Afghaans
verzet staat
aan
rand
van Kaboel
3
Ik zeg, die leningen wil ik
wel eens even
vergelijken!
inig begrip
leiders VS
>r Europees
desstreven
Ook in VS groeit protest
tegen kernbewapening
LAND
LEIDSE COURAN i
ZATERDAG 14 NOVEMBER 1981 PAGINA 9
j De dag van de
f Aties (24 oktober)
in Kaboel ge-
VTJ tuinfeest achter
KÉÉt de meeste advi-
l VN gehuisvest
elen stonden in
een binnenplaats
eenvolgens een
ipaar een uitvoe-
e Indiase dames
d ran kronkels en
l^en en vrolijk
met gevederde
bloemde rokken
9 *Jr rondjes draai-
fde applaus voor
p "e amateurs werd
8 overstemd door
.'an een heel wat
188 )e voorstelling in
88nkische Mi-24 ge-
P ters in camoufla-
J^8 Jmden onophou-
Pjtuin heen. In de
18t21nk het doffe ge-
nie|ketten en zware
^4 in het Kargha-
toeschouwers
'awaa' vandaan
geen vijftien
.Jstand van het
er'®bestookten Rus-
am jn helicopters uit-
1 v0n de opstandelin-
!nkïïpJes ^ssen Ka-
^"nman, een oude
r'. ^6 hadden werd
^Jjgoudglinsterende
>r P'jaan het oog ont-
ac Jals de rookplui-
menfclken na de aan-
n van de schade
lalde6
zijr
Ifditdichterbij
UJn A:m „ornimD
f [ev
het team van
Naties, in totaal
'rP man die alle-
Tokken bij land-
projecten, is de
r de oorlog flink
Sinds de Russi-
Itie hebben door
Opgelegde veilig-
felen het hen on-
iaakt om buiten
lizen, terwijl dat
i als ze toezicht
gevoj 0p 0f een begin
vfc met de projec-
I
ten die hun zijn ;oevertrouwd.
Regeringsfunctionarissen ge
ven openlijk toe dat de land
hervormingen rog slechts in
een kwart van 'j lands distric
ten worden uitfpvoerd en dat
bijna de helft vai alle scholen
gesloten zijn. Haar ondanks
deze onplezierig» feiten deden
hoge woordvoeiders van het
regime alsof hur neus bloedde.
„Explosies?", za de minister
van buitenlandie zaken sjah
Mohammed Dost, terwijl hij
een goed geoefende wenk
brauw optrok toen ik hem
vertelde dat ik zwaar artille
rievuur had gehoord. „Ah, na
tuurlijk het weiken met dyna
miet", zei hij «pgelucht toen
hij besefte wat mij om de tuin
had geleid. „Het gebeurt bijna
elke dag, soms telfs twee keer
per dag. Met dynamiet worden
stenen losgemiakt voor de
bouw, ziet u. Fet wordt altijd
op radio en televisie aange
kondigd".
De Russen in Afghanistan zijn
veel openhartiger. Vasily So-
vronchuk is de hoogste Russi
sche adviseur cp het Afghaan
se ministerie vin buitenlandse
zaken en wordt in het Westen
nogal eens „de Russische pro
consul in Kaboel" genoemd,
een titel die hi, lachend van de
hand wijst. Hj geeft zijn me
ningen met veel stelligheid ten
beste. Hoewe.' hij zich in het
algemeen op.imistisch uitliet,
zei hij dat de „terroristische
activiteiten toenamen". Hij
verklaarde At er „slechts en
kele tiendui:enden contra-re-
volutionairei waren" waar
door je eerder de indruk kreeg
dat het venet heel groot was
in plaats vai te verwaarlozen.
Geruchtei
Vaststellen hoe de werkelijke
situatie is, is bijna onmogelijk.
In Kaboel wemelt het van de
geruchten dat er oorlog woedt.
