Staat van oorlog in Polen
EG verontrust ove
toestand in Polen
Tevredenheid overheerst
na Duits-Duitse top
RUSSISCH PERSBUREAU TASS:
Jaruzelski: Nog is Polen niet
verloren, zolang wij leven
„Noodtoestand e
complete overvaij
voor Solidariteit
Twee doden bij bom
explosie in Londen
Griekse regering komt
met economische
hervormingen
Israëlisch leger breekt staking in Gaza-strook
BUITENLAND
LEIDSE COURAK"
MAANDAG 14 DECEMBER 1981 PA
(Van onze correspondent Mare
de Koninck)
MOSKOU De Sovjet-
-burgers werden gisteren
niet ingelicht over de
reacties in Polen op de
feitelijke machtsovername
door de militairen. Radio
Moskou meldde alleen de
afkondiging door rege
ringsleider Jaruzelski van
de militaire uitzonderings
toestand en diens toelich
ting daarop.
In de loop van de dag waren
er wel opmerkelijke verschil
len in de berichtgeving op Ra
dio Moskou over de aard van
de genomen maatregelen in
Polen. Gisterochtend werden
nog de namen gemeld van de
voormalige Poolse leider Gie-
rek en een vijftal andere par
tijprominenten, die zijn 'geïso
leerd'. Later kwamen die na
men niet meer in de uitzen
dingen voor. Ook werd in de
eerste berichten van het Russi
sche persbureau TASS nog
van de „staat van oorlog" in
Polen gesproken.
In zijn latere uitzendingen
voegde Radio Moskou enkele
nadere zinsneden toe uit de
toespraak van Jaruzelski, on
dermeer dat „herstel van de
wettige gezagsuitoefening is
geboden opdat geen enkele
druppel bloed zal vloeien".
Ook de erkenning door Jaru
zelski van „het stakingsrecht
voor de Poolse arbeiders"
werd later op de dag pas aan
de Sovjet-burgers gemeld.
Buitenlandse bronnen in Mos
kou wezen erop dat in de offi
ciële berichtgeving van het
Kremlin telkens alle functies
(partijleider, regeringsleider
en minister van defensie) van
Jaruzelski werden vermeld,
hetgeen de volledige steun
vanuit het Kremlin voor de
feitelijke staat van oorlog bete
kent.
Ontreddering
Radio Moskou benadrukte dat
de arrestaties onder „extremis
ten van Solidariteit" nodig wa
ren, omdat „anarchie dreigt"
en de vrije vakbond uit is op
„overname van de macht in
Polen". De aangehouden leden
van de communistische partij
werden „verantwoordelijk
voor de ontreddering" ge
noemd.
Ook de „waardering van het
Poolse volk voor de vriend
schap van de Sovjet-unie en de
andere landen van de commu
nistische gemeenschap", zoals
Jaruzelski die had uitgespro
ken, werd door Radio Moskou
beklemtoond.
De berichten van de ontwik
kelingen in Polen bereikten de
Nederlandse Tweede Kamer
leden, die de afgelopen dagen
in Moskou hebben verbleven,
enkele uren vóór hun vertrek
naar Bonn, waar komende
woensdag hun parlementaire
missie inzake Oost-Westont
spanning ten einde loopt.
De delegatie - onder wie de
fractieleiders Lubbers (CDA),
Meijer (PvdA), en Brinkhorst
(D'66) uitte - in het vliegtuig
naar Bonn unaniem de over
tuiging dat een militaire inval
van Sovjet-Unie in Polen de
onmiddellijke opschorting zou
betekenen van de ontwape
ningsgesprekken tussen Rus
sen en Amerikanen in Genè-
WARSCHAU Generaal
Jaruzelski (58), die giste
ren de krachtproef is aan
gegaan met de onafhanke
lijke vakbond Solidariteit,
is een beroepsmilitair. Bij
zijn geleidelijke gang naar
de machtigste positie in
het land verwachtte vele
Polen van Jaruzelski, dat
hij het land het krachtige
leiderschap zou geven om
uit de vicieuze cirkel van
economisch verval te ko
men.
Jaruzelski was al minister toen
hij februari van dit jaar tot
premier werd benoemd. Uit
eindelijk verenigde hij de be
langrijkste funkties van het
land in zich, nadat op 18 okto
ber tot veler verrassing ook
het partijleiderschap op zich
nam, als vervanger van Kania.
