Poolse leger is er op uit
partijelite te beschermen
Controle afvallozingen
in de Rijn onvoldoende
„Kabinet Martens-5" gaat
hachelijke tijden tegemoet
BINNENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
VRIIDAG 18 DECEMBER 1981 PAGINA 1
LONDEN Het unieke aan de situatie in Polen mo
menteel is dat voor het eerst in de geschiedenis van het
Warschaupact een lidstaat gekozen heeft voor een me
thode om politieke controle af te dwingen die gebrui
kelijker is in NAVO-landen (Griekenland tussen 1967
en 1974 en Turkije nu) en de rest van de kapitalistische
wereld (Chili, Uruguay, Pakistan etc. etc.). Ditmaal zijn
het niet de gezamenlijke troepen geweest van het War
schaupact die orde en rust pogen te herstellen, maar de
Poolse troepen zelf.
Wat de wijze van onderdruk
ken betreft is er niets nieuws
onder de zon: de activiteiten
van de vakbonden zijn opge
schort. het parlement is buiten
werking gesteld, voor openba
re bijeenkomsten is een specia
le vergunning nodig, populaire
leiders zijn massaal gearres
teerd en er is een avondklok
ingesteld. Enkele beperkingen
zoals het verbod op de ver
koop van benzine aan particu
liere automobilisten. zijn
nieuw alleen omdat ze de
zwakke punten weerspiegelen
van een nieuwe, van energie
afhankelijke consumptiemaat
schappij
De excuses die de Poolse lei
der generaal Wojciech Jaru-
zelski heeft aangevoerd om de
militaire ingreep te rechtvaar
digen klinken eveneens ver
trouwd in de oren: het afkon
digen van de noodtoestand
was noodzakelijk om een eind
te maken aan het politieke ge
kissebis. om degenen die zich
schuldig maken aan corruptie
te straffen en om het openbaar
gezag en de arbeidsdiscipline
te herstellen.
Maar iedereen die een beetje
thuis is in de internationale
politiek weet dat de niet uitge
sproken motieven veel minder
altruïstisch zijn. Het leger pro
beert een kleine elite te be
schermen tegen de grote massa
die steeds meer vraagtekens
begint te zetten bij de vele pri
vileges van die elite. Een echt
nationaal leger dat op de een
of andere manier „boven de
politiek" staat is net zo zeld
zaam in deze wereld als een
echte nationale regering.
Het feit dat een lidstaat van
het Warschaupact de weg is
gegaan die al door zoveel an
dere landen is afgelegd komt
alleen maar als een verrassing
omdat Oost-Europa lange tijd
een systeem van autoritair
centraal gezag heeft gehad
waarin onafhankelijke politie
ke activiteiten reeds lang ef
fectief werden onderdrukt. De
toevlucht van generaal Jaru-
zelski tot direct militair gezag
bewijst hoever Polen sinds au
gustus 1980 is opgeschoven in
de richting van een pluralisti
sche samenleving. Tevens her
innert het aan het unieke ka
rakter van de huidige crisis in
Polen waar de sociaal-econo
mische en politieke onrust
sinds 1948 niet zo groot is ge
weest.
Geen crisis
binnen partij
Alle voorafgaande crises in
deze regio waren vooral crises
binnen de communistische
partij. De leidinggevende figu
ren zijn verdeeld geweest over
noodzaak, tempo of omvang
van hervormingen waarbij de
strijd dan ging tussen hervor
mingsgezinde leiders, voor
standers van de harde lijn,
Stalinisten, technocraten of
welk etiket men ze ook wil op
plakken. Sommige leiders wa
ren oprechte idealisten, ande-
"ren waren vooral uit op de
(Van onze correspondent Ami
van Vree)
BONN De internationa
le actiegroep Redt de Rijn
is tot de ontdekking geko
men dat bepaalde bedrij
ven, onder andere het
chemie-concern Bayer in
West-Duitsland hun afval
lozingen in de Rijn tijde
lijk stopzetten als het la
boratoriumschip Reinwas-
ser in aantocht is. Dit is
gebleken uit het feit dat
watermonsters, die op een
eerder tijdstip met kleine
scheepjes werden geno
men en die niet waren
aangekondigd, een veel
hogere concentratie scha
delijke stoffen aantoon
den.
