Verzet Glemp tegen
loyaliteitsverklaringen
Frankrijk levert
Nicaragua wapent
Polen zijn het slachtoffer van
machtsstreven Sovjet-Unie en YS
Ji
Antilliaanse regering
staat op springen
-BUITENLAND
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 8 JANUARI 1982 PAG
-
-ui
Mevrouw Wirth (91) liet zich gisteren in New York na
een huwelijksleven van 52 jaar scheiden van haar man
(79). De New York Daily News berichtte dat mevrouw
Wirth wilde scheiden, omdat haar man zeer goede
contacten zou onderhouden met een jongere vrouw
van zeventig jaar.
Schadeloosstelling
kolonisten Sinai
goedgekeurd
JERUZALEM De Israëlische re
gering heeft gisteren besloten de
joodse kolonisten in de Sinai 650
miljoen gulden schadevergoeding
voor hun huizen en bedrijven te be
talen. Het bedrag zal in april aan de
kolonisten worden overhandigd,
wanneer Israël zich geheel uit Sinai
zal terugtrekken.
Volgens een regeringswoordvoerder
had premier Begin gewaarschuwd
voor het „gevaar van een burgeroor
log" als de kolonisten niet voldoende
schadeloos zouden worden gesteld.
„Dit gevaar is nu voorbij", zei de mi
nister van landbouw, Ehrlich, die
het voorstel tot schadeloosstelling bij
het kabinet had ingediend.
Prawda onthult Amerikaans
spionagekomplot
MOSKOU Het Sovjet dagblad de Prawda heeft
vanochtend bekend gemaakt, dat onlangs een gro
te groep Amerikanen die zich voordeden als di
plomaten, betrapt is op spionage voor de Ameri
kaanse inlichtingendienst CIA. Ook meldde het
blad de terechtstelling van een Sovjetburger, Kali
nin, die op heterdaad betrapt was op spionage
voor de CIA. Het Prawda-artikel kan gezien wor
den als een Russisch antwoord op eerdere Ameri
kaanse beschuldigingen, dat steeds meer Russische
spionnen actief zouden zijn in de VS.
De Prawda berichtte dat de CIA-spionnen de be
schikking hadden over pistolen met zenuwgas,
giftige kogels en over uiterst kleine camera's. De
CIA bedrijft „spionage, sabotage en terreur in op
dracht van de hoogste leiders in de VS en pro
beert daarvoor Sovjetburgers te werven". Een
functionaris van de Amerikaanse ambassade in
Moskou weigerde commentaar op de beschuldi
gingen.
Interne machtsstrijd
Labour opgeschort
LONDEN De door een interne strijd
verscheurde Labourpartij wil tot de ko
mende parlementsverkiezingen de strijd
bijl begraven om daarmee alsnog te pro
beren de Conservatieve regering van
mevrouw Thatcher een nederlaag toe te
brengen. Deze verkiezingen worden mo
gelijkerwijs in 1983 gehouden. Na een
tweedaags beraad achter gesloten deuren
deze week in de Middenengelse plaats
Bishop's Stortford verklaarde Labourlei-
der Foot dat er tot de verkiezingen geen
strijd meer zal zijn om het leiderschap
van de partij. De woordvoerder van de
linkervleugel van de partij. Tony Benn,
zou naar vakbondsleiders meedeelden, te
kennen hebben gegeven dat hij tot de
verkiezingen niet meer zal dingen naar
de functie van vice-voorzitter van de
partij. Benn weigerde zelf commentaar.
Reagan breidt
dienstplicht uit
WASHINGTON In een scherpe afwijking
van zijn andere beleid heeft de Amerikaanse
president Reagan besloten meer jongeren op te
roepen op als dienstplichtige militairen. Reagan
had tijdens zijn verkiezingscampagne uitbrei
ding van de dienstplicht omschreven als een
overbodige en zinloze maatregel. De ommekeer
in de opstelling van president Reagan is kenne-,
lijk het gevolg van adviezen van de ministers
van defensie en van buitenlandse zaken.