Gisterochtend in alle vroegte
kondigde Jaruzelski in een
rede tot het Poolse volk de
noodtoestand af. De belang
rijkste passages uit deze rede
zijn:
„Burgers van de Poolse Volks
republiek, ik richt mij van
daag tot u als soldaat, als hoofd
van de regering. Ons land
staat aan de rand van de af
grond. De structuren van de
staat houden op te functione
ren. Dagelijks worden nieuwe
slagen toegebracht aan de in
eenstortende economie. De le
vensomstandigheden drukken
met steeds grotere last op de
mensen, smartelijke scheidslij
nen lopen door elk bedrijf en
door veel Poolse huishoudens.
Stakingen, stakingsparaatheid
en protestacties zijn gebruik
geworden. Het land heeft de
grens van het geestelijke uit
houdingsvermogen bereid...nu,
geen dagen maar uren, zijn wij
verwijderd van een nationale
ramp.
Er kan niet worden gezegd dat
wij geen goede wil, gematigd
heid en geduld hebben ge
toond. Soms was er vermoede
lijk teveel daarvan...Het had
anders kunnen en moeten zijn.
Als de toestand langer ge
duurd had, zou deze hebben
geleid tot een ramp. In deze si
tuatie zou niets doen een mis
daad tegen de natie zijn. Wij
moeten zeggen: Halt, nu is het
genoeg. Wij moeten de con
frontatie, die door Solidariteit
openlijk is afgekondigd, blok
keren", aldus Jaruzelski. Hij
doelde hiermee op de voorge
nomen stakingsactie die de on
afhankelijke vakbond voor
donderdag had uitgeschreven.
Een soortgelijke actie vond in
december 1970 plaats en leidde
tot de val van Gomoelka, die
toen op 20 december werd op
gevolgd door Gierek.
„De tragedie van toen mag
zich niet herhalen", zo besloot
Jaruzelski het eerste gedeelte
van zijn rede waarin hij de af
te kondigen maatregelen ge
rechtvaardigd had.
Militaire Raad
„Ik verklaar dat vandaag de
Militaire Raad van Nationale
Redding gevormd is. In over
eenstemming met de bepalin
gen van de grondwet heeft de
staatsraad vandaag te midder
nacht de noodtoestand afge
kondigd. De Militaire Raad
van Nationale Redding ver
vangt niet de grondwettelijke
machtsorganen. Zijn enoige
taak is de verdediging van de
rechtsorde in de staat...Het is
de laatste weg die ingeslagen
moet worden om een uitweg
uit de crisis te bereiken om de
staat voor instorting te behoe
den.
Het Comité van Nationale
Redding heeft gevolmachtigde
militaire commissarissen op
alle niveau's van het staatsbe
stuur evenals in enkele econo
mische organisaties aangesteld.
De gevolmachtigde commissa
rissen hebben het recht gekre
gen toezicht uit te oefenen op
het optreden van de bestuur
sorganen van de staat op mi
nisterieel en gemeentelijk ni
veau. Als de situatie zich gelei
delijk stabiliseert, zullen de
grenzen aan de vrijheid in het
openbare leven worden be
perkt op worden opgeheven.
Uit naam van de nationale be
langen is een groep mensen,
die de veiligheid van het land
bedreigt, voorlopig geïnter
neerd. Tot de groep behoren
zowel de extremisten in Soli
dariteit als andere leden van
onwettige organisaties. Op
verzoek van de Militaire Raad
zijn verscheidene mensen, die
persoonlijk verantwoordelijk
zijn voor het beleid van het
land in de jaren zeventig en
die hun functies voor persoon
lijk profijt hebben benut, geïn
terneerd. Tot hen behoren
Gierek, Jaroszewicz Grudzien
en anderen.
Generaal Jaruzelski tijdens
spraak.
