Ex-gegijzelden kampen,
jaar na terugkeer, nog
met grote problemen
NAVO en EG pogen conflict
Europa-VS af te wenden
Kremlin furieus over
Amerikaanse sancties
Bezoek Rakowski
levert weinig op
legeringen El Salvador en
Guatemala schuldig aan
dood 21.000 mensen
ÏÜITENLANÜ
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 31 DECEMBER 1981 PAGINA 19
voor kapitein
kstrande Sovjet-onderzeeër
De commandant
an dc Sovjet-onderzeeër die begin ok-
vastliep op de Zweedse kust is
a terugkeer in de Sovjet-Unie veroor-
celd tot drie jaar strafkamp. Sinds
maand zit kapitein Gusjin vast in
cn kamp in dc buurt van Riga, de
oofdstad van Letland. Dat hebben
journalisten in Moskou ver-
Gusjin zou zijn veroordeeld
mdat hij na het uitvallen van de na-
igatie-apparatuur van zijn schip had
eprobeerd op eigen kracht weg te ko
nen, in plaats van noodsignalen uit
e zenden en om hulp te vragen. Vol-
pns de Zweedse marine-autoriteiten
«is er echter niets met de apparatuur
an de spionerende onderzeeër aan de
Denemarken heeft
nieuwe regering
KOPENHAGEN De demissionaire premier van Denemarken,
Anker Joergensen, heeft een nieuwe sociaal-democratische min
derheidsregering voorgesteld. Deze regering, waarin vergeleken
bij de vorige maar een paar veranderingen zijn aangebracht,
steunt in het parlement maar op 59 van de 179 zetels.
Bijna alle ministers van het vorige kabinet keren in de nieuwe
regering terug. Joergensen wordt weer premier.
De sociaal-democratische partij van Joergensen verloor bij de
drie weken geleden gehouden verkiezingen negen zetels, maar
bleef de grootste partij in het parlement. Pogingen een meerder
heidsregering te vormen mislukten.
Volgens waarnemers is de nieuwe regering maar een kort leven
beschoren, omdat er in het parlement gebrek aan overeenstem
ming bestaat over de economische politiek. De vorige minder
heidsregering van Joergensen, die in 1979 gevormd was, viel
verleden maand over het economische beleid.
Zoekactie naar
Italiaans
schip gestaakt
FALMOUTH De zoekac-
tie van de Britse en Franse
marine naar de dertig opva
renden van het Italiaanse
vrachtschip „Marina di
Aqua" in de Golf van Bis
kaje is gestaakt. De beide
marines zijn er van over-
uigd dat het vrachtschip
dinsdagavond tijdens zeer
slecht weer met man en
muis is vergaan. Op de
plaats van de ramp zijn de
vier reddingsboten van de
„Marina di Aqua" leeg aan
getroffen. Vermoed wordt
dat het schip in tweeën is ge
broken en gezonken.
Een van de laatste foto's van de „Marina di Aqua", voordat het schip i
van de Golf van Biskaje verdween.
Irak meldt schending
luchtruim door Israël
BAGDAD Twee Israëlische
gevechtsvliegtuigen hebben
gisteren het Iraakse luchtruim
vlakbij de grens met Saoedi-
Arabië geschonden. Dat is in
Bagdad bekendgemaakt.
Iraakse toestellen zouden de
Israëlische Phantoms hebben
onderschept en verdreven. Eer
der dit jaar schond Israël even
eens het Iraakse luchtuim,
toen het met een bliksemactie
de Iraakse kerncentrale bij
Bagdad Vernietigde. In Israël
is het bericht bevestigd noch
ontkend. Jeruzalem weigert
elk commentaar op militaire
'acties.
