\Iünsterland te boeiend om links te laten liggen
Wandelend
van
PIETERBUREN
naar
PIETERSBERG
uit de meeste Neder-
lse vakantiegangers
n Mtlnster en Mün-
land letterlijk links
als ze de grenzen
stuiven naar zmdelij-
aaIstreken. Maar dat kon
I nj eens veranderen nu
autorijden haast met
nd dag duurder wordt
isterland is een brokje
enland naast de deur,
va1echt wel een vakantie
ird is. Voor mensen,
-"het zoeken in cultuur
historie heeft een stad
H Munster zelfs veel te
flen: goede musea, in-i
huPwekkende monu-
_Jiten, veel kerkelijke
3t en zelfs een soort
_jamkamer van onze ei-
_J natie.
g daar aan toe de „Allwet-
oo" (met dependance van
Harderwijkae Dolfinari-
Theo Breiders mini-open-
itmuaeum het „MUmen-
hof', een turbulent theaterle
ven, een bruine kroeg als Pin
kus Muller en veel „Wasser
burgen" in de mooie omge
ving, die op zich al de moeite
waard is en veel interessants
te bieden heeft en u hebt al
veel stof voor een boeiende
vakantie.
Het Verkehrsamt der Stadt
Munster en de Verkehrsverein
Munsterland (zee maar stede
lijke en streek-vW) bieden
graag de helpende hand bij het
maken van een vakantiepro
gramma. Ze zijn gevestigd op
hetzelfde adres; Berliner Platz
22, schuin tegenover het MUn-
sterse station.
Munster telt ruim een kwart
miljoen inwoners en meer dan
dertigduizend studenten. Die
laatsten drukken een duidelijk
stempel op het straatbeeld van
Munsters herboren oude bin
nenstad. In de vakantietijd
verlaten duizenden studenten
de stad, hetgeen voor de be
zoeker het voordeel heeft, dat
hij in de omgeving-van uni
versiteitsgebouwen een zee
aan parkeerruimte vindt
Maar het is nog geen vakantie-
tijd en dus: studenten hier, stu
denten daar, studenten overal
in Munster. Zelfs in de Raad
kamer van de stad, de kraam
kamer van onze eigen natie,
zijn ze te vinden. Twee zitten
er alleen maar het sfeertje op
te snuiven of doen alsof, een
derde bekijkt met een loep een'
middeleeuws schoentje en een
afgehakte hand in een vitrine
tussen de paneeltjes achter de
zetels van de rechterlijke
macht
Hij is het helemaal niet met
me eens, dat zo'n stukje men
selijk skelet eigenljk maar een
luguber publiekstrekkertje is.
Vindt het meer een illustratie
van wat onmiskenbaar is ge
weest zou niet graag de die
ven en dievegges de kost ge
ven, die in de M Uns terse Raad
kamer werden gevonnist met
het afhakken van een hand.
In die Raadkamer stond de
wieg van Nederland, want op
IS mei 1648 maakte hier de
Vrede van Munster een einde
aan de Tachtigjarige Oorlog.
Nog in hetzelfde jaar fungeer
de net dertiende-eeuwse ver
trek trouwens ook nog min of
meer als bijkeuken voor een
vrede die -in OenabrUck werd
bekokstoofd. En daarmee
werd dan een punt gezet ach
ter die verschrikkelijke oorlog,
die .maar" dertig jaar had ge
duurd. Geen wonder dus, dat
de Raadkamer van het oude
raadhuis van Munster Vredes-
zaal is gaan heten.
Zwarte bladzijde
Aan de toren van Munsters
Lamberti-kerk hangen drie ij
zeren kooien ter herinnering
aan een tamelijk zwarte blad
zijde uit de geschiedenis van
de stad. Een bladzijde die gro
tendeels door een Nederlander
werd geschreven: de Leidse
kleermaker en waard Jan
Beuckelsxoon, beter bekend
als Jantje van Leyden.