Weinberger (defensie) en Haig (buitenlandsze
zaken) zijn van mening dat het afschaffen van
de dienstplicht een verkeerd signaal is aan de
Sovjet-Unie. Volgens hen is de Sovjet-Unie di
rect betrokken bij de recente ontwikkelingen
in Polen. In juli 1980 had de toenmalige presi
dent Carter de dienstplicht weer ingevoerd, iets
wat fel gekritiseerd werd door Reagan.
Front tegen 01
reet
LONDEN Twee Jijc]
malige presidenten^
Oeganda, Yusuf Lujjupjj]
Godfrey Binaisa, \tie I
de vorming beken^rjgC
maakt van een veyse
front van verzet teg^^
huidige staatshoofd ^ach
Obote. Op. een per^msl<
rentie in Londen jams
klaarden zij gebruilrr ve
M ka
geweld
middel
Obote ten val te br^en
niet uit te sluiten, j geb
kwam een jaar g(g wa
aan de macht na or wa
den verkiezingen. B^r{Ug
en Luie zeggen geer, ge
tacten te hebben m£
president Amin, die wj,
oedi-Arabië verblijftj he|
WARSCHAU De Pool-'
se aartsbisschop Jozef
Glemp heeft de eis van de
militaire regering dat
mensen loyaliteitsverkla
ringen moeten onderteke
nen en hun lidmaatschap
van de vakbond Solidari
teit moeten afzweren „on
ethisch" genoemd en ge
zegd dat dergelijke onder
dwang getekende verkla
ringen „ongeldig" zijn.
Glemp zei dit in een
preek op Driekoningen in
de Sint Pieterskathedraal
van Warschau, zo blijkt
uit ongecensureerde be
richten. Ongeveer 3000
mensen woonden de mis
bij in de Sint Pieterska
thedraal die tot de nok toe
was gevuld. Tevens uitte
Glemp kritiek op de om
standigheden waaronder
de ruim vijfduizend geïn
terneerde Polen gevangen
worden gehouden. Hij liet
doorschemeren dat bij de
kerk meer sterfgevallen
bekend zijn dan de acht
die officieel door de rege
ring zijn toegegeven.
De gevangenen in een interne
ringskamp buiten Warschau
hebben gedreigd in hongersta
king te gaan als de militaire
autoriteiten hun behandeling
niet verbeteren. Dit is bekend
gemaakt in ondergrondse
nieuwsbulletins. De gevange
nen zouden hun rantsoenen
weigeren als de autoriteiten
niet ophielden hen te behan
delen als veroordeelde misda
digers. Tegen de meeste geïn
terneerden, opgepakt in de
eerste dagen na de militaire
machtsovername, is geen offi-
ciële'beschuldiging ingebracht.
Volgens vrijgelaten leden van
.Solidariteit boeken de autori
teiten maar weinig succes in
hun pogingen de loyaliteit van
de gevangen vakbondsactivis
ten te breken. Hoewel enkelen
.die dit weigerden, tegelijk met
de ondertekenaars werden
vrijgelaten, is de kans dat ze
werk vinden bijna nul. Het
aantal arbeiders dat is ontsla
gen loopt volgens bronnen in
Solidariteit al in de duizenden.
Het lijkt erop dat op dit mo
ment de dreiging met verlies
van een baan of van inkom
sten de voornaamste dwang is
die op mensen wordt uitgeoe
fend. In de opengevallen
plaatsen worden vaak Poolse
soldaten aangesteld. Zij heb
ben volgens radio Warschau
oo een behoorlijk aandeel in
het vervoer.
De rechtbanken in Polen wer
ken momenteel honderden ge
vallen af van personen die de
regels onder de noodtoestand
overtraden.
In illegale berichten uit Polen
werd gisteren melding ge
maakt van sabotagedaden.
