EELKE
DE JONG
een
idealist!
op i
zoek
naar
zichzelf
'j£jS£*fe"§I|§f^
Uitofthuis
met de kerstdagen?
- ,A-~
STAATSWIiDftESEftVAAT
RUSTGEBIED VOOR HET
f EDELHERT
OEEN VRUE TOEGANG
1 - JSSlI vWWÉy,yj&J$
Yéfbt-
il#¥l
Het is nu hoog tijd en voor een aantal
bestemmingen reeds te iaat om te be
slissen: wil men de kerstdagen thuis door
brengen of gehoor geven aan de lokroep
van reisorganisatoren, die elders wijding
en jolijt aanbieden in een gepaste mixtu
re?
Alles is mogelijk. Een tropische zon doet
alle kaarsjes verbleken voor hen die deel
nemen aan een zestiendaagse kerstrels
naar Ethiopië In het verre Afrika, 16 da
gen, f 4395,-. Holland International pro
longeert de geslaagde, exclusieve en volle
dig verzorgde kerstrels naar Wenen, dit
maal van 23 tot en met 28 december. Vlie
gen per KLM, verblijf in het luxe Inter
continental Hotel (met bad, douche, toilet,
radio, telefoon, minibar en kleuren-tv op
de kamer) nachtmis in de Stefansdom,
operette in de Volksoper, Chrlstkindle-
markt, zlgeunermuziek, dansen op de wal-
sen van Strauss en nog veel meer. Een
kerstdiner, uiteraard, soupers en excur
sies. Deze weelde wordt uitgestort over
alle personen, die er f 2140,- aan kunnen
en willen besteden.
Eeveneens naar Wenen, ook al op de ex
clusieve tour (22-28 december) met de
luxe TEE-treln, verblijf in het fraaie Park
hotel Schönbrunn (het voormalige gasten
verblijf van de keizer) en een gala-kerstdi
ner in de balzaal. De prijs op basis van
halfpension bedraagt f 1395,- per per
soon.
Toch nog wat aan de prijzige kant? Er blij
ven mogelijkheden genoeg over. De rei
sorganisatoren zien Kerstmis 1981 hele
maal zitten. Een aantal van hen heeft de
aanbiedingen gebundeld in een speciale
brochure, andere ruimen er veel plaats
voor in tussen de andere winterreizen. De
toerlngcar is het favoriete vervoermiddel.
Men kan hét kerstfeest vieren in Berlijn of
Londen, in gehuchten aan de voet van de
Alpen, in Brugge of in een klooster op een
wijnberg.
Met een doorsnee verblijfsduur van 6 da
gen komt dat toch al gauw op tegen de
500 gulden per persoon in een eenvoudige
accommodatie. Er is ook gedacht aan de
grote schare landgenoten, die met de el-
gen auto naar Duitsland, Oostenrijk of
Zwitserland rijden om daar het kerstfeest
te vieren, dikwijls in wintersportplaatsen
waar zij pistes en loipes frequenteren.
Maar zelfs de prijzen voor uitsluitend de
accommodatie ter plaatse zijn vrij pittig.
Kerstmis blijft een geduchte piek veroor
zaken in de prijstabellen.
Binnenland
Dit geldt ook voor het binnenland. In deze
periode is het voor de sociaal zwakkere
groepen van onze samenleving moeilijk,
om een betaalbaar „winterwarm" huisje of
bungalow te betrekken. Dat moet voor de
niet-autobezitters dan eigenlijk ook nog.
goed bereikbaar zijn met het openbaar
vervoer.
