Filmers Orthel en van Rei jen
pakten Poolse beelden op
Teleac spijkert kennis bij over binnen vaart
Opnieuw op zoek naar de Indiaanse droom
TERUGBLIK
TELEVISIE VANAVOh-
TELEVISIE VRIJDAG
RADIO VANAVOND
RADIO VRIJDAG
ie
U bent nog niet te laat
om bloembollen
te planten.
Doen.
Dit weekend.
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 26 NOVEMBER 1981 P„
-D
HILVERSUM - De fil
mers Rolf Orthel en Jan-
Wouter van Reijen kwa
men in de loop der jaren
door hun werk nogal
eens in Polen terecht. Dat
geeft een binding met
zo'n land. Dat werden zij
vooral gevoelsmatig ge
waar, toen daar versnelde
maatschappelijke en poli
tieke ontwikkelingen, ge
leid door een man als
Lech Walesa, leidden tot
de vrije vakbond „Solida
riteit". In het kielzog
daarvan opereerden kun
stenaars, Poolse filmers
en toneelmakers vooral,
die op de grotere vrijhe
den reageerden door
tijdsbeelden vast te leg
gen, artistiek te vertalen
wat er in de harten van
de mensen leefde. Dat
wilden beide filmers uit
Holland in hun lenzen
vangen en dit voerde tot
de film „Dokumenten
voor morgen", die meri
vanavond op NOS-tv kan
zien op Ned. I om 22.10
uur.
Voor dit werk begaven zij
zich in de afgelopen zomer ij
lings naar Polen, terwijl het
nog niet zo heel gemakkelijk
is om dat land binnen te ko
men. Wel werden zij eenmaal
binnen opgevangen door
Poolse filmers, die zelf ook uit
hun schuilhoeken te voor
schijn konden komen, gedra
gen door de grotere vrijheden
die daar min of meer op slag
ontstonden. Die Poolse fil
mers zien graag buitenlanders
aan het werk, omdat zij we
ten, dat op die manier beelden
uit het Poolse leven sneller in
de westelijke wereld geraken
dan langs hun eigen officiële
kanalen.
Geen afgeronde geschiedenis
brachten de beide filmers
mee, wel een reeks beelden,
die zij hebben samengevat on
der de noemer: „Portret van
een klimaat". Men ziet vooral
veel straatbeelden, mensen in
de rij voor voedsel, zingende
volle kerken, markttaferelen,
filmers die uitleggen hoe zij
vandaag de dag gemakke-
lijekr bovengronds kunnen
werken, hoe zij meer werke
lijkheid kunnen tonen ïn hun
films, waar zij vroeger over
wegend met symbolen moes
ten werken om hun gedach
ten uit te drukken, symbolen
waarop het rode regiem geen
vat had. Toch is ook de angst
nog niet weg van de mensen,
die de huidige Poolse vrijheid
als tijdelijk ervaren, omdat zij
I vroeg of laat toch een ingrij
pen van Moskou vrezen.
TONEEL
De werkomstandigheden daar
liggen nog niet zo gunstig. Or
thel en van Reijen hadden
graag ook toneel gefilmd, to
neel waarin direct wordt in
gehaakt op de jongste politie
ke gebeurtenissen, toneel ook
dat zoekt het bewustzijn van
de vrijheid der Polen te be
vorderen. Dit gebeurt bijv. in
het snel geschreven stuk over
Anna Walentinowicz, de
vrouwelijke Walesa, die op de
bres sprong voor de vrijheid
van de Poolse vrouw vooral,
maar die door haar uilgespro
ken radicale karakter nogal
wat moeilijkheden kreeg, al
thans meer dan de bedreven
opererende Walesa. De fil
mers Orthel en van Reijen
hebben een registratie ge
maakt van die toneelopvoe
ring, maar zij moesten wer
ken onder jodanig moeilijke
omstandigheden, dat het re
sultaat hen filmisch niet be-
Een straatbeeld uit het vrijer wordende Warschau.
vredigde. Tot hun spijt heb
ben zij die beelden uit hun
documentaire weg moeten la
ten.
Het culturele klimaat in Po
len ontving sterke impulsen
uit de vrijheidsbeweging.
Films van cineasten, boeken
en gedichten, die allemaal in
de illegale sfeer bleven, ko
men nu openlijk voor de dag.
