Ga naar huis,
het is oorlog"
Kremlin blijft onzeker
over situatie in Polen
12.47%
ABN Kapitaalmarkt-spaarrekening.
ABBS Bank
Nederland
maakt haast
met miljoenen
lening
aan Polen
•tenland
,EN TEGEN NEDERLANDERS:
)IO WARSCHAU:
>len moeten zich
•rtrouwd maken
et noodtoestand
jiinig nieuwe Poolse
|ichtelingen in Wenen
rnmunistische partij
oift terzijde geschoven
FNV en CNV eisen herstel
positie van Solidariteit
VAN DER STOEL SOMBER
OVER TOEKOMST
LEIDSE COURANT
DINSDAG 15 DECEMBER 1981 PAGINA 11
[OVEN - Vermoeid
maar nauwelijks
en van de emoties
ïravond enkele in-
van Zuidoost-Bra-
isgekomen na een
iar Polen. Vorige
zondag was de
rertrokken met een
^uto vol hulpgoede
een complete am-
die namens de
ig van Zuidoost-
[t zou worden afge-
bij een ziekenhuis.
leden van de ex-
hadden de thuis-
terdag al gemaakt.
JCweens, de chauf-
in de vrachtauto, en
iurnalisten uit Zuid-
rabant die' de tocht
Takten, zouden zon
de loop van de dag
in de loop van de
werden we wakker
door iemand van So-
jt. We sliepen in hotel
i Poznan, eén plaats op
r 200 kilometer van de
iet de DDR. De man
lariteit zei ons, dat we
[mogelijk moesten ver-
Hij zei letterlijk: het
rlog aldus Chris
eptie van het hotel
uiddels grote paniek
k. Alle westerse gasten
'zo snel mogelijk het
rlaten, overigens mede
ïringen van het hotel-
el. Om twee uur zon
dag reed de Nederland-
iihtwagen weg uit Po-
hris Kweens en de bei-
analisten wisten op dat
t nog steeds niet wat er
ïies aan de hand was.
luiten Poznan kwamen
-fj' jeeps tegen. We maak
ten nog een grapje tegen el
kaar in de trant van „nu kun
nen we thuis tenminste vertel
len dat we troepenverplaatsin
gen hebben gezien". Even la
ter echter hadden we helemaal
geen zin meer in grapjes. Toen
reed ons het ene na het andere
militaire convooi tegemoet.
Tanks, ruspvoertuigen, com
mandowagens, jeeps, vracht
auto's en ga zo maar door",
vertelt Lout Donders, verslag
gever van Omroep Brabant.
Of die voertuigen op weg wa
ren naar Poznan of naar het
verderop langs dezelfde weg
gelegen Warschau werd niet
duidelijk.
Langs de weg stonden om de
paar kilometer militaire pos
ten met keukenwagens en an
dere voorzieningen. Opschie
ten was er overigens voor de
Nederlanders niet bij. Her
haaldelijk moest de vrachtauto
stoppen om militair verkeer
uit zijwegen voorrang te verle
nen. Dan speelden ook de
weersomstandigheden de Ne
derlanders parten. Het vroor
dat het kraakte en er lag een
flink pak sneeuw. Vermoede
lijk als gevolg daarvan waren
ook veel militaire voertuigen
van de weg geraakt. Met een
snelheid van niet meer dan 40
kilometer per uur sukkelde de
Nederlandse vrachtauto naar
de grens.
Pech
„Dat ging betrekkelijk goed,
totdat de motor ermee ophield.
Onderzoek leerde al snel dat
de brandstofleiding was bevro
ren. Achterin de vrachtauto
werd de personenauto ver
voerd van een van de verslag
gevers die de heenreis op ei
gen gelegenheid gemaakt. „We
wilden net overwegen om de
vrachtauto achter te laten en
in de personenauto verder te
gaan, toen we hulp kregen van
een andere vrachtautochauf
feur. Die heeft iets in de tank
gegoten en de leidingen met
lappen bekleed. Daarna ging
het verder goed", aldus Lout
Donders.
Chris Kweens kreeg van die
chauffeur de eerste summiere
informatie. Met handen en
voeten duidde die man hem
uit dat er problemen waren
tussen Solidariteit en het leger.
„Die collega van mij prikte
met twee vingers tegen elkaar
en daaruit begreep ik dat er
een botsing was gekomen tus
sen de Poolse vrije vakbond
Solidariteit en het leger".
Radio
Pas veertig kilometer voor de
Oostduitse grens hoorden de
Nederlanders officieel wat er
aan de hand was. „We luister
den naar de Oostduitse radio.
