Annie,
Conny
en
Trudy
leven
zich uit
in
„Madam'1
i j1
a ,'Va ,-*v,plX'
,-.. jT ;.;r «£?$jrJU»,
jf
DEN HAAG Voor haar musical „Ma
dam", eerst in Amsterdam, nu van 23 de
cember tot en met 1 januari in het Scheve-
ningse Circustheater, waagde Annie M. G.
Schmidt zich in twee omstreden werelden.
Zij koos tot onderwerp de veelzijdigheid
van het verschijnsel vrouw en tuimelde
daarmee het theater binnen. De vrouw als
zwaartillende, fervente feministe en de
vrouw als het lichtgewicht wezen, dat het
rijk der relax voor zich alleen meent te
hebben.
Voor zich aan het schrijven te zetten, nam
zij nauwgezet poolshoogte in beide krin
gen. Water en vuur tussen die twee. De
man-afwijzende vrouwen in het huis „Blijf
van mijn lijf" tegenover de dames die vol
strekt averechts reageren op die kreet. Als
twee belendende percelen heeft Annie
M. G. het bordeel en het ban-de-man-
pand op het toneel gezet. Die vrouwen
moeten wel over elkaar struikelen. De bot
singen liggen voor het oprapen, ook al
wordt er gezongen: „Meiden, meiden, je
moest je schamen, we moeten strijden,
dat doen we samen, dus geen vijandig
heid".
Die „Madam" weet van wanten. Met
Conny Stuart voor ogen schreef zij uit die
rol een bijdehande tante te voorschijn, die
er in haar bezig bedrijf de wind onder
heeft, de klandizie door de voordeur naar
binnen haalt en door de zijdeur laat af
gaan. Zij lijkt evenwel niet opgewassen te
gen de arbeidsonvrede onder de van alle
markten thuis zijnde meisjes. Haar oogap
pel, Trudy Labij, laat zich niet langer pin
nig bejegenen. Er bestaat voortdurend
verschil van mening over de secundaire
arbeidsvoorwaarden bij het inpakken van
de man. Daarom kiest de rechterhand van
„Madam" de kant van de feministen, stapt
over van de zijden flutjes in de -spijker
broek. Zij gaat ook de taal der feministen
spreken: „Hun hebben de macht, hun
hebben de poen", woorden zoals Annie
M. G. ze optekende uit de monden van de
felle vrouwen. Voor de feministes staat in
deze musical Winnifred Bosboom model,
die nog goede herinneringen heeft aan
„Heerlijk duurt het langst" en zingt van
mannen als tirannen, die je buiten lopen
na te fluiten. Dit pakt allemaal nogal eens
pittig uit, maar de schrijfster overgoot het
pikante in de keus van de woorden met de
bruiswijn van haar humor. Harry Bannink
strooide daar zijn muziekjes overheen en
Paddy Stone zette de boel in beweging.
Bellen blazen in de geest van Annie M. G.
Niet dat benauwde. De mannen spelen in
deze musical een rol op het tweede plan.
Zij komen en gaan, boeren, burgers en
buitenlui, met op de voorgrond Ton Kuyl,
die zich uiteindelijk door „Madam" om de
vinger laat winden. Eigenlijk een vaatdoek
van een vent, maar zo zie je ze wel in die
wereld.
Protesten
Pas op dreef in januari van dit jaar daalde
er een kletterende regen van protesten
neer op deze musicial, een stortbui losge
laten uit de zwaarbewolkte hemel van het
feminisme. Zij hadden zich gestoord en
gestoten aan de inhoud. Die zou vrouw
onvriendelijk zijn en bovendien te zeer het
luchtige leventje der lichte dames verheer
lijken. Zodoende liepen die vrouwen venij
nig te hoop voor het Amsterdamse Nieuwe
de la Mar-theater, waar de musical van
start ging. Bordeelbezoekers zijn in wezen
mannen die de vrouwen als slavinnen op
trommelen, zo betoogden zij.