Om dit in de toekomst te ver-
mijdenwil de actiegroep het
onderzoek van het Rijnwater
volgend jaar veel intensiever
doorvoeren, waarbij het schip
niet onder Edward Gierek,
niet onder Stanislaw Kania en
ook nu niet onder generaal Ja-
ruzelski. En ook aan hun be
reidheid om de leidende rol
van de communistische partij
te handhaven heeft nooit ie
mand getwijfeld.
Nooit bestond er het gevaar
dat de leiders de nationalisti
sche troefkaart tegen de Sov
jet-Unie zouden uitspelen om
bij de bevolking in de gunst te
komen. Integendeel zelfs, de
leiding van de communistische
partij heeft de nationalistische
kaart voortdurend uitgespeeld
in het voordeel van de Sovjet-
Unie. De partij heeft er bij de
bevolking min of meer open
lijk op aangedrongen om zijn
eisen te matigen en terughou
dendheid te betrachten omdat
de Russen anders zouden moe
ten ingrijpen.
Paus Johannes Paulus II zag er gisteren bezorgd
toen hij de mis opdroeg voor studenten in de St. Piu
(Generaal Jaruzelski is als
zoon van een aristocratische
familie beslist een uitzonde
ring).
Generaal Jaruzelski is een ty
pisch voorbeeld van de nieuwe
groep jongere generaals die
geen ervaringen hebben met
het vooroorlogse communisme
en tijdens de oorlog nog ge
woon soldaat of net officier
waren en een gedegen militai
re training in de Sovjet-Unie
hebben gehad. Zij zijn flexibel,
vastbesloten hun carrière te
maken en trouw aan het sy
steem. Tot. dit jaar hebben zij
hun taak beschouwd als enigs
zins los van de partijleiding.
Partijleider Jaruzelski heeft
zijn .taak altijd gezien als een
opdracht trouw te zijn aan de
historische missie van de partij
in plaats van aan de kunstgre
pen van de verschillende par
tijleiders. Het leger was er. zo
lijkt hij te geloven, om de par
tij te beschermen tegen dwa
lingen en om in zekere zin het
geweten van de partij te zijn.
Goede voorbereiding
De afkondiging van de nood
toestand was goed voorbereid.
Afgelopen herfst is het leger
twee keer ingezet om de open
bare orde te versterken, eerst
bij de pogingen om greep te
krijgen op de zwarte markt en
de corruptie en daarna bij de
voedseldistributie. Stukje bij
beetje heeft de bevolking aan
de aanwezigheid van heit'
kunnen wennen en diel
pende militarisering blijl
effectief.
De belangrijkste vraag b
het leger het huidige j
kan isoleren en bloedver
kan voorkomen. Het 3
man tellende leger van
bestaat voor driekwat
dienstplichtigen, van w
len lid zijn van Solid
Maar alvorens generaal
zeiski een beroep op hei
kan hij eerst de 56.00(
aan binnenlandse del
troepen en de 15.000 mai
ke partijmilitie inzetten
trouw aan het systeem
minder betwijfeld.
moet Jaruzelski verin
op het algemeen gevoe
hopeloosheid en vermoe
dat de aanhoudende voei
korten van deze herfst
veroorzaakt onder de
king. De complete gree
het leger op de interne
municatiemogelijkheden,
golf van arrestaties en d<
conische bepalingen
noodtoestand moeten
helpen het gebrek aan
ten te bestendigen. Als
raai Jaruzelski met het
len van militair gezag
opzet slaagt, heeft hij
cedent geschapen voor
Oosteuropese landen, rnc
die soortgelijke moeilijk]
krijgen.