Dat was op dat moment onze
enige informatiebron". Het
oversteken van de Pools-Oost-
duitse grens duurde vier uur,
aanzienlijk langer dan nor
maal. Chris Kweens kan zich
tenminste niet herinneren dat
het ooit zo lang heeft geduurd.
De doortocht door Oost-Duits-
land en daarna de rit naar
huis over de Westduitse auto
baan leverde geen problemen
meer op.
Het was voor Chris Kweens
niet de eerste tocht naar Po
len. Voor zijn baas, een Eind-
hovens bedrijf, rijdt'hij regel
matig naar Polen "en dan met
name naar Poznan. „Ik denk
dat de man die ons waar
schuwde, wist dat ik er was. Ik
zet mijn vrachtauto altijd op
dezelfde plaats neer". Schrik
om terug te gaan naar Polen
heeft Chris Kweens niet. „Gis
teren nog wel, maar nu niet
meer. Bovendien heb ik me
aan de Poolse grens laten ver
tellen dat het vrachtverkeer
geen strobreed in de weg ge
legd zal worden. Waarom zou
ik dan niet terug gaan?".
E:N Radio War-
heeft vanochtend
n opgeroepen zich
uwd te maken de
*n en bepalingen
le noodtoestand. In
oor de BBC in Lon-
pgevangen commen-
^ou de Poolse Radio
n laten weten dat
jns hiermee moeten
jïrmen tegen de ge-
]l van schending van
lltige normen".
i van de nieuwe regels
het dagelijkse leven
lelijker voor ons",
mers zien in deze uit-
|een aanwijzing dat de
Jiiten ervan uitgaan dat
jdtoestand geruime tijd
ht zal blijven. „Nale-
n de uitzonderings-
lelen moet echter niet
even uit angst voor
sancties maar uit burgerzin en
zorg om orde en vrede, aldus
Radio Warschau. In het Poolse
radiobericht werd eraan toege
voegd, dat de meeste Polen de
ernst van de situatie inzien en
de nieuwe omstandigheden
hebben aanvaard.
Krachtens de noodtoestands
bepalingen kunnen mensen
worden vastgehouden zolang
de noodtoestand van kracht is.
Werknemers riskeren voorge
leiding aan krijgsraden als zij
staken of weigeren bevelen op
te voeren en het publiek is ge
waarschuwd dat het gevange
nisstraf of zelfs de doodstraf
kan krijgen wanneer het niet
met de noodwetten meewerkt.
De Poolse televisie, in Londen
afgekeken, zei gisteravond dat
de ernst van het ogenblik eiste
dat men zich geheel hield aan
de voorschriften van de nood
toestand. „De overheid kan
niet goedertieren zijn", aldus
het bericht
j in Wenen, de afgelopen anderhalf jaar het reisdoel
zenden Poolse vluchtelingen, zijn sinds zondag nog maar-
Polen gearriveerd. In de Chopin-Express, de trein van
au naar Wenen, zat een groepje Polen dat uit het vader-
jpg hadden kunnen komen.
?n kwam ruim een uur te laat in Wenen aan, als een ge-
lljin de opgevoerde grenscontroles van Poolse en Tsjechos-
ilikse grenswachten.
Ilse reizigers waren terughoudend in het geven van com-
ir en konden weinig bijzonderheden geven over de ge-
lissen sinds hun vertrek, in de loop van zondag. Sommi
sten wel te vertellen over grote militaire activiteit in de
van Warschau. Bijna alle reizigers waren het er over
it er niet snel geweld zal uitbreken in Polen. „Poolse sol
laan niet het vuur openen op hun eigen landgenoten", zo
fcHAU Door de afkondiging van de noodtoestand in
(ijkt het politbureau en zelfs de gehele communistische
rzijde te zijn geschoven. In zijn afgelopen zondag gehou-
e sprak premier Jaruzelski nog van de „speciale rol" die
■tien hebben.
_aruzelski, die zich tot het volk heeft gericht „als soldaat
Br van de Poolse regering", heeft niet gesproken „als lei-
h de Verenigde Poolse Arbeiderspartij, zoals de Poolse
bistische partij officieel heet.