...Ondanks alle fouten, die wij
begingen, is de partij nog de
leidende en scheppende kracht
in het proces van veranderin
gen. teneinde haar missie te
vervullen en met onze bond
genoten samen te werken..wij
zullen de eeuwige bronnen
van ons ideaal zuiveren van
afwijkingen. Er is een hoger
doel dat alle Polen bindt: de
vaderlandsliefde...Burgers van
Polen, daar er geen afwenden
van het socialisme mogelijk is;
is er geen terugkeer mogelijk
naar de verkeerde methoden
en praktijken van voor augus
tus 1980. De stappen, die van
daag genomen zijn, dienen om
de belangrijkste trekken van
de socialistische vernieuwing
te behouden. Alle hervormin
gen zullen worden voortgezet
in een sfeer van orde, zakelij
ke discussie en discipline, ook.
zijn radio- en televisietoe-
de economische hervormin
gen.
Wij willen gezamenlijk een
burgeroorlog voorkomen. Ik
wend mij tot u, Poolse arbei
ders: Ziet voor het vaderland
af van uw onomstotelijk recht
tot staking voor zolang tijd no
dig is om de grootste moeilijk
heden te overwinnen. Ik wend
mij tot u, Poolse boeren: Laat
het poolse volk geen honger
lijden. Zorg ervoor dat het
Poolse land ons allen voeden
kan. Ik wend mij tot alle bur
gers: Het uur van de zware
proef heeft geslagen. Wij moe
ten bewijzen dat wij Polen
waard zijn. Tegenover de hele
Poolse natie en de hele wereld
zou ik deze onsterflijke woor
den willen herhalen: Nog is
Polen niet verloren, zolang wij
leven".
SCHIPHOL De afkon
diging van de noodtoe
stand in Polen moet een
„complete overval" zijn
geweest voor het vakver
bond Solidariteit. Dat zei
FNV-voorzitter Wim Kok,
toen hij gistermiddag na
een bezoek aan Polen op
Schiphol arriveerde. Vol
gens Kok, die Polen zater
dagavond al had verlaten
om via Boedapest naar
Nederland terug te reizen,
was de ingreep van het le
ger het laatste waarop za
terdag in Warschau werd
gerekend.
Kok heeft tijdens zijn verblijf
in Polen onder de leden van
Solidariteit verbittering en te
leurstelling geconstateerd over
de houding van de regering.
Hij was getuige geweest van
felle discussies over de vraag
of men het op een confrontatie
met de regering moest laten
aankomen of niet.
De FNV-voorzitter kondigde
aan dat binnen eigen kring op
nieuw overleg zal worden ge
voerd over de grote hulpactie
voor Polen, die de FNV in
voorbereiding heeft. Het plan
was vandaag daarover mede
delingen te doen, maar de
FNV heeft van dat voornemen
voorlopig afgezien.
In Brussel veroordeelden het
Internationaal Verbond van
Vrije Vakverenigingen
(IVVV) en het Wereldverbond
van de Arbeid (WVA) het op
treden van de Poolse overheid
tegen Solidariteit Beide orga-
WIM KOK BU TERUGKEER UIT f
FNV-voorzitter Kok werd gistermiddag bij aant
Schiphol door journalisten op de hoogte gebü
de gebeurtenissen, eerder op de dag, in Polei;
nisaties eisten de onmiddellij
ke vrijlating van gevangen
vakbondsleiders.
Alle Nederlandse politieke
partijen hebben de gebeurte
nissen in Polen veroordeeld.
Het CDA zei verslagen en ver
ontwaardigd te zij|
D'66 is de situatie
trustend, de VVD iy;
partijbewind in P<£j
en de volgens de
streept het ingrijpen
leger het bankroej
Poolse communistisbr
rc
ik miTi
elegenfei
BRUSSEL De afkondiging
van de noodtoestand in Polen
heeft in vrijwel de gehele we
reld tot reacties geleid. De
foorzitter van de EG-Commis-
sie, de Luxemburger Thorn,
liet weten „ongerust te zijn
over de ontwikkeling van de
binnenlandse toestand in Po
len. Hij hoopt dat in het land
„het ergste kan worden voor
komen". Vandaag komen de
ministers van de tien EG-lan-
den biieen om de recente ont
wikkelingen in Polen te be
spreken.
Bondskanselier Schmidt, die
momenteel een bezoek brengt
aan Oost-Duitsland, zei giste
ren op een persconferentie „te
hopen dat partijen in het con
flict een oplossing kunnen be
reiken. Men houdt zich strikt
aan de regel van niet-inmen-
ging. De Franse minister van
buitenlandse zaken, Cheysson,
benadrukte dat het een bin
nenlandse Poolse aangelegen
heid betrof, die door de Polen
geregeld moet worden.
