SeidóaOowuwt
Vroeg of laat moest het gebeuren
Aartsbisschop
Glemp roept
op tot
geweldloosheid
Jongens, we üft-aa—n»
gaan naar Polen'WVÉ^lpjt
Polen kunnen alleen raden wat er nu gaat gebeuren"
Polen zonder perspectief
De afgelopen maanden had zowel partijleider Jaruzelski als
zijn voorganger Kania op halfslachtige wijze geprobeerd een
nationaal front tot stand te brengen met Solidariteit om aan
de chaos in het land een eind te maken. Maar van begin af
aan was duidelijk dat de autoriteiten niet bereid waren echt
te onderhandelen met de vakbond. Van begin af aan was ook
duidelijk «dat de vakbond te zelfverzekerd was om zich door
een communistische partij die sinds de oorlog zijn onmacht
had bewezen, de les te laten lezen.
De Poolse communistische partij doet nu met behulp van
het leger een ongeloofwaardige poging het land weer in het
gareel te krijgen. Afgewacht moet in de eerste plaats worden
of het nu aangewende machtsmiddel werkt. De Polen heb
ben weliswaar sinds de oorlog herhaalde malen hun verzet
met bloedvergieten moeten betalen, maar ook weten zij dat
het staatsapparaat nog nooit zo zwak is geweest als nu. De
partijleiding mag het leger tot zijn beschikking hebben, ook
aan de militairen is de geschiedenis van de afgelopen vijfen
dertig jaar niet zonder gevolgen voorbijgegaan. Hun loyaliteit
gaat niet meer zo ver dat zij tot elke prijs tot bloedvergieten
bereid zijn.
TENL AND LEIDSE COURANT
>len niet verrast door ingrijpen Jaruzelski
99
MAANDAG 14 DECEMBER 1981 PAGINA 7
NADAT de crisis in Polen zich de afgelopen maanden al
maar had verergerd, hebben de autoriteiten uiteindelijk ge
grepen naar het laatste machtsmiddel dat zij in hun ver
zwakte positie nog konden aangrijpen: de afkondiging van de
staat van beleg met behulp van het leger. Het excuus had
generaal en partijleider Jaruzelski na de geruchten over
couppogingen maar voor het grijpen: de afkondiging van een
algemene staking door Solidariteit.
ONDERTUSSEN blijven de grote economische en sociale
problemen van de Polen dringend om een oplossing vragen.
De Poolse communistische partij heeft die oplossingen niet
kunnen aandragen en daarom kan die partij ook nu niet re
kenen op het krediet van de Polen. Na het mislukken van
een halfslachtige dialoog met Solidariteit, haalt zij opnieuw
de knoet tevoorschijn, maar ook dat kan op de lange duur
geen oplossing zijn.
Vervolg van de voorpagina)
WARSCHAU De uit twintig man samengestelde mi
litaire raad, voorgezeten door generaal en partijleider
Wojciech Jaruzelski, deelde gisteren na de aankondi
ging van de staat van beleg mee dat hij niet blijvend de
macht aan zich getrokken had en hij deze zou terugge
ven zodra orde en rust in het land waren hersteld.
Generaal Jaruzelski deed gistermorgen zelf bij het och
tendgloren de afkondiging van de staat van beleg, na
dat de vakbond Solidariteit op een bijzonder roerige
bijeenkomst in Gdansk had besloten voor aanstaande
donderdag een algemene staking af te kondigen uit
protest tegen de dreigende inperking van de vakbonds
rechten. Kort daarop werden de kantoren van Solidari
teit in Warschau en Gdansk door eenheden van het le-
ger bezet.
>e overneming van de macht door het leger voor het eerst
sinds 1926 en een gebeurtenis zonder weerga in het Oostblok
was het dramatische hoogtepunt van zeventien maanden politie
ke en arbeidsonrust.
De stap werd door regeringsgetrouwe burgers gezien als een
middel om burgeroorlog en Russisch ingrijpen te voorkomen.