Trudy Labij: „Ik heb die kritiek nooit zo
goed begrepen. Het gaat om een musical
geschreven door een vrouw en met drie
hoofdrollen gespeeld door vrouwen. Echt
een stuk vrouwenwerk waaraan mannen
mogen bijdragen. Natuurlijk, in de samen
leving zit het nog lang niet goed met de
verhouding man-vrouw, maar deze musical
Madam Conny Stuart houdt haar „meisjes" stevig onder de duim.
als een stuk theater plaatst de vrouw in
een bevoorrechte positie. Als de hele
maatschappij net zo in elkaar zat als deze
voorstelling zouden de feministen juist hun
handen dicht moeten knijpen. In het hele
theaterleven trouwens gedragen de vrou
wen zich geëmancipeerd. Zij krijgen er
daar de kans voor en pakken die ook. Ik
vind vrouwelijke artiesten dan ook de laat-
sten tegen wie de feministen te hoop zou
den moeten lopen. Zij kunnen als voor
beeld dienen voor tal van vrouwen in vele
andere beroepen waarin zij een onderge
schikte rol spelen. Overal zie je om je
heen, dat wij in een mannenmaatschappij
leven. Er zijn altijd nog meer mannelijke
directeuren dan vrouwelijke. In de opvat
ting van heel veel mannen hoort de vrouw
nog uitsluitend in huis thuis. Om dit denk
patroon te doorbreken hebben de feminis
ten erg veel goeds gedaan. Ik heb op dit
punt al veel zien veranderen. Meer meisjes
mogen nu leren, maar een nog zeer gang
bare opvatting bleef luiden dat meisjes
niet hoefden te leren, dat je die beter met
een thuis kon houden. Dat gaat er nu lang
zamerhand een beetje af. maar we zijn er
nog lang niet. Ik heb het ook niet voor het
zeggen en daarom vind ik, dat die feminis
tes met hun protesten bij mij aan het ver
keerde adres waren. Ik kan op mijn eentje
de vrouw niet aan haar recht helpen".
Johan Kaart-prijs
Voor haar theaterwerk kreeg Trudy Labij
intussen de Johan Kaart-prijs. De jury
speelde niet specifiek in op haar rol in
„Madam" van pittig en potig publiek we
zen, maar roemde vooral haar rol in An
nies toneelstuk „Er valt een traan op de
tompoes". Hierin gaf zij gestalte aan de
dochter van een tot sterven gedoemde va
der, een uitbeelding van verdriet en mee
leven tegelijk, waarin zij ook onontkoom
bare melancholie opriep.
Weer ander werk leverde zij zeer onlangs
op de tv in het stuk „Jan Rap en z'n
maat", waarin Yvonne Keuls haar ervarin
gen vastlegde met jongeren in een Sche-
venings opvanghuis. Als Gemma leefde
Trudy een jonge vrouw voor, die als maat
schappelijke verstotelinge alle hoeken van
de samenleving al heeft gezien en van wie
toch wordt verwacht, dat zij overeind zal
blijven. Ook hierin wist Trudy Labij een ze
kere deernis op te roepen, waarin tevens
begrip voor zulk een gespeelde figuur op
rijst.
Trudy Labij speelt geen typen maar men
sen, of liever telkens één mens, want vol
gens haar bestaan er geen twee eendere.
Zo ook in haar rol in „Madam". Het kost
haar zichtbaar geen moeite om van de
lichte toer over te stappen op de zwaarder
aangezette feministenrol. In deze musical
eet zij van twee wallen om het conflict met
haar „Madam" in haar voordeel te be
slechten. Maar in de wereld van welke
vrouwen zij ook zou leven, overal onder
scheiden zich de verschillen in karakters.