De Verenigde Staten maken
zich „ernstig zorgen" over de
afkondiging van de noodtoe
stand in Polen. Dit maakte de
Amerikaanse minister Haig
gisteravond in Brussel bekend.
Haig heeft in verband met de
toestand in Polen besloten
naar Washington terug te ke
ren en af te zien van zijn reis
naar het Midden-Oosten. De
Amnerikaanse regering staat
op het standpunt, dat het pool
se volk een oplossing voor de
moeilijkheden moet vinden
door onderhandelingen en
compromissen tussen alle be
trokken partijen.
Paus Johannes Paulus II zei
gisteren tiidens zijn wekelijkse
gebed op het Sint Pietersplein
in Rome, dat
sen van de afgelopej"
mij eisen dat i"
met de aangelegen!
ons vaderland bezig!
om gebed vraag. Br
mag niet vergotem
daar er al teveel dafn
goten is, vooral in»
wereldoorlog". Inlij
kringen in Italië »c
zorgdheid. De Corner
Partij veroordeelde|1
gelen van de pooz
scherp. li
De Oostenrijkse bzi
lier, Kreisky, zei dui
asiel zal verlenen a, g
vluchtelingen, ongf
aantal dat zich aan
zen zou melden. Ti»
wakije heeft gistere»
Oostblok-land de a
van de noodtoestan
toegejuicht.
Vaticaan wijst
kernmachten op
verschrikkingen
nucleaire oorlog
VATICAAN Het Vaticaan
zal deze week een vijf man
sterke delegatie, bestaande uit
geleerden van de pauselijke
Academie voor Wetenschap
pen, naar de Verenigde Naties
in New York, naar Washing
ton, Moskou, Parijs en Londen
zenden om een studie over de
verschrikkingen van een
kernoorlog te presenteren.
Met dit initiatief wil de paus
nog een duidelijk maken hoe
zeer hij zich met de dreiging
van een nucleaire oorlog be
zighoudt", aldus een woord
voerder van het Vaticaan. In
de studie worden nauwkeurig
de voorspellingen over een to
tale verwoesting na het ge
bruik van kernwapens nage
gaan. De delegatie zal in Mos
kou en Washington trachten te
weten te komen in hoeverre
de besprekingen tussen de
Verenigde Staten en de Sov
jet-Unie kunnen leiden tot een
nucleaire ontwapening.
Twee deskundigen van Scotland Yard bekijken het wrak
van de auto, die gisteren in Londen ontplofte en waarin
twee mensen om het leven kwamen.
(Van onze correspondent
Roger Simons)
LONDEN Twee mannen,
vermoedelijk Iraniërs, zijn gis
teren om het leven gekomen
toen hun auto plotsklaps ont-
ATHENE De Griekse premier, Andreas Papandreou, heeft
gisteren een aantal economische hervormingen aangekondigd
die de zwakke economie van zijn land uit het slop moeten halen.
Griekenland kampt op het ogenblik met een inflatie van 25 pro
cent (op jaarbasis) en rekent voor dit jaar op een negatieve eco
nomische groei, zo zei de socialistische regeringsleider.
De maatregelen liggen onder andere op het terrein van de inko-
menspolitiek. Anderzijds worden met onmiddellijke ingang de
benzineprijzen verhoogd met drie drachme (twaalf cent) tot on
geveer 2.05 gulden per liter. Per 1 januari zullen verder de tele
foon- en watertarieven worden verhoogd.
Papandreou's maatregelen voorzien verder in soepeler kredie
tregelingen en staatsgaranties voor kleine en middelgrote bedrij
ven. Hij verweet de vorige regering hem een lege schatkist en
het land in staat van „vergaande" ontbinding te hebben achter
gelaten. De ernstige crisis kan alleen met structurele hervormin
gen worden overwonnen, die vanaf 1983 moeten gaan werken.
Voor 1982 zei Papandreou te streven naar een verlaging van de
inflatie tot twintig procent.
Verder zal met ingang van januari de werkweek worden bekort
van 42 tot 41 uur en per 1 januari 1983 tot veertig uur. Tenslotte
zei de Griekse leider later deze maand met een tweede ronde
maatregelen te zullen komen, die betrekking hebben op investe
ringen, belasting en prijzen.
plofte in Centraal-Londen.
