11
weekpuzzel door dr. Pluizer
-MW
BRIDGEN
medische rubriek
postzegels
oplossing vorige puzzel
NR. 52
KRUISWOORDRAADSEL
sum n i ïn ni
m. o .n js i
tttè m\i"V
e m m
SPORT
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 24 DECEMBER 1981 PAGt
De prijswinnaars van puzzel 51 zijn:
J.L. van Heesch, Rosmolen 42, 2317 SK Leiden.
E. van Dam-Fleur. Hagnes kamer 212, Herenstraat 45, 2215 KD
Voorhout.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
IT-
Horizontaal:
1. Bezitters van koeieletters? (13)
8. Een viervoudig weefsel vormt hier
de enige oplossing! (5)
9. Op zijn kant is het allerminst ze
ker (9)
11. Voor hem was het horen van dat
insekt te dwaas (10)
12. To en de ingenieur maken deel uit
van het drietal (4)
14. Engelsen vinden deze Franse stad
mooi (4)
15. Vroeger zaten er al rimpels in de
vrucht (8)
18. Moet die deern ons in de peiling
houden? (8)
19. Dit wordt groter als u er dit ach
ter plaatst (4)
21. Derhalve is de groente net niet te
zien (4)
23. Zonder lijntjes is het niet netjes!
(10)
25. Men wil het fort laten slopen om
er een ander gebouw neer te
zetten (9)
26. Plompe meid in de trein (5)
27. Tijdens het antwoord op de motie
waren vijf grote stoelen onbezet
(13)
Verticaal:
2. Vrijmaken van sterkedrank? (9)
3. Één van de pachters at voor de
grap zijn stuk gebak hiermee op
(10)
4. Elke danser staat verschillend (6)
5. Deze vaartuigen vindt u in Duits
land (4)
6. Is 't er al ontvangen of krijgt hij
het eerst naderhand? (5)
7. In het verleden moest over deze
kwestie flink gediscuteerd worden
(13)
8. Om dit te kunnen zien in deze toe
stand is repareren wel noodzaak!
(13)
10. Als u er meer uit het Brasemer-
meer haalt blijft er maar één over!
(6)
13. Hij houdt maar niet op met arran
geren (10)
16. Die man gaat tot het uiterste om
de test met de mixer in de war te
sturen!(9)
17. Dit hondenverblijf wordt eerst
zichtbaar met een merkteken (6)
20. Ten derde is het mogelijk 't te Rio
te vieren (6)
22. Bier is het vocht hiervan (5)
24. Gidsen zonder predikant zijn bij
zonder! (4)
Oplossingen onder vermelding van Puzzel 52 dienen uiterlijk
woensdagmiddag in bezit te zijn van:
Leidse Courant.
Postbus 11, 2300 AA Leiden.
Eigen postcodenummer s.v.p. leesbaar vermelden.
S I2
z 'e:
n
door
B. J. Nuys
Zoals beloofd zet ik de deelne
mers aan de ladderwedstrijd
verhoudingsgewijs lastige pro
blemen voor. De oplossingen
moeten uiterlijk zaterdag 16 ja
nuari 1982 in mijn bezit zijn (B.
J. Nuys, Oleander 12, 2671 NN
Naaldwijk).
De twee problemen van Hau-
schild en de vraagstukken van
Vink en Vuurboom zijn eerste
publikaties.
De cijferstanden luiden: Hau-
schild (9): zwart: 7/11, 13, 15,
18, 22, 23. 36: wit: 20, 21, 24.
27, 31/33, 40. 43. 46; Hau-
schild (10): zwart: 7, 9, 10, 19,
21. 23. 24. 28. 29, 33, 35. 39,
wit: 17. 22. 26, 30, 31, 37.
m* m""9 Hf"
r*
44/46, 48, 50; Vink (11): zwart:
1. 2. 4. 6, 8, 9, 12. 19. 23, 24,
29, 35, 36, wit: 15/17, 20. 21,
26. 38, 39, 42/45, 47; Vuur
boom (12): zwart: 3, 5, 9, 12,
13. 18. 22, 25. 27. 35. 36, wit:
14. 20, 24. 31. 34. 38. 43/45,
47, 48.