Geen wonder, dat tijdens de wintermaan
den ook caravans hun rol blijven spelen in
het herbergen van vakantiegangers. De
zeer populaire bungalowparken van Sport-
huis Centrum met hun „subtropische
zwemparadijzen" komen voor een kerst-
verblijf van zeven dagen op minimaal
f 675,- (4 persoonsbungalow) maar in de
meeste parken kan men alleen maar voor
tien dagen boeken, met als gevolg tarie
ven tot boven de f 1000,- voor een 6-per-
soonsbungalow. Dat blijft voor veel men
sen gewoon een <e dure grap, gelet ook
op de bijkomende kosten. Soms is het
mogelijk om rechtstreeks of via bemidde
ling van de VVV in ons land Iets te vinden,
dat uit een krappere beurs betaald kan
worden.
Thuisblijven dus maar? Veel land{
die het best betalen kunnen, gev
de voorkeur aan. Niet iedereen is
meerd van een Kerst in den
Vroeger was huiselijkheid bijna ei
waarde om op passende wijze he
Nacht" te kunnen zingen. En nt
schuwen de meeste landgenoten i
ring in groepsverband, met tussei
fels dansende kerstmannen en
naar hun smaak aan het kerstgi
wezensvreemde elementen.
Hetgeen niet betekent, dat alle i
vers alleen maar gezapig rond d
haard blijven zitten. Het assortimefl
diners van de Nederlandse resl
vindt altijd gretig aftrek en dat zal
1981 wel het geval zijn.
L.J. Lt
Eelke de Jong (geboren in 1935) kreeg vooral bekendheid als
co-auteur van Sprookjes van de Lage Landen en het door hem
zelf geschreven Sagen en Legenden van de Lage Landen. Bij
dit laatste boek werkte hij samen met de tekenaar Piet Klaasse,
die voor zijn illustraties de Gouden Penseel ontving. Verhalen
en schetsen van Eelke de Jong verschenen vorig jaar in de om
nibus Alleen op het Land. Nieuwe brieven van de Beste Jon
gens, een gebundelde briefwisseling tussen Rijk de Gooyer, Pe
ter van Straaten en Eelke de Jong, werd onlangs door Elsevier
uitgegeven.
AMERSFOORT Als ik in de hoge huis
kamer op hem zit te wachten hij is even
een boodschap doen bedenk ik plotse
ling: „Er gaapt een gat van welhaast twin
tig jaar tussen toen en vanmiddag". Toen,
het prenatale stadium van ons beider jour
nalistieke martelgang, die zich voorname
lijk in café Scheltema en soms ook in het
er schuin tegenover gesitueerde Amster
damse krantenimperium (Trouw, Telegraaf
en Parool) voltrok. Boordevol idealen nog
maakten we de beste verhalen onder het
genot van een veelal te fikse slok. Een
maal terug achter de inmiddels tot duur
antiek verworden Remmingtons bleek het
ware gevecht met de lettertjes aanzienlijk
minder eenvoudig dan we even tevoren
nog wisten. Toen
Onverwacht beent hij de kamer in. Be
heerst en toch onhandig net als vroeger.
Langer en magerder dan ik hem in m'n
herinnering bewaarde. Laten we het maar
houden op een nostalgische vertekening
van het beeld. Geestelijk mogen we im
mers nog steeds op weg zijn, lichamelijk
waren we ook toen al, twintig jaar geleden
dus, volgroeid. Binnen vijf minuten is het
„gat" gedicht. Zijn we weer terug bij AF.
Het bijpraten vraagt meer tijd. Hij zet kof
fie en rolt een shaggie. Een zware. Eelke
de Jong eens m'n gabber-journalist en
onderbuurman, vanmiddag pratend over
de moeizame weg van het auteurschap.
De verwezenlijking van een jeugdideaal.
Journalist te Amsterdam, boer te Giet
hoorn, schaapherder te Hoog Buurlo,
schrijver te Amersfoort. Een oorspronke
lijk, dus omstreden en opmerkelijk auteur.
„Zo, de vlucht uit het dichtgegroeide Wes
ten hebben we dus gemeen. Dat is de eer
ste winst", stelt hij vast. „Ik weet nog
goed, dat ik bij de Nieuwe Apeldoornse als
leerling begon. Met slechts één ideaal. Zo
snel mogelijk naar Amsterdam. Dat lukte.
