verleenden
hulp aan
^eids transport
Militairen willen
democratisering voortzetten
KONVOOI DEELT
VOEDSEL UIT
DACHT...ALS ZE ONS ER IN LATEN,
OMEN WE ER OOK WEL WEER UIT"
Mogelijke burgeroorlog in Polen:
nachtmerrie voor Witte Huis en Kremlin
'ENLAND
-
n vraagt Westen
miljoen gulden
'ORT Polen heeft banken in het
iringend om een voorschot van 868
ulden gevraagd, zo is in bankkringen
fort vernomen. Het heeft dat geld no-
e rente te kunnen betalen die het nog
ge leningen verschuldigd is. Over de
nieuwe leningen die voor het eind van
noet worden betaald werd niet gespro-
iplomatieke kringen in Wenen is ver-
omen dat de Sovjet-Unie probeert bij
n het Westen een lening van ongeveer
rd gulden op te nemen. Van Russische
niet bij gezegd waar dat geld voor be-
maar maar de zegslieden in Wenen
op dat het bedrag aardig overeenkomt
chterstallige rente die Polen voor het
n het jaar nog aan Westerse banken
alen.
DONDERDAG 17 DECEMBER 1981 PAGINA 13
Pools leger kan massale
opstand niet zelf de baas
LONDEN Het Poolse leger heeft hulp
van buitenaf nodig om een eventuele
massale opstand van het Poolse volk te
onderdrukken. Dat is de mening van wes
terse defensie-experts. Als het verzet te
gen de staat van beleg zich tot in alle hoe
ken van het land verspreidt, zal de Sovjet-
Unie het Poolse leger, het een na grootste
in het Warschaupact, te hulp moeten ko
men. Volgens professor Erickson, hoogle
raar in de studierichting Defensie van de
universiteit van Edinburgh, is bovenge
noemde situatie voor de Poolse leiding re
den geweest om snel en op grondige wijze
op te treden tegen Solidariteit. Als dit op
treden er voor het weekeinde niet voor
heeft gezorgd dat de rust is weergekeerd,
dan zit Polen pas goed in de problemen,
aldus Erickson.
DEN HAAG De vrachtwagens van de
voedselkaravaan naar Polen, die zondag
uit Utrecht vertrok, zijn behouden op de
verschillende verdeelplaatsen aangeko
men en het voedsel wordt op ordelijke
wijze afgeladen en verdeeld. De militai
ren houden hierbij toezicht. De chauf
feurs zelf helpen bij het uitladen. Dat
heeft het Nederlandse Rode Kruis ver
nomen van het Poolse Rode Kruis. De
„Stichting Vriendenhulp Polen" heeft
nog geen enkel rechtstreeks bericht uit
Polen gekregen. Daardoor is het ook nog
niet duidelijk of de negentig Poolse kin
deren die voor enige tijd bij Nederlandse
gastouders zouden logeren, zaterdag wel
zullen komen.
(Vervolg van de voorpagina)
WARSCHAU Terwijl
met harde hand tegen de
stakers werd opgetreden,
heeft de regerende mili
taire raad aan het volk
duidelijk willen maken
dat de raad wil vasthou
den aan het democratise
ringsproces. De raad gaf
gisteren een verklaring
uit die via radio en televi
sie werd verspreid. „Een
andere weg is er niet voor
Polen", zo verklaarde een
radiocommentator. Ook
werd aan de Oostbloklan
den gevraagd voedsel te
sturen naar Polen. Het
Russische persbureau Tass
wees er op dat de eerder
gesignaleerde Russische
transportvliegtuigen voed
sel en noodzakelijke goe
deren naar Polen brach
ten. In de verklaring van
de militairen wordt ver
der gesteld dat het niet de
bedoeling is van de huidi
ge acties de samenleving
terug te draaien naar de
situatie van voor 1980. In
een verdere poging de be
volking gunstig te stem
men werd verklaard dat
de salarissen per 1 januari
omhoog zouden gaan.
