Brieven aan Josine M19
Van der Plas te sterk
voor UVS
Y olley baldames
Voorburg: geen
verplicht nummer
Paus bekrachtigt in alle opzichten
traditionele opvatting van het geziif
kerk
wereld
SPORT/BINNENLAND
t
PETRA. WAAR IS ME KRANT MET DIE ZES GEREEDSCHAPSKISTEI
DIE IK HAD AANGESTREEPT?
EEN INDRINGEND REVE DOCUMENT:
Wanneer
krijg ik de
Nobelprijs?
Kun je
dat even
nazien f
LEIDSE COURANT
DINSDAG IS DECEMBER 1981 PAG
GLASBERGEN BOEKT KNAPPE ZEGE
LEIDEN In de Leidse
hoofdklasse traden koplopers
Van der Plas en UVS tegen el
kaar in het strijdperk. De Kat-
wijkers verstevigden hun posi
tie door de Leidse bezoekers
met 6-4 terug te wijzen. In een
erg spannend duel deelden
SRV Boys en Van Gerven de
punten: 4-4. Interregionaal be
haalde Galsbergen een erg be
langrijke overwinning op De
Rozet. In de tweede rondgang
liepen de Rijnsburgers uit naar
4-8. Juffermans moest in Rot
terdam de eer aan de plaatse
lijke studenten laten. De Lisse-
naren kregen een 5-3 neder
laag te slikken.
Leidse hoofdklasse
In de Leidse hoofdklasse tra
den de 'toppers' Van der Plas
en UVS tegen elkaar aan. De
Katwijkers waren op eigen bo
dem te sterk voor UVS en
boekten een 6-4 overwinning
in een open en aanvallend
duel. Hans van Leeuwen zette
de Leidenaars op voorsprong,
maar toen kwam de Katwijkse
doelpuntenmachine op gang.
Mart van der Plas (2 maal),
Gert Zwaan, Peter en Jan Ho-
gewoning (strafschop) en Arie
Pluimgraaf tilden de scorte
naar 6-1. UVS zette nog een
wanhoopsoffensief in, maar
kwam via treffers van Leo
Holl (2 maal) en Hans van
Leeuwen niet verder dan 6-4.
SRV Boys en Van Gerven
werkten een erg aardig en
evenzo spannend duel af. Wim
Bouckaert en Richard Hofman
brachten de Lissenaren op een
0-2 voorsprong, waarna Lau
rens van der Voort nog voor
rust de achterstand halveerde.
Na rust tilde Jack van Ruiten
de stand naar 1-3, waarna
SRV-boys de mouwen op
stroopte. Laurens van der
Voort en Ron Mesman brach
ten beide ploegen weer op ge
lijke hoogte. Door een treffer
van Richard Hofman leek Van
Gerven toch nog de volle
winst te pakken, maar Mark
Dofferov bezorgde SRV-boys
toch nog een punt: 4-4.
Interregionaal
Glasbergen boekte bij De Ro
zet een even verdiende als
welkome overwinning. De
Rijnsburgers verkeren nog al
tijd in de onderste regionen en
konden de twee punten best
gebruiken. In de eerste rond
gang kon De Rozet telkens een
voorsprong nemen via Van
Marion, maar Glasbergen kon
iedere keer op gelijke hoogte
komen. De gasten konden
zelfs doorstoten naar 2-4,
waarna Van Hilst de ruststand
op 3-4 bepaalde. In de tweede
helft kon de thuisploeg dankzij
Van Hilst nog een maal langs
zij komen,- maar toen raakte
Glasbergen op toeren en
stoomde door naar de 4-8 eind
zege. Piet Haasnoot (4 maal),
Wil Groenendijk (3 maal) en
Nico Zwaan verzorgden de
Rijnsburgse produktie.
Juffermans heeft het duel te
gen de Rotterdamse Studenten
lelijk uit handen gegeven. De
gasten openden sterk en na
men een 0-2 voorsprong dank
zij treffers van Frans van der
Laan en Jan van Slooten (na
combinatie met Theo Godyla).