Een groep bestuurders van Solidariteit vormde echter een sta
kingscomité en zei een algemene staking het enige antwoord te
vinden op de nu genomen maatregelen door de militaire rege
ring.
De verklaring, ondertekend door een van Walesa's plaatsver
vangers, Miroslaw Krupinski en drie andere hoofdbestuursle
den, deelde mee dat de staking zou kunnen worden geannuleerd
al alle gevangen genomen leden van Solidariteit waren vrijgela
ten en de noodtoestand ongedaan zopu worden gemaakt. Wan
neer de overheid eenmaal aan deze voorwaarden was tegemoet
gekomen, dan zou het weer mogelijk zijn overleg te plegen over
een akkoord, aldus het comité
Glemp
Aartsbisschop Glemp die nauw betrokken is geweest bij onder
handelingen over vrede tussen Solidariteit "en de communisti
sche overheid, zei dat de kerk van geen wijken zou weten wan
neer het er om ging mensenlevens te redden.
„Ik pleit, al moet ik het op mijn knieën: begin geen gevecht on
der de Polen. Geeft U leven niet weg, broeder-arbeiders, want
de prijs van het mensenleven zal laag zijn".
De toespraak van aartsbisschop Glemp werd gisteren herhaalde
malen door de Polen uitgezonden.
Diplomatieke waarnemers in Polen waren algemeen van me
ning dat het Kremlin van harte achter de de maatregel in Polen
stond, maar van zijn duidelijke instemming nauwelijks blijk gaf
om vooral geen ant-Russische stemming te veroorzaken. Diplo
matieke waarnemers zijn het er ook over eens dat dat de Sovjet-
Unie op de hoogte was van de plannen tot ingrijpen en dat zij de
Poolse generaals waarschijnlijk hebben geadviseerd.
-
.RSSEN „Wij speculaties. Ondanks de ketten en medicijnen, op geen politieke en evenmin een i^Blf
Met die lakonieke veranderde politieke toe- weg naar Polen. De Pool- aan een vakbond verbonden "Vf UB
loelbewuste woorden stand in Polen gingen se ambassade had laten iSNÉllwÈ JSKS&tfT
f* transportleider meer dan honderd Neder- weten dat er geen enkel memen in Polen hebben de WÊBÊÈlM
50 Woudenberg gister- landse vrachtwagens, af- beletsel was. pakketten nu harder nodig
gen een eind aan alle gestampt met voedselpak- „De Holland Duck Club is dan ooit", zei Woudenberg Enorme publieke belangstelling voor net vertrek van het
vrachtwagen-konvooi voor Polen.
)EN De dag vóór
jen de staat van be-
afgekondigd werd,
fin de uiterste punt
i Warschau's hoofd
been eenzame soldaat
jongen van onge-
20 jaar die zijn
nachinegeweer van
che makelij nerveus
ild. Naast hem
een militair van de-
leeftijd, op onver-
lare wijze gewapend
en klembord, alsof
andere morele
moest geven. Als dit
eken was dat de
vet van kracht ging
kon men het al
en in het hart van
ifdstad.
irte afstand daar van-
yapperden twee vlaggen
'fplidariteit boven de in-
-an het door de staat
34>iteerde Metropole Ho-
3£j gaven een beetje kleur
'Sfen grijze winterdag. Er
raktisch niet aan te twij-
"*dat negen van de tien
in aan de naburige tram-
jiever de vlaggen dan de
>n zagen. Op de vraag of
inmenging van het le-
van de interne veilig-
froepen zou komen,
je met evenveel zeker-
jit antwoord verwachten:
foeg of laat gebeurt dat".
gingen
'Cl
niramatische optreden van
nfeal Jaruzelski zal niet
igPolen verrast hebben,
ftnderd dagen met stakin-
afwisselende spanning
hen zodanig afgemat,
ni hun gemoed niet veel
nlijkheden voor verrassing
{overblijven. Toen ik af-
uen week met hen praatte,
ell ze zielig in de rij ston-
zoals dat in Warschau
il gebeurt, gaven ze toe
r iets moest dagen. Van-
bzullen ze allicht het oor-
luitspreken, dat „de Gene
s' geen andere keuze had.
if Polen zullen denken, dat
hoewel deze staat van beleg
gezien kan worden als een te
ken van wanhoop en misluk
king om met Solidariteit tot de
dringend nodige verstandhou
ding te komen, er toch nog een
klein beetje reden tot hoop is.