Er bestaan feministes zo fel en fantasie
loos, dat zij anderen afstoten. Maar er zijn
er ook die zoveel inzicht aan de dag leg
gen, dat zij anderen weten te overtuigen
van hun gelijk. Niet anders staat het er
voor in het gewraakte wereldje van de
luchtiger levende vrouwen. Ook daar uit
baatsters naast wie noden heten te leni
gen. Annie M. G. heeft in beide kringen
menig gesprekje uitgelokt om achter de
aldaar heersende levensopvattingen te ko
men. Zij heeft bij die gelegenheden ook de
ontdekking gedaan, dat die vrouwen in
beide kampen niet zijn te benijden. Te
ener zijde wordt een veeleisend vak uitge
oefend, aan de andere kant wordt er soms
hopeloos tegen de bierkaai gevochten met
opvattingen die maar moeilijk gemeen
goed willen worden. Een en ander daarvan
komt men ook in deze musical tegen. Ja,
er wordt gelachen tijdens de voorstellin
gen. maar deernis met de mens heerst er
niet minder. Die kant van het welzijnswerk
liegt er niet om.
Ingeluisd
In de zaal treedt vereenzelviging op met
de vrouwen op het toneel, actrices toch
die hun werk doen.
Trudy Labij: „Je weet dat theater die wer
king kan hebben. Ik ken dat, want het is
mijn vak. Maar toch. Een tijd geleden ben
ik in het Haagse HOT geweest, gewoon
omdat ik in mijn vrije tijd graag theater
zie. Kijken hoe anderen het doen. Er trad
toen een Britse groep op, de naam ben ik
vergeten, trouwens ook de titel van het
stuk. Het spel speelde in het Londense
Hyde Park, waar op zeepkisten iedereen
zijn zegje kan doen. Het werd erg natuur
getrouw gespeeld. Het toneel liep vol ver
loederde figuren, die als ze de kans kre
gen op de zeepkist stapten om te zeggen
waar het naar hun mening aan schortte in
deze wereld. Ik ging daar volkomen in op.
Na afloop zat ik in de foyer met een
drankje na te genieten. Daar kwamen toen
ook al die Britsa spelers binnenwandelen,
gewoon in een fris overhemd en een gave
spijkerbroek. Daar had ik toen de'grootste
moeite mee. Ik kon me hun aanwezigheid
niet voorstellen, daar. Voor mijn gevoel
waren die verloederde mannen allang
weer terug in Londen, omdat ze in mijn
gedachten zo daar uit het park waren ge
plukt, zo levensecht. Dat vond ik toen een
heel vreemde ervaring. Ik dacht: Nu beoe
fen je toch zelf het vak en toch word je er
nog ingeluisd".
Die werking moet ook „Madam" hebben.
Nu al een kleine 150 voorstellingen voor
volle zalen. Elke avond bij aankomst in het
theater van de acteurs en de actrices
staan er alweer lange rijen voor de deur.
Er wordt wel beweerd, dat Annie M. G. be
paalde rollen op het lijf schrijft van zekere
actrices. Natuurlijk houdt Annie rekening
met de mogelijkheden waarover iemand
beschikt, maar de acteur of actrice komt
om een rol te spelen en niet om zichzelf
neer te zetten. Trudy Labij wijst hierop om
dit verhaal uit de spraakmakende gemeen
te te helpen, dat zij in het toneelstuk van
de „Tompoes" een heel andere rol heeft
dan in „Madam". Zij wil daarmee zeggen,
dat je een rol op grond van aangereikte
tekst uiteindelijk toch zelf in zal moeten
vullen. Een paar jaar geleden in de musical
„Foxtrot" stond Trudy Labij als een mis
leid tienermeisje, nu als een monter
vrouwmens. Dat heeft natuurlijk met Annie
te maken, maar niet minder met wat je zelf
aan zo'n rol nog meer meegeeft.
Terzijdes
Annie M. G. heeft er wel voor gezorgd zelf
onzichtbaar in deze musical aanwezig te
blijven. Zij legt „Madam" Conny licht-sar-
castische terzijdes in de mond, die zowel
op het ene als op het andere kamp slaan.
Dit verhoogt aanzienlijk de amusements
waarde van deze musical, die uiteindelijk
speelt in een werkelijkheid waar wezenlijk
plezier in het leven nogal eens tevergeefs
gezocht wordt. Annie maakt zich ook niet
vrolijk ten koste van dit tweeërlei slag
vrouwen, puurt er wel de elementen uit die
in samenhang met elkaar humor wekken.