Het motief van Hauschild (9)
hoeft u niet uit te werken. Vink
(11) eindigt niet in hst bekende
motief van Canalèjas.
Een aantal lezers vroeg mij
nog eens de voorwaarden van
de ladderwedstrijd aan te ge
ven. Die zijn: men kan op elk
moment beginnen met oplos
singen in te sturen; elke goede
oplossing levert twee punten
Ladderwedstrijd (3)
op, een bijoplossing één punt.
Telkens na twee ronden wordt
de stand opgemaakt, waarna
de koploper van dat moment
een prijs ontvangt en met 0
punten verder gaat.
De oplossingen van de tweede
ronde luiden: Hauschild (5): 47-
42 36x49 21-16 49x19 16x18
13x31 33x4 15x24 4x3; Hau
schild (6): 32-27 23x34 48-43
36x40 26-21 22x42 21x3 29x38
3x33! 38x29 45x14; Vuurboom
(7): 40-34 30x48 29-23 48x31
26x37 17x26 32-28 22x33 23-
19 14x23 24-20 15x24 35-30
24x35 45-40 35x44 50x6 en nu
is weliswaar het door Vuur
boom aangegeven eindspel
erg fraai: 7-11 6x17 3-8 17-11
8-12 11-6 4-9 6-1 26-31 1x4
31x42 47x38 36-41 4-10, maar
in plaats van 7-11 moet na
tuurlijk 3-9 en wit moet remise
maken. Het probleem wordt uit
de wedstrijd genomen.
Kerkstra (Zaandam) en J. J.
Jurg (Twente's Eerste) beëin
digden hun competitiepartij al
na veertien zetten en leverden
daarmee een waardevolle bij
drage voor de serie korte par
tijen. 1.32-28 18-23 2.34-29
23x34 3.39x30 20-25 4.44-39
25x34 5.39x30 16-21 6.31-26
21-27 7.30-25 19-24 8.40-34 11-
16 9.37-32 17-221 10.32x21
16x27 11.28x17 12x21 12.26x17
24-30 13.35x24 14-20 14.25x14
10x28 en Kerkstra gaf het op.
i w m mm
Hl
tBAW
P Ss;;
te i s m m
I I
S B
a m m mja
HAUSCHILD (9)
HAUSCHILD (10)
VINK (11)
VUURBOOM (12)
Een van de wapens die de ver
dediging ten dienste staan is
het geven van signalen met
behulp van de (meestal) lage
kaarten. Hoog-laag in een
kleur geeft een even aantal
aan, het bijspelen van een
hoge kaart in de kleur waarin
partner uitkomt toont interesse
in het doorspelen van die kleur
en zo zijn er nog vele andere
mogelijkheden. Het juist inter
preteren van deze signalen
maakt de verdediging soms
gemakkelijker en legt dikwijls'
de zwakke plek van de vijan
delijke veste bloot.
Een moeilijkheid die zich hier
bij kan voordoen is het uitko
men van een waardeloze drie-
kaart. In de praktijk zijn er een
drietal conventies, waarvan de
minst gebruikelijke is: de uit
komst met de laagste. Deze
methode wordt in Amerika
door de Roth-Stone aanhan
gers gebruikt. Bekender en
ook in Nederland veel toege
past is MUD (afkorting voor
Signalen
B 108
932
o V B 10
4 AH83
♦65 N 73
108764 wn OH VB
0 92 vv_u o AH765
V 1096 z 4 B7 5
AHV942
O A 5
0843
442/
middle-up-down), waarbij ge
start wordt met de middelste
kaart en in de tweede ronde de
hoogste wordt gespeeld. De
meest gebruikelijke is echter
het uitkomen met de ,,top van
niets", dus de hoogste kaart
van de trits. Het gaat er in alle
gevallen om, de partner duide
lijk te maken of men van een
driekaart dan wel een double-
ton is uitgekomen. Komt men
met de top van niets uit, dan
moet in de tweede ronde oor
spronkelijk middelste kaart
worden bijgespeeld. Zou men
de laagste bijspelen, dan duidt
dit onherroepelijk op een dou-
bleton. Het belang hiervan
toont het volgende spel:
Oost opende met 1 ruiten en
binnen de kortst mogelijke tijd
zat zuid in 4 schoppen, waarte
gen west met ruiten 9 uitkwam.
