen van
Heilige Vader uitvoeren",
de activiteiten van de orde
^overeenstemming brengen
de verwachtingen van de
ik". Dit hebben zij in een
klaring bekend gemaakt na
top van een negendaagse
Jenkomst te Grotta Ferrata
Rome

het communique wordt
>n melding gemaakt van de
irties van de 85 oversten op

de toespraak, die de paus za
terdag tot hen heeft gehouden.
Hierin hield hij de jezuïeten
voor dat zij zich aan de leer
van de kerk moeten houden.
Zij hebben priesterlijke func
ties te vervullen, aldus de
paus, en moeten zich niet inla
ten met sociale, vakbonds- of
politieke activiteiten. „Er is
geen ruimte voor afwijkingen
die schadelijk zijn voor de vi
taliteit van de kerk".

Enkele jezuïeten die de verga
dering hadden bijgewoond,

zeiden dat de oversten teke
nen van „lijkdelijk verzet" te
gen de paus vertoonden. Deze
zegslieden wilden echter niet
bij name genoemd worden.
De bijeenkomst, die volgens de
verklaring in een broederlijke
atmosfeer is verlopen, was de
eerste nadat de paus vorig
najaar de constitutie van de
442 jaar oude orde opzij schoot
door pater Paolo Dezza als zijn
persoonlijk gedelegeerde aan
te stellen. De zieke generaal
der jezuïeten, pater Pedro Ar-

rupe, had kort daarvoor de
Amerikaan Thomas O'Keefe
als zijn plaatsvervanger aange
steld.

Waarnemers in Rome ver
wachten dat de 85 oversten,
die binnen 12 maanden een
nieuwe generaal-overste zul
len kiezen, daarbij rekening
zullen houden met de wensen
van de paus. Pater Guiseppe
Pittau (56), de assistent van
Dezza, wordt als een mogelijke
kandidaat beschouwd, gezien
zijn leeftijd en het feit dat hij

het vertrouwen van het Vati-
caan heeft.

Voor de Nederlandse jezuïeten
(388 van de 26.905 jezuïeten in
de hele wereld) toog naar
Rome provinciaal Hans van
Leeuwen uit Den Haag. Zijn
bezorgdheid van voor de bij
eenkomst heeft plaats gemaakt
voor een duidelijke opluchting
erna, zo bleek in een gesprek
dat onze correspondent in
Rome, Cees Manders, met hem
had na afloop van de bijeen
komst in Grotta Ferrata.

ski

in onze correspondent Cees
Manders)
i )ME „Ik had na de hele
argeschiedenis er wel wat
ig-g over wat we nu eigenlijk
ln|horen zouden krijgen. Het
j. f aangekondigd als een bij-

1 "•fkomst waar we de wensen

I de paus zouden horen en
£jpr we ons dan zouden kun-
rjji beraden over het beste
jawoord dat daarop gegeven
1 worden. Mijn persoonlijke
!g was: Hoe concreet zullen
wensen van de paus zijn.
nu toe was het duidelijk
er nogal wat kritiek was
de sociëteit, maar die was
ijn ogen vrij algemeen ge
en. Nu moet ik zeggen dat
kritiek wat concreter ge-
irjrden is. Dat betekent aan
jjene kant dat mijn zorg voor
t groot deel is weggenomen
b.aan de andere kant dat het
id« duidelijker is geworden dat
nimoeilijkheden op een ander
liggen dan ik tot nu toe

2 tht. Het resultaat van deze
e,èenkomst en van de gebeur-
6 lissen in de maanden er-

ór, toen pater Dezza werd
-ègesteld, is dat de verhou
den tussen het bestuur van
j sociëteit en de paus en zijn
jie heel duidelijk verbeterd
IV De atmosfeer is een stuk
"Tbeterd, en er is een klimaat
lehapen. waarin de volgen-
- Generale Congregatie, niet
jheel ver meer weg is".

lalspel

irzaak van deze gezuiverde
|jiiouding tussen Rome en de
JJiieteit ligt volgens Hans van
peuwen in personen als Dez-
en Pittau. twee Italianen.

hebben contacten in het Discussies
licaan en kénnen ook het
Ispel dat daar gehanteerd
dt beter. Het klimaat van
ogenblik vraagt kennelijk

die dit taalspel
verstaan. En dan is het toch
wel een beetje pijnlijk te con
stateren dat mensen als pater
Arrupe en zijn assistenten de
laatste jaren vele, vele pogin
gen gedaan hebben om met
het Vaticaan in contact te ko
men en dat dit hen praktisch
niet gelukt is".