Op grote schaal zijn sinds zon
dag partijleden aangehouden
na de instelling van de nood
toestand Onder de gevangen
gezette partijleden bevinden
zich ook mensen uit het Cen
trale Comité van de commu
nistische partij. Een van hen is
de voorstander van de harde
lijn, Stefan Olszowski, die ver
antwoordelijk was voor propa
ganda en media. De gezinnen
van leden van het Centrale
Comité zijn overgebracht naar
geheime plaatsen buiten War
schau. Op de zetel van de par
tij in Warschau waren gisteren
slechts een paar klerken aan
wezig. De vroegere partijleider
van Polen tot augustus 1980,
Edwartl Gierek, is naar Mos
kou overgebracht voor een
„medische behandeling".
Informele top
De communistische leiders
van Oost-Europa komen nog
deze week in een spoedzitting
bijeen voor informeel beraad.
Bij dat overleg zou generaal
Jaruzelski naar alle waar
schijnlijkheid verstek laten
gaan. In het Kremlin vindt al
druk overleg plaats over de si
tuatie in Polen.
Voordat de noodtoestand in
Polen werd afgekondigd was
Polen al een groot probleem
voor het Kremlin, maar nu Ja
ruzelski voor- en achterdeur
van zijn land op slot heeft ge
daan en het leger gebruikt om
de sporen van afwijkend ge
drag uit te wissen, is Polen
voor het Kremlin en zijn
bondgenoten een nog groter
probleem, zo geloven waarne
mers in Moskou. Elke dag die
voorbijgaat zonder tastbaar be
wijs dat de staat van beleg wat
uithaalt, drijft het land verder
naar een bloedbad toe.
Ondertassen blijkt uit medede
lingen uit Parijs dat „commis
sarissen" uit de Sovjet-Unie de
leiding van de universiteit van
Warschau hebben. Er zouden
eerder deze week een groot
aantal arrestaties zijn verricht
onder hoogleraren en studen
ten. Grote aantallen politie
mensen legden een kordon om
het Staczic-paleis in Warschau,
de zetel van de academie van
wetenschappen.
In frappante tegenstelling die
de Russische media ten toon
spreiden over de ernst van de
situatie in Polen, staat de
luchthartigheid van de Russi
sche partijleider Leonid Brezj-
nev. „Voor mij heeft hij er
nooit beter uitgezien", vertelde
de Amerikaanse industrieel
Aimand Hammer (83), die
kind aan huis is in het Krem
lin sinds de tijd van Lenin en
Brezjnev zeer goed kent. Brez-
jnev liet het woord Polen in
een privégesprek met Ham
mer geen enkele keer vallen.
Hij zei dat Brezjnev nog steeds
hoopt op een ontmoeting aan
de top met president reagan,
als de ontwapeningsgesprek
ken ifi Geneve succes oogsten.
LEIDSE COURANT
!N „Toen we bij
rlaten van West-
nd over de radio
n dat de noodtoe-
n Polen was afge-
d hebben we eerst
d wat te doen. We
ar Polen gegaan om
ilp verlenen en
ben dan ook beslo-
it maar te doen.
We in Torun aan-
in bleek dat de
p niet meer op ons
!nd hadden. Ze wa-
Iblij. Vooral de me-
»nten die we bij ons
waren hard nodig,
morgen weer een
Be naar Polen
zouden we geen
it aarzelen. Al
n we op onze blote
i gaan..."
aar voldaan, nog maar
hebben de twaalf
ngers zitting genomen
zaaltje van het Leidse
isch ziekenhuis, al-
ftiun grote verrassing
It deel van de Neder-
fers slechts een korte
nodig heeft om als
bp het nieuws te dui-
evoren hebben de
Ichter duidelijk afge-
Avat ze wel en wat ze
ten zeggen. Op detail-
wordt niet ingegaan,
worden in het geheel
noemd. Alle aspecten
n vijf-daagse reis naar
lie een volgend trans-
_iar enigszins in gevaar
brengen, worden ver-
De hulp aan Polen
lelangrijker geacht dan
i uwsgierigheid in het
ld. Voorop staat dat
ide hulpzendingen ui-
j todzakelijk zijn, vooral
l situatie", zoals burge-
C. Goekoop het
rdt. Een volgend trans-
;iat gepland voor 15 ja-
Van de zijde van de
'"'■nbassade is reeds alle
;e hulp toegezegd.
iuwing
htend in alle vroeg-
ikken de zes wagens
Polen, de passagiers
ust van in welke si-
Üj zouden terecht ko-
Na een gebruikelijke
:hting in Helmstedt
jden ze zich zondagoch-
in de Westduitse grens
- orgelaten te worden.
