1
1 Wijnen uit
Australië:
robuuste
pioniers
„Proalcool",
alcoholisch
recept voor
Braziliaanse
energieproblemen
Brazilië is een land met twee gezichten. Arm en rijk leven hier in eikaars
achtertuin: op een steenworp afstand van de meest puissante rijkdom kun je
schrijnende armoe aantreffen. Geavanceerde industrieën worden opgetrok
ken naast uiterst primitieve handwerkbedrijfjes. Het op één na grootste le
ger van het westelijk halfrond waakt over grenzen die nauwelijks bedreigd
worden. Een economische groei van acht procent ging vorig jaar gepaard
met een inflatie van ruim 110 procent.
.Proalcool", het alcoholproject van de Braziliaanse regering, vormt een dui
delijke demonstratie van deze tweestrijdigheid. Volgens de witte boorden In
de hoofdstad Brasilia is „Proalcool" een enorm succes en een duidelijk be
wijs van de Braziliaanse veerkracht. Landarbeiders hebben daar een andere
visie op: „In ons land zijn koeien belangrijker dan boeren en het vullen van
de buiken van de auto's gaat voor het vullen van de buiken van de mensen".
AUTOBORREL VERSTERKT
HONGERGEVOEL
VAN ARM VOLKSDEEL
boeren hun „oude" baan
voor minder lonend en minj
werk, maakt deze ontwikkd*
lijk eerlijk te berekenen wai|
werkgelegenheids-effect val
programma is. De overheid!
het aantal nieuw gecreëerd!
komt dan tot de slotsom d:
jaarlijks 250.000 mensen ai
De raming van 400.000 bant
tra vanaf 1985, wordt overig
bieus als vóór die tijd een i
uitgevonden voor het oogst
riet. Dat gebeurt nu nog mf
Voedsel
Het ILO, de internationale i
nlsatie, produceerde onlang
waarin er op gewezen word!
de wereld weliswaar veel
ontstaan, maar er tegelijke
verloren gaan. Als voorbe|
ILO Brazilië „Waar tussen p.
meer dan 200 fabrieken voer
de kop gingen omdat ze (ƒ9'
van grote ondernemingen ipc
konden. „Bovendien worderjf
Ie beroepen vernietigd er^Q
grote afhankelijkheid van orL
werk". Het saldo van gecrrL
banen die verloren gaan hr^
positief te zijn, aldus het ll_M
Tenslotte heeft het alcoholp n
wordt algemeen aangenom
op de voedselprijzen. Suikeia|
goed gedijen op zeer vruchL.
Bijgevolg gaat de voorspoer
de „energiefarm" nogal ej®r
van de verbouw van voëtn
Een wrang gegeven voor htE
deel van Brazilië dat niet f|
ooit auto te kunnen rijdeL'
dwatch Institute in Was!
schuwde ai in maart 1980: ,be
het toneel worden van eenre
rentiestrijd tussen de welvajf
heid van 315 miljoen autobl^
arme segment van het met
genoeg te eten te krijgen
blijven. De beslissing om ofui
energieleverende landbouw j|
zeker de voedselprijzen op<| y
ondervoeding van de armerye
De Braziliaanse beleidsmakfn
er vooralsnog op dat op d
termijn iedereen van het alt j
ma kan profiteren. En wat «n|
duktie aangaat meldt het fLj
raat van het ministerie vai2i
handel droog: „Brazilië is^
om de alcoholproduktie opQr
10,7 miljard liter per jaar
dat de totale voedselprodi
wordt".
Dk
prijsgegeven aan de confte
ziet er nog grote mogelijkhe
Nederland en Duitsland, geljj
geschetste omstandighec^g
wordt ongeveer 28 miljoen
Australische wijnbouw geïr
de stroom zal wel blijven aèei
ters gemeten bedraagt de£
gen de 500 miljoen liter, er
ie
Wijnjaren ge
Niet alle Europese wiJnboiL
aan de andere kant van E'
kracht. Zo kent men nau
noogsten van een zeer bep la
grote verschillen in „wijnjarj?'
vintage duidt alleen maar ar"
de druiven werden geplukt
wanneer er wijn van gema öl
ons een voorlichtingsboekji n
Er is enige fantasie voor ncei
tuatie in beide werelddelenra
De meeste wijnbouwgebied
lië liggen in het zuiden. On
kilometer ten westen van di
ken ook arbeiders, in de w
Swan Valley en Margaret |i
van Perth. Een veel groter"
dan tussen wijngebieden in
ten kan worden.