Toneelvoorstellingen, anders
dan de geijkte waarin het sy-'
steem werd gepropageerd dan
wel ontziên. trekken volle za
len, vooral omdat de voorstel
lingen zijn toegespitst op de
huidige leefomstandigheden,
een nieuw besef van vrijheid,
een jong élan dat in de men
sen daar is gevaren, een geest
verruimend gebeuren.
Ook al bevat deze film in
beelden weinig directe infor
matie, men wordt er wel het
besef en het weten uit ge
waar, dat het niet gaat om ge
programmeerde beelden of
beelden die achteraf door de
censuur zijn goedgekeurd.
Men kijkt er dus op een ande
re manier naar dan naar films
uit die streken waarvan men
weet dat hogerhand er zijn
fiat aan heeft gegeven.
De makers kunnen dan ook
getuigen, dat zij in volle vrij
heid hebben kunnen werken,
dat zij alle medewerking heb
ben gekregen van hun Poolse
collega's, die de komst van
westerse filmers'toejuichen en
graag alle ruimte geven. Jam
mer dat de mogelijkheden
daar niet zodanig zijn, dat er
ook op vol vermogen gefilmd
kan worden. De samenleving
daar Ijkt enigszins ontwricht
en dat doet zijn invloed gel
den op alles wat men daar on
derneemt.
DOODGESCHOTEN
Alleen dat afleidt tot een die
pe verademing in Polen, dat
men niet meer ter plekke
wordt doodgeschoten als men
uiting geeft aan zijn gevoel
van vrijheid. Men trekt vrijer
met elkaar op, minder be
hoedzaam. minder bedacht of
op zijn tellend passend. Wel
heerst er schaarste aan van
alles en de geldontwaarding
baart ook veel zorgen. Maar
alles wat men aan persoonlij
ke uitingen thuis bewaarde
uit vrees ervoor opgepakt te
worden, durft men nu op
straat te vertonen. Ook aan de
affiches op straat leest men
dat af, hoewel men in de
vroegere straatplakkaten tus
sen de regels en de tekenlij-
nen door de vindingrijkheid
zag in het verstolen kritisch
benaderen van het rode re
giem, bijv. een schreeuwende
mond in een nadrukkelijk
beangstigend gezicht. Vroeger
„staatsgevaarlijke gedichten"
zijn nu in de boekhandel te
koop. Ook- in de muziekuitin
gen kon men voorheen de be
narde mens beluisteren De
muziek klinkt nu een stuk op
gewekter. Gomoelka liet in
1956 dan wel wat meer vrij
heid toe, na de Poznan-op-
stand. maar gaf toch onvol
doende de ruimte aan de Po
len, dat een volkje heet te zijn
dat met het hart op de tong
loopt. In die zin vinden de
Polen zich ook nu nog onvol
doende vrij. Nog is voorzich
tigheid geboden, maar juist
dat ligt hen van nature niet zo
als warmbloedige mensen.
Filmer Orthel in een toelich
ting op zijn film: „Ik ben al
vaak in Polen geweest, maar
nooit heb ik zo sterk het ge
voel gehad als nu er vrij te
kunnen werken. Vroeger was
je al verdacht als je met een
camera over straat ging. Nu
word je daar als filmer be
schouwd als een normale bij
drage aan het openbare
straatbeeld. De mensen dur
ven zich ook vrijelijk te uiten
als je ze wat vraagt. Dat is wel
anders geweest, toen vrijwel
iedereen op zijn hoede scheen,
omdat elk woord tegen je kon
worden gebruikt".
TON OLIEMULLER
HILVERSUM De Stichting Teleac start op maandag
4 januari 1982 met de cursus „Vaarbewijs". Een cursus
waarbij men de nodige kennis opdoet, die straks nodig
is voor het behalen van het vaarbewijs, dat medio 1982
door het van kracht worden van de Binnenschepen-
wet, verplicht wordt gesteld.
De cursus „Vaarbewijs" bevat de volledige stof voor het Klein
Vaarbewijs I. waarmee men bevoegd is op de Nederlandse bin
nenwateren te varen, met uitzondering van het IJsselmeer, de
Ooster- en Westerschelde, de Waddenzee, de Dollard en de
Eems. Deel II leidt op voor het varen op de overige wateren en
de kustwateren. Omdat men vaak niet kan vermijden ook op
groot water te varen, wordt in de Teleac-cursus ook een gedeelte
van de stof voor het Klein Vaarbewijs II behandeld.