(Van onze correspondent
Dick Toet)
WASHINGTON De 52
Amerikanen die een jaar
geleden na een gedwon
gen verblijf van 444 da
gen in Iran in de Vere
nigde Staten terugkeer
den, ondervinden nog
steeds grote aanpassings
moeilijkheden. Ongeveer
de helft van de ex-gegij
zelden heeft medische
problemen, twaalf had
den psychiatrische hulp
nodig (twee zijn langere
tijd verpleegd geweest in
een inrichting), van vier
liep het huwelijk op de
klippen en twee zijn er
na ontslag te hebben ge
nomen uit militaire
dienst nog steeds niet in
geslaagd een nieuwe
baan te vinden.
De meeste diplomaten in de
groep werken nu in de Vere
nigde Staten. Slechts een
paar hebben een nieuwe bui
tenlandse post aanvaard.
Twee diplomaten hebben het
ministerie van buitenlandse
zaken verlaten. Moorhead
Kennedy is directeur gewor
den van een vredesinstituut
van de Episcopaalse Kerk in
New York. Robert Ode, die
overigens al officieel- met
pensioen was toen hij tijdens
de bezetting van de Ameri
kaanse ambassade in Tehe
ran een tijdelijke functie be
kleedde, heeft zich terugge
trokken in Arizona. Ode is
ook een van degenen, die
zich boos heeft gemaakt over
de vergoeding van 12,50 dol
lar, die voor elke dag in ge
vangenschap werd toegewe
zen. Robert Ode was vooral
kwaad toen hij vernam dat
twee geheime agenten, die
president Reagan tijdens .de
Na hun terugkeer uit Iran stonden de 52 ex-gegijzelden geruime tijd in het middel
punt van de belangstelling. Huldeblijken zoals hier in Washington waren hun deel.
Nu de aandacht voor hen is afgenomen, blijken veel ex-gegijzelden nog steeds
met grote"aanpassingsmoelijkheden te kampen.
erg op prijs werden gesteld.
Ode en enkele anderen ont
vingen diverse dreigbrieven.
Werkloos
Van de 21 militairen onder
de gijzelaars hebben er zes de
dienst verlaten. Hun plotse
linge beroemdheid bleek ech
ter geen garantie voor een
goede baan in de burger
maatschappij. William Galle-
gos zoekt al maanden naar
werk. Tegen Newsweek zei
hij onlangs: „De enige plek,
die ik nog niet geprobeerd
heb, is Mc.Donald's. Er is ge
woon niks." Voormalig ser
geant bij de mariniers Kevin
Hermening leeft van de op-
moordaanslag in april te hulp
kwamen, een bonus hebben
gekregen van elk 10.000 dol
lar. Ode merkte echter ook al
snel, dat de klachten van ex-
-gegijzelden door sommige
van hun medeburgers niet
brengst van de ongeveer 350
lezingen die hij over zijn er
varingen heeft gehouden.
De medische problemen
waarmee de ex-gegijzelden
kampen variëren van huid
klachten en gevoeligheid
voor helder licht tot de mul
tiple sclerosis van Richard
Queen, waardoor hij eerder
naar huis mocht terugkeren.
Zijn ziekte is enigszins verbe
terd. Queen werkt thans als
vice-consul bij de Ameri
kaanse ambassade in Londen.
De meeste psychische proble
men betreffen nachtmerries,
slapeloosheid, claustrofobie
en moeilijkheden met eten.
Geheel anders is het verhaal
Jerry Piotkin, de Californi-
sche zakenman, die tijdens de
bezetting toevallig op de am
bassade was. Hij is verbitterd,
teleurgesteld en uitermate
gedesillusioneerd. Toen hij
eindelijk terugkwam, vond
hij legio krantenverhalen
over het feit, dat hij in Iran
drugs zou hebben verhan
deld. Vervolgëns werd hij als
niet-ambtenaar buiten de
gratis medische behandeling
van de anderen gehouden en
tenslotte kreeg hij ook de
12,50 dollar compensatie per
dag niét. Plotkin's commen
taar op het afgelopen jaar
„Mijn familie en vrienden
hebben me gered. Voor de
rest was alles negatief". Ver
bitterd is ook Joseph Subic,
die als enige militair geen
onderscheiding kreeg en uit
de dienst werd gezet ómdat
hij met de bezetters over ge
heime stukken zou hebben
gesproken. Volgens Subic
(25) zou hij dat pas hebben
gedaan, nadat hij er zeker
van was dat die stukken toch
al in handen waren van de
bezetters en nadat hij een
maand lang geïsoleerd y/as
opgesloten, voortdurend on
dervraagd en geestelijk mis
handeld. Newsweek onder
wierp Subic aan een lange
leugentest, waaruit zou zijn
gebleken dat hij de waarheid
sprak.