Arthur van Schaik halveerde
de achterstand voor de Rotter
dammers, maar Theo Godyla
kon spoedig daarop een van de
vele kansen in een doelpunt
omzetten. Na de hervatting
namen de Rotterdammers het
heft in handen. Fred Bomans
(penalty) en Sjaak van Diik
brachten de stand op 3-3. Een
van de studenten mocht ver
volgens op de strafbank plaats
nemen en Juffermans rook z'n
kans. Een domper volgde,
want de thuisclub boekte
dankzij Bomans en Van
Schaik een 5-3 zege, ondanks
een nummerieke minderheid.
Interregionaal:
Uitslagen: FC Torna - Ceverbo
2-1; VI - Rucanor 8-5; Rotter
damse Studenten - Juffermans
5-3; De Rozet - Glasbergen 4-8.
Ceverbo 13 12 0 1 24 72-
37
Voetbal I 13 9 1 3 19 64-
49
Tegelh. 12 8 1 3 17 33-24
De Rozet 13 8 0 5 16 48-
38
R. Stud. 13 4 5 4 13 46-
40
Neptunus 12 4 3 5 11 45-
44
Snoekie 12 5 1 6 11 36-
43
FC Torna 13 4 3 6 11 39-
38
Juffermans
13 4 2 7 10 48-54
Glasbergen
13 3 2 8 8 42-65
Koosjardin
12 1 4 7 6 28-52
Rucanor 13 2 2 9 6 41-
58
(Van onze volleybalmedewer
ker)
BLEISWIJK De dames
van Starlift/Voorburg
werkten gisteravond in de
eerste ronde van het toer
nooi om de Europa Cup
voor bekerwinnaars het
tweede duel tegen het
zwakke CDU Porto niet
als een 'verplicht num
mer' af. Zij wilden zich
duidelijk revancheren
voor de minder overtui
gende prestatie van zater
dag. Ook gisteravond
werd het in Bleiswijk 3-0,
maar ditmaal wel met
duidelijk beter spel.
Zowel speelsters als trainer-
/coach Jules Geijselaers toon
den zich na afloop meer tevre
den dan na het eerste duel.
Voorburg streefde er naar om
ten minste één set met 15-0 te
winnen. Het had die mogelijk
heid in de eerste set, maar bij
de stand 13-0 trok een verde
digende fout van Noor San-
berg een streep door deze re
kening. Het werd uiteindelijk
15-1.
In de tweede ronde kregen de
paar honderd toeschouwers
enkele leuke situaties voorge
schoteld. Porto wilde niet op
nieuw een afstraffing en ver
dedigde fanatiek. Daarnaast
lukten de Portugese dames en
kele aanvallende acties, waar
door de schade voor hen tot Spelverdeelster
15-6 beperkt bleef. In het der
de bedrijf fungeerde bij Voor
burg Aafke Verbrugge als
spelverdeelster, terwijl eerder
ook Irma Hobijn werd ingezet.
Marian Spring in 't Veld
mocht het laatste punt scoren:
15-3.
zeker meer oppositie dient te
worden verwacht.
Op dinsdagavond 30 december
spelen de dames van Voorburg
om 19.00 uur in de Van der
Voort-hal te Kwintsheul een
oefenwedstrijd tegen het na
tionale team van Zuid-Korea.
Aansluitend om 21.00 uur
volgt een herenwedstrijd tus
sen Egypte en Zuid-Korea.
Deze ploegen nemen tussen
Kerst en Oud en Nieuw deel
aan het Dynamo-toernooi in
Apeldoorn.
Marian Spring in 't Veld:
beslissende klap.
Margarida
Azevedo (Porto) toonde zich
na afloop niet teleurgesteld.