Eerst eventjes bij het inmiddels naar Rot
terdam verkaste Vrije Volk, later bij de Te
legraaf. Van Voskuil naar Stokvis. Kunst
redactie. Een naargeestig hok. Stalen
wanden en grote glazen ramen. Inspire
rende omgeving. Geen wonder, dat we
meer bij Scheltema zaten dan goed voor
ons was".
meer te» missen. Aan de andere kant heb
ik er ontzettend veel moeite mee gehad.
Vooral met de brieven van Rijk. Die daver
den als een golf van humorgeweld tussen
de epistels van Peter en mij door. Rijk is
extravert, flitsend, uitbundig. Altijd lachen
geblazen. Hij ziet onmiddellijk overal de
humor van in. Ik ben zwaarmoedig, zie al
tijd problemen. Een tobberige geest. Rijk
schrijft zoals ie praat. Achter elke zin een
uitroepteken. Peter kon hem aardig vol
gen, maar ik werd tussen die twee heen en
weer geslingerd. Was mezelf niet. Pro
beerde ook uitbundig te schrijven, maar
dat was oneigenlijk. Gek eigenlijk. Die to
taal verschillend getoonzette brieven sloe
gen enorm aan. Zo zelfs dat ze in boek
vorm werden uitgegeven. Zelf was ik er al
lerminst over te spreken. Voorlopig zijn we
er dan ook mee gestopt. In mei beginnen
we weer. Met een andere opzet. Gaan we
om de beurt een aflevering van een feuille
ton schrijven. Kun je elkaar lekker voor
het blok zetten. Een soort gezelschaps
spelletje. Lijkt me leuk".
Heimwee
Staat op, wandelt langzaam naar de ach
terkamer van het statig ogende herenhuis,
haalt een boek uit de kast en begint er in
te bladeren. „Alleen op het land" heet het.
Even maar lijkt hij in heimwee verloren.
Dan pakt hij z'n pen en schrijft op het eer
ste binnenblad „Old friendships never
die". Zet z'n handtekening eronder en
gooit het in m'n schoot. Op bladzijde 239
valt het open.
donderdag 4 april
's Avonds kwam de veewagen langs om
het schaap op te halen dat de volgende
dag op de markt in Zwolle zou worden
verkocht. We bonden haar een touw om
de nek en sleepten haar uit het hok, door
de wei, over het erf, langs het huis naar de
weg.
Ik deed het omdat ik geld nodig had voor
het huishouden. Maar ik kon er niet van
slapen.
zaterdag 6 april
„Waarom heb je het gedaan?", vroeg m'n
Vlucht
Er wordt gebeld. Even later is-ie terug.
Bleek om de neus. „Ik schrik me elke keer
weer rot als er zo'n geüniformeerde agent
voor de deur staat. Je weet maar nooit.
Kwam voor Conny, m'n vrouw. Foto's ha
len. Ze fotografeert voor de gemeente,
weet je. En goed!"
„Amsterdam dus. Na een aantal jaren was
ik het zat. Hard werken, doorzakken en
weinig slapen. Bij de elitaire jetset horen.
Dat moest toen gewoon. Ik wilde terug
naar de natuur. Boeren in Giethoorn dus.
Vluchten. Net zoals Roel van Duyn. Een
hard bestaan. Vroeg op, maar niet vroeg
naar bed. Rijk (de Gooyer) en Peter (van
Straaten) woonden ook in Giethoorn.
Dronken we bij Scheltema aanvankelijk
onze slok gemeenzaam, in Giethoorn de
den we het thuis. Vooral op zondagavond.
Ik had toen al een column in de Haagse
Post. Moest 's maandags ter redaktie zijn.