Geheimen
Volgens het blad zijn de ver
liezen aan Amerikaanse ge
heimen in de ambassade in
Iran zeker zo groot geweest
als bij de aanhouding van het
marineschip Pueblo door de
Noordkoreanen in 1968 en bij
de overhaaste ontruiming
van de Amerikaanse ambas
sade in Saigon. Onder de
stukken bevonden zich een
lijst van alle geheime bron
nen en agenten in Iran, rap
porten van het Amerikaanse
commando in de Stille
Oceaan, een lijst met priori
teiten voor alle geheime ope
raties in de gehele wereld en
een plan om via sympathise
rende en met name genoem
de militairen een Russisch
luchtverdedigingswapen te
stelen uit het Iraanse leger.
In de stukken werden ook
twee leden van het ambassa
de-personeel, William Daug-
herty en Malcolm Kalp, geï
dentificeerd als CIA-agenten.
Subic studeert nu politieke
wetenschappen aan de Geor
ge-Washington Universiteit
in de Amerikaanse hoofd
stad. Zijn mede- studenten
voelen zich kennelijk niet
bezwaard door zijn handel
wijze in Iran. Onlangs werd
hij gekozen tot vice-voorzit-
ter van de studentenraad.
MOSKOU De Sovjet-
Unie heeft furieus gerea
geerd op de economische
sancties die president Rea
gan van de Verenigde Sta
ten dinsdagavond tegen
haar heeft afgekondigd.
De Verenigde Staten wer
den beschuldigd van poli
tieke chantage en ver
klaard werd dat de on
aanvaardbare economi
sche sancties de Russische
houding tegenover Polen
niet zouden veranderen.
Het Russische persbureau Tass
zei dat „de Sovjet-Unie een
grote mogendheid is, die nooit
heeft toegestaan en nooit zal
toestaan dat iemand de taal
van chantage en dictaat
spreekt". Een commentator
van het persbureau Novosti
sprak van politieke chantage
van de Sovjet-Unie door de
Verenigde Staten. Hij noemde
de afkondiging van sancties
tegen de Sovjet-Unie een daad
van kortzichtigheid en politiek
onvermogen van Washington.
Zowel Tass als Novosti her
haalde het standpunt van het
Kremlin, dat de Verenigde
Staten via de Amerikaanse in
lichtingendienst CIA verant
woordelijk zijn voor de chaos
waarin Polen verkeerde tot
generaal Jaruzelski op 13 de
cember de staat van beleg af
kondigde.
Tass beschuldigde Reagan er
van te proberen de wereld
weer te storten in de donkere
tijden van de Koude Oorlog en
te proberen het Amerikaanse
imperialisme de vrije hand te
geven.
Volgens Novosti zullen Polen
en de Sovjet-Unie niet te lij
den hebben van de sancties.
De Sovjet-Unie is zonder de
hulp van de Verenigde Staten
een grote industriële en mili
taire macht geworden en kón
economisch door blijven
groeien, zonder hulp van de
andere kant van de oceaan. De
Verenigde Staten zullen dege
ne zijn die lijden onder de
sancties, aldus dit persbureau.
Verkiezingen in
Turkije mogelijk
in herfst 1983
ANKARA Het Turkse
staatshoofd, generaal Evren,
heeft in een nieuwjaarsbood
schap bekendgemaakt dat het
militaire regime in Turkije in
de herfst van 1983 algemene
verkiezingen voor een nieuw
parlement wil houden.