Vooral vedette Conny kan daar uitstekend
mee uit de voeten, nu eens op een aan
minnige manier, dan weer komt zij met
maatschappijkritische snieren uit de hoek.
Intussen wordt er gewerkt aan de ontraad
seling van het eeuwige mysterie vrouw.
Voor de één is trouw opwindend, voor de
ander een vervelende karaktertrek. Mier
zoete serpenten wisselen af met: een ster
ke vrouw wie zal haar vinden. Daar doet
het soepele decor dapper aan mee. Enkele
verschuivingen van wandjes en men stapt
over van vrouwenhuis in dellenbedoening.
Dit is nog maar de buitenkant. Ook de bei
de sfeertjes moeten elke avond opnieuw
worden gewekt. Anders zou het geen ge
loofwaardige geschiedenis worden. En dat
is het blijkens de toeloop toch wel. Men
herkent er meer in dan alleen maar een
schildering van randverschijnselen. Dat
moet ook iets te maken hebben met de in
stelling van de actrices die dit spel spelen.
Zowel Conny als Trudy houdt het êrop, dat
naarmate je ouder wordt er meer afstand
wordt genomen van wat bij grote groepen
medemensen voor verwerpelijk wordt ge
houden. Mensen kunnen het slachtoffer
worden van hun omgeving, in een andere
hoek van de samenleving terecht komen
dan ze zelf ooit hebben gedacht. Ook het
Leger des Heils trekt zich het lot van deze
vrouwen aan en waarom zou Annie M. G.
dan niet een tipje lichten van de sluier die
nogal eens verdoezelend wordt heenge-
legd over de wrange kanten die onder een
welversneden pen meer opleveren dan al
leen maar galgehumor. In elk geval gelooft
Annie en met haar Conny en Trudy niet in
een categorische opdeling van vrouwen in
goed en slecht. Als vrouwen kennen zij
zichzelf te goed dan dat zij over anderen
een veroordelende houding zouden willen
aannemen. Dan toch liever er eens ferm
mee gelachen: „Nee, we hebben ze niet
nodig, alle kerels overbodig", en: ,,ln de
pedaalemmer met ons, als een lege doos
bonbons, de bedelstaf is onze straf, en
niemand die zal huilen op ons graf".
Op het lijf
Trudy Labij en Ton Kuyl aai
begin van toenadering. y
De van alle markten thuis zijnde Madam-meisjes in een oogbetoverend optreden.
Trudy Labij: „Daarvan kun je toch niet be
weren dat dit op mijn lijf geschreven is. "Je
kunt hoogstens zeggen, dat Annie je een
dergelijke tekst aangeeft. En het publiek
geniet ervan. Dat merk je niet alleen aan
persoonlijke reacties, mensen die behoef
te hebben om je dat te vertellen, maar dat
stijgt ook op uit de zaal. Voor mij persoon
lijk is een leuke kant van de musical, dat ik
ontdekt heb te kunnen zingen. Over het al
gemeen ben ik bezig als toneelactrice. In
de musical moet je echter ook kunnen zin
gen. En dat lukt heel aardig. Ik heb daar
ook wel wat lessen voor genomen, maar in
beginsel zit mijn stem voor dit werk goed.
En om het zo te houden heb ik het roken
er aan gegeven".
„In al die liedjes zit meer nog dan in het
spel ironie. Daarom begrijp ik die feminis
tische reacties ook niet zo goed. Ze heb
ben van een mug een olifant gemaakt. In
haar teksten gaat Annie wel recht door
zee. De meeste zaalbezoekers verstaan
dat uitstekend. Zonder een zekere ironie is
het leven niet te leven. Alleen door die be
nadering al vormt „Madam" een positieve
musical. Al hou je natuurlijk mensen die
overal een probleem van maken. Was het
een negatief stuk, dan zou ik er niet eens
in meespelen. Je speelt dan wel een rol,
maar ik moet wel dingen kunnen zeggen
waar ik achter sta. Anders stap ik er uit. Ik
zou het niet eens mijn mond uit kunnen
krijgen. Maar met radicale mensen, die
zich vastbijten in hun eigen gelijk, heb ik
altijd een beetje moeite. Dan moet je met
pamfletten gaan lopen en niet theater be
drijven aan de hand van teksten die ten
dele vernomen zijn uit de monden van de
mensen over wie het gaat. Dat mag dan
toch wel levensecht heten. Ik speel in
hoofdzaak een lichte dame in deze musi
cal, maar ik voel me vooral een feministi
sche vrouw, die meer kan dan boodschap
pen doen, en ook meer wil. Ik ben wat blij
met mijn toneelgaven. Voel me daardoor
bevoorrecht, maar vind ook dat ik dat
waar moet maken".