Dtrale comité van de partij, dat voor elke belangrijke be-
moet worden geraadpleegd, kwam voor het laatst op 27
vember bijeen. Toen besloot het het parlement te vra-
bijzondere bevoegdheden voor de regering door een
over een uitzonderingswet, die een burgerbewind ge
ld zou hebben en de ondergeschiktheid zou hebben ge-
de ministerraad aan de vertegenwoordigers van de
politbureau aangaat, dat vergadert gewoonlijk op dins-
ar zaterdag vijf december hield het een zitting waarna
communiqué werd verstrekt. Hierin stond dat het de
politieke situatie van het moment had geanalyseerd
ember hield het secretariaat van het t enti al comité
dering met de leiders van de partijcoi-i*v van de 49
in Polen. Volgens betrouwbare informatie waren de
uitermate streng voor de leiding van de partij. Deze
an beschuldigd Solidariteit maar haar gang te laten
De demonstratie van gistermiddag voor de Poolse ambassade In Den Haag werd door alle poli
tieke partlien ondersteund. Op de foto onder meer PvdA-kamerlld H. van den Bergh (links) en
half verscholen achter de man het bord CDA-kamerlid J. Gualthérle van Weezei, naast hem
VVD-kamerlid mevrouw E. Verkerk-Terpstra.
AMSTERDAM De vak
centrales FNV en CNV heb
ben gisteravond met een de
monstratieve bijeenkomst in
de bomvolle Amsterdamse
Koopmansbeurs het optreden
van de Poolse regering tegen
Solidariteit veroordeeld en
het herstel van de positie van
het Poolse vakverbond
•geëist. FNV-voorzitter Kok
noemde het optreden tegen
Solidariteit in een toespraak
een klap in het gezicht van
miljoenen Polen.
Aan het eind van de bijeen
komst werd een resolutie
aangenomen, waarin de Ne
derlandse regering wordt ge
vraagd er bij de Poolse over
heid op aan te dringen het
contact met Solidariteit te
herstellen. Kok noemde de
maatregelen die zondag in
Polen werden genomen „vol
strekt verwerpelijk". CNV-
voorzitter Harm van der
Meulen sloot zich bij Koks
woorden aan. Burgemeester
Polak van Amsterdam ver
klaarde dat de gebeurtenis
sen in Polen niet uitsluitend
een zaak van vakbonden en
mensenrechten is. Solidari
teit ,is, zo zei hij, veel meer
dan een vakbond. Het vak
verbond is volgens Polak de
voortrekker en belichaming
van het verlangen van het
Poolse volk naar een veran
dering van de maatschappij.
Protesten
In tal van Westeuropese ste
den is gisteren andermaal
door tienduizenden mensen
tegen het ingrijpen van het
Poolse leger betoogd. Aan de
Poolse ambassadeur in Den
Haag werd namens ongeveer
tweehonderd demonstranten
een petitie aangeboden door
PvdA-voorzitter Max van
den Berg.
In Parijs gingen na een op
roep van bijna alle Franse
vakbonden ongeveer 40.000
mensen de straat op. Ook in
andere Franse steden werd
gedemonstreerd. In West-
Berlijn werden de ruiten in
gegooid van het kantoor van
LOT, de Poolse luchtvaart
maatschappij. Verder werden
protestacties gehouden in on
der meer Wenen, Linz, Ko
penhagen, Madrid, Londen
en Milaan.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Op initiatief van minister Terlouw
(Economische Zaken) zal het kabinet zo spoedig moge
lijk een beslissing nemen over de garantie van nieuwe
kredieten aan Polen. Het gaat hier om een lening van
tachtig miljoen gulden, te verstrekken door Neder
landse banken. Terlouw heeft hierover vorige week
gesproken met de Poolse ambassadeur in Nederland,
Alozjy Bartoszek.
Terlouw is, zo vertelde hij gisteren iri een vergadering van
hem met de Kamercommissie voor Handelspolitiek, zeer be
zorgd over de gang van zaken in Polen. Maar wel staat voof
hem vast dat dè handelskanalen met dit land open gehouden
moeten worden. De minister is ook graag bereid te bekijken
hoe de hulp in het kader van de Europese Gemeenschap zou
kunnen worden uitgebreid, iets waarop werd aangedrongen
door de Kamerleden Van Iersel (CDA) en Dekker (D'66).
Minister Van der Stoel (Buitenlandse Zaken) kreeg gisteren
de ambassadeur van Polen op bezoek. Deze kwam een bood
schap overbrengen van zijn regering. Over de inhoud daar
van kon niets worden meegedeeld, aldus een woordvoerder
van het departement. Van der Stoel maakte namens dé Ne
derlandse regering de grote bezorgdheid kenbaar over de
ontwikkelingen in Polen. De minister meent dat de arresta
tie van vakbondsleiders in strijd is met de Akkoorden van
Helsinki. Daarmee lijkt een einde gekomen aan „een con
structieve dialoog tussen regering, partij en vakbond", aldus
de minister. Van der Stoel is wat Polen betreft niet erg opti
mistisch over de nabije toekomst. De vaste kamercommissie
voor buitenlandse zaken zal morgen overleg voeren met mi
nister Van der Stoel.
