oor
en
aats in
lbanië
3750
3STENRIJK HEEFT GEEN OPVOLGER
)OR BONDSKANSELIER KREISKY
DeMikroGidsis:
[TE
Geen verder
onderzoek
Russische
spionnen
dat kleine handige en
goedkoopste gidsje
vantland!
tUr en je bent
klaartotl januari
INLAND
LEIDSE COURANT
DINSDAG 10 NOVEMBER 1981 PAGINA 15
I
I
K
ik ha
?r hacj
gt gO0
de b,
sen m
bep4 In Albanië,
rte en verreweg
het jjsoleerde land in
ioortP verteden week
.en aJe congres gehou-
it, dis de communisti-
le opjtij. Voornaamste
;s: „Di ^it congres was
rouw)art brengen van
anneir
ikte r V1J* Jaar zonder
is niëdse hulp of
t, datbten. Partijleider
)rden[oxha, die sinds
)ekeii| scepter zwaait
3 Br| Albanese volk,
jiet congres met
■■(blik over de af-
Vijf jaar en duide-
tvijzingen over de
die dit laatste
van het Stalinis-
ichten staat.
ïuk met China, ze-
aar lang Albanië's
He bondgenoot en
Ier, werd de handel
ale Europese staten
den aan de Middel-
i schoorvoetend uit
vaar ondanks deze
ge opening naar het
ijft het Albanië van
n geïsoleerd bestaan
e onderdrukking is
bezoekers uit het
ïjgen slechts bij hoge
ng toestemming
>ezoek.
enst
wat de godsdienst
It de onderdrukking
Stelijke en islamiti-
ters hebben je ver-
anderlinge verdeeld-
chten en je armer te
maken./Kijk niet naar kerken
en moskeeën/want de gods
dienst van Albanië is het Al-
banianisme". Deze laatste re
gels uit een 19e eeuws gedicht
van Pashko Vase Shkodrani
heb ik tijdens mijn recente
rondreis als een soort leuze ho
ren weerklinken.
Al vijftien jaar gaat Albanië er
prat op 's werelds enige vol
komen atheïstische staat te
zijn. Om met Hoxha zelf te
spreken: „Het geloof is een in
strument van de burgerlijke
reactie, bedoeld om te bedrie
gen, te verdoven en de massa's
uit te buiten".
De doodsklok voor het geloof
sloeg definitief in 1967 toen de
Raad van het Volk akkoord
ging met een besluit dat vrije
godsdienstoefening verbood.
Er werden plaatselijke recht
banken opgericht die de ker
ken veroordeelden als „spin-
newebben". Geestelijken wer
den "gehoond en uitgejouwd als
„parasieten, uitbuiters en be
driegers". Om de godsdienstige
plechtigheden en kerkelijke
feestdagen te vervangen wer
den nieuwe festiviteiten geïn
troduceerd. Alle kerken en
kapellen werden gesloten, af
gebroken of ifi gebruik geno
men als bioscoop of dranklo
kaal.
Bijgeloof
Volgens Radio Tirana waren
sommige mensen zo dom in
hun „bijgeloof" te volharden.
Met hen werd op gepaste wijze
afgerekend: ze werden naar
werkkampen gestuurd voor
„heropvoeding" of simpelweg
vermoord. Vandaag de dag zie
je langs de weg van Elbasan
naar Korcha nog steeds werk
kampen waar de „bijgelovi-
Albanië Is
klein en geï
soleerd. Het
straatbeeld in
de hoofdstad
Tirana wordt
niet gedomi
neerd door
druk autover
keer. Niet zo
vreemd, want
het land heeft
een wagen
park van 150
(particuliere)
auto's; de
voertuigen
van de over
heid, het le
ger en de po
litie niet mee-
gerekend.
gen" hun levensdagen door
brengen met het uithouwen
van rotsen.
Het Albanese volk is gewend
aan overheersers. Het heeft
achtereenvolgens onder het
juk van de Romeinen, Turken,
Italianen en Duitsers geleefd.
Tijdens de vijfhonderd jaar
durende overheersing van de
Turken die het land in de
veertiende eeuw bij hun rijk
inlijfden, is de meerderheid
van de Albanezen met geweld
tot het islamitische geloof be
keerd. Toen de Turken begin
deze eeuw verdokken was Al
banië een achterlijk land waar
het merendeel van de bevol
king niet kon lezen en schrij
ven en waar vrouwen als ge
volg van de patriarchale struc
tuur stevig onder de knoet za
ten.
