1
Clown in Klompenland
•KUNST
Peek Cloppenburg.Waarom zou je nog verder zoeké^
Uitgevers uit negen landen
met één boek: „Vrouwen"
Kun je de verleiding nog
met
zulke prijzen!
Toons
kapsel,
succes en
malaise,
natte
stoelen, en
de gala-bal
Omslagtekening van
Francien van Wes
tering voor „Clown
in klompenland"
Ruud Kuyper, journalist en ex-musicus
van One man show over Hermans:
AMSTERDAM - Boeken
óver Toon heeft het nog
niet geregend in uitgever-
sland. Voor zoiets moeten
er in Nederland eerst cala
miteiten gebeuren. Maar de
naam Hermans ligt niette
min goed in de boeken
markt. (We hebben het
weer over Toon, en niet
over die andere, Parijse en
mentale tegenvoeter W.F.).
Daar is Toon zelf debet aan
want zijn gedichtjes en ge-
dachtetjes leveren hem
zelfs stuntje van uitge
ver Elsevier in navolging
van de platenmaatschap
pijen goud en platina in
de prijzenkast op. Van zijn
laatste werkje „Ik heb het
leven lief" zijn een zes we
ken na verschijnen zelfs
100.000 exemplaren ver
kocht. Toon Hermans is za
terdagmiddag a.s. in het
warenhuis van V&D in
Den Haag om verdere
exemplaren te signeren en
het een beetje te vieren.
Het is te hopen dat hij dan
en passant ook Ruud Kuy-
pers boek „Toon Hermans:
Clown in Klompenland",
gisterenmiddag in zijn lie
velingstheater Carré, Am
sterdam aan hem uitge
reikt, met een pennestreek
meeneemt.
Want dat verdient het: Nadat
de als Haags Flaneur be
faamd geworden wijlen Mr.
E. Elias lang geleden zijn
„Portret van Toon" uitgaf
(mijn tweede druk dateert
van 1951), is er geen boek
meer óver Toon opengedaan.
Kuyper (chef kunstredactie
van het Algemeen Dagblad
en een heel wat vrolijker
mens dan zijn foto op de ach
terflap doet vermoeden) had
daartoe meer in huis dan
heel wat andere schrijvende
Nederlanders: Hij zat als mu
sicus (in dit geval als fluitist)
in de jaren '63, '64 en '65 in
het orkest dat Toon Hermans
tijdens 570 voorstellingen be
geleidde en heeft aan die tijd
een goede relatie met Toon
en een heleboel aantekenin
gen overgehouden. Wie
mocht denken dat zijn
„Clown in Klompenland"
overloopt van de showpagi-
na-achtige onthullingen ach
teraf. heeft het falikant mis.
Ruud Kuyper geeft een his
torisch verhaal (met register
achterin) van de unieke car
rière van de op 17 december
1916 geboren Sittarder (die
straks dus 65 wordt), maakt
een analyse van het grote
succes en de kleine misluk
kingen, onderzoekt het
„waarom niet" van Toons
Amerikaanse plannen, gaat
niet aan Toons inzinking
voorbij en geeft Toons suc
cessen, zoals het een goed
journalist betaamt, bovendien
nog even een keurig plaatsje
in het tijdsgewricht. Want
wat passeerde er in 1956 bij
voorbeeld behalve de Greet
Hofmans-affaire in Soestdijk,
een kabinetsformatie van 177
dagen door een slecht ver
staan tussen Rooms en Rood
(l'histoire se répète) en het
kampioenschap van Sparta in
de hoofdklasse A? Juist, de
eerste One man show van de
39-jarige Toon Hermans, die
zich had losgemaakt van het
Theater Plezier van Floris
Meslier. Het begin van een
race naar de top van het va
derlandse amusement en en
kele gewaagde schreden
daarbuiten. Het onstaan van
cliché-kwalificaties als De
Grote Drie van het cabaret,
gevormd door Kan, Sonne-
veld en Hermans. Ruud Kuy
per zet ze wat genuanceerder
op een rijtje: Kan de Cabare
tier, Sonneveld de Amuseur,
en Hermans (in het boek di
verse malen getooid met door
Corrie Vonk gebreide
shawls) de Clown. Wim Kan
schreef trouwens een lief
voorwoord met zijn reactie
na een optreden van Toon:
„Wat is er in godsnaam met
me gebeurd? In mijn hart
bloeien vierentwintig rozen!