JONATHAN STEELE
GUARDIAN
(Van onze correspondent Mare
de Koninck)
BRUSSEL België heeft
sinds gistermiddag een
nieuwe regering. Het is
een centrum-rechtse coa
litie, die onder de naam
„Kabinet Martens-5" ui
terst hachelijke maanden
tegemoet gaat. Vlaams
christen-democraat Wil-
fried Martens (45), die van
begin 197£ tot maart van
dit jaar reeds vier ver
schillende rooms-rode re
geringen had geleid, is te
ruggekeerd als premier
van een thans „blauw"
getinte ministersploeg.
Tot de vijftien mannen die
Koning Boudewijn gisteren
beëdigde behoort ook Leo Tin-
demans (59), die minister
wordt van Buitenlandse Za
ken. Tindemans zal daarom
aftreden als partijvoorzitter
van de Vlaams-katholieke
CVP. Van 1973 tot 1978 is hij
eerste minister geweest in
twee verschillende regeringen.
De CVP-voorzitter was ook nu
kandidaat voor het premier
schap, maar de partij heeft ge
oordeeld dat Martens aan het
nieuwe kabinet een minder
conservatief gezicht geeft. Dat
is van belang voor het komen
de gesprek met de vakbonden
over algehele koopkrachtver
mindering met drie procent,
die de aantredende regering
als centraal beleidspunt voor
1982 heeft aangekondigd. Een
andere vooraanstaande
CVP-er die terugkeert in de
regering is Mare Eyskens. Hij
wordt minister van economi
sche zaken. Eyskens was pre
mier van het vorige rooms-ro
de kabinet, waarvan de val in
september jongstleden tot ver
vroegde. verkiezingen in no
vember leidde.
Opmerkelijk is dat de nieuwe
Lachend poseerde het nieuwe Belgische kabinet gistermiddag
voor de fotografen. Op deze foto drie ministers: van links naar
rechts de Vlaamse liberale vice-premier en minister van financiën
Willy de Clercq, de Franstalige liberale minister van justitie Jean
Gol en premier Wilfried Martens.
Belgische regering tien minis
ters minder telt dan de vorige.
Deels is dat een gevolg van het
feit dat de aparte cultuur- en
economie departementen voor
Vlaanderen en Wallonië voor
het eerst buiten de nationale
administratie gaan vallen en
de betrokken ministers (vanaf
komende week) in zelfstandi
ge deelregeringen zetelen.
Maar los daarvan heeft forma
teur Martens een aantal minis
teries samengevoegd. Vooral
valt de „degradatie" op van
een ministerie van landbouw
tot een staatssecretariaat bij
Economische Zaken. Ook Ont
wikkelingssamenwerking ver
dwijnt als apart ministerie en
zal door een staatssecretaris op
Buitenlandse Zaken worden
waargenomen.
Zoals gemeld wil de regering
Martens-5 haar economisch
herstel-programma doorvoe
ren met zogenoemde „vol
machten". De regering kan
dan met koninklijke besluiten
regeren, waar anders tijdro
vende wetswijzigingen en ge
detailleerde parlementaire be
handelingen noodzakelijk zijn.
Martens wil op deze wijze
vooral plannen als de afzwak
king van de automatische
prijscompensatie en korting op
sociale uitkeringen doordruk
ken. Zulks met het argument
dat geen tijd te verliezen valt.
Wilfried Martens staat voor de
onmogelijk lijkende taak om
de reusachtige staatsschuld,
die per dag met 100 miljoen
gulden aangroeit, af te lossen.
Oorzaken van die schuld zijn
de massale sluiting en het ver
trek van bedrijven (zowel
loonniveau als werkloosheid
in België vormen een Euro
pees record) en een overheid
sapparaat van liefst 900.000
ambtenaren.
desnoods 4 a 5 weken oog kan
houden op een bepaalde wa
tervervuiler. Dit is gisteren in
Bonn nadat een balans was op
gemaakt van de eerder dit jaar
gehouden acties van het labo
ratoriumschip. TT
Hoewel nog
niet alle proeven, die op 30
plaatsen vanaf Mainhausen
aan de Main tot Rotterdam de
finitief zijn afgerond, kan wor
den g econstateerd dat diverse
bedrijven hoge concentraties
gevaarlijke afvalstoffen in de
Rijn lozen.