Volgend jaar november zou
het Turkse volk zich over een
nieuwe grondwet moeten uit
spreken. Als zich geen bijzon
dere ontwikkelingen voordoen
zullen de militairen, aldus
Evren, aan dit schema voor
een teruggang van Turkije
naar de democratie vasthou
den.
In september 1980 namen de
Turkse militairen de macht in
het land over, nadat de voor
afgaande maanden waren ge
kenmerkt door een hevige toe
name van het politieke
geweld. Na een periode waarin
het militaire bewind door
Westeuropese landen redelijk
welwillend werd bejegend, is
de laatste maanden steeds'
meer kritiek aan het adres van
de Turkse generaals losgeko
men. Met name de massale ar
restaties, de onderdruking van
een aantal grondrechten en d«
gevangenisstraf voor oud-pre
mier Ecevit leidden tot onder
meer het opschorten van de
hulp van de EG aan Turkije.
BONN De Westdüitse minister van buitenlandse za
ken, Genscher, heeft tijdens een bespreking met de
Poolse vice-premier Rakowski er op aangedrongen dat
de staat van beleg in Polen zo spoedig mogelijk wordt
opgeheven. Tevens zei Genscher tijdens de in Bonn ge
houden ontmoeting, dat de politieke gevangenen moe
ten worden vrijgelaten en dat de dialoog met de Kerk
en leiders van Solidariteit moet worden hersteld.
De Westdüitse minister van buitenlandse zaken Gen
scher, rechts, in gesprek met de Poolse vice-premier
Rakowski.
In een verklaring, die na vier
uur praten volgde, werden
geen voorgenomen econoiVii-
sche sancties tegen Polen of de
Sovjet-Unie genoemd. Wel
heeft Genscher benadrukt dat
het Westdüitse parlement op
18 december een resolutie
heeft aangenomen, waarin toe
komstige Westdüitse hulp af
hankelijk wordt gemaakt van
de duur van de staat van be
leg.
De reis van Rakowski naar
Bonn is het eerste buitenland
se bezoek van een vooraan
staande Poolse regeringsfunc
tionaris sinds de militaire
machtsovername. Genschèr,
die door de vakantie van
bondskanselier Helmut
Schmidt de lopende zaken
moet afhandelen, heeft om be
wijzen gevraagd die de door jde
Poolse autoriteiten gedane uit
latingen over de voortzetting
van de koers van hervorming
en vernieuwing moeten sta
ven.
Genscher heeft zijn bevindin
gen telefonisch doorgegeven
aan de in Florida verblijvende
Schmidt en zal binnenkort ook
de westerse bondgenoten in
lichten over de besprekingen
met Rakowski.
NEW YORK De regeringen van El Salvador en Gu
atemala waren in 1981 de ergste schenders van de
rechten van de mens op het westelijk halfrond. Samen
waren zij verantwoordelijk voor de dood van meer dan
21.000 burgers. Dit heeft een onafhankelijke commissie
[in zijn jaarlijkse rapport in New York bekendgemaakt.
)e Amerikaanse instelling bekritiseerde de regering Reagan
tor de geringe prioriteit die de rechten van de mens hebben in
aar buitenlands beleid op het Amerikaanse continent. Dit heeft
aanleiding gegeven tot een alarmerende stijging van de schen-
lingen van de rechten van de mens in de hele regio en had een
atastrofaal effect op de levens van Latijns-Amerikanen in
981", aldus de raad.
érnstige bezorgdheid sprak de raad uit over de toestand van de
rechten van de mens in: Guatemala, El Salvador, Argentinië,
Chili, Uruguay, Bolivia, Paraguay, Haïti, Colombia, Cuba, Hon
duras, Guyana en het Caribische eiland Grenada. Voorts merkte
z'j op dat de situatie in Peru, de Dominicaanse Republiek en
Costa Rica belangrijk achteruit ging, terwijl die landen vroeger
een goede staat van dienst hadden met betrekking tot de rech
ten van de mens.