Het leven is eigenlijk best
leuk".
Caesar-koppie
De „onthullinkjes" die Ruud
Kuyper dan toch doet, zijn
miniem en hij gebruikt ze om
beter zicht op het fenomeen
Hermans te krijgen. Hermans
gaat zijn haar kortgeknipt
voorover dragen (daarvoor:
golvend achterover) wanneer
hij een Amerikaan met zo'n
Caesar-koppie ontzettend
zelfbewust langs een terras
ziet slenteren. Hermans! „De
volgende dag heb ik precies
zo op dat terras rondgelopen,
het begin van een nieuwe
zelfvorm. Een hele stap voor
iemand die al een rooie kop
kreeg wanneer hij een auto
bus instapte". In eenzelfde
licht staat de Toon die door
zijn muzikanten Vader wordt
genoemd, de Toon die altijd
gele bloemen op het toneel
moet hebben (verse!), de per-
fectionnist Toon, die altijd
schmink roobruin nummer 5
van Leichnér gebruikt en
ook zijn handen schminkt,
met benenbruin van Helena
Rubinstein, de Toon die door
Kuyper maar één keer ze
nuwachtig is aangetroffen:
Een kwartier vóór de Ween-
se pemière van zijn show
wanneer hij gitarist Robbie
Pauwels nog even wil bij
kleuren en zijn trillende han
den de schminkstift niet
kunnen vasthouden. Een
Weense première waarbij
Hermans naar eigen zeggen
„gewoon Sittards praat, dat
verstaan ze prima".
Galabal
„Clown in Klompenland" is
doorspekt met mini-inter
viewtjes en meningen van
mensen die met Toon ge
werkt hebben, liedjestekstjes
van Toon, kritieken, en zelfs
een staatje met wat zo'n One
man show nu precies op
brengt (in '64 bij een zaal van
900 man en een zaalbezetting
van tussen de 95 en de 100
procent bruto 5000 gulden,
waarvan 3000 voor Toons fir
ma, en in '80 23.000 en 14.000
gulden voor Toons Showbiz
BV; voor zalen als Carré en
het Circustheater geldt het
dubbele). Maar het aardigste
blijven de observaties van
Kuyper als hij tegen Toons
nek aankijkt: Vanaf het podi
um noteert hij het samenspel
van Toon en z'n musici en
van Toon met de zaal. Hij
vertelt het verhaal van de la
chende pianist Govert van
Oest, die door Toon als aan
gever in de handeling van de
show wordt betrokken, „de
specht die met zijn snavel
tikt" destijds een succesnum
mer. Afgesproken werk,
maar als je het leest schiet je
niettemin in de lach. Zo
werkt Kuyper de Galabal-
conférence uit met exact de
lach er in seconden bij en
vertelt hoe zo'n serie „one-li-
ners" in de theaterpraktijk
uitgroeit. Tot lachsalvo's
soms die zo'n vaart lopen dat
een zaal absoluut niet meer
stil wordt. Een theaterdirec
teur ging in zijn trots zelfs
zover een lichtelijk huiveren
de Kuyper na een optreden
de als gevolg van dat alles
benatte stoelzittingen te to
nen.
Toon, de man van de bloeme
tjes, bijtjes, zonnetjes en ba-
lonnetjes, zeiden zijn scherp
ste critici. Gepensionneerd
hoogleraar H.A.Gomperts zei
het in 1957 als toneelcriticus
van het Parool completer:
„Het knappe van deze caba
retier is dat hij lieftallige on
zin, afgrijselijke kitsch, pure
poëzie, grandioze kolder en
enige matige flauwiteiten ten
beste geeft met zoveel on-,
weerstaanbare opgetogenheid
en schijnbare moeiteloosheid,
dat ook de hardnekkigste
ernst eronder smelt". Her
mans deed het in zijn laatste
shows kalmer aan, ging de
zaal meer rond als een huis
kamer van vrienden die hij
niet meer zo nodig hoefde te
overtuigen. Maar wat jam
mer zou het zijn als datzelfde
moment komt, als waarmee
hij een succesvol optreden op
Soestdijk ter gelegenheid van
de verjaardag van Koningin
Juliana moest besluiten.