De werke'ijke gevechten vol
trekken zich gewoonlijk bui
ten het jezichtsveld van de
hoofdstad In het algemeen
geldt dat meestal meer hoort
dan ziet: de gedempte echo
van artilkrie in de grijs-bruine
heuvels cm de stad, of berich
ten uit ce tweede hand over
hinderlagen en schermutselin
gen. In ce afgelopen maanden
hebben buitenlandse journalis
ten afgezien van Kaboel
slechts twee andere steden
Sinds de Russische invasie van Afghanistan
twee jaar geleden zijn westerse journalisten
zoveel mogelijk uit het land geweerd als on
gewenste pottekijkers. De islamitische verzet
strijders bleken immers veel meer tegenstand
te bieden dan werd verwacht. Volgens som
mige berichten zouden de Russen zelfs alleen
maar enkele grote steden in handen hebben
en zou de rest van het land nog steeds worden
beheerst door de Afghaanse verzetsstrijders.
Guardian-correspondent Jonathan Steele was
de eerste journalist in een jaar die toestem
ming kreeg voor een bezoek. Hieronder volgt
een verslag van zijn bevindingen.
mogen bezoeken, Jalalabad en
Mazar-i-Sharif. Het reizen ge
schiedt altijd per vliegtuig.
Niet-communistische diploma
ten zetten nooit een voet bui
ten Kaboel met uitzondering
van de Indiase en Pakistaanse Welvaart
consuls in Jalalabad en Kan
dahar die de ontwikkelingen
die zich daar voltrekken kun
nen registreren. De Afghaanse
autoriteiten weigeren gedetail
leerde vragen over de oorlog
te beantwoorden.
In de Afghaanse hoofdstad Kaboel gaat op het eerste
gezicht alles weer zijn gewone gang, maar de Russische
militaire bedrijvigheid rond de stad gaat onverminderd
voort.
Kaboel zelf is een oase van be
trekkelijke rust. De economie
functioneert normaal. Niets
wijst erop dat de stad bezet is.
De honderden kleine vlees
stalletjes op straat hebben zo
veel lamsvlees van het platte
land als ze nodig hebben, ken
nelijk met toestemming van de
opstandelingen. Appelgrana
ten, watermeloenen en drui
ven zijn volop voor handen.
De bazaar is net een wereldse
grot van Alladin met een ver
scheidenheid aan geïmporteer
de produkten die iedere Rus of
Oosteuropeaan met stomheid
zou slaan: toiletartikelen en
scheermesjes uit Engeland, si
garetten uit de Verenigde Sta
ten, blikjes bier uit West-
Duitsland, tandpasta uit China
en transistorradio's uit Japan.
Er is geen zwarte markt voor
de nationale munt, de Afgha
ni, die onderling tegen even-
zeel vreemde valuta wordt ge
wisseld als op de bank. „De
wisselkoers is gebaseerd op de
opiumsmokkel via Baluchis
tan. Drugs zijn een internatio
nale munteenheid", verklaar
de een cynische Europeaan.
Troepen
De Russen hebben minstens
vier barakken binnen en bui
ten de stad, maar de troepen
vertonen zich maar zelden op
straat. Soms rijden vrachtwa
gens vol soldaten met vormlo
ze khakikleurige hoeden op
door de stad. De militairen en
veiligheidsagenten die de pa
trouilles uitvoeren, zijn meest
al Afghanen. Tot de tanden
bewapende Afghanen beman
nen de wachtposten en wape
nopslagplaatsen in de geelbrui
ne heuvels die de verschillen
de districten van Kaboel van
elkaar scheiden. Bij patrouilles
te voet, wacht lopen of een
handgeméen geven de Russen
er de voorkeur aan toe te kij
ken en alleen bij te springen
als dat echt nodig is.
Een gebeurtenis die vorige
maand in Kandahar is voorge
vallen, lijkt kenmerkend. De
rebellen opereerden openlijk
in de bazaar, dwongen winke
liers hun winkel te sluiten en
schoten op regeringsgebouwen
en loslopende soldaten. Zes da
gen lieten de Russen deze situ
atie voortduren, toen stuurden
ze er Afghaanse troepen op af
ondersteund door Russische
tanks en helicopters. De op
standelingen trokken zich te
rug, maar vele huizen en een
moskee waren zwaar bescha
digd.