„We hebben veel dingen ge
leerd, die we tijdens de trai
ningen kunnen gaan toepas
sen". In de volgende ronde
ontmoet Voorburg het West-
duitse Rüsselsheim, waarvan
Levenslang
voor spion
in VS
LOS ANGELES Een Poolse
spion die Amerikaanse gehei
me defensiegegevens had ver
kocht aan Oost-Europa is gis
teren in Los Angeles veroor
deeld tot levenslange gevange
nisstraf. Zijn Amerikaanse
medeplichtige kreeg acht jaar
gevangenisstraf.
Marian Zacharski, die door de
openbare aanklager werd aan
geduid als een „meesterspion",
werd in november schuldig
bevonden door een jury, die
twee dagen beraad achter ge
sloten deuren had gevoerd.
William H. Bell, een 61-jarige
radarexpert van Hughes Air
craft, had bekend dat hij in
één geval een geheim stuk had
geleverd aan communistische
agenten. Vanwege zijrt» beken
tenis kreeg hij een lichtere ge
vangenisstraf, maar daarnaast
een boete van 10.000 dollar.
Wachtmeesters
redden leven
Leiderdorpse
LEIDERDORP Twee
wachtmeesters van de rijkspo
litie Leiderdorp hebben het le
ven van een 47-jarige Leider-
dorpse gered. De vrouw kreeg
bij een aanrijding op de Poel
geestlaan gisteravond èen
hartinfarct.
Toen de twee wachtmeesters
Koree en Kuijt arriveerden,
bleek een arts al bezig te zijn
met hartmassage en mond-op-
mond beademing. Hoewel deze
de zaak redelijk hopeloos in
schatte, zetten beide politie
mannen de behandeling toch
voort, ook in de ambulance op
weg naar het Academisch Zie
kenhuis Leiden. Daar is de
vrouw in coma opgenomen.
LEIDEN Uit een café aan
de Mussenbroekstraat zijn in
het afgelopen weekeinde zes
vaten bier, 22 flessen sterke
drank en een hoeveelheid
sterke drank gestolen.
fu
b
ro
rc
hij een dringend beroep op de
theologen om, bezield door
een overtuigde instemming
met het hiërarchisch leerge
zag, de leer van de kerk te
verduidelijken.
Deze leer is op het tweede
Vaticaanse concilie en in de
encycliek „Humanae Vitae"
nogmaals bevestigd.
In het eerste deel, „Licht en
schaduw van het gezin in
Paus Johannes Paulus
II heeft vandaag de tra
ditionele opvatting van
het gezin bekrachtigd in
een stuk, waarin hij de
diepe zorg van de kerk
voor het gezin be
schrijft
De kerk is zich ervan
bewust dat het welzijn
van de maatschappij en
van haarzelf nauw ver
bonden is met het wel
zijn van het gezin.
In de apostolische ex-
hortatie „De gemeen
schap van het gezin"
(Familiaris Consortio)
verwerpt de paus met
nadruk alle vormen
van anti-conceptie, ste
rilisatie en abortus. Ver
der keert hij zich tegen
proefhuwelijk en het
hertrouwen van geschei
den katholieken. Het
huwelijk is onontbind
baar, aldus de paus in
het stuk, dat de resulta
ten bevat van de alge
mene bisschoppensyno
de over het gezin, die
van 26 september tot 25
oktober 1980 te Rome is
gehouden.
De paus kondigt daarin aan
dat de Heilige Stoel een hand
vest voor de rechten van het onontbindbare
zeer verafschuwt de paus, dat
internationale economische
hulp afhankelijk wordt ge
steld van programma's voor
anticonceptie en dergelijke.
Het recht van de ouders op de
keuze van een opvoeding die
in overeenstemming is met
hun godsdienstig geloof, moet
absoluut verzekerd worden.