Dit gebrekkige contact tussen
de sociëteits-top en het Vati
caan heeft zeker een grote rol
gespeeld bij het besluit van het
Vaticaan direct in het bestuur
van de sociëteit in te grijpen.
„Maar bij deze paus speelt ook
nog iets anders. Van alle kan
ten hoorde hij kritische gelui
den over onze sociëteit, terwijl
hij deze niet goed kende.

Daardoor is hij, wetend wat
voor kritiek zijn voorgangers
op de sociëteit hadden, onze
ker geworden over wat de so
ciëteit wil en wat daarvan te
verwachten of te vrezen is.
Dat heeft hij op de proef wil
len stellen in de trant van:
Hoe reageren jullie als ik me
daadwerkelijk eens met jullie
ga bemoeien. Onze reactie
heeft hem verbaasd. Het is
hem meegevallen. Hij had een
opstand of iets dergelijks ver
wacht. Want dat past in het
beeld dat hij van de sociëteit
had. Dat is niet het geval ge
weest. Ik heb wel de nodige
kritische geluiden gehoord
over het besluit van de paus,
maar tegelijk heeft men ge
zegd: Ja, als Uw laatste woord
is dat U dit of dat zult doen,
nou, dan moet het maar zo".

ken over de plaats van de so
ciëteit in de kerk, toegespitst
op 5 thema's: De verhouding-
tot de kerkelijke hiërarchie,
het apostolaat, de leefstijl, de
vorming en opleiding en de
verwachtingen van de kerk
ten aanzien van de sociëteit.
„Dezza en Pittau vertelden
eerst wat de wensen van de
paus waren en vervolgens
konden we daar dan in ge-
spreks- of taalgroepen over
discussiëren. Het resultaat
hiervan werd aan het einde
van de dag in plenaire zitting

,Wat de paus
nu precies
allemaal
wil is niet
concreet
geworden"

Onder leiding van Dezza en
Pittau hebben de 85 provin
ciaals de laatste dagen gespro-

aan Dezza of Pittau overge
bracht. Die hebben onze ge
dachten geregistreerd en zul
len daarvan de paus wel ver
slag uitbrengen. Maar van een
echte discussie tussen de socië
teit en Dezza is geen sprake
geweest. Wat de paus nu pre
cies allemaal wil op de ver
schillende punten is niets con
creter geworden".

Positief

Wat de paus van de jezuïeten
wil heeft hij zelf vorige week

zaterdag in een rede tijdens de
speciale audiëntie voor de je
zuïeten samengevat. Buiten-
-Vaticaanse waarnemers heb
ben zijn woorden toen gezien
als een duidelijke vermaning
aan de jezuïeten om zich wat
meer als echte priesters en re
ligieuzen te gedragen en niet
meer als sociale werkers of
vakbondsfunctionarissen en
om voortdurend de gelofte van
gehoorzaamheid jegens de
paus in gedachten te houden.

Van Leeuwen en vele an
dere provincials met hem
hebben zich over deze inter
pretatie verbaasd. „We hebben
die rede juist als positief erva
ren. Wij voelden ons helemaal
niet tot de orde geroepen,
maar eerder aangemoedigd om
door te gaan. Neem nou het
voorbeeld van onze inzet voor
de sociale gerechtigheid. Er is
ons niet gezegd dat we ons niet
meer aan die inzet mogen wij
den. Er is duidelijk gezegd dat
we ermee door moeten gaan
voor zover dat samengaat met
onze opdracht het geloof te
verkondigen. Er is niet gezegd:
doe het meer of minder er
is alleen iets gezegd over de
wijze waarop we ons voor de
sociale gerechtigheid moeten
blijven inzetten. Zo heb ik zijn
opmerkingen ervaren. Maar
het blijven inderdaad algeme
ne uitspraken. De een die luis
tert zal zeggen: Heb je gehoord
hoe kritisch de paus is, en de
ander zal zeggen: Nou, het valt
allemaal wel mee. Dit is type
rend voor de gehele bijeen
komst in Grotta Ferrata, niet
alleen voor de speech van de
paus."

Tussen de regels

speech boven die van paus
Paulus VI, die jezuïeten des
tijds berispte en openlijk te
recht wees. Bij deze paus moet
volgens hem meer tussen de
regels worden doorgelezen.