Oost nam met de heer en zuid,
die het gevaar van een introe
ver zag, deed een (dwaze) po
ging oost te misleiden door de
8 bij te spelen. Daarmee groef
hij praktisch zijn eigen graf.
Immers, als de 8 een singleton
zou zijn, dan was west begon
nen met 9 4 3 2 in ruiten en
zou gestart zijn met de vierde
van boven, in casu de 2. Oost
speelde daarom ruitenaas na
en toen hierop bij west de 2
verscheen wist hij zeker dat
west met een doubleton be
gonnen was. Zou west 9 4 2 of
9 3 2 hebben gehad, dan had
hij in de tweede ruitenronde de
4 of 3 moeten bijspelen. Oost
vervolgde daarom met een
derde ruiten, die west kon
troeven, waarna zuid nog een
hartenslag moest verliezen:
een down.
Het spelverloop zou waar
schijnlijk hetzelfde zijn geweest
als zuid niet de 8 in de eerste
slag had gegooid, maar het
zou voor oost moeilijker zijn
geweest. Hij weet dan namelijk
pas na de tweede ruitenronde
of west met 2 of 3 ruitens is
begonnen en het is denkbaar
dat oost eerst zou hebben ge
probeerd zijn hartenkleur vrij
te spelen, waarna het contract
gemakkelijk gewonnen wordt.
De misleidingspoging van zuid
zette hem echter op het goede
spoor en west tweede ruitentje
deed de rest.Opgemerkt kan
nog worden dat deze behande
ling van een driekaart niet al
leen voor de uitkomst geldt,
maar ook als een dergelijke
constellatie in de loop van het
tegenspel wordt aangeboord.
Kampioenschap Rusland
Op dit moment is het Russisch
kampioenschap 14 ronden ge
vorderd. Kasparov heeft niet
onverwacht de leiding met
10 Vz punt, maar hij wordt op
de voet gevolgd door titelver
dediger Psachis. Laatstge
noemde is in het westen nog
niet erg bekend, waarschijnlijk
omdat zijn titel van vorig jaar,
door de schaakbonzen, als een
toevalstreffer werd be
schouwd. Zodoende werd hij
niet naar het Westen (voor
Russische spelers een soort
luilekkerland) uitgezonden. Als
deze, taktisch begaafde, speler
zo doorgaat, is de kans groot,
dat we hem komend jaar in
ons land aan het werk zullen
zien.
In onderstaande partij zien we
Psachis aan het werk tegen de
totaal onbekende Judasin (hij
komt zelfs niet op de officiële
ELO-lijst voor). Dat wil echter
niet zeggen, dat de man geen
sterke speler zou zijn, want ie
dere finalist in de Russische ti
telstrijd heeft minstens de
kracht van een zwakke groot
meester (ELO plm. 2500).
Judasin—Psachis
Spaans
1. e2-o4 e7-e5 2. Pg1-f3 Pb8-
c6 3. Lf1-b5 a7-a6 4. Lb5-a4
PgS-f6 5. 0-0 Lf8-e7 6. Tf1-e1
b7-b5 7. La4-b3 0-0 8. c2-c3
d7-d6 9. d2-d4.
Wit vermijdt het gesloten sy
steem, dat na 9. h3 zou ont
staan. De theorie kwalificeert
de tekstzet als twijfelachtig,
maar dat is een kwestie van
smaak. 9. Lc8-g4 10. Lc1-
e3.