De raad, die in 1975 werd gesticht door de Amerikaanse vakbe
weging, religieuze groeperingen en enkele beroepsverenigingen
"n democratie en de rechten van de mens in Latijns-Amerika te
«vorderen, verklaarde dat in El Salvador minstens 12.000 en
Hogelijk wel 17.000 mensen werden gedood. De strijdkrachten
in de rechtse „eskaders des doods" brachten verreweg de mees-
e mensen om.
n Guatemala bracht de regering in een campagne gericht op
'itroeiing van politieke oppositie 9.000 mensen om, mogelijk
elfs 12.000. Het dodencijfer ligt hier gemiddeld op 50 per dag,
«dus de raad.
Het dodental in de twee Centraalamerikaanse landen was in
!98l twee maal zo hoog als in 1980 en voorts is het groter dan
kt van alle andere Latijns-Amerikaanse landen bij elkaar.
President Reagan meet, volgens de raad, met twee maten. Hij
'eroordeelt terecht de schendingen van de rechten van de mens
n Polen evenals de geringere vergrijpen in enkele linkse La-
''jns-Amerikaanse landen, maar tegelijkertijd steunt hij rechtse
Jictaturen, die zich op grote schaal schuldig maken aan misda-
Groeiende
bezorgdheid
van paus
om Polen
(Van onze correspondent
Cees Manders)
VATICAANSTAD Paus
Johannes Paulus II slaat
de situatie in Polen met
„groeiende bezorgdheid"
gade. Gisterochtend aan
het eind van de audiëntie
in de Paus Paulus VI-aula
van het Vaticaan sprak hij
zijn angst en ongerustheid
uit over de voortdurende
schending van de mensen
rechten in zijn vaderland.
„De noodtoestand gaat door,
ondanks mijn dringende ver
zoek die op te heffen", zei de
paus. Volgens hem is deze
noodtoestand niet meer dan
een vorm van geweld en daar
aan moet zo snel mogelijk een
eind komen. Tegen deze toe
standen is door de hele wereld
terecht geprotesteerd, aldus de
paus, ook door de kerk. Op de
audiëntie van gisteren ontbra
ken talrijke groepen Poolse
pelgrims, die door de situatie
in hun land en het geldende
uitreisverbod verstek moesten
laten gaan. De paus wees hier
op toen hij meldde dat sinds 13
december geen enkele nieuwe
Poolse groep hem in Rome
heeft kunnen komen opzoe
ken.
In het .Vaticaan wordt nog
steeds gewacht op een ant
woord van generaal Jaruzelski
op de boodschap die de paus
eind vorige week door zijn
vertegenwoordiger Poggi in
Warschau heeft laten over
handigen. Poggi is inmiddels
in Rome teruggekeerd.
(Van onze correspondent
Mare de Koninck)
BRUSSEL Zowel
NAVO als EG hebben gis
teren alles in het werk
moeten stellen om een
dreigende openlijke crisis
in de Amerikaans-Europe-
se betrekkingen over de
kwestie-Polen te voorko
men. Een speciale verga
dering van de EG-minis-
ters van buitenlandse za
ken, die vandaag in Lon
den zou worden gehou
den, is gistermiddag als
nog uitgesteld tot volgen
de week maandag. Zulks
uit vrees dat het tot een al
te prompte afwijzing zou
komen van de economi
sche sancties die VS-presi-
dent Reagan tegen de
Sovjet-Unie heeft afge
kondigd.
Geconfronteerd met de West
europese onwil om Reagans
strafmaatregelen te volgen,
heeft de Amerikaanse verte
genwoordiger in de perman-
tente NAVO-raad, er gisteren
in Brussel tijdens een speciale
vergadering verrassenderwijs
niet verder op aangedrongen
dat de bondgenoten soortgelij
ke sancties zouden treffen.