- Dorden ze voor het eerst
noodtoestand in Polen
gekondigd. „De West
douanebeambten waar-
en ons al, jullie komen
in want alle verbindin-
t Polen zijn verbroken.
Iden wel eens zien wat
an waar was, dus zijn
rder gereden", vertelt
één van de chauffeurs.
andeling aan de Oost
grens verliep sneller
ikelijk het geval is,
igens konden na am-
irhalf uur de grens
Vanwege het benzi-
in Polen werden in
land de tanks en
:ans volgetankt. Ook
;ang bij de Poolse
'erde geeri noemens-
problemen op.
op de slechte Poolse
-gearriveerd kwamen
men. Plotseling op-
sneeuwbuien, spek-
wegen en een fors aan-
'taire voertuigen op de
en er de oorzaak van
dat Poznan veel later dan ge
pland, werd bereikt. „Vooral
langs de kant van de weg ston
den of lagen veel tanks", ver
telt het Leiderdorpse gemeen
teraadslid J. Tieken: „Maar er
viel op -die gladde wegen ook
helemaal niet te rijden met die
grote gevaartes". Twijfel of
het allemaal wel zou verlopen
zoals tevoren gedacht was er
niet. „Ik dacht... als ze ons er
in laten zullen we er ook wel
weer uitkomen", aldus één
van de chauffeurs.
Om zeven uur kwam het ge
zelschap in Poznan aan. Onder
politiebegeleiding werd het
kleine konvooi naar de grote
weg gebracht om daar zijn weg
te vervolgen. Avondklok of
geen avondklok, de wagens
reden door. „Ik geloof dat ze
het niet zo ontzettend nauw
namen met die avondklok. In
de kleine dorpjes waar we
doorheen kwamen, stonden
ook na tienen nog groepen
mensen op straat", aldus Tie
ken. Van militaire begeleiding
was geen sprake. Tegen twaal
ven arriveerde het gezelschap
in Torun alwaar men over
nachtte in een bijgebouw van
het plaatselijk ziekenhuis.
Gedeprimeerd
De volgende dag konden de
goederen, medicijnen, kleren
en voedselpaketten worden
gelost. Met behulp van mensen
van de kerk, Solidariteit en de
plaatselijke overheid werden
de spullen uitgeladen. Volgens
de leden van de expeditie wa
ren er geen militairen in uni
form bij het uitladen aanwe
zig. De mensen van Solidari
teit, die bij vorige transporten
hadden geholpen, waren ook
nu weer aanwezig. De goede
ren zouden vandaag over ver
schillende organisaties worden
verdeeld.
„We hebben in de stad hele
maal geen militairen gezien, al
hebben we natuurlijk maar
weinig gelegenheid gehad om
rond te kijken. Wel lagen er
rondom de stad troepen van
het Poolse leger, 's Avonds
hebben we ons gewoon aan de»
avondklok gehouden, ook al
omdat het te koud was om
naar buiten te gaan. Het vroor
veertien graden. Na tienen
waren er ook eigenlijk geen
mensen meer op straat", ver
teld Aaf Tiems, één van de le
den van het dagelijks bestuur
van de stichting Regio Leiden
helpt Polen. „De sfeer onder
de mensen was wel gedepri
meerd maar zo is het in Polen
altijd geweest. Wel leek de
voedselsituatie verergerd. De
rijen wachtenden voor de lege
winkels waren langer dan ooit
tevoren", vult een ander aa
Dinsdagochtend vertrok het
kleine konvooi weer richting
Holland. Een terugreis die al
even probleemloos verliep als
de heenreis. Wederom was er
geen sprake van enige begelei
ding en op de wegen ontbra
ken de vele militaire voertui
gen. Hoewel alles slechts van
de weg af kon worden be
schouwd leek het dagelijkse
leven in Polen zijn normale
gang te gaan. Eenmaal in
West-Duitsland gekomen kon
weer contact met het thuis
front worden opgenomen. „De
berichten over Polen die we i
het Westen hoorden leken
veel ernstiger dan het werke
lijk was", zegt Aafje Tiems:
„Maar nu ik eenmaal thuis
ben begin ik me pas beseffen
in wat voor een situatie we ons
hebben gevonden".