De partij liet het voorkomen
alsof godsdienst een hinder
paal was voor modernisering..
Godsdienst werd gepresen
teerd als de oorzaak van
's lands achterlijkheid, waarbij
niet werd nagelaten erop te
wijzen dat vele christelijke en
islamitische priesters met de
vijand hadden geheuld.
Vooral de katholieke kerk
werd zwaar onderdrukt, gro
tendeels als gevolg van haar
banden met het Vaticaan en
het „imperialistische en agres
sieve Westen". De wrede zui
veringen zorgden niet alleen
voor een slachting onder de
katholieke, maar ook onder de
orthodoxe en islamitische
geestelijken. De priesters die
weigerden hun geloof af te
zweren werden ontmaskerd
als „vijanden van het volk".
Succesvol
Het valt moeilijk vast te stel
len hoe succesvol de zuiverin
gen zijn geweest want de Al
banezen laten niet veel los en
zijn op hun hoede. Immers ie
dere Albanees die in gesprek
wordt gezien met een buiten
lander, loopt het risico gerap
porteerd en ondervraagd te
worden. Tijdens mijn bezoek
aan Albanië heb ik informeel
enkele mensen gesproken die
hun geloof nog steeds in het
geheim belijden. Maar kinde
ren die ik vroeg naar God ke
ken me onbegrijpend en vol
verbazing aan: „Enkele meis
jes die Engels studeerden, zei
den: „Als we iemand zouden
De Albanese leider Hoxha op een archieffoto uit 1976.
kennen die nog in God gelooft,
dan zouden we hem uitla
chen". „Is het werkelijk
waar", zeiden ze, „dat er in
Europa nog steeds mensen zijn
die in God geloven?"
Naar men zegt hebben sommi
ge mensen geheime kamertjes
die boordevol zitten met iko-
nen. Maar daar zelfs het slaan
van een kruis vijf maanden
dwangarbeid kan opleveren,
zijn openlijke uiting van het
geloof zeldzaam.
Desalniettemin blijven er
hardnekkige berichten circu
leren dat leken pasgeboren
baby's dopen en dat in het ge
heim bisschoppen en priesters
worden gewijd. Vast staat dat
zij die worden betrapt een
hoge prijs moeten betalen. In
1972 werd Stefan Kurti opge
pakt omdat hij een baby had
gedoopt. Hij werd doodgescho
ten, zogenaamd -omdat hij een
Britse spion was. Wat korter
geleden werd een al wat oude
re bisschop op heterdaad be
trapt toen hij de mis opdroeg
in zijn barakken. Naar men
zegt werd hij zo geslagen en
mishandeld dat hij de volgen
de/dag overleed.
Geschat wordt dat in totaal
bijna veertig duizend mensen
in werkkampen zitten, velen
vanwege hun godsdienstige
overtuigingen. Hoewel de om
standigheden in de kampen
uiterst moeilijk zijn, hebben
vele oudere geestelijken von
nissen van vijftien a zestien
jaar overleefd. Zij zullen bin
nenkort vrijkomen.
Veerkracht islam
De islam is in vele opzichten
veerkrachtiger gebleken dan
het katholicisme. Van de isla
mitische traditie, die minder
afhankelijk is van een kerke
lijke hiërarchie, zijn in het le
ven van de gewone Albanezen
vele sporen van de islam ach
tergebleven, met name op het
platteland. Ik heb mensen ge
zien die geknield op matjes za
ten te bidden met hun gezicht
naar het Oosten of op straat
liepen met in hun handen een
islamitisch gebedssnoer. Ook
ziet men hier en daar nog
vrouwen in de islamitische
sluiers.
Toen de communistische partij
aan de macht kwam, was het
land voor zeventig procent is
lamitisch als gevolg van de
Turkse pverheersing. Elemen
ten van een stride islamitische
moraal werden door de partij
overgenomen. Zowel mannen
als vrouwen moeten als maagd
het huwelijk ingaan en echt
scheiding is streng verboden.
Enver Hoxha wiens naam iro
nisch genoeg islamitische
priester betekent, werd opge
voed als een soennietische
moslim, hoewel dit niet werd
vermeld door de gids die ons
rondleidde.