Als koning van zijn kleine we
derdopersrijk Nieuw Sion oe
fende hij in 1534 een waar
schrikbewind uit over de stad.
Hij voerde onder meer veel
wijverij in en nam zelf de zes
tien mooiste meisjes tot vrouw.
Spoedig waren het er nog
maar viiftien, want de aller
mooiste hief hij met één ferme'
zwaardslag, midden in de stad,!
het keurig gekapte hoofdje af.
omdat ze het had gewaagd,
zich tegen hem te keren.
Strenge heren regeren niet
lang. De bisschoppelijken na
men de stad in de Johannes-
nacht in en richtten een vrese
lijk bloedbad aan. Dat was in
1535. „Koning" Jan van Ley
den en zijn trawanten werden
gevangen genomen, gefolterd
en berecht Hun lijken werden
op last van bisschop Frans van
Waldeck als afschrikwekkend
voorbeeld in ijzeren kooien ge
stopt en opgehangen aan de
Lamberti-toren. De kooien
hangen er nog en de folter-
werktuigen, waarmee het lei
dende wederdoperstrio is „be
werkt", worden bewaard in de
Burgerzaal van het stadhuis.
Monumentaal
Op het Domplein zet een ge
baarde bejaarde met een alpi
nopetje op, trefzeker de con
touren van de monumentale
Domkerk, de Sankt Paulus, op
een fors stuk aquarelpapier.
De k€fk moest na de oorlog
weer van de grond af worden
opgetrokken. Het is de kerk
van buiten noch van binnen
aan te zien. Munster heeft
weer helemaal z'n Sint Paulus,.
zoals die ruim zeven eeuwen
geleden werd gebouwd. In het
interieur is ook nog opmerke
lijk veel oude kerkelijke kunst
te bewonderen. Die werd na
melijk tijdig in veiligheid ge
bracht, zodat de bombarde
menten in de Tweede Wereld
oorlog (vooral in 1944) er geen
vat op hadden.
Indrukwekkendste pronkstuk
is een astronomische Drieko-
ningenklok in de kooromgang.
Sterk staaltje van zestiende-
eeuwse samenwerking tussen,
wetenschap, ambacht en
kunst De eigenlijke makers
waren een wiskundige boek
drukker, een monnik-kalen
dermaker en een smid. Ze
haalden er een beeldhouwer
en een schilder bij voor de
vormgeving.
Een wonder van vernuft deze
klok, die 's middags om twaalf
uur tot leven komt Dan klapt
er namelijk een deurtje open
om de drie koningen uit te la
ten. Ze schrijden met afgeme
ten pasjes en buiginkjes voor
langs de Madonna met het
kindeke Jezus en haasten zich
dan weer naar het binnenste
van de klok. Dit alles op de to
nen van een klokkenspelletje,
dat een kerstliedje speelt
DRIES SCHEEPSTRA
Het oude raadhui*, waar In 1648 da Vrada van Munatar ward
vanaf de Wad-
naar de Middel-
Ie Zee via een uitge-
landschappelijk
aantrekkelijke rou-
pat kan dank zij de
nningen van twee/
peke, zichzelf als „65
aanduidende, maar
_zeer kittige dames,
ons land het Pieter-
(ln kaart hebben ge
kt. Deze wandelroute
vanaf Pieterburen
foord-Groningen via
the, Salland, de Ach-
iek en Noord-Lim-
naar de Sint-Pieters-
bij Maastricht Daar
het pad aan op een
gelijke route door
B en Frankrijk, het
nationaal bekende
>adennet
ervaren wandelaar-
Bertje Jens uit Gro
in, afkomstig uit het
schappelijk werk en
Goorhuis-Tjalsma uit
irg, echtgenote van
predikant en moeder
it zonovergoten zandpad
de Sallandse camping
ate" in de gemeente
idoorn staat de stevig
appende oud-juriste en
chappelijk werkster dr.