In de cursus wordt meer besproken dan alleen de kennis voor
het verkrijgen van het vaarbewijs. Veiligheid bij het varen
vormt namelijk een rode draad door de cursus. Aan de orde ko
men bediening en voorzieningen van een motorboot; manoeu
vreren; gedrag jegens de beroepvaart; veilig varen; het weer;
uitrusting en onderhoud van de boot; seinen en lichten; brand
beveiliging en beveiliging tegen diefstal; (radio) communicatie.
enz. Te weten hoe met een boot om te gaan en hoe in bepaalde
situaties te moeten handelen, blijkt geen overbodige luxe, maar
bittere noodzaak. De ongevalsstatistiek toont namelijk aan, dat
het aantal dodelijke ongelukken in de watersport voor 75% te
wijten is aan menselijk tekort schieten.
Aan de cursus „Vaarbewijs" is ook een examen verbonden, dat
op 3 april 1982 in een tiental plaatsen in ons land wordt afgeno
men. Verschillende instanties zullen gezamenlijk examineren:
de Koninklijke Nederlandse Toeristenbond ANWB, de Konink
lijke Nederlandse Motorbootclub, het Koninklijk Nederlands
Watersport Verbond en de Nederlandse Waterski Bond. Deze
instanties werkten ook nauw samen met Teleac bij de totstand
koming van deze cursus. Geslaagde cursisten ontvangen van Te
leac het „plezier-vaart-theorie-diploma", dat inwisselbaar is biji
het Ministerie van Verkeer Waterstaat voor het officiële
Klein Vaarbewijs I. De vragen in deze cursus op papier kunnen
met behulp van een speciaal bijgeleverde viltstift zichtbaar ge
maakt worden.
De prijs van het cursuspakket bedraagt 45,- inclusief BTW en
verzendkosten. Dit cursuspakket is te bestellen door overmaking
van 45,- op postgiro 544232 ten name van Teleac, Utrecht, on
der vermelding van „Vaarbewijs".
Voor het varén met dergelijke boten heeft men binnen
kort een „Vaarbewijs" nodig.
Documen taire
over oorlog in
Indië
HILVERSUM De
NOS-radio zendt op zon
dag 29 november, 6, 13
en 20 december een door
Henk Hovinga gemaakte
serie uit over de drie oor
logsmaanden tijdens de
tweede wereldoorlog in
het toenmalige Neder-
lands-Indië.
Hoovinga heeft voor
deze programma's ge
sproken met tientallen
mensen in Nederland en
Indonesië, die het oor
logsdrama van toen van
nabij hebben meege
maakt. Hij registreerde
eef» lange reeks van vol
gens hem onthutsende
uitspraken en verhalen
„die een dramatisch en
soms ontluisterend beeld
geven van een koloniale
gemeenschap, die het na
derend onheil niet kon of
wilde onderkennen".
Zelfs na de capitulatie
van het KNIL op 8
maart 1942 koesterden
volgens de getuigen ve
len nog de illusie, dat de
Japanners wel binnen
drie maanden verdreven
zouden zijn. In de serie
spreekt Hovinga met
overlevenden van een
massa-executie op de
Ciaterpas en van de slag
in de Javazee, waarbij
het eskader van schout
bij nacht Karei Doorman
ten onder ging. (Hilver
sum 2 - 13.10 uur).
Bij de Amerikaanse en Cana
dese overheid bestaat weinig
respect voor de Indiaanse cul
tuur, voorzover daar nog iets
van rest. Wat er nog aan In
dianen in die Janden leeft is
ondergebracht in reservaten.
Ook daarvan worden zij nu
verwijderd, omdat er kostbare
delfstoffen zijn gevonden,
waarvan de Indianen de waar
de niet mogen kennen
Bolke de beer
Bolke de beer en zijn vaste
kornuiten vertoeven in het
grote bos waar de avonturen
voor het grijpen liggen.
Ned. I 19.00 uur.
Minivoetbal
Weer tijd voor minivoetbal.