Werd een steeds zwaardere opgave. Maar
zoals zo vaak, het toeval redde me. Jan
Cremer kwam om onduidelijke reden loge
ren. We hadden elkaar lang niet gezien
Kletsen dus. Urenlang. Zei Coriny opeens:
„Waarom schrijven jullie elkaar geen
brief?" Hebben we onmiddellijk gedaan.
Tegenover elkaar gezeten aan dezelfde ta
fel. Stond de volgende week in de Haagse
Post. Bleek een succes en hoewel ik aan
vankelijk nog even met m'n eigen column
ben doorgegaan, duurde het niet lang of
Peter en Rijk namen de rol van Jan Cre
mer over. Brieven van de beste jongens.
Hoefde ik nog maar eens per drie weken
zelf een stukje te schrijven. Scheelde me
wel twee derde in m'n honorarium, maar ik
hoefde die gezellige zondagavonden niet
Onnatuurlijk
Na Giethoorn kwam Hoog Buurlo. Van een
steedse keuterboer naar een, zoals al snel
bleek, toeristische bezienswaardigheid.
Schaapherder op de Veluwe.
„Omdat ik als boer grandioos mislukte
oudste dochter toen Ik vertelde dat het
schaap op de markt was verkocht.
„Ze had een dood lam", zei ik. „Het is
economisch niet verantwoord om zo'n
schaap weer een jaar aan te houden".
„Economisch?", zei ze. „Je bent nogal
economisch
„Je bent niet te vertrouwen!", riep ze, en
rende hard weg om haar tranen te verber
gen.
maafr toch de natuur niet prijs wilde geven,
ben ik schaapherder geworden ja. Ik heb
ook nu nog een grote behoefte aan een
natuurlijk leven, maar ik ben er helaas on
geschikt voor. Ben je schaapherder in
Spanje dan is dat natuurlijk. Op de Spaan
se hoogvlakte kom je miljoenen schapen
met honden en herders tegen, in mijn orp-
geving was ik zo'n beetje de enige. Dat
heeft iets onnatuurlijks. Ik heb het drie
jaar volgehouden, maar was toen wel
compleet mensenschuw. Als er mensen
rond ons huis liepen, dook ik snel weg
achter de geraniums. Ik wilde niet gezien
worden. Was bang. Je hebt de hele dag
vrijwel niets te doen. De honden houden
de schapen bij elkaar. Het enige, waarop
ik eigenlijk letten fnoest, waren loslopende
honden van wandelaars. Mijn karakter
leende zich er niet voor. Als schaapherder
moet je een everfwichtig uitgebalanceerd
mens zijn. Een harmonieuze geest bezit
ten. Ik leefde voortdurend in disharmonie
met mezelf. Liep de hele dag te denken.
Je raakt dan verward in allerlei absurde si
tuaties. Ik herinner me, dat op een morgen
de boter op was. Een kleinigheid, maar
toch Door dat eeuwige denken, die
eenzaamheid, bouw je van een volstrekt
onbelangrijke muizenis een kwaadaardig
comlot op. Vorige week al een keertje
geen suiker, nu geen boterZe spannen
tegen je samen. Kwam ik pisserig en sik
keneurig thuis. Ruzie met 'Conny. Zo'n ge
voel van de wereld gaat door, maar ik
maak er geen deel van uit. Het veronge
lijkte kind. Ik probeerde me wel af te rea
geren via een rubriek in NRC-Handelsbiad.
Weerbericht heette die. Schreef ik onwe
tenschappelijke, onweerkundige stukjes
over de natuur. Bijvoorbeeld een live-re
portage over het gebeuren in een mieren
hoop. Of over de avonturen van een kever.