De meest elastische voortzet
ting, na 10. Pa5 11. Lc2 c6 12.
dxc6 Dc7 (12. Pxc6 13.
Lg5!) 13. Pbd2 Pxc6 14. h3
E
111
1 .ÉL.
i
W
m
m
k
A
|A
Ai
Diagram 1.
Lh5 bereikt zwart makkelijk
gelijk spel.
10e5xd4!
Pion e4 pakken loopt niet goed
af voor zwart: 10. Pxe4 11.
Ld5 Dd7 12. Lxe4 d5 13. Lxh7!
(13. Lc2 e4 14. h3 Lxf3ü 15.
gxf3 Dxh3 16. fxe4 f5! 17. Lf4
fxe4 geeft zwart een winnende
aanval). 13. Kxh7 14. dxe5
Df5 15. Pd4! met goed spel
voor wit. v
11. c3xd4 Pc6-a5 12. Lb3-c2
c7-c5 13. dxc5?l
Nu krijgt wit problemen door
de goede samenwerking van
de zwarte stukken. Beter was
daarom 13. Pbd2 cxd4 14.
Lxd4 Pc6 15. Le3 d5 waarna
de stelling in evenwicht is.
13. d6xc5 14. Dd1-e2 PaS-
c6 15. Pb1-c3.
D5 is niet het goede veld voor
het. paard, de, in het Spaans,
gebruikelijke manoeuvre Pb1-
d2-f1-g3 gevolgd door h3, was
nodig.
15Pc6-e5 16. Ta1-d1 Dd8-
c8 17. Le3-f4 Pf6-d7 18. Pc3-d5
Le7-d8 19. tf8-e8.
Uoor de juiste opstelling van
de zwarte stukken staat Pd5
lucht* te happen en heeft de
Diagram 2.
bezetting van de open d-lijn
geen waarde. Juist in deze fa
ses onderscheiden zich de
goede van de slechte spelers,
het combinatoir afmaken van
goede stellingen is voor meer
deren weggelegd.
20. Kg1-h1 Lg4-h5 21. Td1-c1
Pe5-c4 22. De3-b3 Pd7-f8 23.
a2-a4 Pc4-a5 24. Db3-c3 Pf8-
e6 25. Pf3-d2 Pa5-cG.
Door zorgvuldig manoeuvreren
heeft Psachis ,veld d4 in han
den gekregen, wit kan niet an
ders dan afwachten.
26. Dc3-g3 Pc6-d4 27. Lc2-d3
Pe6xf4 28. Pd6xf4 28. Pd5xf4
Lh5-g6 29. Pf4-d5 c5-c4!
Zie diagram 1
30. Ld3xc4?
Hier had zwart op gerekend,
maar ook na andere loperzet
ten staat zwart vanwege 30.
La5 goed.
30. b5xc4 31. Tc1xc4 Pd4-
f5!
Met als thema de onderste rij
wit zal hier wel spijt van zijn
twintigste zet gehad hebben.
32. Dg3-h3 Dc8-b7!
Nu dreigt weer 32. Dxd5,
zwart blijft nu een vol stuk
voor.
Diagram 3.
i
33. Te1-c1 Pf5-d6 34.
In tijdnood nog een fi1
boven op, verschil maf
niet.
34Db7-a7 35. Dh3-B
a5 36. h2-h4 La5xÊ
Pd5xb4 Da7-d4. Wit g£
op.
Voor de feestdagen eel
tal problemen. Zend u\Ui
singen naar L. Hofla
Fockstraat 113, 2613 Dh
onder de goede inzeit-
worden een aantal fraai
ken verloot. Inzenden i
januari 1982.
Probleem 1, zie diagral
Wit: Ka1, Da2, Ld2, f3,1
Zwart: Kh5, Dg7, Lg6, fl
Wit speelt en wint.