Totale controle in de lucht is
de voornaamste troefkaart die
de Russen in handen hebben,
hoewel er berichten beginnen
binnen te komen dat de rebel
len beslag hebben weten te
leggen op enkele SAM-7 anti-
luchtdoelraketten. Bijna elke
ochtend is het in de lucht bo
ven Kaboel een drukte en her
rie van belang als de Mi-24
vliegtuigen en de Mi-8 ge
vechtsvliegtuigen opstijgen en
verdwijnen in zuidelijk of
westelijke richting. Een van
hun taken is om de voornaam
ste wegen af te speuren naar
wegversperringen van de re
bellen of concentraties van
mensen in de bergen. Want
hoewel alle konvooien van de
Russen worden voorafgegaan
door mijnenvegers, reageren
hun elektronische detectors
vaak niet op de plastic mijnen
waar de rebellen ook wel ge
bruik van maken.
Afgezien van enkele grote
Russische offensieven zoals de
recente mislukte poging om de
Panjshir-vallei ten noorden
van Kaboel te heroveren, wor
den de Russische tanks minder
als tactisch wapen gebruikt
dan als vérreikende artillerie.
Als vermoed wordt dat zich
ergens rebellen ophouden in
de dorpjes vlakbij de grote ste
den, dan worden ze bestookt
met granaatvuur met als ge
volg grote schade aan eigen
dommen, terwijl het aantal
slachtoffers onder rebellen en
dorpelingen waarschijnlijk
meestal klein is.
Dichtbij Kaboel
Ondanks de zware bombarde
menten zijn de opstandelingen
nooit dichter bij Kaboel ge
weest dan nu. Niemand kan
met zekerheid zeggen wat
daarvan de politieke betekenis
is. Kunnen de rebellen deze
positie tijdens de komende
winter handhaven De
sneeuwlijn is al gedaald tot de
bergen vlak om Kaboel heen.
Als de zware sneeuwval eind
deze maand inzet, wat zullen
de rebellen dan doen? Velen
zullen waarschijnlijk de stad
insluipen en hun toevlucht ne
men in de vele veilige huizen
waaruit ze opereren.
Wat daar de politieke gevol
gen van zijn is evenmin zeker.
Als de militaire balans in Af
ghanistan al niet valt vast te
stellen, de verschillende poli
tieke stromingen onder de be
volking zijn een mysterie waar
niemand in de Russische am
bassade, de Afghaanse rege
ring, de diplomatieke gemeen
schap of gewone mensen een
zinnig woord over kan zeggen.
„Net als elke andere stad is
Kaboel een mengeling van
straten en mensen" zei een
Europese inwoner. ,,Het enige
dat je met zekerheid kunt zeg
gen is dat het regime de stra
ten beheerst".
JONATHAN STEELE/THE
GUARDIAN
1
h?n r°N - „De
„lle„ met de West-
(én tondgenoten is
ooit". Dit ver-
16 president Rea-
De eek tijdens een
he' Intie. De pers-
vverd geken-
e" een duidelijke
Irritatie bij de
eer' journalisten en
ontspan
nende president,
,euw)blemen tussen
wijk ja en de VS
de Voor zover er
1600 |en zouden be-
'r,,0l!et Reagan we-
ven h deze voorna-
'oorzaakt door
)ordelijke jour-
een spannend
vin-
landsbelang.
echt niet weten,
ningen tussen de
aten en West-Eu-
Jnam-hoogte" zijn
'J^jHoewel hij nooit
gegeven van een
nis van de inter-
•litiek, mag men
tmen dat hij zich
«wust is van de
eerstand in West-
BD 1 zijn buitenlandse
aesef zou voor de
gan alleen al een
i 7nJt zijn niet telkens
1 'P het Europese
x>gsfen.