Want vergis je niet, onder die stugge hei is
een soort cosmos in beweging, waar je
versteld van staat. Ook de lucht leeft
voortdurend. Zeker als je uren achter el
kaar over de hei sjokt. Boeiend, elke dag
weer, maar na drie jaar was ik er bijna gek
van geworden. Zowel van die schapen op
de hei als van dat schrijven over de na
tuur. Kniehoog gras, verwilderde beuken
heggen. Kijk ik er nu op terug, dan be
kruipt me onwillekeurig een gevoel van
heimwee, maar dat is een vals beeld. Dat
besef ik donders goed. Ik heb er iets ge
zocht, dat ik niet kon vinden. Integendeel,
ik werd met de dag zwaarmoediger. Zag er
vaak geen gat meer In. Daarom ook ben ik
er mee gestopt. Terug naar de bewoonde
wereld. Naar Amersfoort dus, omdat ik wel
„Als schaapherder was ik een toeristische bezienswaardigheid".
Veldwijk
Toch zocht en zoekt Eelke de Jong ook nu
nog wekelijks naar datgene wat hij tussen
zijn schapen op de hei niet kon vinden. En
hjj lijkt het gevonden te hebben. In het
psychiatrisch ziekénhuis Veldwijk in Erme-
lo. Een dag in de week treedt hij daar op
als voorlichter. Een baan, die hij aanvan
kelijk louter en alleen accepteerde om zijn
vrouw en twee kinderen sociaal in te dek
ken, maar die hem bij nader inzien meer
literaire inspiratie biedt dan zijn boeren-
verleden.
„Het is fantastisch om te zien, om te bele
ven, hoe oorspronkelijk die mensen tegen
de werkelijkheid, de gevormde maat
schappij aankijken. Kinderen hebben dat
aanvankelijk ook. Onbevangen, niet ge
voelig voor door en voor mensen gemaak
te normen. Maar een kind verliest die
kostbare eigenschappen helaas door zijn
vorming en scholing. In Veldwijk kennen
de mensen dat niet. Ze bezitten een crea
tieve concentratie, waar wij nooit aan toe
zullen komen. Ik maak een blad met ze.
De Combinatie. Een fantastische ervaring,
die mij veel inspiratie geeft".
„Veldwijk is een uiterst gezellig dorpje,
waar zestienhonderd mensen leven. Acht
honderd patiënten en achthonderd mede
werkers. Als ik heel eerlijk ben, dan geloof
ik dat ik daar m'n schuwheid voor mensen
weer kwijt geraakt ben. Ik ben veel posi
tiever gaan denken. Als ik eens een keer
tje niet kan, door vakantie of zo, dan be
kruipt mij een gevoel van heimwee. Maar
dan niet in die betekenis als ik het
eens heb naar Hoog Buurlo of na
hoorn. Dat waren leerzame erv
meer niet. In Veldwijk voel ik n
Veel patiënten schrijven gedichte!
len, of maken schitterende tekenin
verdwenen vroeger in de contai
verzamel ik ze. Wil er later iets m
doen. Zoals ik ook het jaarvers
omgebogen. Was in het verledei
iets voor cijferfrikken. Een fraai sti
werk, dat meestal ao belsongezl
weggegooid. Ik heb het leesbaar p
.te maken. Via een stukje Carmigge
tekeningen, gedichtjes en andere c
uitingen van patiënten. Eigenlijk z
wijk open moeten zijn voor ieder
mens is veel te schuw. Kijkt raar tf
psychiatrische wereld en de men
daar in leven aan. Heel jammer, w
dié omgeving, die samenleving w
vruchtend, bevrijdend. Misschien
me lukt als Veldwijk honderd jaar
Over een paar jaar. Een intern
beeldententoonstelling, zoals vro
Sonsbeek. En dan open voor het
Twee werelden, die eigenlijk één
te zijn, ontmoeten elkaar. Maar ja
lukt
Eelke de Jong, zesenveertig nu. Ei
anderd. Nog altijd de twijfelende
die voortdurend op'zoek is naar
In z'n leven en in z'n werk. Niel
derd? Of toch wel? Als hij vroeg
een boodschap ging doen, duu
vaak twee dagen voor hij terug kw
er ook, op hem zat te wachten!
KEES