Godsdienstige literatuur wordt
het land binnengesmokkeld
vanuit Joegoslavië (Kosovo),
waar meer dan een miljoen
Albanezen wonen die streven
naar aansluiting bij Albanië.
Maar zolang Hoxha aan de
macht is, blijven de officiële
deuren van Albanië herme
tisch gesloten en zal God bij de
grens moeten wachten.
GILL BROWN/THE GUAR
DIAN
Thatcher:
LONDEN De Britse pre
mier, mevrouw Margaret
Thatcher, heeft gisteren een
eis van de oppositie verworpen
van nader onderzoek naar de
Britse geheime dienst, die
wordt geconfronteerd met
nieuwe onthullingen over
Sovjet-Russische infiltratie tij
dens de tweede wereldoorlog.
De premier zei in het Lager
huis dat zij in de persberichten
niets had gelezen wat een
nieuw onderzoek zou recht
vaardigen naar „gebeurtenis
sen in het verleden die al zeer
grondig zijn nagegaan".
Niemand van degenen die in
de recente beweringen wordt
genoemd of aangeduid is nog
in openbare dienst, de meesten
zijn al lange tijd gepensioneerd
of overleden, aldus de pre
mier.
Regering VS
hanteert
opnieuw sociale
snoeimes
WASHINGTON De Ameri-
kaanse regering is van plan
nog verder te bezuinigen op de
sociale programma's. Dit heeft
de Amerikaanse minister van
financiën, Donald Regan, ver
klaard in een televisie-inter
view. Het Amerikaanse Con
gres is in de zomer al akkoord
gegaan met bezuinigingen op
sociale programma's tot een
bedrag van ruim drie miljard
dollar. Het is zeer de vraag of
het Congres met de nieuwe
plannen, tot negen miljard
dollar bezuinigen, zal instem
men. De voorzitter van de be
grotingscommissie van het
Huis van Afgevaardigden, Ja
mes Jones, verklaarde te ver
wachten dat het Congres er
weinig voor zal voelen verder
te snoeien op sociale program
ma's als niet ook het mes
wordt gezet in de defensiebe
groting. De indruk wordt
steeds sterker dat de minder
bedeelden een onevenredig
groot deel van de offers moe
ten brengen, zo zei hij. Minis
ter Regan had echter niet zo'n
hard hoofd in de haalbaarheid
van de plannen. Hij verklaar
de dat president ReaganS ver
mogen om zijn voorstellen
door het Congres te krijgen
wel eens eerder is onderschat.
De plannen van de regering
komen voort uit onvoorziene
begrotingsproblemen. Reagan
verklaarde bij zijn ambtaan
vaarding te zullen zorgen voor
een sluitende begroting in
1984. Zijn eigen economische
adviseurs zijn inmiddels echter
al tot de conclusie gekomen
dat het tekort in dat jaar zon
der verdere ingrijpende bezui
nigingen zou kunnen oplopen
tot bijna 150 miljard dollar.
Behalve enige
hg over een nieu-
ecampagne voor
lergoed die door
in als „pikant"
beschouwd maar
ministes tegen in
eer zijn gekomen
tj er grof seksisme
s er eigenlijk wei
de hand in We-
t leven kabbelt er
jk en traag voort.
Dnrust zoals in de
andere Europese
(den is hier vrij-
lekend. Een keer
ais gekraakt, maar
i gauw afgelopen,
ite staking die vi-
jitter Blecha van
trende sociaal-de-
iche partij SPO
n herinneren, is
de telefonistes van
laaide taxicentrale
hregelmatig moes-
ken. Maar verder
;r rust, mede door
jek en beproefd
Iemodel tussen
ers, werknemers
at (die zelf een
grootste werkge-
jveral elders in Euro-
ji met de handen in
zitten over de steeds
2»de problemen op de
prkt, noteert Oosten-
I trots een werkloos-
van minder dan 2
In het jargon van eco-
fctekent dit „volledige
Eenheid". Het aantal
patsen is er, dankzij
j investeringen nog
h°og geweest en de
inflatie blijft binnen de per
ken. Tenslotte kan deze inter
ne stabiliteit zich nog koeste
ren in het zonnetje van de in
ternationale waardering aan
gezien het neutrale Oostenrijk
zich heeft ontwikkeld als een
belangrijke brug tussen Oost
en West en tussen Noord en
Zuid.