'hIfn'kant"te"voörko- Tegenover elkaar binnen de
men lijnen staan het team van Rot-
Die gehechtheid aan hun ei- terdam Ahoy'en dat van Oost
gen oude cultuur wordt door Nederland. We komen cory:
de Indianen als een droom er
varen. Hierover handelt een
tv-documentaire onder die ti
tel. Een evangelische groep
gaat zich meer en meer om de
Indiaanse droom en rechtsge
lijkheid bekommeren. Zij doet
dit in de eerste plaats door in
de buitenwereld belangstelling
voor het lot der Indianen te
wekken. De daarvoor bestem
de documentaire werd ge
maakt bij de Cree-Indianen en
de Inuit-stam, die leven in het
noorden van Canada. De le
gendarische verhalen over de jongen Michael, die er zijn zin-
vroegere Indianen steken nep op gezet heeft kunstenaar
schril af bij de werkelijke toe- te worden. Zijn vader die vist
standen waarin zij vandaag de ziet dat echter even anders.
feeën tegen als Jan Bruys,
broer van Joke, Frans Bou-
man, Arie Riedijk, André v.d.
Ley, Jan Jeuring en Theo
Pahiplatz. Theo Boosten en
Fred Delcourt fluiten, maar
als een scheidsrechter goed
fluit zie je hem niet eens.
Ned. I 19.10 uur.
Vogel vrij
In het jongerenprogramma
„Vogel vrij" zien we een film
over de 16-jarige Amerikaanse
Vanavond start de jeugdserie over Koning Arthur, een
rol van Andrew Burst, links op de foto. Rechts ridder
Gawain (Geoffrey Bateman).
dag verkeren. Zij leven in ar
moede, verpauperen en ver
eenzamen. De evangeliserende
groepen, die zich het lot van
deze Indianen hebben aange
trokken, werken voorts in de
sfeer van de directe zorg, me
disch en maatschappelijk,
maar zoeken samen met de In
dianen ook opnieuw naar de
wortels van hun traditie,
waaraan zij een stuk menselij
ke waardigheid in hun eigen
stijl ontlenen.
Ned. I 20.25 uur.
Dit roept een en ander aan
spanningen op.
Ned. I 20.00 uur.
Er was eens
In de getekende film-historie
„Er was eens" zijn we nu toe
aan het lanceren van de Russi
sche Spoetniks en nadien de
reis naar de maan.
Ned. II 18.59 uur.
Smokkelaar
Aan het slot van de Smokke
laar-serie weet Jack te ontko
men uit gevangenschap. Intus
sen ontstaat er ook weer oor
log met Frankrijk.
Ned. II 19.26 uur.
Koning Arthur
Begin van een vierdelige serie
over de legende van koning
Arthur, die met zijn ridders
van de Ronde Tafel in het En
geland van 500 na Christus
eerst de Romeinen uit hun
land verdreven en daarna nog
ééns binnenvallende vijanden,
zoals Germanen, Schotten e.d.
Het wordt dus een serie over
dappere strijders, vechters
voor hun eigen stukje grond,
maar ook ridders die het voor
de zwakken opnamen.
Ned. II 20.27 uur.
Brandpunt
„Brandpunt" kreeg van Willi-
brord Frequin een film uit
Peru, waar in de stad Arequi-
pa krottenwijken voorkomen
waar de armsten der armen
huizen. De filmer volgde een
familie op de voet om te laten
zien hoe de trek van het plat
teland naar de stad tot honger
leidt en hoe de mensen toch
iets van hun leven proberen te
maken. Voordien aandacht
voor het gevaar voor kinderen
van het loodgehalte in de ben
zine.
Ned. II 21.20 uur.
Sullivans
Harry zit weer zonder centen
en bovendien speelt de aanslag
op Hitler in München een rol
Tussen Keulen
Weer tal van onderwerpen in
de praatrubriek „Tussen Keu
burg komt zijn mening geven
over de kerk in het jaar 2000.
Pater Eric van Borne ofm ver
telt hoe Franciscanen worden
geworven. Gerda van Dijk uit
Leerdam laat weten hoe met
geld van de Capucijnen de
werkgelegenheid op een naais
tersatelier wordt in stand ge
houden. En Renate Rubenstein
en Maria Tersteeg praten na
over de betekenis voor de
vrouw van de vredesdemon
stratie in Amsterdam afgelo
pen zaterdag.