Militairen marcheren door de straten van Warschau met opgestoken bajonetten. De
opname is genomen van de Poolse televisie die gisteren in Londen werd opgevangen.
privileges die een hoog ambt
met zich meebrachten. Maar
het belangrijkste punt is dat ze
allemaal tot de partijelite be
hoorden.
Van tijd tot tijd, met name in
Hongarije in 1956, gedeeltelijk
in Polen in 1956 en in veel
mindere mate in Tsjechoslova-
kije in 1968 kreeg de strijd bin
nen de partij ook een anti-
Sovjet karakter. Als dat ge
beurde voelde Moskou zich
verplicht in te grijpen. De
twee dingen die het Kremlin
niet kan tolereren in Oost-Eu
ropa zijn een openlijke uitbar
sting van nationalisme en een
partijleiding waarvan de
trouw aan Moskou twijfelach
tig is.
In Polen zijn sinds augustus
1980 geen van deze twee facto
ren aan de orde geweest. Het
constante zoeken van het Wes
ten naar een vergelijking met
Tsjechoslovakije in 1968 en de
simplistische nadruk op de
vermeende dreiging van een
Russische invasie zijn onge
grond en onjuist. De Poolse
crisis was niet een crisis bin
nen de partij, maar een crisis
tussen partij en volk, met
name de arbeidersklasse. Er
heeft nooit enige twijfel be
staan over de trouw van de
partij jegens de Sovjet-Unie,
Eerste prijs in de categorie sport: Barteld W. de Jong,
Fotostudio Frits Gerritsen, Noordwijk aan Zee, sep
tember 1981 „Plankzeilen? Kunst!".
In wezen is de Poolse crisis
daarom een nationale crisis,
hoe graag sommige mensen in
het Westen het ook beschou
wen of zouden willen maken
tot een internationale crisis.
Het is de strijd van een rege
rende elite tegen een snel
groeiende volksbeweging die
hervormingen wil. Het opleg
gen van de noodtoestand heeft
de situatie niet wezenlijk ver
anderd. De grote vraag met
betrekking tot de loyaliteit in
het leger is niet zozeer of de
strijdkrachten zouden vechten
tegen niet uitgenodigde Russi
sche troepen, want dat is niet
aan de orde. De vraag is of het
leger tróuw blijft aan de partij.
Wat de officieren betreft be
staat daarover weinig twijfel.
De afgelopen dertig jaar is het
leger in toenemende mate een
politieke macht geworden
Vijfentachtig procent van alle
officieren is lid van de partij.
In 1955 was dat nog maar 53
procent. Viervijfde is van ar
beiders- of boerenafkomst.
Eerste prijs in de categorie documentaires: Henk van den Hurk, Bonaventyur
Amsterdam, 14 mei 1981. VNO-congres: leder zijn eigen naam!
Bekroonde foto's
(Vervolg voorpagina)
SCHIPHOL De wedstrijd
om de Zilveren Camara wordt
jaarlijks georganisserd door de
Nederlandse Vereniging van
Fotojournalisten. In totaal
heeft de jury, die onder leiding
stond van ex-journaallezer Eef
Brouwers, 1788 zwartwit- en
kleurenfoto's ter beoordeling
aanboden gekregen. Dit aantal
lag lager dan ooit. Daartegeno
ver stond een recordaantal
deelnemende/» fotografen van
175, waaruit^Bl-ouwers de con
clusie trok dat men bij het in
zenden van werk duidelijk se
lectiever te werk is gegaan.
Eerste prijs in de categorie theater/kunst: Anne Marie Lameyer, De Dollard, 14
april 1981. „Wat Wad tot kunst": Han Jansen beschildert de Waddenzee.
Eerste prijs in de categorie features: Brand Overe
(Amersfoortse Courant/Veluws Dagblad) Ootml
sum, november 1980. „In manus tuas Domine