Zestig procent van het druil a
bruikt voor tafelwijnen, van
men sherry, port en musk I
slotte nog mousserende v J
champagne.
Landgenoot Pieter van Gen
gee ten noorden van Sydne
niveau, zodat wat koeler it
Mudgee Shiraz een stevig M
Ook over zijn witte Chari
zeer tevreden. Met een ki
breedte uitgolvende smaak
afdronk, heeft deze wijn al
in verrukking gebracht.
'ijn ai j
j
„De geur is typisch voor Australiërs de
lage temperatuur van de gisting (9 graden
C.) geeft deze druif in de neus meer groe
nig bouquet, meer jeugd, hetgeen voor
ons soms onwennig is. De smaak Is ook
zeer fruitig, erg vineus met frisse zuren,
die evenwel niet agressief overkomen
(1980 Rhine Riesling, special label
„Pope").
Waar de Australische wijngaardeniers ook
heen willen met bovenstaand proza, het
bewijst dat zij in de barokke omschrijving
van hun produkt niet achterblijven bij hun
collega's uit Frankrijk en Duitsland. Zij ho
pen er niet mee aan dovemansoren te
spreken. Hoewel de halve aardbol zo'n
17000 kilometer ons scheidt van het
gebied waar hun druiven rijpen, gaan zij
pogingen doen om met hun Chardonnay,
Cabernet, St. Henry Claret, enzovoort, het
marktaandeel in ons land te vergroten.
Wijnen uit Australië? Wie het niet gelooft
kan ter plaatse getuige zijn van de drui
venpluk, zij het op een wat bijzonder tijd
stip namelijk zo ongeveer half februari tot
eind april-1982 als daar de bladeren be
ginnen te vallen. Ter gelegenheid van een
krachtig Introductie-offensief worden veer
tiendaagse wijnreizen naar Australië geor
ganiseerd, een arrangement vol luxe en
comfort, dat dan ook 7500,- per per
soon moet kosten.
Landgenoot
Een van de aardigste onderdelen uit dit
programma Is het bezoek aan Pieter van
Gent, een landgenoot die „De Windmolen
Winery" in Mudgee tot bloei heeft ge
bracht. In zijn rustieke proeflokaal staan
100 jaar oude banken uit een klooster,
waarop vroeger nonnen hun zieleroerselen
overpeinsden. Welgevulde vaten van Ame
rikaans eiken met een inhoud van 5000 en
10.000 liter bevatten onder meer een pri
ma Sauternes, de Angelie White.
Goedkoper is het, om thuis te blijven en
daar Australische wijnen zoals de 1979
Cabernet Sauvigoon, „smaak stevig en
vullend, diep en statig tegelijk" (prijs per
fles slechts 9.75) van de slijter te betrek
ken. Zij worden omschreven als „éen vol
wassen alternatief", nu de klassewijnen
van grote chateaux in Frankrijk voor velen
te duur zijn geworden.
De Nederlandse wijndrinker schuwt het
experiment niet. Dit blijkt uit de sterk toe
genomen vraag naar de Spaanse Rioja's
en wijnen uit Californië, waar men vroeger
niet aan wilde. De Australische wijnen die
nu door „Gastrovino,, (een groep van 50
samenwerkende wijnkoperijen) op de
markt zijn gebracht, worden gul en ex
tractrijk genoemd. Ze zijn bij de eerste
kennismaking soms wat „hard" van
smaak, aldus onze Indruk bij een proeve-
rij. In een veel warmer en droger klimaat
dan het Europese rijpen vruchten met een
hoger percentage druivesuiker en een laag
zuurgehalte.