Spoor- en verkeersbruggen en
viaducten zouden daardoor
onklaar zijn gemaakt.
Het militaire bewind heeft
verzekerd tegen leden van de
internationale arnbeidsorgani-
satie ILO dat de schorsing van
de vrije vakbeweging Solidari
teit te zijner tijd zal worden
opgeheven. De activiteiten van
de vakbond kunnen weer
worden hervat op het moment
dat de oorzaken die hebben
geleid tot hun schorsing zijn
weggenomen, zo verklaarde de
Poolse minister Antoni Rajkie-
wicz. De Westduitse regering
is in het bezit van informatie
die er op wijst dat de Sovjet-
Unie gedreigd zou hebben met
militair ingrijpen in Polen als
de Poolse overheid er niet toe
zou zijn overgegaan op te tre
den tegen Solidariteit. Dit
meldt het Westduitse blad
Handelsblatt, zie daarbijbase-
rend op bronnen in de katho
lieke kerk.
Functionarissen van zeven lei
dende Amerikaanse en West-
europese banken hebben giste
ren met rechtskundigen in
Londen gesproken over de ju
ridische aspecten van de Pool
se staatsschuld,, die ongeveer
26 miljard dollar beloopt. Pa
len heeft van zijn kant zijn
westerse schuldeisers inzicht
Met In hun hou
ding iets van af
wachting van
wat de nabije
toekomst zal
brengen, wacht
ten gistermiddag
Poolse passa
giers in de ver
trekhal van
Schiphol op het
afroepen van
hun KLM-vlucht
naar Warschau.
De KLM Is de
enige buiten
landse lucht
vaartmaatschap
pij tot nu toe,
die van de Pool
se autoriteiten
toestemming
heeft gekregen
een vlucht op
Warschau uit te
voeren, alleen
voor Poolse In
gezetenen. Van
de tweeëntwintig
Polen, die aan
boord gingen,
waren er zestien
uit Chicago ge
komen.
gegeven in zijn financiële situ
atie. Hieruit blijkt dat hef
geenszins zeker is dat het land
ooit in staat zal zijn zijn schul
den terug te betalen. In gehei
me documenten die al in no
vember aan de grootste
schuldeisers zijn overhandigd,
kan worden gelezen dat Polen
10,1 miljard dollar bij elkaar
moet krijgen om alleen de
schulden van dit jaar te kun
nen betalen. Warschau moet
nog over de brug komen met
450 tot 500 miljoen dollar aan
rente over een schuld van 2,5
miljard dollar die voor het
eind van vorig jaar had moe
ten worden betaald. De schul
deisende banken zijn bereid
die schuld over een langere
termijn uit te smeren maar
dan moet Polen wel de rente
betalen.
Boeven-
gereedschap
Gealarmeerd door
vier moorden op ge
vangenen waarvan
de laatste werd ge
pleegd op 4 januari
besloot de politie in
de Australisce stad
Sydney alle cellen
van de Parramatta-
gevangenis in de
stad grondig te on
derzoeken. Op de
foto ziet men het re
sultaat van die
speuractie. Het va
rieert van eervul
der tot sprinj
Gevangenisfun[vr
nais Rex Ja|*L
laat een geve
politieuniform
PARIJS De Franse minister
van defensie, Hernu, heeft gis
teren bekend gemaakt, dat
Frankrijk naast de levering
van „niet-offensieve" wapens
aan Nicaragua ook 10 marine
officieren en 10 luchtmachtpi
loten uit dat land zal opleiden.
Amerikaanse functionarissen
noemden de bekendmaking
„een klap in het gezicht".
Minister Hernu deed zijn ont
hulling na een onderhoud met
zijn Amerikaanse ambtgenoot
Weinberger. Deze onthield
zich van commentaar, maar
hoge functionarissen van het
Pentagon zeiden verrast en
vooral boos te 'zijn over het
tijdstip en de manier waarop
de Franse regering de wapen
transactie bekend maakte.
