Verzet Glemp tegen loyaliteitsverklaringen Frankrijk levert Nicaragua wapent Polen zijn het slachtoffer van machtsstreven Sovjet-Unie en YS Ji Antilliaanse regering staat op springen -BUITENLAND LEIDSE COURANT VRIJDAG 8 JANUARI 1982 PAG - -ui Mevrouw Wirth (91) liet zich gisteren in New York na een huwelijksleven van 52 jaar scheiden van haar man (79). De New York Daily News berichtte dat mevrouw Wirth wilde scheiden, omdat haar man zeer goede contacten zou onderhouden met een jongere vrouw van zeventig jaar. Schadeloosstelling kolonisten Sinai goedgekeurd JERUZALEM De Israëlische re gering heeft gisteren besloten de joodse kolonisten in de Sinai 650 miljoen gulden schadevergoeding voor hun huizen en bedrijven te be talen. Het bedrag zal in april aan de kolonisten worden overhandigd, wanneer Israël zich geheel uit Sinai zal terugtrekken. Volgens een regeringswoordvoerder had premier Begin gewaarschuwd voor het „gevaar van een burgeroor log" als de kolonisten niet voldoende schadeloos zouden worden gesteld. „Dit gevaar is nu voorbij", zei de mi nister van landbouw, Ehrlich, die het voorstel tot schadeloosstelling bij het kabinet had ingediend. Prawda onthult Amerikaans spionagekomplot MOSKOU Het Sovjet dagblad de Prawda heeft vanochtend bekend gemaakt, dat onlangs een gro te groep Amerikanen die zich voordeden als di plomaten, betrapt is op spionage voor de Ameri kaanse inlichtingendienst CIA. Ook meldde het blad de terechtstelling van een Sovjetburger, Kali nin, die op heterdaad betrapt was op spionage voor de CIA. Het Prawda-artikel kan gezien wor den als een Russisch antwoord op eerdere Ameri kaanse beschuldigingen, dat steeds meer Russische spionnen actief zouden zijn in de VS. De Prawda berichtte dat de CIA-spionnen de be schikking hadden over pistolen met zenuwgas, giftige kogels en over uiterst kleine camera's. De CIA bedrijft „spionage, sabotage en terreur in op dracht van de hoogste leiders in de VS en pro beert daarvoor Sovjetburgers te werven". Een functionaris van de Amerikaanse ambassade in Moskou weigerde commentaar op de beschuldi gingen. Interne machtsstrijd Labour opgeschort LONDEN De door een interne strijd verscheurde Labourpartij wil tot de ko mende parlementsverkiezingen de strijd bijl begraven om daarmee alsnog te pro beren de Conservatieve regering van mevrouw Thatcher een nederlaag toe te brengen. Deze verkiezingen worden mo gelijkerwijs in 1983 gehouden. Na een tweedaags beraad achter gesloten deuren deze week in de Middenengelse plaats Bishop's Stortford verklaarde Labourlei- der Foot dat er tot de verkiezingen geen strijd meer zal zijn om het leiderschap van de partij. De woordvoerder van de linkervleugel van de partij. Tony Benn, zou naar vakbondsleiders meedeelden, te kennen hebben gegeven dat hij tot de verkiezingen niet meer zal dingen naar de functie van vice-voorzitter van de partij. Benn weigerde zelf commentaar. Reagan breidt dienstplicht uit WASHINGTON In een scherpe afwijking van zijn andere beleid heeft de Amerikaanse president Reagan besloten meer jongeren op te roepen op als dienstplichtige militairen. Reagan had tijdens zijn verkiezingscampagne uitbrei ding van de dienstplicht omschreven als een overbodige en zinloze maatregel. De ommekeer in de opstelling van president Reagan is kenne-, lijk het gevolg van adviezen van de ministers van defensie en van buitenlandse zaken. Weinberger (defensie) en Haig (buitenlandsze zaken) zijn van mening dat het afschaffen van de dienstplicht een verkeerd signaal is aan de Sovjet-Unie. Volgens hen is de Sovjet-Unie di rect betrokken bij de recente ontwikkelingen in Polen. In juli 1980 had de toenmalige presi dent Carter de dienstplicht weer ingevoerd, iets wat fel gekritiseerd werd door Reagan. Front tegen 01 reet LONDEN Twee Jijc] malige presidenten^ Oeganda, Yusuf Lujjupjj] Godfrey Binaisa, \tie I de vorming beken^rjgC maakt van een veyse front van verzet teg^^ huidige staatshoofd ^ach Obote. Op. een