Het heeft de provinciaals niet
gestoord dat de paus voortdu
rend verwijst naar de gelofte
van gehoorzaamheid die de
orde jegens hem heeft afge
legd. „We zien dat anders. We
hebben een speciale band met
de paus. Zo heeft Ignatius dat
destijds opgezet en wij zijn er
mee akkoord gegaan. Het is
wel zo dat deze paus heel sterk
de behoefte voelt op die spe
ciale band de nadruk te leg
gen".

Begrip

Kan de Sociëteit van Jezus nu
na deze speciale bijeenkomst
wat meer begrip opbrengen
voor het ingrijpen van de paus
in het bestuur van de orde?

„Ja* en nee", zegt Van Leeu
wen. „Als ik alles logisch en
inhoudelijk bekijk, dan zie ik
nog steeds niet goed de even
redigheid tussen de ingreep en
wat ik nu gehoord heb als con
crete klachten. Ik begrijp wel
beter het klimaat waarin zoiets
kennelijk als een goede maat
regel werd gezlfen. Maar om
dat aan te kunnen voelen
moet je echt hier in Rome zijn.

Dezza en Pittau begrijpen dat
veel beter en kunnen daarom
hier goed werk doen voor onze
sociëteit. Ik voel me verwant
met de Amerikanen, die wat
ronder, wat opener zijn. En

Pater Paolo Dezza (links) en pater Thomas O'Keefe. Dezza is de door de paus aangestelde vervan
ger van de zieke generaal der jezuïeten, pater Pedro Arrupe. O'Keefe was kort daarvoor door
Arrupe als zijn plaatsvervanger aangesteld.

dat is juist niet de manier
waarop je je hier in het Vati
caan moet gedragen".

Volgens Van Leeuwen zouden
de provinciaals zich vaker in
Rome moeten laten zien, maar
Rome ook in het veld. „Het
kan niet van één kant komen.
De Vaticaanse onbekendheid
met wat wij in het veld doen
komt ook omdat ze hier teveel
vertrouwen op bepaalde infor
maties die eenzijdig zijn. Dat
wil niet zeggen dat wij ook
wat meer in Rome in te bren
gen willen hebben. De behoef
te daaraan is niet zo groot. Ten
onrechte vaak, want daarmee
doen wij onszelf schade".

Tot nog toe heeft Van Leeu
wen alleen maar goede dingen
gezegd over zijn tijdelijk gene
raal Dezza, om wiens plotselin
ge aanstelling eigenlijk alles
begonnen was. „We kunnen
het best volhouden onder pa
ter Dezza, maar het is niet
goed als het te lang gaat du
ren. Je werkt niet met mensen
die gekozen zijn en dan heeft
hun leiding iets weg van een

interim-bestuur. Erg positief
van pater Dezza om direct na
zijn aanstelling ons hier bij el
kaar te roepen. Dat duidt erop
dat hij wilde wegen hoe wij in
het veld over dit alles dachten.
Welnu, hij heeft duidelijk
kunnen merken hoe groot het
gevoel van eenheid binnen de
sociëteit is".

Dezza zou bij vrije verkiezin
gen nooit gekozen zijn?

Van Leeuwen: „Nee, alleen al
vanwege zijn leeftijd. Ik weet
niet wie wel gekozen zou zijn.
Buitenstaanders trachten ons
in te delen in stromingen, de
progressisten en integristen,
wat daar dan ook precies mee
bedoeld wordt. O'Keefe (de
door de paus heengezonden
waarnemer van Arrupe, C.M.)
wordt dan bij de progressisten
ingedeeld. Ik heb moeite met
die indeling in vakjes. Bij
O'Keefe voel ik me heel pret
tig. Hij is een open man, die
toch zorgvuldig kijkt wat zijn
volgende stappen zullen zijn
en voortdurend in de geest

van het Tweede Vaticaanse
Concilie bezig is".

De volgende Algemene Con
gregatie, die de echte opvolger
van Arrupe moet kiezen, ver
wacht Van Leeuwen voor het
eind van het volgend jaar.
Deze hoop heeft hij geput uit
de woorden van de paus. Over
de kansen van O'Keefe dan,
daarover kan Van Leeuwen
zich geen beeld vormen „De
paus moet formeel de keuze
bekrachtigen en dit zal zeker
in aanmerking genomen wor
den bij de verkiezing. We zul
len ons moeten afvragen:
Bruskeren we de paus niet te
veel als we deze of die kandi
daat kiezen. Zeker nu. na wat
er vorig jaar gebeurd is".