NICOTINE 0,4 MG
TEER 4 MG
„Fascisten"
Pantservoertui
gen en andere
militaire wagens
stonden dinsdag
middag voor het
gebouw van de
Poolse Academie
voor Weten
schappen. Het
gebouw was door
professoren,
stafleden en stu
denten bezet en
werd door het le
ger ontruimd.
Toen de bezet
ters werden afge
voerd riepen om
standers „fascis
ten" naar de sol
daten, maar het
kwam niet tot
een handgemeen
tussen publiek en
soldaten.
LONDEN In navolging van de ministers van de NAVO-raad
hebben ook de ministers van buitenlandse zaken van de EG een
kalme, terughoudende verklaring uitgegeven over Polen. Ja na
tuurlijk. de situatie is verontrustend, aldus de verklaring, maar
de Polen moeten hun eigen moeilijkheden oplossen, hetgeen zo
veel wil zeggen als: Sovjet-Unie, handen thuis houden. In de
Westerse verklaringen wordt verder gesteld dat de Polen de cri
sis moeten oplossen „zonder gebruik van geweld".
Het Kremlin op zijn beurt overlaadt het Westen met waarschu
wingen om zich niet met de Poolse aangelegenheden te be
moeien en probeert tegelijkertijd de indruk te wekken dat het
zich niet al te veel zorgen maakt over de noodtoestand in Polen
en ervan overtuigd is dat generaal Jaruzelski een „positief" pro
gramma heeft om het land door de moeilijke tijden heen te hel
pen.
Maar achter deze afstandelijke houding en de wederzijdse waar
schuwingen zich van directe bemoeienis te onthouden schuilt,
zowel in het Oosten als in het Westen, een diepgewortelde angst
dat Polen de wereld in de grootste crisis zou kunnen storten
sinds de Cubaanse rakettencrisis in 1962. De situatie in Polen is
zo broos en onvoorspelbaar dat niemand zelfs maar kan gissen
of generaal Jaruzelski het Poolse volk achter zich kan vereni
gen. Waarnemers in het buitenland en zelfs diplomaten in War
schau die nog steeds openlijk met de buitenwereld kunnen com
municeren, kunnen alleen maar gissen naar de omvang van het
verzet. Maar vrijwel iedereen is ervan overtuigd dat dit nog
steeds een „schijnoorlög" is en dat de echte strijd nog moet be
ginnen.
Misschien dat het met heel veel geluk nooit zover komt. Maar
ook al zijn de Polen moe, hebben ze honger en zijn ze verstoken
van contact met elkaar en de buitenwereld, velen vinden dat ze
niets meer te verliezen hebben en dat de strijd om hun politieke
vrijheid elke prijs waard is.
De afkondiging van de noodtoestand in Polen was perfect voor
bereid en werd met grote precisie uitgevoerd Maar zelfs gene
raal Jaruzelski en zijn militaire raad kunnen de gehoorzaamheid
van de bevolking niet afdwingen. De vragen die de machtsheb
bers in Warschau uit. de slaap houden, moeten dezelfde zijn als
waardoor het Kremlin en het Witte Huis worden gepijnigd.