De sexuele opvoeding op
school moet geschieden in de
deze tijd", spreekt de paus gezin als huiskerk, waarin de geest van de ouders. De kerk
verzet zich beslist tegen een
bepaalde vorm van sexuele
losge-
van een zorgwekkende ont- geloofsuitwisseling van oude-
luistering van fundamentele ren en jongeren plaats vindt,
waarden: verkeerde opvatting Het gezin heeft de zending voorlichting,
over de onafhankelijkheid om de liefde te bewaren, te maakt van zedeiijKe Deginse-
van echtgenoten tegenover el- openbaren en mede te delen. len.
kaar, onzekere gezagsverhou- Hij vraagt de bisschoppencon- Deze is niets anders dan een
ding tussen ouders en kinde- ferenties een katechismus inleiding op de ervaring van
ren, groeiend aantal echt- voor het gezin uit te werken, het genot en opent de weg
scheidingen. De oorzaak hier- Aansluitend bij de synodeva- naar de ondeugd,
van is een verkeerde opvat- ders constateert de paus, dat In het vierde en laatste deel,
ting van vrijheid, namelijk de maatstaf voor de echtheid „De gezinspastoraal: tijden,
ten behoeve van het eigen van de betrekkingen in het structuren, werkers en situa-
rol
voortvloeiende verplichting
van de katholieke partij vt
ogen houden, voorzover I
de vrije uitoefening van
geloof betreft.
Verder moet men de goj-
dienstige vrijheid respecter
door geen onrechtmatige dq
uit te oefenen. In vele de)
van de wereld constatej
men een toenemend aan;
huwelijken tussen katholj
ken en ongedoopten. Hierv<|
zijn passende pastorale mat
regelen nodig om het gelq
van de katholieke partner!
beschermen, vooral zijn t
haar plicht om alles te do«
opdat de kinderen gedoopt
katholiek opgevoed worderi
De paus wijst proefhuwe
ken af. Verder stellen de vr|
normen van samenleven
kerk voor grote pastorale pi
blemen. In dit opzicht md
egoïstisch welzijn. Daarom huwelijk bestaat in de waar- ties", pleit de paus voor betere de kerk preventief te wi
moet de kerk wijzen op het digheid van de partners. De en meer intensieve program-
primaat van morele waarden, paus beklemtoont de gelijk- ma's van voorbereiding op het
Als de rechten van man en waardigheid van de vrouw huwelijk. De bisschoppencon-
vrouw worden verdedigd en inzake de toegankelijkheid tot ferenties dienen te zorgen
rechtvaardiger maatschappij- openbare taken. Verder wil voor een directorium voor de
structuren worden bevorderd, hij erkenning van het huis- gezinspastoraal, waarin deze
gaan.
De paus noemt de dagelijk
ervaring van degenen c
scheiden om een nieuwe rel
tie te beginnen een plaag,
zonder uitstel zorgvuldig i
zal het „nieuw humanisme" houdelijk werk. Met het ver- cursussen van voorbereiding gepakt moet worden. H^H
de mens niet beroven van zijn eiste respect voor de verschil- worden uitgewerkt. Hij pleit trouwde gescheidenen kijf
betrekking met God, maar lende roeping van de man en ook voor een passende voor
deze juist vervolmaken.
de vrouw moet de kerk in bereiding van degenen die in
nen niet tot de communie t^
gelaten worden. Verzoening::
alleen mogelijk door het i
In het tweede deel „Gods be- haar eigen leven in zo groot gezet worden voor het huwe-
doeling met het huwelijk en mogelijke mate hun gelijkheid lijksapostolaat. In dit verband crament van de penitent
het gezin", wijst de paus erop, van rechten en waardigheid onderstreept de paus de re- Dit brengt in concreto ra
bevorderen. cente oprichting van het ho
le karakter van het huwelijk De paus veroordeelt een ern- ger instituut voor de bestude-
de echtgenoten met elkaar stige aantasting van de men- ring van de gezinsproblemen,
verbonden zijn op volkomen selijke waardigheid alle acti- verbonden aan de pauselijke
onontbindbare wijze. Het viteiten van overheden die de universiteit van de Lateranen
gezin uitwerkt Tegenover christelijk huwelijk is de na- vrijheid van beslissing van te Rome.