LONDEN Naast het
Poolse volk zelf kan geen
enkel ander land zich
meer bezorgd maken over
de ontwikkeling van de
gebeurtenissen in Polen
dan de Sovjet-Unie. Het
officiële Sovjet-Russische
Persbureau Tass zal nog
niet vaker een verklaring
begonnen zijn, die betef
overeenstemt met de
waarheid 'dan zijn eerste
voorzichtige vermelding
van de in Polen afgekon
digde noodtoestand. „Wij
hebben verlof gekregen
om te verklaren", aldus
meldde Tass in de loop
van maandag, „dat de
Sovjet-autoriteiten en heel
het Sovjet-volk de gebeur
tenissen in Polen en daar
omtrent op de voet vol
gen".
De Sovjet-leiding heeft nu
„met gevoelens van voldoe
ning" het feit verwelkomd, dat
generaal Jaruzelski in zijn
verklaring van zondagmorgen
over de noodtoestand bena
drukt had, dat het Pools-Sov-
jet Russische bondgenootschap
„altijd de hoeksteen geweest is,
en dit ook zal blijven, van de
Poolse staatsbelangen". Met
andere woorden, de Poolse lei
der had nogmaals de Poolse
realiteit erkend en daarbij be
loofd, dat Polen een trouw so
cialistisch lid van het oostblok
zou blijven.
En toch, ondanks die verzeke
ringen blijft het Kremlin ken
nelijk uiterst voorzichtig, om
niet te zeggen onzeker, in zijn
beoordeling van de nieuwe si
tuatie in Polen. De Sovjet-lei
ders hebben zich in ieder ge
val niet gehaast om de nieuwe
maatregelen van generaal Ja
ruzelski openlijk te onder
schrijven. Wat de nieuwe mili
taire Raad van Nationale Red
ding in Polen en het Kremlin
achter de schermen met elkaar
bekokstoven, is nog moeilijker
te achterhalen dan de ware
aard van de betrekkingen tus
sen Polen en de Sovjet-Unie
tijdens de periode waarin Soli
dariteit een belangrijke
machtsfactor werd. We kun
nen op geen enkele manier
aan de weet komen of de Rus-
sen generaal Jaruzelski een
duwtje in de rug gegeven heb
ben om hem de noodtoestand
te doen afkondigen. Het laat
ste is echter heel wat minder
waarschijnlijk dan de veron
derstelling, dat het Kremlin
geraadpleegd is en van tevo
ren op de hoogte gebracht
werd van de beslissing om de
afkondiging te doen.
De Russen moeten het immers
weten, alleen al omdat ze in
Polen twee divisies gestatio
neerd hebben en zij verwacht
ten geïnformeerd te worden
over om het even welke maat
regel, die de troepen van het
Pact van Warschau in Polen
zou kunnen aangaan. Het goed
gefundeerde gerucht doet
trouwens de ronde, dat maar
schalk Kulikov, bevelhebber
van de strijdkrachten van het
Pact van Warschau, afgelopen
weekeinde in Warschau ver
bleef.
Terwijl de Sovjet-leiders nu,
zoals ze zelf gezegd hebben,
„de gebeurtenissen in Polen op
de voet volgen", zullen zij wel
uit de grond van hun hart ho
pen, dat generaal Jaruzelski er
in zal slagen het juiste even
wicht te vinden tussen de
handhaving van de orde, de
Televisiebeelden uit Warschau, die door de Sovjet-lei
ders met voldoening worden bekeken: Poolse soldaten
marcheren door de straten van Warschau na het uitroe
pen van de noodtoestand.
wederopbouw van de Poolse
economie en het behoud van
tenminste de grondelementen
van de communistische leer.
Dat is het wat de Russen altijd
verlangd hebben sinds zij, een
1'aar geleden, tot het besef
twamen, dat Polen zich in de
greep van radicale verande
ringen bevond, die de Poolse
communistische partij en nog
veel minder het Kremlin niet
in bedwang konden krijgen.
Maar de magische formule om
in Polen de „socialistische"
stabiliteit te herstellen, is tot
nu toe buiten het bereik geble
ven van iedereen, die het ge
probeerd heeft.
Mogelijk zijn er in het Krem
lin haviken, die Brezjnev nu
bittere verwijten toesturen
omdat hij een jaar geleden
geen troepen van het Pact van
Warschau Polen heeft laten
binnen binnerukken, toen zij
het land volledig omringden
en zich in complete staat van
paraatheid op zijn grenzen be
vonden. De argumenten tegen
interventie zijn zorgvuldig ge
wikt en gewogen geworden;
het lijdt haast geen twijfel, dat
de Sovjet-leiders ze over het
algemeen doorslaggevend von
den, zelfs al bekommerden zij
zich niet over, de morele kant
van de zaak, die voor het Wes
ten zo vanzelfsprekend is.