Hernu verklaarde gisteren dat
de transactie een maand gele
den was beklonken. Hij zei dat
de Amerikaanse regering het
zou moeten waarderen dat een
land als Nicaragua, dat zich
onafhankelijk van een super
macht wil opstellen, steun
zoekt bij een staat als Frank
rijk. Hij benadrukte dat het
wapenverdrag „volstrekt niet-
offensief" is. „Zoals u weet zijn
er in Frankrijk geen Migs, dus
zullen zij (de Niaraguanen-
red.) niet leren hoe zij in Migs
moeten vliegén. Zij komen om
.in Franse toestellen te leren
itei
dt
vliegen. De conclusie 1<
aan u over", aldus Herni
nei
Mevrouw Van den Heu^r
van het Europees parl£ac
heeft gisteren aan een rfur'
tie van leden van het /Pe'
kaanse Congres een )°P
overhandigd inzake de c
rikaanse inmenging ina8
traal-Amerika. In de ra
spreekt een breed plai"^
waarin 76 Nederlandse o j?
saties verenigd zijn, ziPU'
zorgdheid uit over de sfza
in Centraal-Amerika e£.r
interventie van de VS'T111
gebied, die volgens de fi
lers in de loop van 1981103
sterker is geworden. r'
(Van onze redactie buitenland)
DEN HAAG De machtsovername van de militairen
in Polen heeft op een pijnlijke manier het harde feit
in herinnering geroepen, dat Europa in twee machts
blokken is verdeeld. De ontspanning tussen Oost en
West, die eindjaren zestig gestalte kreeg, heeft niets
aan dit feit veranderd waarvoor de basis in Jalta
(1945) werd gelegd door de Sovjet-Unie, de Verenigde
Staten en Engeland. De akkoorden van Jalta, waarin
Stalin, Roosevelt en Churchill in principe overeen
kwamen Europa in Russische en Amerikaanse in
vloedssferen op te delen, zijn door de recente ontwik
kelingen, in Polen weer uiterst actueel geworden.
Vrijwel direct na de machtsgreep van de Poolse militairen
werd door het Kremlin verwezen naar de akkoorden van Jal
ta. Russische leiders trachten hiermee duidelijk te maken dat
de Poolse crisis zich binnen de Russische invloedssfeer afspeelt
en dat derhalve het Westen zich ten aanzien van Polen terug
houdend dient op te stellen. Aan Westelijke zijde was het de
Westduitse bondskanselier Schmidt die er op wees dat de Jalta-
overeenkomst gerespecteerd moest worden. Europa werd in
dertijd in twee machtsblokken verdeeld en elke poging het
machtsevenwicht tussen de twee Europese blokken te verbre
ken, kan leiden tot een oorlog, zo beargumenteerde Schmidt.
Daarom geeft de Westduitse bondskanselier er de voorkeur
aan de ontwikkelingen in Polen na de afkondiging van de
staat van beleg met de nodige omzichtigheid te benaderen. Dit
standpunt wordt natuurlijk voor een zeer belangrijk deel inge
geven door de grote belangen (Ost-politik en handelscontac
ten), die er voor Westduitsland op het spel staan.
In Frankrijk wordt een veel harder oordeel over de ontwikke
lingen in Polen geveld. President Mitterrand is van mening,
dat juist de akkoorden van Jalta tot de huidige gespannen ver
houdingen in Europa geleid hebben. In zijn nieuwjaarsrede
pleitte hij voor opheffing van de afspraken die in Jalta zijn ge
maakt. Maar evenals bondskanselier Schmidt benadrukte de
Franse president, dat met het oog op de vrede het machtseven
wicht tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten gehand
haafd diende te worden.