een mentaliteit tegen het le- tuurlijke plaats waar zich de ouders over het krijgen van Aan het slot bespreekt de
ven, waar het gezin ook onder inlijving voltrekt van de men- kinderen beperken,
lijdt roept de paus alle men- selijke persoon in de kerk.
paus de gezinspastoraal in
zich mee, dat man en vrou
zich verplichten in volledig
onthouding te leven. Herda
is het verboden plechtighedr
te organiseren voor geschj
denen die hertrouwen. I
Door zo te handelen belijdt
kerk haar eigen trouw ak
Iedere vorm van dwang ten moeilijke gevallen. Speciale Christus en aan Zijn
In het derde deel „De taken gunste van anticonceptie, ste- pastorale aandacht vraagt het heid, aldus de paus in zijn q
van het christelijk gezin", rilisatie en abortus moet men gemengde huwelijk. Voor al- hortatie „De gemeenschf
- *- **-J- - *--* 1van het gezin".
het gezin. ïn dit verband doet wijst de paus op het christelijk met kracht afwijzen. Even- les moet men de uit het geloof
_N
Korte metten
ken een inreisvisum had ge
weigerd, nadat kardinaal Sin
De theoloog Hans Küng van Manilla tussenbeide was
mag geen lezingen houden op gekomen. Aan Küng werd
de Filippijnen. Het oecume- twee jaar geleden de leerbe-
nisch instituut in Tübingen, voegdheid ontnomen. Volgens
waar Küng doceert, heeft dit zijn instituut beschouwt hij de
medegedeeld. Het Goethe-in- jongste gang van zaken als
stituut in Manilla had Küng een aanwijzing te meer voor
uitgenodigd in januari enkele een groeiende onverdraag-
lezingen te houden over be- zaamheid van de katholieke
langrijke vragen van het kerk in de wereld,
christelijk geloof. Het insti
tuut liet Küng telegrafisch Van 22 tot 26 maart zal er in
weten, dat het Filippijnse mi- Boekarest op uitnodiging van
nisterie van buitenlandse za- de patriarch van de Roemeen-
ling tussen enerzijds het duurzame relaties te gaan
„geestelijke" en anderzijds de schrijven. Daarbij wordt ri
verantwoordelijkheid voor de alleen gedacht aan nieJb
wereld, tussen de kerk en de vormen van samenleven j
schepping en tussen berusting homofiele relaties, maar
en een actieve bijdrage van aan nieuwe belevingen
christenen aan de vrede.
De Raad van Kerken heeft
besloten tot het oprichten van wel parttime werkende ec
een werkgroep „menselijke genoten en van het huweli
relaties" als uitvloeisel van gezien in het licht van J
een beleidsvoorstel, dat de emancipatie van de vroift
Tweede Kerkenconferentie Steeds zal worden nagega»
heeft aangenomen. De werk- in hoeverre een en ander v#r
groep krijgt als eerste taak de schuivingen blijkt op te levp
se orthodoxe kerk, Justin, een
beraad van de Konferentie
van Europese Kerken (KEK)
worden gehouden over het
onderwerp „Europese christe
nen op zoek naar hun verant
woordelijkheid vandaag". De
conferentie vormt een onder
deel van een studieprogram
ma van de KEK, dat begin dit
jaar tijdens een bijeenkomst
in Cardiff is opgesteld. Inge
leid door een oosters-ortho-
dox, een protestants en een
rooms-katholiek spreker, zijn
er drie thema's: de tegenstel- ervaringen van zogenaamde ren in de huwelijksbelevin|
lijk. BijvcL
fulltime, C
>w
„Het klopt nooit, de wereld, de schepping, er deugt niets van:
God was dronken, dat is wel duidelijk". Gerard Reve schrijft
dit in een brief uit augustus 1975 aan Josine M. die hij aan
spreekt als „Lieve Jobs". Het is een van de laatste brieven van
de vele, die Reve tussen 1959 en 1975 schreef naar de zusters M
in Den Haag. Josine en Lennle. Een vrijwel integrale uitgave
van deze brieven is nu uitgebracht door uitgeverij Van Oor
schot en dit uitgebreide brievenboek van meer dan driehonderd
pagina's is een indringend Reve-document Vele aspecten van
zijn kunstenaarschap, zijn werk, krijgen een nieuwe dimensie
voor degene die de aandacht heeft om al deze brieven te lezen.