per^msl< rentie in Londen jams klaarden zij gebruilrr ve M ka geweld middel Obote ten val te br^en niet uit te sluiten, j geb kwam een jaar g(g wa aan de macht na or wa den verkiezingen. B^r{Ug en Luie zeggen geer, ge tacten te hebben m£ president Amin, die wj, oedi-Arabië verblijftj he| WARSCHAU De Pool-' se aartsbisschop Jozef Glemp heeft de eis van de militaire regering dat mensen loyaliteitsverkla ringen moeten onderteke nen en hun lidmaatschap van de vakbond Solidari teit moeten afzweren „on ethisch" genoemd en ge zegd dat dergelijke onder dwang getekende verkla ringen „ongeldig" zijn. Glemp zei dit in een preek op Driekoningen in de Sint Pieterskathedraal van Warschau, zo blijkt uit ongecensureerde be richten. Ongeveer 3000 mensen woonden de mis bij in de Sint Pieterska thedraal die tot de nok toe was gevuld. Tevens uitte Glemp kritiek op de om standigheden waaronder de ruim vijfduizend geïn terneerde Polen gevangen worden gehouden. Hij liet doorschemeren dat bij de kerk meer sterfgevallen bekend zijn dan de acht die officieel door de rege ring zijn toegegeven. De gevangenen in een interne ringskamp buiten Warschau hebben gedreigd in hongersta king te gaan als de militaire autoriteiten hun behandeling niet verbeteren. Dit is bekend gemaakt in ondergrondse nieuwsbulletins. De gevange nen zouden hun rantsoenen weigeren als de autoriteiten niet ophielden hen te behan delen als veroordeelde misda digers. Tegen de meeste geïn terneerden, opgepakt in de eerste dagen na de militaire machtsovername, is geen offi- ciële'beschuldiging ingebracht. Volgens vrijgelaten leden van .Solidariteit boeken de autori teiten maar weinig succes in hun pogingen de loyaliteit van de gevangen vakbondsactivis ten te breken. Hoewel enkelen .die dit weigerden, tegelijk met de ondertekenaars werden vrijgelaten, is de kans dat ze werk vinden bijna nul. Het aantal arbeiders dat is ontsla gen loopt volgens bronnen in Solidariteit al in de duizenden. Het lijkt erop dat op dit mo ment de dreiging met verlies van een baan of van inkom sten de voornaamste dwang is die op mensen wordt uitgeoe fend. In de opengevallen plaatsen worden vaak Poolse soldaten aangesteld. Zij heb ben volgens radio Warschau oo een behoorlijk aandeel in het vervoer. De rechtbanken in Polen wer ken momenteel honderden ge vallen af van personen die de regels onder de noodtoestand overtraden. In illegale berichten uit Polen werd gisteren melding ge maakt van sabotagedaden. Spoor- en verkeersbruggen en viaducten zouden daardoor onklaar zijn gemaakt. Het militaire bewind heeft verzekerd tegen leden van de internationale arnbeidsorgani- satie ILO dat de schorsing van de vrije vakbeweging Solidari teit te zijner tijd zal worden opgeheven. De activiteiten van de vakbond kunnen weer worden hervat op het moment dat de oorzaken die hebben geleid tot hun schorsing zijn weggenomen, zo verklaarde de Poolse minister Antoni Rajkie- wicz. De Westduitse regering is in het bezit van informatie die er op wijst dat de Sovjet- Unie gedreigd zou hebben met militair ingrijpen in Polen als de Poolse overheid er niet toe zou zijn overgegaan op te tre den tegen Solidariteit. Dit meldt het Westduitse blad Handelsblatt, zie daarbijbase- rend op bronnen in de katho lieke kerk. Functionarissen van zeven lei dende Amerikaanse en West- europese banken hebben giste ren met rechtskundigen in Londen gesproken over de ju ridische aspecten van de Pool se staatsschuld,, die ongeveer 26 miljard dollar beloopt. Pa len heeft van zijn kant zijn westerse schuldeisers inzicht Met In hun hou ding iets van af wachting van wat de nabije toekomst zal brengen, wacht ten gistermiddag Poolse passa giers in de ver trekhal van Schiphol op het afroepen van hun KLM-vlucht naar Warschau. De KLM Is de enige buiten landse lucht vaartmaatschap pij tot nu toe, die van de Pool se autoriteiten toestemming heeft gekregen een vlucht op Warschau uit te voeren, alleen voor Poolse In gezetenen. Van de