Hun chauffeur, wellicht even
eens een Iraniër, werd zwaar
gewond.
De explosie deed zich voor op
Connaught Square, achter het
bekende Cumberland Hotel,
bij Marble Arch. De politie
vermoed dat de mannen in de
auto van plan waren de explo
sieven elders te gaan depone
ren. Hun vertrekpunt Con
naught Square bevindt zich in
de Londense wijk Bayswater,
waar de laatste jaren enorm
veel Arabieren en andere uit
het Midden-Oosten afkomstige
mensen een vast verblijf ge
vonden hebben. Bayswater
werd in het verleden al enkele
malen geteisterd door bomaan
slagen. Scotland Yard probeert
nu te achterhalen of de explo
sie van gisteren betekent, dat
de Arabische terreur terugge
keerd is naar Londen.
(Van onze correspondent
Ami van Vree)
OOST-BERLIJN De
gebeurtenissen in Polen
overschaduwden gisteren
het einde van de histori
sche ontmoeting van
Westduitse bondskanselier
Helmut Schmidt met de
Oostduitse partijleider
Erich Honecker en de mo
gelijk positieve uitwer
king die deze driedaagse
topconferentie voor de
toekomst van de beide
Duitslanden kan hebben.
Hoewel, zoals verwacht,
geen concrete overeen
komsten bekend zijn ge
maakt, wordt van beide
kanten de Duits-Duitse
top uiterst positief ge
waardeerd.
Bondskanselier Schmidt, die
in de afgelopen drie dagen
ruim vijftien uur met Honec
ker heeft gesproken („het was
een van de intensiefste politie
ke dialogen die ik ooit heb ge
voerd") noemde als belangrijk
ste resultaat ervan dat daar
door niet alleen de bereken
baarheid over en weer is toe
genomen, maar ook dat er een
stuk vertrouwen in elkaar is
gegroeid. Als gevolg van dit
gesprek kan volgens de bonds
kanselier een positieve bewe
ging in de Duits-Duitse be
trekkingen ontstaan die vooral
een kwalitatieve verbetering
inhoudt. „Ik ben er zeker van
Bondskanselier Schmidt (links) en partijleider Honecker
(rechts).
dat men in 1982 beter dan nu
zal kunnen inzien dat er voor
een reeks problemen dichter
bij een oplossing komt", voeg
de hij er aan toe.
Honecker heeft een uitnodi
ging aangenomen om volgend
voorjaar een tegenbezoek aan
de Bondsrepubliek af te leg
gen. Volgens Schmidt moeten
dergelijke ontmoetingen tot
een normale gebeurtenis wor
den (de laatste Duits-Duitse to
pontmoeting vond elf jaar ge
leden plaats, red.).
Inhoudelijk zijn principiële
verschillen van opvatting tus
sen Oost- en West-Duitsland
onoverbrugbaar gebleken,
maar eerlijk tegenover elkaar
uitgesproken. Uiteraard had
dit in eerste instantie betrek
king op de verschillende bena
deringswijze tegenover vredes-
en bewapeningsproblemen,
waarbij elk het standpunt van
het eigen militaire blok verde
digde. Volledige overeenstem
ming heerste overigens tussen
Schmidt en Honecker aan
gaande de bijzondere en histo
risch opgelegde plicht van de
beide Duitslanden om met alle
kracht naar het behoud van de
vrede te streven.
Ook wat betreft de kwestie
van de erkenning van het
staatsburgerschap van de DDR
en het omzetten van de per
manente vertegenwoordigin
gen van de beide landen in
ambassades heeft de bonds
kanselier geen concessies kun
nen doen. Omgekeerd is niet
herkenbaar geworden dat Ho
necker is ingegaan op de
Westduitse verlangens om de
menselijke betrekkingen tus
sen Oost- en West-Duitsland te
verbeteren door grootmoedi
ger in- en uitreisregelingen en
andere contacten op allerlei
niveau.