Ned. II 22.20 uur.
Bidden met bijbel
Gesprek in een groep over de
betekenis van de bijbel in de
tijd van de advent. Men zoekt
naar diepere religieuze dimen
sies in zichzelf.
Ned. II 23.10 uur.
NEDERLAND 1
NOS
18.20 Nieuws voor doven
en slechthorenden
NCRV
19.00 Bolke de beer
19.10 Minivoetbalshow
20.05 Vogel vrij
20.35 Indiaanse Droom - De
zigeuners van Canada
NOS
21.37 Journaal
21.55 Den Haag vandaag
22.10 Beeldspraak
23.05 Journaal
23.10 Nieuws voor doven
en slechthorenden
NEDERLAND2
NOS
18.25 Paspoort voor Turken
18.35 Sesamstraat
18.50 Jeugdjournaal
KRO
18.59 Er was eens
19.25 Smokkelaar
KRO
20.27 De legende van Koning
Arthur, tv - serie
21.20 Brandpunt - Special
21.55 De Sullivans. tv-serie
22.20 Tussen Keulen en
Parijs
23.10 Bidden met de bijbel
TE.V
ie lec
NOS \nder
23.35 Journaal ;n g
23.40 Nieuws voor Aeen
en slechthoren c
DUITSLAND 1
Pv
(Reg. progr.: NDR: 18.0»,
vom Grill, tv-serie.
18.45 Kleutersrie. 18 55).
19.25 Sport 19.59 Ptnssie
WDR: 1800 Das Krirth nu
tv-serie. 18.15 Inform, l H
Actual. 19.45 Culturele f
Journ. 20.15 Discussie.
progr. 21.45 Amus. magiffc d
tual. 23.00 Der Leberrn
0.45 Journ. F*-
DUITSLAND 2
18.20 Des Bastian.
Progr. overz.
Showprogr. 21.00 Actus
var. progr. 22.05 Sp<
hahnfieber. tv-spel. 2:
DUITSLAND 3 WDR
Bastian, tv-f rl/
rz. 19.00 JfiJ*
<>j>
18.00 Kleuterprogr. 18.30
tuurkunde. 19.00 Sport. L
nal 3. 20.00 Journ. 20.15*
ner Liebe (Cronaca dl bnon:
speelfilm. 21.56 Docum. et
sche rubriek. 22.55 lnlwpV.o,
23.40 Journ.
BELGIE NED. 1 L ec
18.00 Kinderserie. la.Éfge*
progr. 18.35 Tekenfilm. 11 ph
klnderprogr. 19.12 Uitz.
19.37 Meded en morgenT^
20 10 Spelprogr. 20.35 fT»
Dallas, tv-serie. 22.10 êe s'
Nws. p mt
Ht
BELGIE NED 2 wer
ini.
Van 18.00 tot 20.10: Zie
As you like it, klass.
Filmrubriek.
?ie mini.
v diwen
BELGIE FRANS
|f bh
19.00 Reg. magaz. 19-luijn.
19.30 Journ. 19.55 lnfaM'ez
20.20 Filmrubriek. Aansl.:]_rn#.
dangers (Hustle), speer
Journ. en weerber.
btant
iieu\
k/et
Wis
NEDERLAND 1
NOS
13.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden
NEDERLAND2
NOS
13.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden
DUITSLAND 1
ickb
padi
O.jnoc.s
DUITSLAND 2
9.15-9.45 Klnderprogr.
10.04 Inform progr 10.J
progr. 11.35 Sport. 1J sfac
progr. 12 55 Persoverz. Ifjie
Journ. 16.15 Inform. snt7
Journ. 16.55 Sport. 1f*
progr I
jchte.
DUITSLAND 3 WDR I za
J ziel
8.00 Gymn. 8.10-11.40 ij e
sie. 17 00 Schooltelevisie. £>ez
BELGIE NED 1 fSch
jStac
14.00-16.00 en 17.00-18.Oi een
'evl5le jnani
BELGIE NED 2
10.00 Journ. 10.03 Amus.magaz
49r50 Vrouwenprogr 11.35 Sport.