President Reagan had zulks
Een Amerikaan
se student aan
de universiteit
van Krakow
maakte verleden
week deze foto
van een pantser
wagen en een
militaire vracht
wagen in de
straten van Kra
kow. De student
keerde begin
deze week terug
in de VS.
nochtans met evenveel woor
den gevraagd. Het was echter
duidelijk dat het beraad in
Br.ussel op een breuk in de al
liantie zou zijn uitgelopen, in
dien de Amerikaanse ambassa
deur bij de NAVO was blijven
aandringen op Westeuropese
volgzaamheid. Naar verluidt
valt vandaag het besluit om in
de eerste helft van januari een
speciale vergadering over Po-
Jen te beleggen van ministers
van buitenlandse zaken van de
NAVO-landen, die dan alsnog
moeten proberen met name te
genover de Sovjet-Unie een
meer solidaire westerse hou
ding te bepalen.
Waarnemers in Brussel wezen
er gisteren op dat er tussen
West-Duitsland, dat zich in de
Poolse kwestie het „zachtst"
jegens Moskou opstelt, en de
overige Europese NAVO-lan
den geen fundamentele ver
schillen voordoen. De regerin
gen van Frankrijk en Enge
land willen wel een hardere
toon tegen de Sovjet-Unie aan
slaan, maar wensen de Russi
sche steun aan het militaire
regime in Polen vooralsnog
evenmin als feitelijke agressie
te bestempelen. Ook Londen
en Parijs delen voorts het ge
voel dat meedoen aan Reagaris
strafmaatregelen de Europea
nen veel meer zou schaden
dan de Amerikanen zelf.
„Waarom zouden wij de Russi
sche aardgaslevering afzeggen
als Reagan de voor hem zo be
langrijke graanuitvoer naar
Rusland voorlopig gewoon
voort laat gaan?", aldus een
NAVO-functionaris in Brussel.
De vergadering van de perma
nente NAVO-raad wordt van
daag in Brussel, voortgezet.
Na afloop gisteravond heette
het slechts dat er sprake is van
een voortdurende gedachten-
wisseling tussen de bondgeno
ten over de situatie in Polen.
Gistermorgen nog hadden
hoge NAVO-functionarissen
verklaard dat Reagan's afkon
diging, de avond tevoren van
de strafmaatregelen jegens de
Russen, een ware splitsing in
het bondgenootschap dreigde
te brengen. De recente
NAVO- afspraken schrijven
inmmers voor dat sancties je
gens Oostblok-landen gemeen
schappelijk worden genomen.
President Reagan heeft echter
„de leiding genomen" nadat
zijn onderminister van buiten
landse zaken Eagleburger tij
dens diens Europese rondreis
van vorige week weinig animo
had aangetroffen voor de
sanctie-plannen.
De speciale EG-raad over Po
len zal in Brussel plaatsheb
ben. Voorzitter zal de nieuwe
Belgische minister van buiten
landse zaken Leo Tindemans
zijn, omdat België vanaf 1 ja
nuari het halfjaarlijks voorzit
terschap van alle EG-bijeen-
komsten overneemt. De Euro
pese Gemeenschap lijkt vast
besloten in elk geval de voed
selhulp naar Polen voortte
zetten, mits er de waarborg is
dat die aan de burgerbevol
king ten goede zal komen. De
EG vérwerpt daarmee verzoe
ken van ondermeer leden van
de Poolse vakbond Solidariteit
om alle vormen van hulp stop
te zetten. Financiële en andere
hulp aan Polen is vooral een
zaak voor de EG-lidstaten af
zonderlijk. De vergadering
van de EG-ministers wordt
een informele bijeenkomst
omdat het onderwerp niet
voorzien is in het EG-verdrag.
Ook bij deze gelegenheid zal
naar verwachting de Westeu
ropese wens vooral onder
druk van Bonn bevestigd
worden om de Oost- Westrela
ties economisch en politiek zo
min mogelijk te schaden.