_grar
Srn2 heeft niet «Heen
70-(Teu 86,1 ^"tische
tianu h°ncJgenoot, ook
te) wordt zijn beleid
ïrcn'.aan8evallen. Hij
'ngrijpende pro-
Een van de uitingen van anti-atoom protest in de Verenigde Staten: een demonstratie
tegen de ingebruikname van de eerste Trident-onderzeeër eerder deze week. De on
derzeeërs, die vele honderden miljoenen gulden per stuk kosten, kunnen vierentwintig
atoomraketten voor de lange afstand vervoeren en afvuren.
gramma van enorme bezuini
gingen en een gigantische wa-
penopbouw in de eerste plaats
aan de Amerikanen zelf te
verkopen. En daarvoor moet
het vermeende gevaar van een
„communistische dreiging" zo
krachtig mogelijk te worden
afgeschilderd.
Verbeten stemming
Afgezien van het feit, dat
Amerikanen altijd al een wat
overspannen zienswijze op
dreigingen van de linkerzijde
hebben gehad, valt de wape-
nopbouw ook om andere rede
nen. in een vruchtbare voe
dingsbodem. Na al hevig in
verlegenheid te zijn gebracht
via Cuba en Vietnam, hebben
de meer recente anti-Ameri
kaanse uitingen rond Iran, Li
bië en El Salvador een nogal
verbeten stemming teweegge
bracht in de geest van „we la
ten niet meer met ons sollen".
Een militair superieur Ameri
ka zal niet alleen de commu
nistische expansie tot staan
brengen, maar ook heerschap
pen als Khadaffy en Kho-
meiny mores leren. Dat ge
brek aan visie en begrip een
bijdrage leveren aan de irrita
ties staat wel vast, maar een
deel wordt ook doelbewust op
de koop toegenomen terwille
van de binnenlandse politiek.
Misverstanden
Dat neemt niet weg, dat het
begrip over en weer grote
manco's vertoont. Het Ameri
kaanse verwijt bijvoorbeeld,
dat wij in West-Europa voort
durend de vuist opheffen te
gen de Verenigde Staten en de
Sovjet-Unie vrijwel ongemoeid
laten, is niet geheel onbegrij
pelijk. „Er bestaan ongelooflijk
veel misverstanden", aldus Ab
Schligting, directeur Voorlich
ting van het ministerie van
Defensie in Den Haag, die on
langs onder auspiciën van de
Euro-groep van de NAVO een
voorlichtingsreis door de Ver
enigde Staten maakte. Schlig
ting deed dat samen met een
Westduitse ambtenaar van het
ministerie van buitenlandse
zaken en een Belgische kolo
nel. Dat de huidige irritaties
wel hevig, maar niet nieuw
zijn, blijkt wel uit het feit dat
dergelijke NAVO-groepen al
zo'n zes jaar jaarlijks voor
lichtend door de Verenigde
Staten trekken en bij voortdu
ring muren van onbegrip te
genkomen. Schligting en zijn
twee collega's bezochten dit
maal voor het eerst de west
kust, waar ook al dpor de veel
grotere afstand tot Europa, zo
mogelijk nog diepere misver
standen bleken te leven.
Het onbegrip, zo constateerde
Schligting, bleek overal aan
wezig, van hoog tot laag. In
Los Angeles werden discussies
gevoerd met stafleden van de
Rand-Corporation (vooral op
militaire ontwikkelingen ge
richte „denktank"), de Los
Angeles Times en de universi
teit van Los Angeles, in San
Francisco onder meer met le
den van het Hoover-Instituut
(verbonden aan de Stanford-
universiteit), een groep inter
nationaal georiënteerde „nota
belen" en vertegenwoordigers
van de plaatselijke media.