Keizer Bruno
Na de beschrijving van derge
lijke paradijselijke omstandig
heden komt men er niet lan
ger omheen een naam te noe
men. Wie aan Oostenrijk
denkt, denkt aan Bruno
Kreisky. Ondanks zijn kleine
postuur is de Oostenrijkse
bondskanselier immers een
van de laatste „grand old
men" in de Europese politiek;
een persoonlijkheid zoals die
er vroeger meer waren maar
die vrijwel allemaal door tech
nocratische managers zijn af
gelost.
„Keizer Bruno" of „De Zonne
koning" zoals hij met Weens-
-monarchistische nostalgie wel
wordt genoemd, is onmisken
baar de drijvende kracht in
zijn land en de spil waarom al
les draait. Zelfs wie niet aan
persoonsverheerlijking wil
doen, kan zich onmogelijk aan
zijn dominerende aanwezig
heid onttrekken. In omgekeer
de zin werd dit duidelijk bij
het bezoek van een aantal bui
tenlandse correspondenten aan
Wenen. Het aartgekondigde en
met spanning tegemoet gezie
ne gesprek met de 70-jarige
bondskanselier moest op korte
termijn worden afgezegd om
dat Kreisky onverwacht voor
enkele dagen in het zieken
huis werd opgenomen wegens
een verwaarloosde bronchitis.
Bij alle resterende gesprekken
met vooraanstaande politici
stonden zijn afwezigheid en
De Oostenrijkse bonds
kanselier Bruno Kreisfty,
bemiddelaar tussen Pales-
tijnen en Israëli's.
zijn gezondheidstoestand zo,
centraal, dat het leek alsof hij
lijfelijk aanwezig was.
Opvolging
Nu Kreisky meer dan elf jaar
de scepter in Wenen heeft ge
zwaaid en zijn land welvaart
en aanzien heeft gegeven, is
zijn figuur nauwelijks meer
weg te denken. En net zoals in
Bonn onmiddellijk de specula-
tie-carroussel op gang kwam
over de vraag van de opvol
ging toen Helmut Schmidt on
verwacht een pacemaker
kreeg ingeplant, zo heeft elke
schommeling in de gezond
heidstoestand van de bejaarde
Oostenrijkse bondskanselier in
Wenen de vraag naar Oosten-
rijk-na-Kreisky tot gevolg.
Een duidelijk antwoord daarop
is overigens vooralsnog uitge
bleven. Slechts over een ding
zijn vriend en vijand het eens,
namelijk dat zich mijlenver
geen kandidaat aandient die
ook maar in de schaduw van
„Der Bruno" staan kan. Tot
vorig jaar lag de zaak enigszins
anders. Toen werd de jonge,
begaafde en ambitieuze minis
ter van financiën, tevens vice-
-kanselier Hannes Androsch
algemeen als Kreisky's
„kroonprins" beschouwd.
Maar deze raakte verstrikt in
een schandaal over een finan
ciële verstrengeling van eigen
en-politieke belangen wat lan
ge tijd het gesprek van de dag
in Oostenrijk was. Uiteindelijk
trad Androsch na een heftig
conflict met zijn baas af om
zijn ministerszetel in te ruilen
voor de lucratieve functie van
directeur van de Osterreichi-
sche Creditanstalt. Exit kroon
prins.
Bij afwezigheid van een nieu
we zou het wel eens kunnen
gebeuren dat Oostenrijk
zoals een journalist ironisch
schreef van een „monar
chie" (Kreisky) in een „repu
bliek" verandert met aan het
hoofd een triumviraat, een
driemanschap. Dit zou dan be
staan uit de eerdergenoemde
partijfunctionaris Karl Blecha,
de voorzitter van de parle-
mentsfractie (merkwaardiger
wijze „Clubobmann", d.w.z.
chef van de club genoemd)
Heinz Fischer en de plaatsver
vangende regeringsleider Fred
Sinowatz. Op dit moment
heeft geen van deze drie, on
geveer evenoude vijftigers, het
postuur en de invloed om als
onbetwiste opvolger van
Kreisky te gelden. Wie journa
listen en partijleden naar de
kansen van deze drie gegadi^
den vraagt, krijgt voortdurend
een ander antwoord te horen.
Wel unaniem is men van me
ning dat de oppositie, de Oos
tenrijkse Volkspartij (OVP) il
lusies koestert als zij denkt na
Kreisky aan de macht te kun
nen komen. Daarvoor zijn de
sociaal-democraten ook zonder
hun geliefde bondskanselier te
sterk.