Probleem 2, zie diagrai
Wit: Ka7, Tc1, U8, e6.1)
Zwart: Ka5, Tc4, Lb3, qj
Wit speelt en wint.
Beide problemen zjn ni<
kelijk en zullen zeker,
geesten buiten besclt
gelaten, enkele puzzel
kosten. De fraaie oplo?
zullen daarom des te mi
doening geven.
Bevolkingsonderzoek: opsporing
van ziekten in vroeg stadium
In 1982 bestaat de Universiteit
van Amsterdam 350 jaar. Ter
gelegenheid van dit feit brengt
de PTT op 14 januari een bij
zondere zegel in de waarde
van 65 cent. Deze zegel toont
twee spandoeken met op de
ene de tekst „Universiteit van
Amsterdam" en op de andere
de jaartallen „1631-1982". Dit
alles tegen de achtergrond van
de Agnietenkapel, van oudsher
de hoofdzetel van de universi
teit. Na Leiden (1575) en Gro
ningen (1614) is de universiteit
van Amsterdam een van de
oudste instellingen voor hoger
onderwijs in ons land. Het ont
werp kwam van de hand van
Otto Treuman uit Weesp. De
zegel is uitgevoerd in de kleu
ren donkeroker, rood, grijs en
zwart.
Met deze zegel wordt het uit
gifte-programma voor 1982
geopend. De volgende datum
op de uitgifte-kalender is 26
februari: dan verschijnt een ze
gel in de waarde van 45 cent,
gewijd aan het 100-jarig jubi
leum van de Koninklijke Ne-
derlandsche Schaatsenrijders
Bönd.
350 jaar Universiteit van Amsterdam
Nederland geeft geen kerstze
gels uit, maar twee kamerleden
hebben staatssecretaris Van
der Doef (PTT-zaken) gevraagd
daarvoor volgend jaar ruimte
te scheppen, nu de kinder- en
zomerzegelseries worden be
perkt. België heeft op 23 no
vember een kerstzegel (van
6,50 fr.) in omloop gebracht.
Sedert 1967 brengt de Belgi
sche PTT jaarlijks een speciale
kerstzegel in de roulatie. Dit
jaar toont de zegel een minia
tuur, voorstellend „Jezus ge
boorte", door een onbekende
meester. Deze afbeelding is af
komstig uit de „Missale ad
usum d. Leodensis", uitgege
ven te Parijs in 1513. Dit stuk
werd voor reproduktie afge
staan door de Koninklijke Bi
bliotheek te Brussel.
Op 9 november j.l. bracht de
Belgische PTT een serie van
vijf cultuurzegels in de ver
koop, alle gewijd aan jubilea.
Een zegel van 6.- fr. staat in
het teken van 100 jaar „La
Jeune Belgique", het tijdschrift
van de literaire beweging, op
gericht door Max Waller. Op
de zegel ziet men dan ook het
portret van de dichter Max
Waller (1860-1889). Vervolgens
een zegel (6,50 fr) bij de hon
derdste geboortedag van de
kunstschilder Gustave van de
Woestyne (1881-1947), beho
rend tot de „VLaamse expres
sionisten". Op de zegel ziet
men een fragment van het
schilderij genaamd „Likeur
drinksters". Dit doek werd ge-
childerd in 1922 en bevindt
zich in het Koninklijk Museum
voor Schone Kunsten in Ant
werpen.
Dit jaar is het 50 jaar geleden
dat de dichter Fernand Severin
(1867-1931) overleed. Severin
wordt beschouwd als één van
de grootste Franstalige dich
ters in België. Op een zegel:
van 9.- fr. ziet men het portret.