Pater Hans van Leeuwen
brengt de komende weken aan
de jezuïeten in zijn provincie
verslag uit van zijn reis naar
Rome. Op 11 maart is hij in
Amsterdam, op 12 maart in
Den Haag. op 14 maart in
Nunhem (Limburg), op 15
maart in Nijmegen, op 16
maart in Groningen en op 17
maart in Zeist.

indaag zitten er in Den Haag vijf heren bijeen. Het quin-
I bestaat uit de ministers Van Agt, Den Uyl, Van der
ee. Terlouw en Van Thijn. In opdracht van hun partijen
vi>gen zij proberen het onverzoenlijke te verzoenen. Of
_fe gelukt en er dus voorlopig een echt kabinet blijft, daar-
i~fer gaat onderstaande beschouwing van onze parlemen-
'Qre redacteur Rik in 't Hout.

!N HAAG Het belang
de onderwerp van gesprek
idaag in het Catshuis is de
ijaarsnota. In dit stuk
ift de minister van Finan-
!n een tussentijdse opgave
de verwachte inkomsten
uitgaven van het rijk. Als
|t kabinet zijn belofte aan de
Tweede Kamer, daartoe
Jiinspireerd door CDA-frac-
J|leider Lubbers, gestand had
Idaan, zou de nota er reeds
gelopen maandag hebben ge-
gen. Lubbers wilde de tus-
nbalans zo vroeg mogelijk
Jbben, zodat er nog tijd zou
|n om zonodig bij te sturen.

liljardcndans

er correcties nodig zijn,
irover zijn de drie rege-
igspartijen het eens, gezien
tegenvallende opbrengst
in aardgas en belastingen en
stijging van het aantal uit
gingen aan werklozen en ar-
fidsongeschikten. Maar daar-
;e is de overeenstemming
;1 zo ongeveer uitgeput. Het
ÏA stelt dat er extra bezui-
;d moet worden voor onge

veer 4,5 miljard, gulden, D'66
houdt het op 3,5 miljard en de
PvdA wil niet verder gaan
dan 1,5 a 2 miljard. Het is deze
miljardendans, die politiek
Den Haag nu al weken in de
greep houdt en dat vermoede
lijk nog wel enige tijd zal
doen.

De verschillende bedragen ko
men voort uit het feit dat de
partijen verschillende dingen
het belangrijkst vinden. Ruw
weg kan men stellen dat CDA
en D'66 het terugdringen van
het grote financiële tekort van
de staat als nummer één op
hun lijstjes hebben staan, ter
wijl de PvdA het handhaven
van de koopkracht van de mi
nima en het actief scheppen
.van banen het hoogst geno
teerd heeft. In wezen gaat het
hier om verschillende opvat
tingen over het bereiken van
hetzelfde doel: beëindigen van
de economische crisis.

CDA en D'66 menen dat het
particuliere bedrijfsleven zelf
voor (veel) verbetering zal zor
gen, als het maar lucht krijgt.
Dus moeten de kosten van de
bedrijven omlaag, vooral door
het drukken van de lonen, zo

dat de winsten omhoog kun
nen. De PvdA is daar niet echt
tegen, maar menen dat de
overheid moet waken tegen
een te drastische verlaging
van de koopkracht van de
mensen. Dat laatste zou een
vermindering van de vraag op
de binnenlandse markt kun
nen veroorzaken, met als ge
volg nog meer faillissementen
en ontslagen. Bovendien hecht
de PvdA eraan dat de over
heid zelf actief en planmatig
banen schept, door subsidies
op bepaalde investeringen en
op het herverdelen van ar
beidsplaatsen.

Geen meerderheid

De situatie wordt nog gecom
pliceerder, doordat de eensge
zindheid van CDA en D'66
toch niet leidt tot een echte
meerderheid in het kabinet.
Normaal zou zijn, dat deze
twee partijen op een zeker mo
ment de PvdA voor het blok
stellen: meedoen of verdwij
nen.

Volgens ingewijden is Jan
Terlouw daar eigenlijk wel
aan toe. Hij voelt zich zo ge

mangeld en beschadigd door
met name de linkse intelligen-
tia dat hij niet meer automa
tisch „neen" zegt tegen een
coalitie van zijn partij met
CDA en VVD. Wat Terlouw
betreft zou een val van dit ka
binet niet een en al rampspoed
betekenen. Maar er is ook nog
zoiets als een fractie en die
meent dat D'66 allereerst een
progressieve partij is en dus
niet kan deelnemen aan een
centrum-rechts kabinet. Met
die realiteit heeft Terlouw te
leven en dat maakt hem in het
kabinet enigszins vleugellam.
Daar komt nog bij dat zijn par
tijgenoot Hans van Mierlo, de
minister van Defensie, zich
ook niet gauw tegen Den Uyl
en de zijnen zal keren.
De situatie in D'66 is één van
de twee fundamenten, waarop
de PvdA haar huidige hard
nekkigheid baseert. Het ande
re is de gespletenheid in het
CDA. Want weliswaar heeft
premier Van Agt heel wat
supporters in eigen gelederen
wat betreft zijn voorkeur voor
de VVD boven de PvdA, maar
de meesten van hen voelen
zich erg onzeker. Het kabinet