Scheurtjes
Dat dezen desondanks zoveel
druk op Kreisky uitoefenen
om zich ondanks zijn hoge
leeftijd in 1983 nogmaals als
kandidaat beschikbaar te stel
len, heeft ook te maken met
het feit dat aan de heldere Al-
penhemel donkere wolken ko
men aandrijven. De economi
sche situatie mag ogenschijn
lijk zeer gezond zijn, bij nadere
beschouwing blijken zich
scheurtjes in de voorspoed
voor te doen. Het grote aantal
faillissementen van de laatste
tijd maakt duidelijk dat er
voor het eerst ook van zwaar
wegende structurele tekortko
mingen in de economie sprake
is. Tot nu toe zijn dergelijke
gebreken bestreden met Key
nesiaanse impulsen wat welis
waar een positieve uitwerking
had, maar tegelijkertijd de
staatsschulden steeds verder in
de hoogte dreef. Deze zijn nu
op een punt aangeland dat het
opnemen van nieuwe kredie
ten tot een uiterst onverant
woordelijke aangelegenheid
maakt. Maar aangezien het
ook in Oostenrijk uit de lengte
of uit de breedte moet komen,
is het niet uitgesloten dat in de
nabije toekomst zich grote pro
blemen zullen voordoen.
Het zijn echter niet alleen de
te verwachte economische
moeilijkheden en zijn gezonds-
heidstoestand die Kreisky
doen aarzelen of hij een nieu
we periode als bondskanselier
zal aangaan. Ongetwijfeld
moet hij ook diep teleurgesteld
zijn over de reacties die zijn
pogingen om de kwestie Mid
den-Oosten tot een oplossing
te brengen, indirect ten gevol
ge hebben gehad. Als eerste
Westeuropees land erkende
Oostenrijk de Palestijnse be
vrijdingsorganisatie PLO en
gaf deze toestemming een per
manente vertegenwoordiging
in Wenen te openen. In juli
1979 ontmoette Kreisky PLO-
-leider Arafat bij welke gele
genheid Willy Brandt als
voorzitter van de socialistische
•internationale aanwezig was.
Maar tegelijkertijd was Oos
tenrijk ook het land dat een
zeer bemiddelende rol speelde
en speelt bij de emigratie van
Russische joden naar Israël.
Van beide kanten krijgt
Kreisky zelf van joodse ori
gine veel kritiek te horen.
Israël verwijt het Alpenland
een veel te lankmoedige hou
ding tegenover de Arabieren
en stelde Wenen indirect aan
sprakelijk voor de aanslag op
de synagoge waarbij in augus
tus twee mensen gedood en
verschillende andere gewond
werden. Enkele Arabische gu
errillagroeperingen maken
daarentegen misbruik van
Kreisky's „Realpolitik" door
van Wenen een centrum en
verdeelpunt van terroristische
activiteiten te maken, zoals
bleek toen een PLO-diplomaat
betrapt werd bij een omvang
rijke wapensmokkel. In dit
verband is Kreisky's boze
reactie begrijpelijk toen Arafat
de moordaanslag op de Egypti
sche president Sadat nadruk
kelijk begroette. Voor Kreisky
was dit een welkome aanlei
ding om zijn relaties met de
PLO „opnieuw te overden
ken." Hierbij heeft zeker een
rol gespeeld dat de „zonneko
ning" merkte dat zijn „onder
danen" er niet van gediend
zijn dat Wenen ongewild
wordt gepromoveerd tot een
plaats waar de problemen van
het Midden-Oosten worden
uitgevochten.
AMI VAN VREE
ADVERTENTIE
Dc Mikro Gids is klein-maar-kompleet cn handig, 't Goedkoopste
gidsje van 't land. Nu helemaal. Dan kies je toch voor de KRO
met een abonnement op Mikro Gids? Ook goed als kado!
Meteen doen! v*
De moetic waard.
DasdeHRO!
fffifkj Ik geef mij op als begunstiger van de KRO en
JLrKJI lf ontvang voortaan elke weck Mikro Gids.
Voor alle nummers tot 1 januari 1983 betaal ik de speciale
prijs van f37,50.
Naam:
Adres:
Postcode:Plaats:
Handtekening:
Bon in gesloten envelop sturen aan:
Mikro Gids, Antwoordnummer 70,1000 RA Amsterdam.
Een postzegel is niet nodig.