tweeëntwintig Polen, die aan boord gingen, waren er zestien uit Chicago ge komen. gegeven in zijn financiële situ atie. Hieruit blijkt dat hef geenszins zeker is dat het land ooit in staat zal zijn zijn schul den terug te betalen. In gehei me documenten die al in no vember aan de grootste schuldeisers zijn overhandigd, kan worden gelezen dat Polen 10,1 miljard dollar bij elkaar moet krijgen om alleen de schulden van dit jaar te kun nen betalen. Warschau moet nog over de brug komen met 450 tot 500 miljoen dollar aan rente over een schuld van 2,5 miljard dollar die voor het eind van vorig jaar had moe ten worden betaald. De schul deisende banken zijn bereid die schuld over een langere termijn uit te smeren maar dan moet Polen wel de rente betalen. Boeven- gereedschap Gealarmeerd door vier moorden op ge vangenen waarvan de laatste werd ge pleegd op 4 januari besloot de politie in de Australisce stad Sydney alle cellen van de Parramatta- gevangenis in de stad grondig te on derzoeken. Op de foto ziet men het re sultaat van die speuractie. Het va rieert van eervul der tot sprinj Gevangenisfun[vr nais Rex Ja|*L laat een geve politieuniform PARIJS De Franse minister van defensie, Hernu, heeft gis teren bekend gemaakt, dat Frankrijk naast de levering van „niet-offensieve" wapens aan Nicaragua ook 10 marine officieren en 10 luchtmachtpi loten uit dat land zal opleiden. Amerikaanse functionarissen noemden de bekendmaking „een klap in het gezicht". Minister Hernu deed zijn ont hulling na een onderhoud met zijn Amerikaanse ambtgenoot Weinberger. Deze onthield zich van commentaar, maar hoge functionarissen van het Pentagon zeiden verrast en vooral boos te 'zijn over het tijdstip en de manier waarop de Franse regering de wapen transactie bekend maakte. Hernu verklaarde gisteren dat de transactie een maand gele den was beklonken. Hij zei dat de Amerikaanse regering het zou moeten waarderen dat een land als Nicaragua, dat zich onafhankelijk van een super macht wil opstellen, steun zoekt bij een staat als Frank rijk. Hij benadrukte dat het wapenverdrag „volstrekt niet- offensief" is. „Zoals u weet zijn er in Frankrijk geen Migs, dus zullen zij (de Niaraguanen- red.) niet leren hoe zij in Migs moeten vliegén. Zij komen om .in Franse toestellen te leren itei dt vliegen. De conclusie 1< aan u over", aldus Herni nei Mevrouw Van den Heu^r van het Europees parl£ac heeft gisteren aan een rfur' tie van leden van het /Pe' kaanse Congres een )°P overhandigd inzake de c rikaanse inmenging ina8 traal-Amerika. In de ra spreekt een breed plai"^ waarin 76 Nederlandse o j? saties verenigd zijn, ziPU' zorgdheid uit over de sfza in Centraal-Amerika e£.r interventie van de VS'T111 gebied, die volgens de fi lers in de loop van 1981103 sterker is geworden. r' (Van onze redactie buitenland) DEN HAAG De machtsovername van de militairen in Polen heeft op een pijnlijke manier het harde feit in herinnering geroepen, dat Europa in twee machts blokken is verdeeld. De ontspanning tussen Oost en West, die eindjaren zestig gestalte kreeg, heeft niets aan dit feit veranderd waarvoor de basis in Jalta (1945) werd gelegd door de Sovjet-Unie, de Verenigde Staten en Engeland. De akkoorden van Jalta, waarin Stalin, Roosevelt en Churchill in principe overeen kwamen Europa in Russische en Amerikaanse in vloedssferen op te delen, zijn door de recente ontwik kelingen, in Polen weer uiterst actueel geworden. Vrijwel direct na de machtsgreep van de Poolse militairen werd door het Kremlin verwezen naar de akkoorden van Jal ta. Russische leiders trachten hiermee duidelijk te maken dat de Poolse crisis zich binnen de Russische invloedssfeer afspeelt en dat derhalve het Westen zich ten aanzien van Polen terug houdend dient op te stellen. Aan Westelijke zijde was het de Westduitse bondskanselier Schmidt die er op wees dat de Jalta- overeenkomst gerespecteerd moest worden. Europa werd in dertijd in twee machtsblokken verdeeld en elke poging het