12.10 Inform, progr. 12.55 Persoverz
13.00-13.10 Journ. 16.15 Journ. 16.20
Docum. 17.05 Jeugdprogr.
17.50-18.00 Journ. (Region, progr.t
WDR: 8.10-9.20 Schooltelevisie).
un
stat
17.00-18.0pl ir,
]/s d
Be et
12.00 Teletekst 14.00-1^
telvisie. (16.45-17.00 Me
Gevar. klnderprogr.
in. H
F da
HILVERSUM 1
NOS: leder heel uur nws. NCRV: 18.0
Hier en Nu magaz. 19.02 (S) De Wereld
20 00 Nws. 20.0
Gods
20 03 (S) Vierkant 21.02 (S) Op
loer 21.53 (S) Om noo.
(S) NCRV Donderdag Sport
22.02
50 (S) Poli
tiek bekeken NOS 23.02 (S) Met het oog op
irgen. KRO 0.02 (S) De Nachtspiegel
21 15 Cultuur Perspec^
Poster 20.02 Soul Show.
HILVERSUM 2
AVRO: 18.00 Nws. 18.10 AVRO's Radio-
journ. P.P.: 18.20 Uitz. van de RPF. IKON:
18.30 Kleur AVRO AVRO-Academie. 19.20
Richting. 19.30 (S) Operette rendez-vous.
23.02 Licht LP-m
HILVERSUM 4
Cht da9 tussen de mensen. 13.06
Echo. 13.16 (S) Kruis of mi
14.02 (S) The Complet. 16.02 (S) Op de
reep. 17.53 Marktberichten i.s.m. K.N.B 1
17.55 Meded.
Belgie. 14.30 Nws. 15.32 I-
de dag 16 30 Nws 16 32 1
zijn. 17.00 Journalistenforu
VOO: 17.36 Info-magaz.
9 15 Werkbank 9.25 Wa-
terst. VPRO: 9.30 Nws. 9.32 Ex
pres VPRO 10.30 Nws 10.32 Democriet
AVRO 11.05 Schoolradio 11.20 Switch on
TROS: 11.30 Nws. 11.32 Week in - week uit
12.20 Agraria NOS 12.26 Meded voor
land- en tuinbouw. 12.30 Nws TROS: 12.36
Aklua 13 00 Nws. 13.11 Inkijk in Inbar
NOS: 13.30 Nws. 13.32 Meer over minder
14.30 Nws. TELEAC 14.32 In het zieken
huis. herh. les 8. NOS: 15.02 Spiegel van
jRC
Het moest er ooit van komen, niet heb gezien, kar
dat „Jan Rap en z'n maat" na beoordelen of de be»Q'
een succesvolle loopbaan op -1
het toneel ook voor televisie
geschikt zou worden gemaakt.
Dat is het lot van goedlopende
stukken. Des te meer omdat
direct voor dat medium ge
maakte produkties hier niet
dik gezaaid zijn. Al komt daar
de laatste tijd wel enige verbe-
slechter of beter ha
deed. Intussen was d|
tv-première. Die is V
op de Vlaamse televislBUF
geweest. De vertoltyr k<
gisteravond bleek ove var
goed te voldoen, datid
goed meteen voor da de i
schreven had kunnenlron^
kijkraam is zo veel toordt
er moet dus uit anddting
rahoeken worden )ne
Dat verhoogde de iivonc
De ellende van een en
huis kwam dichterbijr
ADVERTENTIE
tering in. Het merkwaardigde
aan de bewerking van en door
Yvonne Keuls is dat ze op te
levisie een andere bezetting
heeft dan voor het oorspron
kelijk naar het boek gemaakte
toneelstuk. Daar ik dat laatste richtte zicht op iedelr»,
afzonderlijk. En d f.
zoals ook met Opnaimer
val was hoe sterk telvjy
zijn in het overbreanna
boodschappen en sigrL
de gekwelde medemtL ee
Kenmerk besteedde Ln
uitzending aan de vrtLj^,
ging. Men zag vro|
steeds zelfbewuster IBer>
deel in nemen, en hfre'n
neraal Van Meyenh de
Schillebeeckx met rei sta
lijk zachtzinneger mi) en
nadering en een tha woi
interpretatie van de »s v«
ontwapening. Ontai
HERMAN HOP nc
t iet!
*£leutc
i