Misschien, zeggen ze allicht bij
zichzelf, zal het nü tot een of
andere vorm van verstand
houding komen.
Toen ik enkele dagen geleden
tussen de duizenden Polen
stond, die voor de opleidings
school van de brandweer in de
randstad Zolibor koppig hun
steun betuigden voor de kadet-
ten die daarbinnen in staking
waren, was het nochtans over
duidelijk voor wie de mensen
partij gekozen hadden. Siga
retten, voedsel en bloemen
werden door het traliewerk
doorgegeven aan stakers, die
naderbij konden komen. Nie
mand was vriendelijk tegen de
veiligheidstroepen. Die wer
den uitgescholden. Als dege
nen die nu verantwoordelijk
zijn voor de afkondiging van
de staat van beleg dezelfde be
handeling krijgen, zal het niet
lang duren eer de gemoederen
oplaaien en er gevochten
wordt.
Generaals
Maar de Polen hebben heel
hun geschiedenis door altijd
met een zekere tegenzin res
pect gekoesterd voor hun ge
neraals. Als zij het vertrouwen
verloren hebben in hun munt,
in hun regering en in hun
communistische partij, wat
met de meesten hunner het
geval is, zullen ze de generaals
mischien toch nog een kleine
kans geven. Het feit dat hij de
door iedereen verdachte Ed
ward Gierek en enkele van
diens evenzeer versmade luite
nanten gearresteerd heeft, zou
in zijn voordeel gezien kunnen
worden. Als hij ook de leider
van Solidariteit, Lech Walesa,
een belangrijke rol kan laten
spelen, zonder het volledig
met hem op een akkoordje te
gooien, zal men dat eveneens
positief vinden.
Met wijsheid achteraf zal je
natuurlijk kunnen zeggen, dat
de staat van beleg een logisch
gevolg is van acties die in de
Onder oorverdovend getoeter
en gejuich van de menigte
zeker 7.000 mensen volgens
schattingen van de Utrechtse
politie draaiden ze een half
uur laten dan gepland bij
Maarssen de rijksweg op, rich
ting Oudenrijn. De enthou
siaste menigte was de schuld
van de vertraging. De vracht
wagens konden slechts stap
voets hun plaats in de rij inne
men. Politiehelikopters cirkel
den boven het terrein om met
grote luidsprekers de mensen
te manen opzij te gaan, ruim
baan te maken voor de auto's.
Het had iets van een massale
happening. Blijde koude ge
zichten, waar iets triomfante
lijk tevredens van afstraalde,
zo van: dat hebben we toch
maar weer mooi gedaan. Het
had ook iets van de sfeer van
een demonstratie. Al ontbra
ken de spandoeken ditmaal.
Op een na, een stuk tekenpa
pier dat manmoedig een half
uur lang door een dame werd
opgehouden, met daarop de
tekst: „Heren, een fantastisch
goede reis". „Ik hoop dat ze
het lezen", zei ze, „want die
jongens doen toch zo'n goed
werk".
„Doe je het kalm aan jongen?",
riep een bezorgde vader een
jonge zoon chauffeur toe. En
een vrouw omhelsde op het
laatste moment haar man ach
ter het stuur. „Zaterdag zijn
we weer bij moeders", riep er
een uit de cabine en een an
der „Je moet straks nog maar
eens an ons denken als je weer
achter de warme kachel zit".