Op zich lijkt een wat tegen
strijdig principe het Uitgangs
punt van deze uitgave. De
brieven zijn integraal weerge
geven, dat wil zeggen dat alle
brieven die Reve schreef, op
genomen zijn en dat de berich
ten of mededelingen van Josi
ne M of haar zuster ontbreken.
Het boek begint bij de aan
vang van de correspondentie,
als Reve in 1959 in zijn functie
als redacteur van het literaire OVer het werk aan „Een Cir-
tijdschrift „Tirade" met een cusjongen" en kondigen plan-
staan van de brievenboeken
„Op weg naar het einde" en
„Nader tot U". Reve vertelt
regelmatig over het werk aan
„Brief in de Nacht geschre
ven" of „Brief uit huize Al-
gra". Dan weer deelt hij mee,
definitief te zijn begonnen aan
„Het boek van Het Violet en
de Dood", maar als dat dan af
is, krijgt het een andere titel.
De laatste brieven schrijven
medewerkster, Josine M, con
tact zoekt. Die correspondentie
wordt erg persoonlijk Reve
geeft veel van zichzelf, zijn
werk, zijn relaties, zijn manier
van leven, zijn ontwikkeling
in geloofszaken, wat al niet,
weer in deze brieven. Hij heeft en Zoon" zijn geweest
onlangs in een televisiepro
gramma duidelijk gemaakt,
dat op een paar onbeduidende
weglatingen na, de brieven
volledig en zonder iets over te
slaan zijn opgenomen in deze
verzameling. De laatste brief is
van 28 oktober 1975 en dan
houdt het zomaar op. Zonder
opgaaf van redenen worden de
brieven van daarna niet meer
geplaatst, zo er al brieven zijn
van later datum. Waarom zijn
die er niet bij? Of bestaan ze
niet, en waarom is dan de cor
respondentie opgeheven of
beëindigd? Het zomaar afbre
ken van deze brievenserie is
natruurlijk wat tegenstrijdig
met de opzet van het boek:
volledige publicatie van dit
boeiende materiaal.
In de periode 1959-1975 Is een
van de hoogtepunten het ont-
nen aan voor een boek dat de
ene keer „Van het geloof" en
de andere keer „Van mijn ge
loof" zal gaan heten (oorspron
kelijke titel: „De Fide", voegt
Reve daar telkens aan toe).
Dat zal het begin van „Moeder
Het zijn niet uitsluitend lite
raire bedoelingen die Reve tot
deze brieven hebben gebracht
Allereerst lijkt het er op dat
Reve raad wil hebben van de
„de zusjes M", die hem kan
helpen bij allerlei beslissingen
die hij nemen moet Zij trek
ken op ziin verzoek regelmatig
de horoskoop. Met name als
zich een nieuwe „verloofde"
aandient, of als de aandacht
van Wimmie (ook Willem, Tij
ger of Teigetje"), Reve's le
venspartner tijdens een aantal
jaren, naar een ander uitgaat
Dan moet ook voor die nieu
weling een horoskoop worden
opgesteld. Reve geeft steeds
nauwkeurig op, met gegevens
van de Burgerlijke Stand,
waar en wanneer bepaalde
personen zijn geboren en later
Gerard Reve
prijst hij de horoskoop omdat
die zo goed klopt. Een zekere
ironie hierover is hem echter
niet vreemd zoals blijkt uit een
brief, geschreven in de zomer
van 1973: „In de komende
herfst verschijnt van mij. een
dichtbundel en in 1974 en 1975
twee prozaboeken. Wanneer
krijg ik de Nobelprijs? Kun je
dat nazien?".