Europese orde
In Jalta, een Russische badplaats aan de Zwarte Zee, werd 37
jaar geleden een begin gemaakt met een nieuwe Europese orde
die door de Sovjet-Unie en de VS in de daarop volgende jaren
zorgvuldig intact werd gelaten. Op het moment dat de geal
lieerde strijdkrachten zich opmaakten voor de beslissende aan
val op het Derde Rijk, werd doo'r de leiders van de Sovjet-
Unie, de VS en Engeland overeengekomen, dat Duitsland na
de capitulatie bezet en/bestuurd zou worden door de overwin
naars. Tevens werd afgesproken dat de Europese volkeren de
regeringsvorm mochten kiezen waaronder zij wilden leven.
De Amerikaanse top-diplomaat Harriman, die als adviseur van
president Rooseyelt aanwezig was op de Jalta-conferentie,
wees er later op dat dit recht op vrije verkiezingen ook van
toepassing was op de Oosteuropese landen. Stalin zou hiermee
hebben ingestemd, aldus Harriman, die er verder aan herin
nerde dat er geen afpsraken zijn gemaakt over „invloedssfe
ren".
Niettemin werd Europa verdeeld in twee machtsblokken en
vrije verkiezingen hebben de Oosteuropese landen na 1945 niet
gekend. (In Tsjechoslowakije werden in 1946 weliswaar verkie
zingen gehouden, maar twee jaar later volgde een communisti
sche staatsgreep). Stalin wees de beschuldiging van de hand dat
het niet houden van vrije verkiezingen in strijd was met de
gemaakte afspraak. Het regeringsmodel in de Oosteuropese
landen strookte volgens hem geheel met zijn eigen denkbeel
den over democratisch bestuur. De VS maakten hierover geen
al te grote bezwaren, omdat de Amerikaanse regering moge
lijkheden zag haar invloeden in de Westeuropese landen uit te
bouwen. Door middel van het Marshall-plan en de NAVO wis
ten de VS deze landen aan zich te bindèn. De deling van Euro
pa was een feit.
Historische feiten
Sinds 1945 is door de twee supermogendheden nooit meer ge
tornd aan de nieuwe Europese orde. Van de kant van de VS is
met 'name tijdens de koude oorlog een felle anti-Sovjet campag
ne gevoerd, maar de deling van Europa werd r.iet meer ter dis
cussie gesteld. De Sovjet-Unie onderdrukte in 1953 in Oost-
Berlijn een arbeidersopstand, maar de Amerikanen grepen niet
in. Dat gold ook voor de Hongaarse opstand in 1956 en de
Praagse lente van 1968. Daaruit kan worden geconcludeerd,
dat de VS in hun anti-Sovjet politiek nooit zover hebben wil
len gaan, dat de deling van Europa er door zou worden teniet
gedaan. Een scheiding van Europa in een Oost- en een West-
blok paste blijkbaar geheel in zowel het Russische als het Ame
rikaanse machtsstreven.
Naar aanleiding van de militaire machtsgreep in Polen is in
diverse landen de vraag opgeworpen of de Amerikaanse rege
ring nu wel zou willen afwijken van haar politiek om het
Kremlin de vrije hand te laten in de Oosteuropese landen. De
door president Reagan afgekondigde strafmaatregelen zouden
erop kunnen duiden. Maar hij heeft de Poolse bevolkjng al wel
onomwonden te verstaan gegeven, dat zij geen Amerikaanse
hulp hoeft te verwachten als het tot een opstand komt. De
Amerikaanse president verwees in dit verband naar Hongarije,
waar volgens hem in 1956 het volk gesterkt door dergelijke il
lusies de straat op ging met alle rampzalige gevolgen van dien.
„Wij willen geen herhaling", zo zei Reagan.
Toch lijkt er ook binnen de VS hier en daar anders gedacht te
worden over de afspraken, die indertijd in Jalta zijn gemaakt.