Jens uit Groningen
p doodstil. Op het vrien-
t commando van haar
jlin Toos Goorhuis-Tjals-
cht ze haar rug en vormt
iet ware een stevig
ilbord". De Tilburgse do-
svrouw heeft op haar to-
fische kaart ontdekt, dat
iksaf moeten slaan en dat
srderij aan de Schadden-
iweg nr. 3 straks als mar-
punt aan het Pieterpad
et 2 tussen Coevorden en
I) in de route moet wor-
angeduid. De goedlachse
Goorhuis, evenals haar
Min gestoken in een doel-
wandelkostuum, be
uit wijde kniebroek,
Pjack en stevig schoeisel,
haar notitieblok en'
Ift op de rug van Bertje
_de gegevens op.
anpak verraadt enige er-
-iig. ,.We maken ieder jaar
i-alstandswandelingen.
begon als een hobby om
ochten van tevoren op de
t uit te stippelen, de af-
den te meten en onderweg
tarkante punten en bele-
sen te noteren." Toos
van al die plezierige
lelvakanties een dagboek
houden. Wat als hobby
ontwikkelde zich tot het
n van serieuze routebe-
vingen en dat gebeurde
skundig, dat het NIVON
lusiast reageerde op het
tel van beide wandelaar-
om voor ons land een
-zuid route samen te
i.
Ie zomer van 1978" zo
inert Bertje Jens zich,
ikten we een lange wan-
jg door Oostenrijk. Toen
I het plan geboren om ook
Nederland een wandel-
I samen te stellen". „En"
t haar vriendin er aan toe,
kwamen al dadelijk op
dee om dan maar in Pie-
en te starten en de rou-
van vijf kinderen, kregen
zin om ons land door te
lopen van noord naar zuid
en een wandelroute sa
men te stellen, die aan-
sluit op het pad naar de
Middellandse Zee.
Ze hadden samen al eens
meer gelopen, bijvoor
beeld van Pforzheim naar
Waldshut, een 230 kilo
meter lang pad dwars
door het Zwarte Woud en
bij al die omzwervingen
door Europa kregen Ber
tje en Toos de gedachte,
dat het de moeite waard
zou zijn om ook ons land
te voorzien van een be
schreven wandelroute.
In 1979 toog het tweetal
op pad. Nauwkeurig be
schreven ze de landschap
pen, verharde paden, T-
kruisingen, boerderijen,
campings, kerkhoven en
andere markante punten
langs de weg. Bertje en
Toos brachten het pad in
kaart in opdracht van het
NIVON, dat met plezier
de route in boekvorm uit
geeft Het eerste 117 kilo
meter lange traject van
Pieterburen naar Coevor
den vice versa is al ver
krijgbaar. Binnenkort rolt
het tweede boekje met het
negentig kilometer lange
traject Coevorden-Laren
(Gld) van de persen.
De beschrijving voor de
volgende trajecten Laren-
Gennep (101 kilometer)
en Gennep-Maastricht
(142 kilometer) is ook al
zo goed als klaar. Vóór de
mote vakantie 1982 zit het
karwei er op. Weinig Ne
derlanders zullen Neder
land zo goed kennen als
Bertje Jens en Toos Goor
huis-Tjalsma. Hoe de bei
de dames te werk gingen
zagen we bij het Overijs
sels kanaal en op de Hol-
terberg. Stap voor stap
volgde onze verslaggever
de wandelaarsters langs
een gedeelte van het Pie
terpad....
Evwt de kaart bekijken, voordat «va op pad gaan—
te te laten eindigen bij de St.-
Pietereberg. De naam Pieter
pad lag toen al voor de hand".
Voor iedereen
Wie van Pieterburen het
door het wadlopen en de ree-
honden-crèche van Lenie 't
Hart bekend geworden dorp
naar Maastricht wil wande
len moet rekenen op een af-
stand van 450 kilometer, al te
leggen in zevenentwintig dag
marsen.