machtsevenwicht tussen de twee Europese blokken te verbre ken, kan leiden tot een oorlog, zo beargumenteerde Schmidt. Daarom geeft de Westduitse bondskanselier er de voorkeur aan de ontwikkelingen in Polen na de afkondiging van de staat van beleg met de nodige omzichtigheid te benaderen. Dit standpunt wordt natuurlijk voor een zeer belangrijk deel inge geven door de grote belangen (Ost-politik en handelscontac ten), die er voor Westduitsland op het spel staan. In Frankrijk wordt een veel harder oordeel over de ontwikke lingen in Polen geveld. President Mitterrand is van mening, dat juist de akkoorden van Jalta tot de huidige gespannen ver houdingen in Europa geleid hebben. In zijn nieuwjaarsrede pleitte hij voor opheffing van de afspraken die in Jalta zijn ge maakt. Maar evenals bondskanselier Schmidt benadrukte de Franse president, dat met het oog op de vrede het machtseven wicht tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten gehand haafd diende te worden. Europese orde In Jalta, een Russische badplaats aan de Zwarte Zee, werd 37 jaar geleden een begin gemaakt met een nieuwe Europese orde die door de Sovjet-Unie en de VS in de daarop volgende jaren zorgvuldig intact werd gelaten. Op het moment dat de geal lieerde strijdkrachten zich opmaakten voor de beslissende aan val op het Derde Rijk, werd doo'r de leiders van de Sovjet- Unie, de VS en Engeland overeengekomen, dat Duitsland na de capitulatie bezet en/bestuurd zou worden door de overwin naars. Tevens werd afgesproken dat de Europese volkeren de regeringsvorm mochten kiezen waaronder zij wilden leven. De Amerikaanse top-diplomaat Harriman, die als adviseur van president Rooseyelt aanwezig was op de Jalta-conferentie, wees er later op dat dit recht op vrije verkiezingen ook van toepassing was op de Oosteuropese landen. Stalin zou hiermee hebben ingestemd, aldus Harriman, die er verder aan herin nerde dat er geen afpsraken zijn gemaakt over „invloedssfe ren". Niettemin werd Europa verdeeld in twee machtsblokken en vrije verkiezingen hebben de Oosteuropese landen na 1945 niet gekend. (In Tsjechoslowakije werden in 1946 weliswaar verkie zingen gehouden, maar twee jaar later volgde een communisti sche staatsgreep). Stalin wees de beschuldiging van de hand dat het niet houden van vrije verkiezingen in strijd was met de gemaakte afspraak. Het regeringsmodel in de Oosteuropese landen strookte volgens hem geheel met zijn eigen denkbeel den over democratisch bestuur. De VS maakten hierover geen al te grote bezwaren, omdat de Amerikaanse regering moge lijkheden zag haar invloeden in de Westeuropese landen uit te bouwen. Door middel van het Marshall-plan en de NAVO wis ten de VS deze landen aan zich te bindèn. De deling van Euro pa was een feit. Historische feiten Sinds 1945 is door de twee supermogendheden nooit meer ge tornd aan de nieuwe Europese orde. Van de kant van de VS is met 'name tijdens de koude oorlog een felle anti-Sovjet campag ne gevoerd, maar de deling van Europa werd r.iet meer ter dis cussie gesteld. De Sovjet-Unie onderdrukte in 1953 in Oost- Berlijn een arbeidersopstand, maar de Amerikanen grepen niet in. Dat gold ook voor de Hongaarse opstand in 1956 en de Praagse lente van 1968. Daaruit kan worden geconcludeerd, dat de VS in hun anti-Sovjet politiek nooit zover hebben wil len gaan, dat de deling van Europa er door zou worden teniet gedaan. Een scheiding van Europa in een Oost- en een West- blok paste blijkbaar geheel in zowel het Russische als het Ame rikaanse machtsstreven. Naar aanleiding van de militaire machtsgreep in Polen is in diverse landen de vraag opgeworpen of de Amerikaanse rege ring nu wel zou willen afwijken van haar politiek om het Kremlin de vrije hand te laten in de Oosteuropese landen. De door president Reagan afgekondigde strafmaatregelen zouden erop kunnen duiden. Maar hij heeft de Poolse bevolkjng al wel onomwonden te verstaan gegeven, dat zij geen Amerikaanse hulp hoeft te verwachten als het