„Elke avond heen en elke riacht terug ben
ik daarvoor op pad. Ofwel in mijn eigen
auto dan wel in de medewerkersbus. Door
het hele land heen. En denk niet, dat ik
overdag niks doe. Het huis moet schoon
en de plee doe ik ook zelf. Maar het is na
tuurlijk onzin, dat ik het feminisme afval
als ik daarmee bezig ben. Ze zeggen wel,
dat ik daarom die rol in „Madam" goed
kan spelen, omdat iedere vrouw iets fri
vools over zich heeft. Dat vind ik volkomen
geklets. Ik kan net zo goed staande hou
den, dat iedere man in wezen een homofiel
is. Dan protesteren de meesten ook".
„Voor al die voorstellingen avond aan
avond moet ik me telkens weer opladen,
mezelf voorstellen en wijs maken, dat ik
die vrouw ben. Daar moet je geestelijk ook
helemaal bij betrokken zijn. Soms lukt dat
wel eens in mindere mate. Dan maak je
De feministen met Winnifred
boom aan het hoofd overle
wat te doen tegen „Madam".
het rare verschijnsel mee, dat je jez
het podium hoort praten. Een heel
gewaarwording is dat eigenlijk. Dan
ik tegen mezelf zeggen, dat het echt
blijven. Dat is best wel een vermoe
bezigheid. Elke keer als ik 's avonds
in de kleedkamer terugkeer, valt dat
maal van me af. Dan voel je je vrij va
figuur, die je de hele avond met je m
dragen hebt. De volgende dag begin
weer naar diezelfde figuur toe te lev(
werk mag nooit een sleur worden, c
je in elke rol toch weer een ander
uitbeeldt. En die mag je ook niet do
kaar halen".
Allemaal mensen
Annie M. G. en Conny en Trudy zijn f
vinden voor de opvatting, dat in de
cal „Madam" de werelden van twe<
vrouwen worden opengelegd, in die z
het helemaal om twee verschillende
ten mensen gaat. Dit spel is geschrev
wordt gespeeld in de geest dat we
maal mensen onder elkaar zijn. Er
lichtekooien in rond met een gouden
maar ook met inhalige trekjes. Zo
men er ook feministen, die verschillei
tonen in vrouwwaardigheid en -aardi(
Welke kant van de samenleving ie
ook kiest, hij of zij brengt zijn of ha;
rakter daarmee naar toe.
Zo ook in „Madam". Daar botsen
werelden. En veelal onder de nodige I
ieit. Daar heeft Annie M. G. het wel
toe geschreven. En het er ook naa
maakt: „Want al die hoge heren, di
veel ontberen, komen hier parkeren
hun dure Peugeots. We zullen dus d
ren veel drankjes te serveren, ze fli
animeren en dan gaat het loos". Maa
de andere kant niet zo gemakkelijk
heren wel denken. „Kijk om je heen w
leiding geeft en wie de touwtjes in h;
heeft. Het is de man. Ook in de polit
alles even ziek".
Dit is meer dan een musical. Annie I
biedt een tijdsbeeld, waar je zelfs je
bij vast kunt houden: „Kijk in de k
kijk naar het journaal. Wat is er aa
hand, wie doet dat allemaal? Crisis
de deur, overal terreur". Inderdaad, z
rommel kunnen alleen mannen make
dan de vrouw als van oudsher het
wezen dat dat allemaal weer opruimt
TON OLIEMU
FOTO'S: CEES VERI