Toons tekst, na eindeloos ko
ninklijk applaus, luidde:
„Mensen, ik héb niet meer!".
BERT JANSMA
Ruud Kuyper: Clown in
Klompenland. Uitgeverij
Tiebosch, Amsterdam.
Prijs ƒ19,50.
Toon Hermans voor Carré, zijn meest geliefde theater, waar
hem gisteren Ruud Kuypers boek werd uitgereikt.
Ruiten blouse.
Helemaal meuw is de
combinatie van een spor
tieve ruit met een fijn
lurexdraadje. Mt 36 t/m 42.
PRÏMAFfUiS
Chintz broek.
Van binnen en van
buiten. Dus extra warm.
In bordeaux en marine.
Mt. 36 t/m 42.
PRiMAPRiiS
Blouse met kant. Flannel broek.
De schitterende kanten Met bandplooien en
pas maakt deze blouse zijsluiting. Van wol/
heel feestelijk. In crème pol In manne en
en rood. Mt 36 t/m 42. loden. Mt 36 t/m 42.
PfUMAffUiS PRiMJUPlUJS
LEIDSE COURANT
HANNES MEINKEMA: „BELANGRIJKE SAMENWERKING"
DINSDAG 10 NOVEMBER 1981 PEN
LEIDEN Negen schrijf
sters, uit Duitsland, Italië,
Amerika, Engeland, Neder
land, Spanje, Engeland, Is
rael en Zweden hebben ge
volg gegeven aan het ver
zoek van evenveel uitgevers
uit die landen om een ver
haal in te sturen dat niet
langer mocht zijn dan twin
tig bladzijden en eigentijds
moest zijn. Die verhalen zijn
gebundeld en vertaald en in
de betrokken landen in een
totaal-oplage van - ruim
40.000 exemplaren uitgege
ven. Voor Nederland werd
de schrijfster Hannes Mein-
kema gevraagd. Haar ver
haal „De naam van mijn
moeder", titelverhaal van
een bundel, werd opgeno
men in het boek dat onlangs
in Nederland is verschenen
onder de titel „Vrouwen". In
Amerika verscheen het ver-
halen-project als „Real
Life", Zweden gaf er de titel
aan: „Liv och kar lek", Ita
lië noemde het boek „Donne
Donne" en zo verzon iedere
uitgever een voor zijn land
passende titel. Het gaat ech
ter steeds om dezelfde ver
halen.
Hannes Meinkema: „De Ame
rikaanse uitgever schrijft op
de omslag, dat in dit boek het
leven van de moderne vrouw
wordt belicht. Maar voor die
uitspraak ben ik niet verant
woordelijk; dat had vijf jaar
geleden beter gepast. Wat dit
boek betreft heb ik ook niet
het gevoel van wij-vrouwen,
eerder iets als: wij-schrijfsters.
Ik geloof dat het samenwer
kingsverband van de uitgevers
erg belangrijk wordt gevon
den. Dat.is het misschien ook;
ze wilden iets gemeenschappe
lijks en dachten, kom, laten
we een bundel verhalen van
alleen schrijfsters maken".
Aanvankelijk waren Neder
land en Israel niet bij het
overleg betrokken. Later kwa
men deze landen erbij, met
Wim Hazeu voor Nederland
(die toen voor Elsevier werk
te). Hij heeft uiteindelijk het
idee aangedragen dat tot deze
uitgave leidde.
Jan Bogaerts namens Elsevier:
„Ik denk, dat dit het eerste in
ternationale uitgevers-project
is, dat een vervolg kan heb
ben. Het zou me niet verbazen
wanneer in 1983 een nog gro
ter samenwerkingsverband tot
stand komt rond het thema
het kind. Tijdens de laatste bij
eenkomst in Frankfurt is
voorgesteld om na het project
met de negen schrijfsters als
thema de man te kiezen, maar
daar waren te veel bezwaren
tegen".