Door het vragen naar dit soort
persoonlijke adviezen komt
Reve ertoe om veel over zich-
het feit dat hij de Alcohol de
baas wil zijn en dat niet door
drank uit de weg te gaan.
De ontwikkeling van Reve's
gedachten en gevoelens op re
ligieus gebied spelen eveneens
een grote rol in deze vele brie
ven. Je kunt dit boek naast
„Moeder en Zoon" leggen en
dan vind je hier de niet-lite-
raire weergave van de den
kwereld van Reve. (Hij maakt
zelf dat onderscheid in een
van zijn brieven, waar hij
spreekt over de uitgave die
wordt overwogen van een
reeks „werkelijke, en niet lite
rair bedoelde brieven"). In ok
tober 1963 schrijft Reve al uit
voerig aan Jobs en Lennie
over zijn ideeën over de ka
tholieke kerk, de menswor
ding van de Zoon Gods, zijn
opvatting dat Maria be
schouwd moet worden als de
zelf te schrijven aan „de zusjes Vierde Persoon Gods. Het feit
M". Met name keert zijn om- dat de zusjes M (kennelijk) ge-
gang met de Alcohol in vrijwel heel andere opvattingen heb-
elke brief weer terug, een ben over God en religie (Reve
strijd die geen einde kent. In constateert dat zo nu en dan)
augustus 1966 belandt hij in
een ziekenhuis in Assen, ten
gevolge van een acute crisis,
een „delirium" zoals Reve het
zelf onverbloemd noemt.
weerhoudt hem er niet van re
gelmatig en uitvoerig te schrij
ven over het denkproces dat
leidt tot zijn toetreding tot de
Rooms Katholieke kerk. Toe-
Daarna vertelt hij regelmatig komstige Reve-biografen vin
wat zijn drinkgewoontes zijn, den rond dit onderwerp on-
de hoeveelheden die hij zich
zelf toestaat, de refusalpillen.
misbaar materiaal in deze
brieven, materiaal overigens
dat nog wel nader uitgev
mag worden, zoals de re
met de theoloog prof
Grossouw, die een belar
raadgever voor Reve ge
is tijdens dit proces. Rev
viseerde Grossouw keni
weer bij het vertalen vai
beheksten.
Onrust, opgejaagd zijn,
steeds zoeken naar een
verblijfplaats, materieel
psychisch, dat is het d
lijkst de kern in deze col
brieven van Reve. Zijn
huizingen en verbouwi
van huizen, aankopen
nieuwe panden en die wei
staan aan anderen. Tot hi
slotte nergens meer thuis
zijn, ook niet in zijn w<
„La Grace" in Frankrijk,
zijn relaties met andere
dat nu „verloofdes" zij
niet. Het zit ook in zijn zo
naar religie: het omhelzei
de dogma's van de Ene
Kerk, maar dan toch op
nogal eigenzinnige wijze
kan alle katholieke doj
van ganser harte omhelzi
onderschrijven, al heb ik
eigen, bovenhistorische e
ventijdelijke interpretatii
geloof schijnbaar heel w<
maar misschien wel heel
enz" (brief van juni
moet zonder meer aannj
dat hij hierin heel eerlijkl
dat deze brieven een beelj
ven van de manier wi
Reve in diepste wezen
zichzelf en de wereld denl
de manier waarop hij mi
wereld en zichzelf omgaa
„Brieven aan Josine M, j
1975" is daarom een in
gend Reve-document, wi
niet meer omheen kunt, I
iets van Reve en zijn den
reld leren kennen. j
JAN VERSTAi
Gerard Reve: „Brieven
Josefine M 1959-1975", t
ve Van Oorschot
29,90.