Een zegel van 10.- fr. is gewijd
aan de mysticus Jan van Ruus-
broec, dit jaar 600 jaar gele
den op 88-jarige leeftijd over
leden. Met Ruusbroec is de
Nederlandse letterkunde,
waarvan hij de grondlegger is,
in de wereldliteratuur doorge
drongen. Op 9 december 1908
werd Jan Ruusbroec door
paus Pius X zalig verklaard.'De
zegel toont het portret van de
letterkundige. Deze serie wordt
afgesloten met een zegel van
14.- fr., waarmee aandacht
wordt gegeven aan het 25-jarig
jubileum van „La Pensée et les
Hommes". Naast de uitgifte
van een maandblad verzorgt
deze filosofische vereniging re
gelmatig radio- en televisie-uit
zendingen. Op de zegel ziet
men een van de steenuiltypes
zoals die voorkomen op de te-
tradrachme (Atheens munst-
stuk) en het symbool van het
laicisme.
Aan de serie zegels met ko
ninklijke beeltenis werden drie
nieuwe waarden toegevoegd:
50 fr. (licht- en donkerblauw),
65 fr. (zwart en lichtpaars) en
100 fr. (donkerblauw en oker
geel).
Na het enthousiasme in de ja
ren vijftig en zestig over de
mogelijkheden van het bevol
kingsonderzoek, kwam de twij
fel in de jaren zeventig. Een
bevolkingsonderzoek is ook
een sociale ingreep. Gedrags
wetenschappen maakten dui
delijk dat niet van elk onder
zoek even goede resultaten
waren te verwachten. Boven
dien gaan de kosten een
woordje meespelen. Een be
volkingsonderzoek kan een
enorme klus zijn. En hoewel
een mensenleven nauwelijks
op waarde geschat kan wor
den, zijn er toch grenzen aan
de hoeveelheid geld die ervoor
wordt uitgetrokken. Wat wordt
er in Nederland zoal onder
zocht en welke argumenten
spelen hierbij een rol?
De Stichting Bio-Wetenschap-
pen en Maatschappij heeft een
Cahier Bevolkingsonderzoek
uitgebracht om inzicht te ver
schaffen in de verschillende
standpunten ten aanzien van.
bevolkingsonderzoek. Bio-bul-
letin bericht daarover.
Een van de oudste voorzienin
gen op het gebied van bevol
kingsonderzoek is de tubercu
losebestrijding. In 1951 werd
de tuberculosebestrijding wet
telijk geregeld. De hele bevol
king werd regelmatig opgeroe
pen voor een bezoek aan de
konsultatiebureaus, waar met
behulp van röntgenfoto's tu
berculose kon worden opge
spoord. In 1900 stierven jaar
lijks twee op de duizend Ne
derlanders aan tbc. Dat zou nü
neerkomen op een jaarlijkse
sterfte van 30.000 mensen,
een getal dat tussen het aantal
slachtoffers van hart- en vaat
ziekten en de gezamenlijke
vormen van kanker in ligt.
Aanvankelijk kon bij tijdige
ontdekking alleen langdurige
bedrust genezing brengen. In
de jaren vijftig kwamen effec
tieve geneesmiddelen beschik
baar, en op dit moment telt
tbc eens een volksziekte
nauwelijks meer mee. Bevol
kingsonderzoek op tbc is over
bodig geworden en in een
groot deel van ons land afge
schaft.
Tbc werd een schoolvoorbeeld
van een geslaagd bevolkings
onderzoek. Volledig herstel
was mogelijk bij vroege opspo
ring. Zo eenvoudig ligt het niet
bij andere kwalen, zoals de
eerder genoemde hart- en
vaatziekten en verschillende
vormen van kanker.
Longkanker
In 1977 pleitte de Nederlandse
Vereniging voor Longziekten
en Tuberculose voor een ge
richt onderzoek op longkanker.
Daartoe zou het bestaande ap
paraat voor opsporing van tbc
maar op enkele punten aange
past hoeven worden. Deskun
digen zijn echter verdeeld over
het nut van zo'n onderzoek. Uit
studies die tot nu toe zijn ver
schenen komt geen duidelijk
beeld naar voren over de mo
gelijke resultaten van een
grootscheeps onderzoek op
longkanker.