nu laten vallen zou niet alleen
1982 in economisch opzicht tot
een verloren jaar maken, maar
zou bovendien geen garantie
bieden voor een andere coali
tie. CDA en VVD kunnen
wellicht samen opnieuw een
meerderheid behalen, maar

het zou wederom een uiterst
krappe zijn. Volgens de opinie
peilingen komen deze twee
partijen nu op een totaal van
79 zetels (CDA: 49, VVD: 30).
Het CDA zou zich dus tevoren
van de instemming van D'66
met een centrum-rechts kabi
net verzekerd moeten weten
om het avontuur van een ka
binetscrisis en de daaruit
voortvloeiende verkiezingen
aan te durven. Zoals gezegd.

die steun is (nog?) niet te ver
krijgen. Het zijn met name die
factoren, die CDA-voorlieden
als Piet Bukman en Ruud
Lubbers ertoe brengen de hui
dige club ministers bijeen te
houden.

Wacht aanzeggen

Bij de PvdA heeft men dat uit
eraard ook in de gaten. Voor
zitter Max van den Berg ver
telde deze week dat hij kort
daarvoor gesprekken had ge
voerd met zowel Bukman als
Van Agt. Daaruit had hij de
conlusie getrokken dat het
CDA niet uit is op een crisis.
Bovendien meent Van den
Berg dat christen-democraten
graag een „bedrijfsongeval"
creëren, als zij een crisis wil
len forceren. Het feit dat ze
daar volop de kans voor ge
kregen hebben („bijvoorbeeld
bij de financiering van het ba
nenplan en bij de wijziging
van de ziektewet") en het toch
niet deden, is volgens de
PvdA-voorzitter veelbeteke
nend.

Zo is het dus te verklaren dat
diezelfde Max van den Berg

afgelopen donderdag, op een
lunchbijeenkomst van het Ge
nootschap van Hoofdredacteu
ren, eerst meedeelde dat zijn
partij op een verlies van zes
tien zetels stond en vervolgens
de coalitiepartners de wacht
aanzegde. Wat hem betrof
mocht „het volgende week af
gelopen zijn met deze coalitie,
als wij dingen moeten gaan
doen, die tegen onze overtui
ging indruisen". Na afloop van
de broodmaaltijd onthulde
Van den Berg, dat zijn partij
zich verenigd had op een „fi
naal voorstel" in het kabinet.
De PvdA wil nu voor maxi
maal twee miljard extra om
buigen, waarvan de helft be
steed moet worden aan het op
krikken. van het banenplan
van Den Uyl, en zich tevens
vastleggen op een bezuiniging
met nog eens vier miljard gul
den in 1983.

WORTEL

„Ja, ja...Er wordt ons nu dus
een wortel voorgehouden als
beloning voor het slikken van
die twee miljard," mompelde
Marius van Amelsvoort, ex-

staatssecretaris en nu finan
cieel specialist van de CDA-
fractie, toen wij hem op de
hoogte brachten van het
PvdA-voorstel Maar uit zijn
reactie viel ook op te maken
dat het CDA zich wellicht
door die wortel laat verleiden
Ook uit de richting van Ruud
Lubbers valt te vernemen dat
de 4,5 miljard gulden bezuini
ging niet allemaal ineens be
hoeft te geschieden. Het be
langrijkste zou zijn, aldus Lub
bers, dat de structuren van
met name sociale zekerheid,
ambtenarensalarissen en de
rijskbegroting minder kostbaar
worden.

Wie weet rolt er dus toch en
misschien volgende week al
premier Van Agt wil van 13 -
20 maart een bezoek brengen
aan Maleisië en Thailand
een compromis uit de minis
terraad. Het is alleen te hopen
dat alle bewindslieden met die
eventuele oplossing vrede
kunnen hebben, zodat er eens
een einde komt aan die dode
lijke omklemming in het Cats
huis, die nu voor regeren van
het land moet doorgaan

RIK IN T HOUT