pN-LEIDER MARCUS BAKKER 25 JAAR LID VAN DE TWEEDE KAMER
H
EI
t
ningin
lag geen
ïekmantel
ioor
"olitici
Ijn'
pi
mcratie
reiend spektakel
aan het Tweede Kamerlid met de
meeste dienstjaren, de CPN-fractie-
leider Marcus Bakker. Bakker viert
vandaag zijn 25-jarig jubileum als lid
van de Tweede Kamer der Staten-
Generaal. Een gebeurtenis die niet
onbesproken kan blijven, gezien de
„Molly" Geertsema (WD) en enorme reputatie die Bakker in de
len Uyl (PvdA) toeschrijven loop der jaren bij zijn collega's-poli-
(waamste parlementariër die
i ander de kneepjes van het
tEen man met een groot
yoor humor Een man die
■voor de rechten van het par-
Een drietal kwaliteiten die
I fenvolgens Ed. van Thljn
tici heeft opgebouwd. Bakker Is, sprekers", zegt over de CPN-lelder:
daar zijn ook zijn politieke tegen- „Als Marcus Bakker In de bankjes
standers het over eens, een voortref
felijk parlementariër die bij zijn
mede-kamerleden respect afdwingt.
Het oud-kamerlld Maarten Schakel
CDA), die veelal In één adem met
Marcus Bakker genoemd werd als
het ging om de categorie „gevatte
van PvdA of CDA zou zitten de ril
lingen zullen hem over de rug lopent
dan was hij al jaren voorzitter van
de Tweede Kamer geweest". Ten
slotte oud-kamervoorzitter Van
Thiel, die Bakker vijftien Jaar In de
Kamer heeft meegemaakt: „Waarom
de kamerleden op den duur toch
naar hem gingen luisteren? Omdat
hij zijn zaken zo goed beheerste en
altijd goede argumenten had".
Marcus Bakker werd 58 jaar geleden
geboren in Zaandam. Na de HBS en
enige jaren universiteit begon hij als
journalist bij-het dagblad De Waar
heid. Van 1953 tot 1957 bekleedde
hij daar het hoofdredacteurschap.
Op 7 november 1956 trad Marcus
Bakker toe tot de Tweede Kamer en
daar zit hij na 25 jaar nog steeds.
Bakker Is bovendien lid van het
CPN-partijbestuur en is op journalis
tiek gebied nog altijd actief als
hoofdredacteur van het CPN-maand-
biad „Politiek en Kuituur".
itrei
'erdi
en
h iS|
igei
?en.
AI
r* hart W*
AAG Terwijl aan de overkant de
IQ lingen van het kabinet nog in volle
Ijn zitten wij tegenover Marcus Bak-
Hzljn niet al te ruim bemeten werkka-
het Binnenhof. Het is aan zijn hou-
merken dat hij niet zo gelukkig is
de publiciteit om zijn eigen per
ry Het is van hem algemeen bekend
weinig voelt voor ai dat „persoon-
*faoe". Aan jubilea heeft hij een hart
ige hekel. Desondanks staat hij ons
twee uur lang geduldig en met vrien-
00 stem te woord.
tiSlijks hebben we plaatsgenomen of
poglnt nogal geamuseerd te vertellen
■t j diezelfde ochtend In een Interview
e rekklg Engels een zo mogelijk nog
J ckiger Engels sprekende Finse Jour-
in te woord heeft gestaan. „Ik vraag
tel of de antwoorden wel bij de goede
i terecht zijn gekomenmaar wat
^tret, ik krijg het sowieso toch niet te
Czegt hij uitbundig lachend.
3 aanvang van het gesprek zit Marcus
nog op het puntje van zijn stoel en
ogenschijnlijk veel moeite zijn ge
ilen helder te formuleren. Naarmate
vordert geeft hij zich meer en meer
2«an het ontspannen voor zich uit filo-
n, daarbij breeduit achterover leu-
■ln zijn bureaustoel. De ai danig grlj-
communist-ln-hart-en-nleren zegt er
l voor te voelen om voor de zoveel-
ter deze week in sneltreinvaart door
ir kamerlidmaatschap heen te den-
Hij geeft te kennen ditmaal liever
robleem bij de horens te vatten, dat
s aansluit bij de politieke actualiteit,
robleem waar Marcus Bakker op af-
it heeft alles te maken met de ver-
ng tussen het parlement en het
•hoofd, de koningin. Het staatsrecht
t onderwerp, waarin Bakker thuis Is
mi vis in het water, dat moge blijken,
nlt vervolgens meteen maar met de
in huis.