De Sovjet-Unie is er echter tot
nu toe nog niet in geslaagd een
ander middel te vinden waar
mee ze in de plaats van het
geweld de situatie op beslis
sende wijze zou kunnen beïn
vloeden. Maar ze kon zich ze
ker niet neerleggen bij de toe
nemende eisen van de Poolse
arbeiders om meer politieke
vrijheid te krijgen. Generaal
Jaruzelski heeft aan die esca
latie pas zondag een einde ge
maakt
De Russen hebben allerlei
dreigementen en lokmiddelen
gebruikt, maar geen enkele
daarvan hebben hen in de mo
gelijkheid gebracht om de situ
atie onder de knie te krijgen.
Afgelopen december werd Sta-y
nislaw Kania in Moskou hard
op de vingers getikt toen de
leiders van alle landen van het
Pact van Warschau alleen
president Ceaucescu van Roe
menië probeerde zich ervan te
distantiëren en hij kreeg de
waarschuwing te horen, dat de
socialistische gemeenschap Po
len niet in de steek zou laten,
„terwijl het in nood verkeert".
Toen het Kremlin eenmaal be
sloten had, dat het raadzamer
was rechtstreekse interventie
in Polen te vermijden, moet
het zijn hoop gesteld hebben
op de Poolse communistische
partij, in de verwachting dat
deze het virus van op westelij
ke leest geschoeide democra
tie, waarnaar de Polen kenne
lijk zaten te snakken, zou kun
nen uitroeien. En toch heeft
het Kremlin al veel harde les
sen gekregen, die het geleerd
hebben dat het zelfs niet lan
ger mogelijk is de Poolse com
munistische partij in bedwang
te houden. Hoewel de vroege
re partjleider Kania zich in
een uiterst zwakke positie be
vond, werd zijn politieke leven
verlengd door de onhandige
tussenkomst van de Sovjet-lei
ders om hem uit het zadel te
doen wippen.
Zelfs toen Kania uiteindelijk
ontslag nam, waren zij kenne
lijk niet bij machte hem te
vervangen door de 'hardliner'
Stefan Olszowski, de man aan
wie zij de voorkeur gaven. Het
Poolse Politburo koos generaal
Jaruzelski tot partijleider. De
Russen weten beslist dat hij
keihard is, maar de generaal
heeft er geen twijfel over laten
bestaan, dat hij gelooft in de
noodzaak van compromissen,
zelfs in het kader van de
krijgswet.
De Russen hebben zeker plan
nen gereed voor het geval zich
in Polen op brede schaal bur
gerlijke incidenten voordoen
In dergelijke omstandigheden
zouden zij immers moeten be
slissen, of zij hun eigen troe
pen in de kazernes hoit<'
Dan moet eens temeer de
gelijkheid van militaire ii
ventie overwogen woeden.
De argumenten tegen een ik-f
gelijk optreden zijn echter nu
zo mogelijk nog sterker dan
een jaar geleden. De onder
handelingen over controle op
de bewapening, die eindelijk
begonnen zijn in Genève, zou
den dan beslist afgebroken
worden door het Westen. De
Verenigde Staten zouden eén
einde maken aan hun graanle-
veranties en zo een ernstige
voedselschaarste veroorzaken
in de Sovjet-Unie.
Het Westen zou ditmaal een
veel vastberadener en eensge
zinder politiek van economi
sche sancties toepassen dan
naar aanleiding van Afghani
stan. Er zou krachtige druk
uitgeoefend worden om het
Westen ertoe te brengen het
belegerd Polen ook op militai
re wijze te helpen. De interna
tionale spanning zou een ge
vaarlijk hoogtepunt kunnen
bereiken.
Zelfs in het communistische
blok zouden de gevolgen niet
te overzien zijn. Ook de reac
ties van het Sovjet Russische
volk zouden niet helemaal ge
negeerd kunnen worden. Het
Kremlin kan dus haast niet
anders dan wedden op gene
raal Jaruzelski en. samen met
het westen, hopen dat het goed
afloopt.
HELLA PICK THE GUAR
DIAN
tegoed direct opneembaar bij opname 3% opnamekosten
rentepercentage wordt maandelijks vastgesteld (voor december 12,47%)
het rentepercentage is gekoppeld aan hef rendement op een aantal staatsleningen, plus 0,50%.