Aangezien er echter over
„speelruimte" wordt gespro
ken, achten waarnemers het
niet uitgesloten dat volgend
jaar de toegangsbepalingen tot
de DDR weer wat soepeler
worden gehanteerd in ruil
waarvoor de Bondsrepubliek
zal vasthouden aan de bestaan
de hoogte van de renteloze
kredieten voor de DDR waar
van de vaststelling een half
jaar is uitgesteld. In tegenstel
ling tot eerdere uitlatingen in
Bonn werd gisteren namelijk
nadrukkelijk gesteld dat er
tussen zaken „psychologisc-
h-politieke samenhangen" be
staan. Principiële overeen
stemming is bereikt over een
intensivering en uitbreiding
van de economische betrek
kingen.
Na het officiële deel van het
bezoek reisde Schmidt onder
begeleiding van Honecker
naar het Meckelenburgse stad
je Gustrow waar hij de Dom
en het museum bezocht en een
wandeling over de „kerst
markt'! maakte. De Oostduitse
staatsveiligheidsdienst had er
voor gezorgd dat het daarbij
niet tot de massale sympathie
betuigingen van de bevolking
kwam, zoals indertijd bij de
aanwezigheid van Willy
Brandt in Erfurt.
JERUZALEM Het Israëli
sche leger heeft zaterdag de al
gemene staking gebroken die
sinds tien dagen van Gaza een
dode stad maakte en het om
liggende gebied verlamde.
De staking, waaraan een half
miljoen Palestijnse bewoners
van het gebied deelnamen, liet
zien, zo onderstreepten weste
lijke waarnemers in Jeruza
lem, dat de Palestijnen niet
elke beslissing van de Israëli
sche bezettingsmacht accepte
ren.
Sinds de ineenstorting van het
verzet in de eerste van de nu
meer dan tien jaar durende
bezetting deed zich in Gaza
niet meer een dergelijk mas
saal protest voor.
Het protest was vooral gericht
tegen de Israëlische minster
van defensie, Generaal Ariel
Sharon, en tegen de methodes
die hij in Gaza gebruikte. Tij
dens incidenten werd afgelo
pen maandag een Palestijnse
jongere gedood. Een Israëli
sche soldaat en zes demon
stranten werden gewond.
De Israëlische autoriteiten
maakten volgens ooggetuigen
gebruik van zware methodes
om het leven in Gaza zijn nor
male loop te doen hernemen.
Voor onbepaalde tijd werden
ongeveer tweehonderd win
kels van stakende kooplieden
gesloten.
Een duizendtal identiteitskaar
ten van handelaren werd ge-
confisceerd. Deze methodes le
verden donderdag en vrijdag
enig succes op. Enkele winkels
ginjgen weer open, maar omdat
vrijdag de rustdag is voor de
Islamieten, viel geen duidelijk
beeld van de situatie te krij
gen. Zaterdag waren Israëli
sche militairen alom tegen
woordig.
Op straat werden mensen aan
gehouden voor ondervraging
en kooplieden werden ge
dwongen hun ijzeren rolluiken
op te halen.
Sommige handelaren schreven
het eind van de staking ook
toe aan de wijfelende houding
van degenen die de organisatie
in handen hadden: de ambte
naren van de gemeenten en de
organisaties van vrije beroe
pen. Deze gaven niet duidelijk
te kennen of de staking nog
twee dagen langer zou moeten
duren.
Sacharovs schoa
Lisa Alexejeva z
Sacharovs
goede con
MOSKOU De s<
ter van de verbanr
dissident Sacharov,
sejewa, heeft na i
aan de Nobelprijsv
zijn vrouw gezegd
goede conditie zijn
ziekenhuis in Gork
na hun hongerstaki
na drie weken. Sac
kg afgevallen en
zeven, maar zij her:
maal, aldus Liza n<
in Moskou.
De Sacharovs begoi
november een hor
om een visum af
voor Liza, die met
schoen getrouwd
zoon uit het eerst
van Sacharovs vro
Semjonow, die in d
de Staten woont. Z
den hun hongersta
Liza eind vorige
stemming kreeg na«
emigreren. Liza ver
ren dat zij vandaag]
gratiepapieren kon
dat ze verwachtte
week of tien dagen"
Unie te verlaten.
Belgische
partijen eei
over regeri
BRUSSEL De c
mocraten en libera;
gië hebben elkaar
op een sociaal-econt
gram, dat was voorj
kabinetsformateur
Martens van de
christen-democratei
Het akkoord maal
dat een nieuw Bel|
net zich eind var
voorstelt aan het
na de partijcongres*
de partners begin
week houden.