Een paar uur eerder hadden
de gebeurtenissen van gister
morgen in Polen van een in
opzet vrolijke vergadering een
met emoties geladen bijeen
komst gemaakt. „Gaan we
naar Polen jongens?", riep
Woudenberg zijn chauffeurs
toe. „Ja", klonk het toen als
uit één mond.
Tweeeneenhalf uur later pas
seerden de wagens de Duitse
grens op naar Wolfsburg waar
ze de nacht zouden doorbren
gen. Tienduizenden hadden
langs de wegen gestaan en
gejuicht voor dit transport.
Spandoeken waren er op via
ducten gehangen met de tekst
„goede reis". Ze zouden nog
uren achter het stuur zitten.
GERARD CRONÉ
De Oostduitse televisie bracht gisteravond opnamen die eerder op de dag In Warschau waren gemaakt. Uit de
beelden bleek dat strategische punten in de stad door militairen zijn bezet en zwaar bewapende soldaten op
straat patrouilleren.
afgelopen dagen spanning ver
oorzaakt hebben. Om een ein
de te kunnen maken aan de
staking van de leerling-brand
weermannen moesten de auto
riteiten hefschroefvliegtuigen
inzetten en het gebouw laten
bestormen, Hoewel er geen
slachtoffers vielen, werd dat
beschouwd als een geweldda
dig optreden. Walesa had toen
weinig problemen om de vol
gende dag te Radom verschei
dene duizenden bij elkaar te
brengen op een bijeenkomst
van Solidariteit. Zijn op boos
aardige wijze uitgelekte bood
schap op een bandje, waarin
hij zei dat een confrontatie op
komst was, zal wel niemand
verrast hebben.
Op het einde van de week,
toen de nationale commissie
van Solidariteit haar hoogst
gewichtige bijeenkomst begon
in de scheepswerf van
Gdansk, wist heel Polen dat
de confrontatie ging komen.
Zodra gisteren de aard van de
nieuwste uitdagingen van de
vakvereniging ten aanzien
van de autoriteiten duidelijk
werden, en met de eisen van
een nationaal referendum,
vrije verkiezingen en een open
debat over de plaats van het
land in het Pact van War
schau, wisten velen dat de
bond die door bijna iedereen
in zijn hart gesteund wordt,
misschien een beetje te ver ge
gaan was. De staking waarmee
voor volgende donderdag ge
dreigd werd. was onredelijk.
Nadenken
In het Grand Hotel te Sopot,
een buurstad van Gdansk,
waar het felle water van de
Baltische Zee tot vlak onder
het raam spoelde, vertrouwde
mij een reder toe, dat de bond
door hem met hart en ziel ge
steund werd, maar dat het nu
tijd was om te pauzeren en na
te denken anders zou het te
laat zijn. Solidariteit had in
korte tijd veel tot stand ge
bracht voor de Polen, zei hij,
maar als de bond zich niet
spoedig intoomde, zou het erg
ste kunnen gebeuren. In zijn
flat te Gdansk hoorde hij gis
teren dat zijn angstig vermoe
den waarheid geworden was.
Nu is er inderdaad maar wei
nig hoop meer. De generaal
heeft niet veel kans om Kerst
mis gelukkiger te maken voor
zijn landgenoten. Het begin
van de harde Poolse winter, al
een paar weken geleden, heeft
hun hopeloosheid, bijna gren
zend aan wanhoop, nog doen
toenemen. Deze sfeer over
heerst het hele land sedert de
recente forse prijsstijgingen
van talrijke levensmiddelen,
die uiterst zeldzaam of streng
gerantsoeneerd waren. De
wanhoop achter het optreden
van generaal Jaruzelski zal
door vele Polen beschouwd
worden als deze van een een
zame man, die met de rug te
gen de muur staat.