De nationale veiligheidsadviseur van ex-president Carter,
Brzezinski, zei onlangs dat de VS „aan een openlijke opzegging
van de Jalta-akkoorden moeten denken", in het geval de Sov
jet-Unie zich actief in de Poolse aangelegenheden mengt. Hij
liet tevens duidelijk doorschemeren, dat de Russen duidelijk
gemaakt tmoet worden, dat zij niet een zelfde controle kunnen
uitoefenen in Oost-Europa als in de jaren direct na de Tweede
Wereldoorlog. Dat een opzegging van de akkoorden van Jalta
ook betekent dat de VS afstand moeten doen van-hun Europe
se invloedssfeer zal waarschijnlijk niet in hem opgekomen zijn.
De Westeuropese regeringen beoordelen een opzegging van de
akkoorden van Jalta met gemengde gevoelens. Immers, te
groot is het gevaar dat een Europese politiek, die gericht is op
beëindiging van de deling van Europa, zal leiden tot een nieu
we oorlog. Een hereniging van het oude Europa is daarom op
korte termijn een illusie. Toch kan de laatste jaren een ontwik
keling worden waargenomen waaruit blijkt, dat de belangen
tussen Westeuropa en de VS uit elkaar groeien. Een zelfde ver
schijnsel valt waar te nemen tussen de Oosteuropese landen en
de Sovjet-Unie. Gezien de toenemende economische verweven
heid van Oost- en West-Europa zijn er perspectieven die op
den duur tot een hereniging kunnen leiden. Om dit proces ver
der gestalte te geven is het wel een voorwaarde, dat de West
europese landen tot een gemeenschappelijke en zelfstandige
buitenlandse politiek komen. RICK KERSJES
li
WILLEMSTAD In het kabinet van de Nederlandse An
is een crisis ontstaan, nu binnen de Democratische Partij
van Curacao verdeeldheid is gerezen over de voortzetting
de steun aan de regering van premier Don Martina.
De crisis ontstond doordat het DP-statenlid, Rozendal,
waarden stelde bij de aanvaarding van Elenburg, die de mi
van financiën zou moeten gaan vervangen. Rozendal wil
voor de opvolging duidelijkheid komt omtrent de koers v
regering-Martina en diens houding ten. aanzien van de ons)L
kelijkheidsplannen van Aruba. Het statenlid Rozendale(
daarmee afstand van zijn eigen partij. Door het verlies vat I
zetel behoudt de regeringscoalitie slechts elf zetels, precjtt
helft van de 22 zetels in het parlement.
Premier Martina heeft gisteren meegedeeld, dat hij in djaj
van de dag de gouverneur het ontslag van zijn kabinet zoïj
bieden. Hij verklaarde dat hij geen lijmpoging meer zou cc
nemen en sloot nieuwe verkiezingen niet, hoewel hij f
geen oplossing zag voor de problemen. Gisteravond laat wPé
nog wel besprekingen gevoerd tussen de coalitiepartijen. !rj
Leden Baha'i terechtgesteld l
TEHERAN In Iran zijn op
nieuwjaar opnieuw zeven le
den van de verboden geloofs
gemeenschap Baha'i terecht
gesteld. De geëxecuteerden,
onder wie een vrouw, zaten
sinds twee november vorig
jaar vast toen zij tijdens een
bijeenkomst werden gearres
teerd. Hun familie had sedert
dien niets meer van hen ver
nomen, totdat vrienden toe
vallig vanm hun executie
hoorden.
Radio-Teheran heeft bericht
dat het Iraanse parlement vier
van zijn eigen leden, aanhan
gers van de vroegere presdi-
dent Bani-Sadr, heeft ontsla
gen. Volgens Radio-Tfa
werden ontslagen om'iL
meer dan 100 achtereP
gende uren van de debap
het parlement hadden At
Alle vier waren zij naaii
dewerkers en uitgesfli
aanhangers van Bani-Sif
op 22 juni vorig jaar do<u
tollah Khomeini werd
gen. P'
Op 15 november van helr
ge jaar nam het Iraanst
ment een wet aan, w^
het parlement recht krl
gevaardigden die mee
100 uur achtereen afwef'
te ontslaan.