Nationale oplossing
Kunnen ze confrontaties voorkomen tussen de strijdkrachten en
de militante leden van Solidariteit, die zich hebben ingesloten in
fabrieken en scheepswerven? Kunnen ze incidenten, als die zich
voordoen, beperkt houden? Zelfs als de 15.000 man sterke partij
militie en de 56.000 man sterke binnenlandse defensietroepen
trouw blijven aan het militair gezag, zouden ze met te weinigen
zijn om een wijdverbreide burgerlijke ongehoorzaamheid de kop
in te drukken. Het reguliere leger is weliswaar veel groter
310.000 man maar bestaat voor driekwart uit dienstplichtigen
en het valt zeer te betwijfelen of die bereid zouden zijn op
mede-Polen te schieten, zelfs als hun wordt verteld dat dat no
dig is ter verdediging van de „nationale oplossing" voor Polen
Om kort te gaan, kan Polen een burgeroorlog voorkomen En
zo niet, kan generaal Jaruzelski de situatie die dan ontstaat aan
zonder hulp van de Russische troepen? Dit is de vraag die lei
ders in Oost en West nachtmerries bezorgt en die belangrijker is
dan de vraag wanneer en hoe de noodtoestand moet worden
beëindigd en de dialoog met de Poolse bevolking moet worden
hervat.
Westerse regeringen zijn ervan overtuigd dat de Russische lei
ders er helemaal niets voor voelen Polen binnen te vallen. Zelfs
zonder de herhaalde waarschuwingen van het Westen die zowel
privé als in het openbaar zijn gedaan, weten de Russen dat Po
len niet vergeleken kan worden met Afghanistan. In het geval
van Polen zou het Westen geen moment aarzelen om economi
sche sancties tegen de Sovjet-Unie in te stellen die hard zouden
aankomen. Voorts zouden de onderhandelingen over wapenbe
heersing onmiddellijk worden gestaakt en zou het hele in elkaar
grijpende web van Oost-West samenwerking dat in de afgelopen
tien jaar is opgebouwd, met een klap worden verbroken.
Maar een Russische interventie in Polen zou grote gevaren met
zich meebrengen, niet alleen voor de Sovjet-Unie, maar ook
voor het Westen. Nu al wordt er zware druk op president Rea
gan uitgeoefend om een militaire vuist te maken uit protest te
gen de afkondiging van de noodtoestand. Die druk zou nog veel
groter worden als de Sovjet-Unie tot een invasie zou overgaan.
Hier en daar wordt zelfs al gesproken over een „luchtbrug van
uit Berlijn" naar een tot op heden nog niet ontdekte „vriendelij
ke basis" in Polen. Hoewel militaire strategen zulke ideeën
waarschijnlijk nauwelijks serieus zouden nemen, zijn er wel al
adviseurs van Reagan die overwegen of er militaire vergeldings
acties tegen de Sovjet-Unie zouden kunnen worden uitgevoerd.
Cuba is dan een voor de hand liggend doelwit. De Europese le
den van de NAVO zijn zich maar al te bewust dat de Amerika
nen misschien niet bereid zijn zich te beperken tot economische
en politieke sancties tegen de Sovjet-Unie.
Voordat de moeilijkheden in Polen begonnen was Joegoslavië
voor bijna iedereen het favoriete scenario dat tot een Derde We
reldoorlog zou kunnen leiden. Nu wordt de wereld plotseling ge
confronteerd met een levensecht scenario in Polen waar alle sei
nen op onveilig staan.
HELLA PICK THE GUARDIAN
Solidariteit-
voorzitter Wa
lesa is afgelo
pen zaterdag,
tijdens de ver
gadering van
Solidariteit in
Gdansk, voor
de laatste
maal in het o-
penbaar ge
zien. Een
Amerikaanse
televisieploeg
maakte daar
opnamen,
waarvan deze
foto werd ge
maakt.
Walesa gevangen
buiten Warschau
ROME De leider van de on
afhankelijke vakbond Solida
riteit, Lech Walesa, bevindt
zich buiten Warschau onder
huisarrest. Dit heeft de Ita
liaanse minister van buiten
landse zaken, Colombo, giste
ren gezegd. Colombo haalde
berichten aan van de Italiaan
se ambassade in de Poolse
hoofdstad. Poolse regerings
functionarissen vertelden gis
teren, dat Walesa als „gast"
vertoeft in een officieel ver
blijf bij Warschau. Volgens
hen zou Walesa „psychologisch
gebroken" zijn en regelmatig
in huilbuien uitbarsten.