De meeste Australische wijnen vertegen
woordigen daarom opvallend robuust, met
een vleugje ruigheid misschien, het land
van woestijnen en pioniers. Ze zijn „gecor-
seerd" zeggen de kenners. Met een proef
loopt men weinig financiële risico's. De
prijs per fles varieert van 8,45 tot 65,--
voor de rode wijnen, maar laastgenoemd
bedrag geeft dan ook recht op een Gran
ge Hermitage 1975 van het beroemde huis
Penfold-Hyland, dat de beste en de mees
te wijnen produceert.
Prestaties
Er worden, voor een continent dat velen
bevolkt achten met verstokte bierdrinkers,
dus opmerkelijke prestaties geleverd in de
wijnbouw. In de witte sector zijn hier uit
stekende Rieslings verkrijgbaar, nazaten
van de echte Rijndruiven die 's nachts
Een afgelegen boerderij met windmolens, een vertrouwd beeld in het onafzienbare
Australië. Dat hier ook veel wijnboeren wonen, samen goed voor een jaarlijkse pro-
duktie van tegen de 500 miljoen liter, is minder bekend.
worden geoogst. De wljnstokkken zijn In
Australië niet van vandaag of gisteren. De
eerste officier die in 1788 strafgevangenen
aan land bracht, had al een paar druives-
tekken uit Rio de Janeiro in zijn bagage.
Om de wijnbouw te stimuleren werden la
ter twee Franse krijgsgevangenen naar
Sydney gestuurd, maar hun bekwaamheid
in het drinken van wijn overtrof verre hun
andere kennis op dit terrein.
Tweehonderd Jaar geschiedenis Is vooraf
gegaan aan deze nieuwe introductie van
Australische wijnen in ons land (met als at
tentie voor nieuwe klanten een originele
boemerang!) Als de Inwoners zelf hun por
tie van de oogst hebben opgeëist blijft er
jaarlijks zo'n 6 miljoen liter over voor de
export. Niet minder dan 70 landen drinken
wijn uit Australië, met als belangrijkste af
nemer het verrre Canada. Nog niet zo lang
geleden was Engeland verreweg de groot-
sta klant, maar toen dit land werd opgeno
men In de E.G. viel er een gat in de markt.
Dat werd door Canada opgevuld. In Pa
poea Nieuw-Gulnea, Zuidoost-Azië, de
Verenigde Staten en Japan is men zeer te
vreden over het produkt.
Europa wordt door de wijnexporteurs niet
Alcohol kost aan de pomp In Brazilië on
geveer 35 procent minder dan benzine.
Het voordeel voor de automobilist Is ech
ter veel kleiner, ongeveer vijf procent, van
wege het verschil in energie-Inhoud en de
tiogere aanschafkosten van een alcohol
auto. Die vijf procent wordt bijgepast door
de overheid, onder meer door een lagere
accijns en lagere wegenbelasting. Dit jaar
vloeide er zo totaal ruim 1,8 miljard gulden
uit de staatskas. Deze „investering" zal,
zo verwacht Carparelli, pas over een paar
Jaar zijn terugverdiend. Voorwaarde is wel
dat de .olieprijzen In die periode verder
stijgen.
Startproblemen
Begin dit jaar dreigde de klad te komen In
het alcohol-programma doordat particulie
ren plotseling hun belangstelling en ver
trouwen gingen verliezen in de brandstof.
De oorlog tussen Irak en Iran had de vraag
naar alcohol-auto's aanvankelijk hoog op
gejaagd, maar toen duidelijk werd dat de
situatie in het Midden-Oosten zich zou sta
biliseren, won de benzinemotor weer aan
populariteit. Was de aanvoer van alcohol
na een misoogst niet minstens zo onzeker
als van benzine? En: waarom had de over
heid de toevoeging van alcohol aan benzi
ne verlaagd van 20 naar 12 procent? Was
er een tekort? In de op alcohol gespeciali
seerde garages werden plotseling auto's
aangeboden met het verzoek ze weer om
te bouwen naar benzine. Dit verschijnsel
deed zich vooral In het zuiden van Brazilië
voor, waar de nachten koud kunnen zijn
en alcohol-auto's 's ochtends alleen met
een klein Ingebouwd benzinetankje mak
kelijk aan de praat te krijgen zijn.