ir mijn gevoel dreigt de laatste tijd
politisering van het Nederlandse
•hoofd, onze koningin. Dat is op zich
>oeiend probleem, dat 25 jaar gele*
in die vorm niet bestond. Waar het
aat is dat tijdens de afgelopen forma-
riode het zwaartepunt veel te veel Is
Dd naar de informatie. De clou van de
Ij dat er voor informateurs geen ver-
oordingsplicht bestaat; informateurs
1 feite verlengstukken van het staats-
I. de koningin. Zij moet met het door
iformateurs geleverde materiaal iets
doen en dient dus te kiezen".
Uwe de laatste tijd hebben kunnen
Is dat de beslissingen van koningin
Beatrix door politici in twijfel werden ge
trokken. Wiegel is daar eerst voorzich
tig mee begonnen en daarna was het
Van Agt die zijn fractievoorzitterschap
neerlegde op het moment dat de koningin
De Gaay Fortman als Informateur aan
wees. Daar was Van Agt het dus volstrekt
mee oneens. Vervolgens wordt zij ertoe
geleid De Galan en Halberstadt aan te wij
zen. En wie is daar uiteindelijk voor ver
antwoordelijk?"
„Degene die de rommel
op de stoep krijgt
is de koningin"
Bakker zit nu rechtop in zijn stoei. „Dege
ne die almaar de rommel op de stoep
krijgt is de koningin. Zij is het die telkens
weer In die positie wordt gedrongen. Op
zo'n manier is het onvermijdelijk dat be
paalde mensen gaan zeggen: wat zit die
koningin daar eigenlijk uit te voeren? Ze
wordt niet alleen belast met het kiezen van
de persoon, maar ze moet ook maar zien
wat we op een bepaald ogenblik met de
kabinetsinformatie doen".
Het probleem is dat de laatste tijd de In
formateurs steeds meer naar voren zijn
geschoven, vindt Bakker. Vroeger werd bij
een kabinetscrisis meteen een formateur
benoemd en dat was ook veel beter, vindt
hij.
„Bij een formateur liggen die zaken veel
eenvoudiger, want die rapporteert op een
zodanige wijze dat de minister-president
van het dan gevormde kabinet de volledi
ge verantwoordelijkheid voor de formatie
op zich kan nemen. Als je almaar gaat
werken met Informateurs. Informateurs en
nog eens informateurs, dan gaat zich een
groot deel van het staatsrechtelijk gebeu
ren afspelen buiten de controle van ieder
een. Het parlement kan een Informateur
nou eenmaal niet ter verantwoording roe
pen".
En aangezien er Iemand Is die de verant
woordelijkheid op zich moet nemen, komt
dat bij de koningin terecht. Bakker vindt
dat de politici daarmee een verkeerde weg
zijn Ingeslagen. „Men moet eens een keer
tje ophouden met ai die Informateurs",
zegt hij met grote stelligheid. „Een infor
mateur moet alleen optreden als het gaat
om technische geschillen tussen partijen".
Bakker denkt een tijdje diep na voordat hij
verder gaat.
„Je gaat op die manier, of je dat nu wilt of
niet, de beslissing van een staatshoofd tot
een omstreden zaak maken. Ik heb daar in
mijn adviezen aan de koningin In de afge
lopen periode ook voor gewaarschuwd.
Normaal Is het zo. dat een beslissing van
het staatshoofd wordt gedekt door de mi
nisteriele verantwoordelijkheid. Die gaat In
dit geval niet op en dat betekent dat je
zeer zuinig moet zijn met het soort beslis
singen die je naar de koningin toeschuift.
Bij een politieke president liggen die zaken
anders, maar een Willem de Zwijger kun Je
nu eenmaal niet afzetten".
Zijn innemende lach klinkt weer even op
bij die laatste opmerking. Tussen het pra
ten door vindt Bakker voldoende gelegen
heid om zijn zoveelste sigaret te rollen van
zijn favoriete lichte vlrginlashag. Hij wijst
onderwijl nadrukkelijk op het feit. dat die
zogeheten politisering niet gebeurt omdat
de koningin die macht bewust naar zich
toetrekt.