Succes
„Wij zijn steeds begonnen met
de Westeuropese defensie-in
spanning meer feitelijk toe te
lichten. We hebben benadrukt
dat de Europese defensie ge
richt is op dat gebied zelf en
dat Amerika zijn militaire in
teresse over de hele wereld
uitstrekt. We hebben uitge
legd, dat wij in Europa ons ook
zeer wel bewust zijn van de
communistische dreiging,
maar dat wij soms tot andere
conclusies komen en andere
wegen menen te moeten be
wandelen", aldus Schichting.
De NAVO-delegatie had voor
al veel succes met citaten uit
een rapport van de Ameri
kaanse Defensie-minister
Weinberger, een al uit maart
daterend weinig gepubliceerd
rapport, dat vrijwel niemand
bleek te kennen. In dat rap
port komt Weinberger tot de
conclusie, dat de Europese
NAVO-partners een eerlijk
deel van de totale defensie-in
spanningen voor hun rekening
nemen. In de periode 1971-
1979 ging de defensie-inspan
ning van de Europese Navo-
landen met 2 procent per jaar
reeël omhoog. In diezelfde pe
riode ging de Amerikaanse in
spanning met hetzelfde per
centage omlaag, overigens
mede door beëindiging van de
oorlog in Vietnam. In 1971 be
droeg de Europese defensie-in
spanningen ongeveer eender
de van de Amerikaanse, in
1979 was dat opgelopen tot 70
procent. Op dit moment levert
Europa voor de Europese ver
dediging 90 procent van de
manschappen, 75 procent van
de luchtstrijdkrachten en 75
procent van de tanks. De Eu
ropese Navo-landen hebben 3
miljoen manschappen op de
been (Amerika 2 miljoen). Met
inzet van reserves kunnen dat
er snel 6 miljoen worden
(Amerika 3 miljoen) en met
inzet van alle civiele mede
werkers 8 miljoen (Amerika 4
miljoen). „Daarbij moet je, niet
uit het oog verliezen, dat wij
vooral door de dienstplicht
veel meer kunnen doen met
minder geld", aldus Schligting.
„Ons gehoor gaf vaak ruiter
lijk toe die feiten niet te ken
nen. We dachten, dat de Vere
nigde Staten Europa verdedig
de, werd er soms gezegd".
Problemen
„Daarnaast hebben we natuur
lijk gewezen op de problemen,
die we hebben door onze veel
grotere dichtheid van bevol
king. Amerika heeft 90 men
sen per vierkante mijl, wij in
Nederland bijvoorbeeld 700.
En niet in de laatste plaats
hebben wij het belang onder
streept van de ontwikkelings
hulp, die toch vrij algemeen
wordt gezien als een belangrij
ke bijdrage aan de internatio
nale veiligheid. Nogal wat Eu
ropese landen zitten rond de
VN-norm van 0,7 procent van
het Bruto Nationaal Produkt,
wij in Nederland zitten zelf op
0,9. Het Amerikaanse percen
tage ligt op 0,2 procent", aldus
Schligting. „Dat heeft niets
van doen met anti-Amerika
nisme, pacifisme of neutralis
me".
„In Europa is een veel grotere
groep mensen over de huidige
problemen na gaan denken.
We zijn veel meer bevreesd
dan anti", meent Schligting.
„De mensen vertellen, dat je
hun veiligheid alleen maar
kan garanderen met de drei
ging van een totale vernieting,
dat is nauwelijks nog te verko
pen. Voor ons is die dreiging
veel dichterbij, alleen het IJze
ren Gordijn. En hoe meer we
vertellen over de noodzaak
van nucleaire bewapening,
hoe banger de mensen wor
den, je moet het niet overtrek
ken, dat werkt contra-produk-
tief. We hebben ze verteld, dat
we in Europa nog steeds veel
vertrouwen hebben in onze
Amerikaanse vrienden, maar
dat Europa niet is mee te krij
gen voor steeds meer. We wil
len uit de cirkel van de wa
penwedloop komen".