Lourival Monaco liet onlangs in een poging
de gemoederen te kalmeren, in alle grote
dagbladen van Brazilië advertenties plaat
sen met de tekst: „You can depend on al
cohol". Voor het geval dat misverstanden
mocht geven werd daar overigens onmid
dellijk bij vermeld dat de promotiecam
pagne autobrandstof betrof.
Dank zij deze goed doordachte reclame
campagnes en omdat Iedere Braziliaan
kan uitrekenen dat hij goedkoper uit is In
een alcohol-auto, loopt nog steeds dertig
procent van alle nieuw gebouwde auto's In
Brazilië op alcohol, zo voert Monaco aan.
Doordat de automarkt echter sterk is inge
zakt, bleef de verkoop van alcohol-auto's
dit jaar in absolute getallen ver achter bij
1980.
„Vinhoto"
Een graag verzwegen keerzijde van het al
coholprogramma is verder, dat zich ernsti
ge problemen zijn gaan voordoen op het
platteland. In de grote steden, waar veruit
de meeste verbruikers van de Braziliaanse
alcohol wonen, heeft „Proalcool" alleen
In huizenhoge diatilleerkolommen wor
den de produkten van de „energiefarms"
omgezet in bruikbare brandstof.
het luchtje van de uitlaatgassen veran
derd. Maar In de landbouwgebieden wor
den de mensen geconfronteerd met een
grote belasting voor het milieu en nare so
ciale gevolgen.
Veel voorheen kraakheldere rivieren en
stroompjes zijn veranderd In onwelrieken
de open riolen, omdat bij de produktie van
één liter alcohol twaalf liter afval vrijkomt.
„Vinhoto", zo wordt dit schadelijke goedje
neusophalend genoemd. Een simpele re
kensom leert dat het alcoholprogramma in
1980 alleen al 48 miljard liter afval ople
verde. De overheid streeft ernaar de „vin
hoto" te gebruiken voor de bemesting van
het land, maar de alcoholproduktie in Bra
zilië is in particuliere handen en de produ
centen zien het nut van deze „recycling"
niet altijd in.
Landroof
Voor honderdduizenden zelfstandige boe
ren betekent het alcoholprogramma een
snelle beëindiging van hun toch al niet flo
rissante bestaan. Het opzetten van de gi
gantische „energiefarms" gaat vaak ten
koste van deze boeren die op het land
voedsel verbouwen. Ze worden uitgekocht
en als ze niet over officiële eigendomspa
pieren beschikken lopen ze het risico ver
jaagd te worden. Sommigen kunnen na
zo'n exodus terugkeren op de suikerriet-
plantages, om er als seizoenarbeider te
gen uiterst lage vergoedingen riet te snij
den. Maar velen belanden uiteindelijk In
de sloppenwijken van Sao Paulo, Rio de
Janeiro of andere grote steden.
Nog afgezien van het feit dat deze kleine
BRASILIA „Alcohol verdrijft alle zorgen,
doch slechts tot morgen". Als we de Bra
ziliaanse regering moeten geloven is dit
Nederlandse realisme absoluut niet van
toepassing op Zuid-Amerika. Alcohol kan
in de optiek van de Braziliaanse overheid
juist de grootste zorg de energiereke
ning voorgoed de wereld uit helpen. De
militaire regering beschouwt alcohol als
een doeltreffend medicijn voor de econo
mische problemen van het land. Voor
waarde is wel, dat het brouwsel geconsu
meerd wordt door auto's en niet door
mensen.
Het is bepaald indrukwekkend hoe voort
varend Brazilië sedert in 1973 de eerste
oliecrisis zich deed voelen de alcoholpro
duktie ter hand heeft genomen, al doet de
directeur van het Proalcool-project, prof.