„Iedereen kan er aan begin
nen" vertrouwt het duo ons la
chend toe, „het is heus niet zo
ver op één dag. Neem nu de
eerste etappe. Die loopt van
Pieterburen naar Winsum, een
afstand van elf kilometer. Dat
ktm iedereen toch gemakkelijk
doen. Het gaat niet om het le-
HILSINKI
OSLO
STOCKHOLM
unpingriuchlen Csmpingvluchttn
Hour 595a* j retour 575a* retour 595.*
°ot Boot 2 Boot (Gotenburg)
Hour 124i* retour 128i* j retour 48i"
kingalowt Blokhutten Hotolt in Scandinavië
L_
nnEvent*Scandia B.V.
veren van een uitputtende
prestatie, maar om het plezier
van het wandelen, om stil te
staan bij de dingen, waaraan je
in je auto voorbij suist".
In het najaar van 1979 gingen
de dames hard aan de slag om
het Pieterpad stap voor stap in
kaart te brengen. Een heel
karwei, want niet alleen moes
ten ze de noord-zuid-route van
zevenentwintig trajecten be
schrijven, maar ook de terug
weg moest worden genoteerd.
„En soms" legt Toos Goorhuis
uit, „is die terugweg anders.
Neem nu maar een T-kruising.
Wandelend vanuit de ene
richting kom je haaks uit op
een weg. Dit punt kun je dan
beschrijven als een T-kruising,
waarbij je linksaf slaat Maar
vanuit de andere richting
moet je aangeven dat de wan
delaars bij dat punt een zijweg
rechtsaf moeten inslaan. Dat
ziin wezenlijke verschillen....
Bij Hancate staat zo'n nadere
aanduiding op het programma
en een stukje bij de Holter-
berg. Het water van het Over
ijssels kanaal glinstert in de
herfstzon, terwijl de dames de
pas er in zetten en we in een
flink, maar zeker niet ver
moeiend tempo over de brug
wandelen en ons aan de hand
van een kaart van Toos een
weg zoeken door dit stukje
cultuurgebied van Salland.
De aanleiding is, dat kennissen
die op aanwijzingen van de
beide dames dit stukje van de
route hebben gelopen, zeiden
een beter pad te hebben ont
dekt Dat laten Toos en Bertje
niet over hun kant gaan en
waarachtig: voorbij de boven
genoemde boerderij aan de
Schaddenveldseweg bij Hanca
te blijkt inderdaad een prach
tig pad te lopen, parallel aan
de asfaltweg die de vriendin
nen aanvankelijk hadden uit
gekozen.
Goede vondst
Het pad blijkt een goede
vondst Het voert langs hoge
maïsvelden en zowaar ontdekt
Toos plotseling enkele tiental
len bramenstruiken. Voordat
we het weten zijn we allen be
zig met het plukken van bra
men. „Dat maakt het wande
len nu zo prettig", zegt het
tweetal, ,Je kunt heel bijzon
dere planten of vruchten aan
treffen of zoals nu heerlijke
vruchten".
Wanneer we een kilometertje
of wat hebben gewandeld en
Toos heeft uitgekiend, dat de
wandelaars aan het einde van
het pad linksaf moeten slaan
om weer op de al door haar
beschreven route terug te ke
ren zijn we in Salland klaar.
De bramen smaken na dat
karweitje nog beter. Voldaan
keren we naar de auto terug.
Die blijkt bij het vastleggen
van de route toch onmisbaar,
want het volgende nog in
kaart te brengen routegedeelte
ligt aan de Holterweg, de toe
ristische route van Nijverdal
naar Holten.
Waren het in Salland voorna
melijk boerderijen, landbouw
gronden met mais en hier en
daar wat bomen, nu parkeren
we in de buurt van dennen
bossen en een uitgestrekt hei
develd. Het NIVON heeft het
pad waarlangs we de heide
oversteken al gemarkeerd met
In een flink tempo leggen Bertje en Toos heel wat kilometers af. Tweederde van de dagrouto
doen ze vóór het middageten. Dus zijn de dames vroeg uit de veren, want dan blijft er 's mid
dags en 's avonds wat meer tijd over
een paaltje, waarop een letter
N staat afgebeeld. Toos moet
echter nog een paar punten
beschrijven, zowel heen en te
rug. Eerst bekijken de wande
laarsters nauwlettend de
kaart Met haar vinger wijst
Toos het traject aan, dat het
beste kan worden gelopen en
dan gaan we weer op pad. On
derweg staat Bertje weer even
stil om haar rug als steun voor
het schrijfwerk te bieden en
genieten we volop van het na
tuurschoon.