MICHAEL SIMMONS THE
GUARDIAN
ejianifestatle die gistermorgen aan het vertrek van de vrachtwagens voorat ging werd opgeluisterd door een
en van een Poolse dansgroep.
ral
arfrd Kriwanek, correspondent in Polen voor het West-
persbureau DPA, zag vannacht kans om de indruk-
die hij gisteren in Warschau opdeed naar zijn thuisba-
r in Hamburg door te geven. „De Polen kunnen alleen
dejden, wat er nu gaat gebeuren", zo moest Kriwanek con-
L'eren aan het eind van de eerste dag dat Polen onder
itair bestuur stond.
-CHAU - Tegen acht uur 's morgens word ik wakker. Ik
er me met dankbaarheid dat ik nog wat kan doorslapen,
zet niettemin - het bloed kruipt waar het niet gaan kan -
p de radio aan. Met verwondering hoor ik dat muziek van de
lts te Poolse componist, Frederic Chopin, wordt uitgezonden,
komt me ongewoon voor.
volkslied gespeeld. Ik ben nu klaarwakker. Partij- en regerings
leider Wojciech Jaruzelski maakt bekend dat de uitzonderings
toestand is uitgeroepen en dat een „militaire raad van nationale
redding" is ingesteld.
Niets houdt me meer in bed. Ik schiet in mijn kleren, zonder te
wassen of te scheren en ga de straat op. Een taxi is in geen vel
den of wegen te bekennen. Met veel moeite lukt het me een au
tomobilist aan te houden, die me naar mijn kantoor brengt Tij
dens de rit zie ik dat militairen de strategische punten voor het
gebouw van het centraal comité en de brug over de Weichsel
hebben bezet. Maar verder maakt alles een rustige indruk.
In mijn kantoor stel ik met tevredenheid vast dat ik Hamburg
via de vaste verbinding nog bereiken kan. Maar alle telefoon-
en telexverbi'ndingen zijn verbroken. De radio zend qnafgebro-
ken proclamaties en oproepen uit De televisie zendt tot 's mid
dags niet uit: dan zendt ook zij de toespraak van generaal Jaru
zelski uit. Tot mijn verrassing constateer ik dat alle nieuwslezers
van PAP, het persbureau, legeruniformen dragen en de omroep-
sters van het beeldscherm zijn verdwenen.
Steeds weer komen collega-journalisten binnen om het laatste
nieuws te horen. Zij vertellen over hun ritten door de stad. Op
de televisie wordt tenslotte bekendgemaakt dat om vijf uur
's middags een persconferentie wordt gegeven ten behoeve van
buitenlandse correspondenten. Het kost veel moeite een auto te
krijgen in Warschau. Het aantal soldaten en pantserwagens bij
de brug is toegenomen. De militairen stellen dranghekken óp,
waarschijnlijk om de brug op elk gewenst ogenblik te kunnen
afsluiten. Twee keer worden we aangehouden en worden onze
papieren nagekeken. Eén keer moeten we zelfs de kofferruimte
3>enmaken.
et perscentrum van het persagentschap Interpress is overvol.
De woordvoerder van de regering, Jerzy Urban, stelt ons op de
hoogte van de jongste gebeurtenissen. We vernemen dat er een
nieuw perscentrum voor ons is ingericht dat onder toezicht van
de militairen staat Morgen moeten we een nieuwe perskaart ha
len en zal men ons meedelen hoe in het vervolg onze reportages
eruit moeten zien.
Terug naar kantoor. Collega's warmen in de keuken worstjes op,
we hebben de hele dag nog niet gegeten. Ik breng verslag uit
over de persconferentie en over de jongste decreten van de mili
taire raad. Dan dringt de tijd en moeten de collega's haastig weg.
De klok van tien dooft de straatverlichting. Geen auto meer te
zien in de verlaten Saskastraat voor het raam van mijn kantoor.
Ook PAP houdt het voor gezien.
In de meeste huizen gaat het lioht uit De Polen gaan naar bed.
Ze kunnen er slechts naar raden wat de komende dagen gaat
gebeuren.