De opdracht aan de schrijfsters
van het boek dat thans in ne
gen landen is verschenen, was
verschillend. Hannes Meinke
ma: „Het was de bedoeling dat
in de bundel verhalen van
vrouwen zouden verschijnen
over. hedendaagse dingen in
dat land. Die met vrouwen te
maken hebben. Maar het re
sultaat is niet extreem feminis
tisch geworden, de bundel is
gewoon een goed boek gewor
den, met verhalen van een
aantal goede auteurs."
Bogaers bevestigend: „Eerste
maatstaf was het literaire as-
DIESEL NAAR AMERIKA
AMSTERDAM Amerika is voor veel artiesten het beloofde
land. Als je daar doorbreekt, zit je goed. Er was al een aantal
Nederlandse groepen, die er iets wist te bereiken, Shocking Blue
met 'Venus', The Golden Earring met 'Radar Love' de George
Baker Selection en natuurlijk Focus scoorden er hoog. Het ziet
er naar uit dat Diesel het er ook 'helemaal gaat maken'. Met de
op Amerikaanse leest geschroeide single 'Sausolito Summer-
night' hoog in de Top Honderd en de elpee 'Watt's In A Tank'
die snel stijgt in de elpee-lijsten, is de groep vorige week naar
het land van Uncle Sam vertrokken voor een veertigtal concer
ten. Er zal onder anderen worden opgetreden met sterren als
Foreigner, Journey, Garland Jeffreys en Crack The Sky.
Diesel vlak voor het vertrek naar Amerika op Schiphol.
Hannes Meinkema: tot dusver niet aan de oppervlakt®
peet. Daarna kwam het idee
om een bundel te maken met
verhalen die door vrouwen ge
schreven zijn. Maar het is zelfs
de vraag of feministen wel zo
gelukkig zijn met deze bun
del".
Hannes Meinkema: „De bun
del is geen produkt van het fe
minisme. De vrouwen die erin
hebben geschreven, hebben
een heel behoorlijke produktie
op hun- naam staan, maar ze
zijn wel ieder op een eigen
manier bezig met het verschil
tussen man en vrouw. Ener
zijds is de bundel hedendaags
te noemen, anderzijds ligt een
accent op het vrouwelijke, al
zijn daarin verschillen aan te
wijzen als je de schrijfster per
land bekijkt. Bij het lezen van
de verhalen valt als gemeen
schappelijke draad te onder
scheiden dat de vriendschap
tussen twee vrouwen herhaal
delijk wordt behandeld, een
onderwerp dat voor 1970 niet
of nauwelijks ter sprake werd
gebracht. Nu is het culturele
klimaat er rijp voor."
Voor alles wil Hannes Meinke
ma benadrukken en daar
mee is dan in feite alles gezegd
dat de negen schrijfsters
kwaliteitsverhalen hebben ge
schreven. „De verhalen zijn
stuk voor stuk uitingen van
individuele schrijfsters, die
goed om zich heen ki
ken en goed nadenk*
gevers hebben een ki
zocht om daaraan
werking op te hangel
ben voor vrouwen
die vrouwen
verhalen
Dat is het zo'n beetje
haal van Hannes zit g
kaar en bevat een
na te tellen aantal dij
dems. Ook de over)
zijn uitstekend,
bliem. Hannes
:„Toen ik mijn
stuurde, vond ik hej
dat ik tot dusver ha<j
ven. Het eindigt goq
thema paste in de bi
verhouding tussen rri
dochter in een bepii
van hun leven". jte
Meer nog dan het it-gol,
naai bewijs van va? v
schap telt, dat door «r
sters onderwerpen aaF c
worden gebracht, die de
ver niet aan de op(tij.
kwamen. Hannes: „Dl dji
halen over vrouwi
houdt in, dat manner
een ondergeschikte ri V1
len spelen. Dat is niéds€
der dan het feit, datj)ter
in een bijrol wordenioxl
de meeste boeken, S(
1 zijr^ g£schrej
FRITS BRC