Een veel gehoord tegenargu
ment is bijvoorbeeld, dat een
gezwel in de longen moeilijk te
behandelen is. De overlevings
kans is ook bij vroegtijdige
ontdekking nog ongunstig. Het
bevolkingsonderzoek zou bete
kenen dat de patiënt alleen
maar eerder wéét dat er spra
ke is van longkanker. De kos
ten verbonden aan het onder
zoek zijn verder vrij hoog te
gen het lage rendement. Bo
vendien kan veelvuldig bestra
len met röntgenstraling kanker
veroorzaken.
Daar staat tegenover dat uit
verschillende onderzoeken is
gebleken, dat de overlevings
kans bij vroegtijdige ontdek
king wél groter kan zijn. En bij
moderne röntgenapparatuur is
de dosis straling nog maar een
tiende van wat het vroeger
was. En bij moderne röntge
napparatuur is de dosis ver
waarloosbaar klein. Het lijkt
overigens in het geval van
longkanker een goede zaak
om de groep te bepalen die
het grootste risico loopt. Long
kanker komt voornamelijk voor
bij mannen van boven de veer
tig jaar. Verder blijkt uit cijfers
over de relatie tussen roken en
longkanker keer op keer dat er
een duidelijk verband is tussen
die twee. Het zijn vooral de ro
kers, die het risico lopen long
kanker te krijgen.
Borstonderzoek
Een ander voorbeeld van be
volkingsonderzoek dat ter dis
cussie staat, is het onderzoek
op borstkanker. Naar schatting
zal 1 op de 20 vrouwen in Ne
derland in haar leven met deze
ziekte te maken krijgen. De
leeftijdsgroep van 45 jaar en
ouder loopt hier het meeste ri
sico.
Vooral de mammografie, een
onderzoekmethode gebaseerd
op röntgenstraling, is erg om
streden. In de Verenigde Sta
ten gebruikte men verouderde
apparatuur, en daarmee te
hoge stralingsdoses. Het on
derzoek zal pas acceptabel zijn
wanneer nieuwe methoden
worden gevonden, die minder
schadelijk zijn. Zo is het bij
voorbeeld mogelijk gebleken
gebruik te maken van geluids
golven (echografie). Deze me
thode sluit stralingsrisico uit.
Ter voorkoming van ernstige
vormen van borstkanker is in
Nederland het zelfonderzoek
gepropageerd. De mammogra
fie kan volgens haar voorstan
ders hier goed mee concurre
ren. Er zijn vrouwen die het
moeilijk vinden om te bJ
of ze iets abnormaals I
en vervolgens, of ze di
mee naar de huisarts1
Mammografisch onder:
ook gevoeliger en gerri
ker dan zelfonderzoek,
kleine gezwellen wordi
der ontdekt. Juist de
stadia kunnen nog door
van een kleine chirurgi!
greep worden verwijd
verder behandeld met
naalden. Borstamputa'
hierdoor worden verme
Bij de vraag naar he
van een goed screeni
gramma moet eigenlijk
sultaat van betere voo
omtrent zelfonderzoe
worden afgewacht. Op
ment kan van de o
5000 gevallen per ja
50% worden genezen,
fect van een goed scr<
programma wordt nu
schat op een genezing'
tage van 75%, een w
1250 levens per jaa
moet dan ongeveer
joen voor .worden ui
ken, als het onderzoel
kost en 2 miljoen
worden onderzocht. Di
moet natuurlijk ook n
kend worden dat min
putaties nodig zijn.
Risicofactoren
In bovenstaande vooi
staat de vraag naar de
van de aandoening bi
onderzoek. Dat is niet
geval. In Nederland
ook onderzoeken plaa
den, juist gericht op r
toren voor ziekten. De
van onderzoek gaat 1
op de vraag of iemanc
zond leeft. Of iemand
veel eet of teveel rookl
beeld. De bevindinge
vaak uit dat een aantal
eigenlijk hun gedrag i
ten wijzigen.