Volgens Schligting was er in
alle gespreksgroepen een zeer
positieve respons. „Van beide
zijden werd geconcludeerd, dat
er veel meer informatie nodig
is", aldus Schligting. Op de
Stanford-Universiteit, een bol
werk van conservatief den
ken, was men zelfs zo enthou
siast, dat men volgend jaar een
symposium aan het onderwerp
wil wijden. Schligting: „De
trip heeft mij geleerd, dat we
geen middel onbenut moeten
laten voor verdere discussie".
DICK TOET
(Van onze correspondent
in Washington)
WASHINGTON Het
heeft nog niet geleid tot
massale demonstraties als
in Europa, maar na zo'n
tien jaar van bijna com
plete stilte begint ook in
de Verenigde Staten de
„ban-de-bom-beweging"
weer van de grond te ko
men. Onder leiding van
een kleine, maar zeer ac
tieve groep van voorna
melijk doctoren en weten
schappers lijkt vooral op
de universiteiten de anti-
kernwapenbeweging
krachtig veld te winnen.
Maar niet allen op de universi
teiten, ook op plaatselijk ni
veau, groeit het anti-nucleaire
verzet. Zo kwam de afgelopen
week in Californië een actie
op gang om tegelijk met de
verkiezing van een nieuwe
gouverneur in 1982 een uit
spraak van de kiezers te vra
gen over een stop op de verde
re produktie van kernwapens,
zowel in de Verenigde Staten
als in de Sovjetunie.
Het belangrijkste doel van de
nieuwe actiegroepen is de
mensen meer bewust te ma
ken van de atoomdreiging.
Volgens een recente opiniepei
ling is 47 procent van de Ame
rikanen zeer bezorgd over de
mogelijkheid van een atoom
oorlog, maar willen ze er lie
ver niet over nadenken. „Wij
willen een atmosfeer kweken,
waarin ze er wel over na wil
len denken", aldus UCS-voor-
zitter Henry Kendall. De nieu
we activisten willen dan ook
vooralsnog massale straatacties
vermijden. „We zijn niet anti
militair, niet anti-regering, we
zijn niet voor eenzijdige ont
wapening", aldus Kendall.
„Wat we willen is rustig een
brede basis opbouwen, totdat
die sterk genoeg is om invloed
in Washington te krijgen".
Maar, zo erkenden nogal wat
actievoerders, het kan wel
eens heel moeilijk worden de
gemoederen bedaard te hou
den.
Voortdurende alarmerende
uitlatingen en maatregelen in
Washington vergroten het on
geduld aanmerkelijk. Zo heeft
de doctorenorganisatie PSR
inmiddels krachtig stelling ge
nomen tegen pogingen van het
ministerie van defensie (Pen
tagon) ziekenhuizen te bewe
gen tot medewerking aan een
noodprogramma voor militaire
slachtoffers in geval van oor
log. Het Pentagon wil 50.000
bedden beschikbaar hebben,
waar militairen vanuit een on
bekend slagveld naar toe ge
bracht kunnen worden. Vol
gens de PSR is het Pentagon
bezig met voorbereidingen
voor een oorlog op vreemd
grondgebied, waarin taktische
atoomwapens gebruikt wor
den. De aartsbisschop van San
Francisco, John Quinn, heeft
inmiddels een oproep gedaan
aan katholieke ziekenhuizen
niet mee te werken aan het
Pentagon-plan, wat aldus de
bisschop, „het idee van een be
perkte atoomoorlog denkbaar
maakt". De Amerikaanse me
dia, die enorme aandacht be
steden aan de anti-nucleaire
acties in West-Europa, zijn de
laatste weken meer aandacht
gaan besteden aan de opko
mende „Ban-de-bom-bewe
ging" in eigen land. Of, zoals
de Washington Post onlangs
constateerde: „The Ban-the-
bombers-are-back-in-busin-
ess".
DICK TOET
ADVERTENTIE
Meneer, zeiden wij bij ons op de
bank, u hebt groot gelijk.
Hoe hoog is de rente?
Hoeveel gaat u per maand
betalen en voor hoe lang?
Mogen wij u dat eens
even voorrekenen?
Dan weet precies
waar u aan toe bent!
Oók goed om geld te lenen.