„We beleven er erg veel ple
zier aan. Het is natuurlijk een
heel werk, maar we hebben er
hoe langer hoe meer aardig
heid in gekregen. Want de
landschappen zijn zó verschil
lend!, aldus Toos en Bertje.
Stappen tellen
De dames gaan te werk op ba
sis van topografische kaarten.
Niet altijd kan precies worden
aangegeven hoeveel meters er
vanaf een bepaald punt moe
ten worden afgelegd, voordat
de wandelaars een zijweg moe
ten inslaan. Die ziiwegen zijn
niet altijd gemakkelijk her
kenbaar. Bert en Toos tellen
dan precies het aantal stappen
en schrijven dan ook nog exact
op hoe een kruispunt eruit
ziet, waarbij overigens voor
zichtigheid is geboden: „Laatst
hadden we een boerderij met
een bepaald jaartal aangege
ven. Toen we er onlangs weer
eens langs liepen bleek dat
jaartal verdwenen. Men had
de boerderij voorzien van een
nieuw verfje en er was over
het jaartal heengeschilderd.
Het is uiteraard niet nodig het
pad in zijn geheel te wandelen.
je kunt naar Pieterburen rij
den en dan naar Winsum wan
delen om maar eens iets op te
noemen. Of langs het pad
dwalen over de Holterberg en
omgeving." Prachtig noemen
beide wandelaarsters het
traject in de buurt van de Rijn.
„Daar hebben we tenslotte net
veer bij Millingen uitgekozen.
Het is een hele uitzoekerij
hoor, zo'n routebeschrijving.
Je moet onderweg proberen de
grote autowegen te vermijden
of een pad zien te vinden, dat
de wandelaars zonder veel
moeite aan de ander kant van
een autoweg brengt"
Stukje praktijk op het traject
Groningen-Zuidlaren: „De
Hooge Heerenweg (tussen Ha
ren en Zuidlaren) afwandelen.
U passeert daarbij de spoorlijn
en even verder een bord „ver
boden voor alle verkeer". U
vervolgt rechtuit uw weg over
het fietspad. Tenslotte bereikt
u bij ANWB-paddestoel nr.
21578 de grote weg. U blijft
rechtdoor gaan. Iets verder bij
huize Blanke weer en bij Pad
destoel 20649 slaat u rechtsaf,
daarna 1ste weg links bij Pad
destoel 21577. Dit is de Duin
weg die u nu voorlopig moet
volgen. Bij Paddestoel 22136
kruist u de Pollseweg. Rechts
ligt het Noordlaardersbos,
links de es
Zo pakken Bertje en Toos de
zaken aan. Ze kennen elkaar
al heel lang van het maat
schappelijk werk in de Rek-
kense inrichtingen. Bertje was
een fervent wandelaarster en
nodigde Toos wel eens uit voor
een trip. Lang niet altijd kon
moeder Goorhuis haar man en
gezin alleen laten, maar nu de
kinderen hun eigen weg zijn
gegaan komt het vaker voor,
dat Toos in Tilburg laat weten
„dat ze weer met Bertje een
paar dagen op stap gaat
Het NIVON en de wandelaars
profiteren van die activiteit.
De voorzitter van de werk
groep NIVON-wandelpaden,
Ton Langebeek uit Roden,
heeft niets dan lof voor het
werk van Bertje en Toos en is
er trots op, dat er nu ook in
ons land zo'n lang wandelpad
is uitgezet
ALEX SNELLEMAN
FOTOS WIM BECKER