Lourival Monaco, daar met opzet wat be
scheiden over. „Ach, je zou kunnen zeg
gen dat Brazilië in feite niet meer doet dan
terugkeren naar een oude situatie", zo re
lativeert hij. „In 1950 voorzag biomassa
(alles wat groeit en wil branden, red.) al
voor ruim vijftig procent in onze energie
behoefte. Met de industrialisatie van het
land zijn wij ons echter meer en meer
gaan verlaten op geïmporteerde olie. Wij
hopen door op grote schaal suikerriet te
verbouwen en dat vervolgens te distilleren,
het olieverbruik nu weer terug te dringen".
Zes jaar „Proalcool" heeft er inmiddels
toe geleid dat 2,5 miljoen hectare land
bouwgrond beplant is met suikerriet. De
plantages leverden vorig jaar bijna 150
miljoen ton riet, waarmee Brazilië de sui
kerproducent bij uitstek, Cuba, verre over
treft. Met de auto-industrie werden con
tracten afgesloten voor de bouw van
auto's die op pure alcohol kunnen rijden.
In 1979 zag de eerste alcohol-auto, een
Fiat, het licht; nu zijn er al ruim een half
miljoen. Bovendien is in alle benzine twaalf
procent alcohol bijgemengd.
Gunstige financieringsregelingen deden
overal in het land distilleerderijen verrijzen
en de staatsmaatschapplj Petrobraz droeg
met de hulp van enkele multinationale
olieconcerns zorg voor het opzetten van
een distributienet in het land, dat overi
gens nog groter is dan de Verenigde Sta
ten. Al met al een resultaat dat er niet om
liegt, en de toekomstplannen zijn niet min
der ambitieus. Toch zou het om verschil
lende redenen te vroeg zijn om al te en
thousiast te doen over „Proalcool".
Misleiding
Met trots meldt directeur Monaco dat de
afhankelijkheid van importolie dank zij
„Proalcool" is verminderd van 915.000 va
ten van 159 liter per dag in 1979 naar
890.000 vaten in 1980. Het doel voor 1981
is 750.000 vaten. „Een enorm succes", al
dus de bewindsman. De cijfers die hij
geeft zijn echter misleidend. De laatste ja-
De verbouw van suikerriet is in veel gebieden al de belangrijkste bron van inkom
sten. Het heeft de Braziliaanse boeren afhankelijk gemaakt van onzeker en slecht
betaald seizoenwerk.
ren zijn binnenlandse olievoorraden ge
vonden en aangeboord, die nu ai goed zijn
voor een produktie van 250.000 vaten per
dag. Deze olieproduktie heeft uiteraard
een zeer positief effect op de energieba
lans. Bovendien wordt de toename van de
vraag naar energie vrijwel geheel gedekt
door „eigen" waterkrachtcentrales.
Subsidies
Woordvoerders van de ministeries In Bra
silia beweren dat het alcoholprogramma
zichzelf terugverdient. Om te beginnen be
spaart het land buitenlandse deviezen op
zijn olie-Importen en voorts betalen acht
miljoen automobilisten de volle mep ac
cijns over hun benzine, hoewel daarin toch
twaalf procent alcohol is bijgemengd, zo
wordt geredeneerd. De accijns op de 100
procents alcohol is lager dan de accijns op
benzine, omdat alcohol een geringere
energie-Inhoud heeft. Maar ook hier kun je
op twee manieren tegen de zaak aankij
ken. Abel Carparèlli, president van Shell
Oil in Brazilië vertelt: „Zonder enorme
subsidiés was het alcoholprogramma niet
van de grond gekomen. De produktlekos-
ten van een vat alcohol van 159 liter ■her
dragen 60 dollar, die van een barrel benzi
ne circa 40 dollar. Daar komt bij dat alco
hol een veel lagere energie-inhoud heeft
dan benzine. Alcohol-auto's verbruiken
ongeveer 25 procent meer brandstof dan
benzine-auto's".