tot een opstand komt. De Amerikaanse president verwees in dit verband naar Hongarije, waar volgens hem in 1956 het volk gesterkt door dergelijke il lusies de straat op ging met alle rampzalige gevolgen van dien. „Wij willen geen herhaling", zo zei Reagan. Toch lijkt er ook binnen de VS hier en daar anders gedacht te worden over de afspraken, die indertijd in Jalta zijn gemaakt. De nationale veiligheidsadviseur van ex-president Carter, Brzezinski, zei onlangs dat de VS „aan een openlijke opzegging van de Jalta-akkoorden moeten denken", in het geval de Sov jet-Unie zich actief in de Poolse aangelegenheden mengt. Hij liet tevens duidelijk doorschemeren, dat de Russen duidelijk gemaakt tmoet worden, dat zij niet een zelfde controle kunnen uitoefenen in Oost-Europa als in de jaren direct na de Tweede Wereldoorlog. Dat een opzegging van de akkoorden van Jalta ook betekent dat de VS afstand moeten doen van-hun Europe se invloedssfeer zal waarschijnlijk niet in hem opgekomen zijn. De Westeuropese regeringen beoordelen een opzegging van de akkoorden van Jalta met gemengde gevoelens. Immers, te groot is het gevaar dat een Europese politiek, die gericht is op beëindiging van de deling van Europa, zal leiden tot een nieu we oorlog. Een hereniging van het oude Europa is daarom op korte termijn een illusie. Toch kan de laatste jaren een ontwik keling worden waargenomen waaruit blijkt, dat de belangen tussen Westeuropa en de VS uit elkaar groeien. Een zelfde ver schijnsel valt waar te nemen tussen de Oosteuropese landen en de Sovjet-Unie. Gezien de toenemende economische verweven heid van Oost- en West-Europa zijn er perspectieven die op den duur tot een hereniging kunnen leiden. Om dit proces ver der gestalte te geven is het wel een voorwaarde, dat de West europese landen tot een gemeenschappelijke en zelfstandige buitenlandse politiek komen. RICK KERSJES li WILLEMSTAD In het kabinet van de Nederlandse An is een crisis ontstaan, nu binnen de Democratische Partij van Curacao verdeeldheid is gerezen over de voortzetting de steun aan de regering van premier Don Martina. De crisis ontstond doordat het DP-statenlid, Rozendal, waarden stelde bij de aanvaarding van Elenburg, die de mi van financiën zou moeten gaan vervangen. Rozendal wil voor de opvolging duidelijkheid komt omtrent de koers v regering-Martina en diens houding ten. aanzien van de ons)L kelijkheidsplannen van Aruba. Het statenlid Rozendale( daarmee afstand van zijn eigen partij. Door het verlies vat I zetel behoudt de regeringscoalitie slechts elf zetels, precjtt helft van de 22 zetels in het parlement. Premier Martina heeft gisteren meegedeeld, dat hij in djaj van de dag de gouverneur het ontslag van zijn kabinet zoïj bieden. Hij verklaarde dat hij geen lijmpoging meer zou cc nemen en sloot nieuwe verkiezingen niet, hoewel hij f geen oplossing zag voor de problemen. Gisteravond laat wPé nog wel besprekingen gevoerd tussen de coalitiepartijen. !rj Leden Baha'i terechtgesteld l TEHERAN In Iran zijn op nieuwjaar opnieuw zeven le den van de verboden geloofs gemeenschap Baha'i terecht gesteld. De geëxecuteerden, onder wie een vrouw, zaten sinds twee november vorig jaar vast toen zij tijdens een bijeenkomst werden gearres teerd. Hun familie had sedert dien niets meer van hen ver nomen, totdat vrienden toe vallig vanm hun executie hoorden. Radio-Teheran heeft bericht dat het Iraanse parlement vier van zijn eigen leden, aanhan gers van de vroegere presdi- dent Bani-Sadr, heeft ontsla gen. Volgens Radio-Tfa werden ontslagen om'iL meer dan 100 achtereP gende uren van de debap het parlement hadden At Alle vier waren zij naaii dewerkers en uitgesfli aanhangers van Bani-Sif op 22 juni vorig jaar do<u tollah Khomeini werd gen. P' Op 15 november van helr ge jaar nam het Iraanst ment een wet aan, w^ het parlement recht krl gevaardigden die mee 100 uur achtereen afwef' te ontslaan.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1982 | | pagina 10