„Volgens mij zit Beatrix helemaal niet te
springen om dat soort situaties. De fout
ligt bij de politici die een slechte koers in-
slaan door de verantwoordelijkheid van
zich af te schuiven. Als je de positie van
de koningin tot een partijpolitiek strijdpunt
maakt, dan heb Je natuurlijk de kat In de
gordijnen. Wil je onze constitutionele mo
narchie een beetje mooi houden, of je er
nou voor of tegen bent. dan moet Je die
nooit en te nimmer Inzet maken van poli
tieke strijd. Daar is nog in geen één land
voordeel mee gehaald. Ik vind dat de be
trokken politici zo verstandig moeten zijn
deze werkwijze achterwege te laten".
Marcus Bakker stelt voorts heel duidelijk
dat hij niet zo'n fanatieke tegenstander is
van onze monarchie: .Ik constateer dat
een grote meerderheid van het Nederland
se volk geen enkele behoefte heeft het sy
steem van de constitutionele monarchie te
vervangen. Die behoefte is bij mij ook
maar zeer gering, moet ik zeggen. Juliana
heeft het werkelijk voortreffelijk gedaan en
er Is geen enkele aanwijzing dat het met
koningin Beatrix anders zal zijn. De konin
gin mag alleen geen dekmantel zijn voor
politici om verantwoordelijkheden van zich
af te schuiven".
„in het begin was
het afschuwelijk"
We kunnen er uiteindelijk toch niet om
heen even terug te grijpen naar de situatie
van 25 Jaar geleden. Hoe heeft Marcus
Bakker destijds zijn entree gemaakt In de
Tweede Kamer? Na een diepe haal aan
zijn sigaret zegt hij verontschuldigend:
„Eerlijk gezegd, ik heb eigenlijk geen ge
heugen voor dat soort dingen". Maar even
later steekt hij toch van wal.
„Toen Ik In de Kamer kwam stond mijn
partij In de meest letterlijke zin met de rug
tegen de muur. Mijn entree viel ongelukki
gerwijs samen met de roemruchte Honga-
rije-kwestle In 1956. Het meest macabere
moment in de koude oorlog. In die tijd
dacht Je heel concreet aan de mogelijkhe
den van een derde wereldoorlog. Ik ben
begonnen in een tijd dat de CPN volledig
geïsoleerd stond van de rest van de Ka
mer. Het Idee van samenwerking met an
deren was toen niet aan de orde, dat was
een droom".
Bakker leunt ontspannen achterover en
vertelt dat hij nog heeft meegemaakt dat
de gehele CPN-fractie uit protest de ver
gaderzaal verliet, terwijl men uit volle
borst de Internationale zong.
„In het begin was het afschuwelijk. We
hadden toen een fractie van zeven men
sen, dus je had wei houvast. Maar het
contact met anderen was nul komma nul.
Ik herinner me nog wel dat bij mijn eerste
redevoering de hele Kamer demonstratief
leegstroomde. Alleen de voorzitter bleef
en meneer Luns, die achter de regerings
tafel zat en op zijn bekende manier ver
veeld voor zich uit zat te kijken. Dat was
wei een rot moment. Maar Ja, elders vlo
gen bij de CPN-bureaus de stenen door
de ruiten. Dus wat dat betreft zat Je hier
wei veilig".
Die beginperiode, zo vervolgt Bakker, was
ook de tijd dat er een motie lag, die ten
doel had revolutionaire volksvertegen
woordigers uit de Kamer te weren.
„Die motie was ingediend door KVP-lelder
Romme en heeft vele jaren op de lijst van
niet afgehandelde stukken gestaan. Uitein
delijk Is hij door de nazaten van Romme
van de agenda afgevoerd, omdat niemand
In de Kamer van zins was die motie over
te nemen".
Bakker wil overigens niet ontkennen dat
de CPN wel erg lang In de sfeer heeft ge
leefd van „alleen maar de verdrukte te
zijn". Het is achteraf begrijpelijk, vindt hij
zelf. dat die houding In het parlement en
ook bij de pers na verloop van tijd nogal
wat Irritatie wekte. Pas in het begin van de
Jaren zestig, toen de koude oorlog zijn
hoogtepunt ai had gepasseerd begon bij
de CPN het tij te keren.
„Toen de druk van een nieuwe wereldoor
log verminderde, konden wij eindelijk eens
aan samenwerking gaan denken. Op een
gegeven moment was ik zelfs gedwongen
om die samenwerking op gang te zetten.
Dat was het geval toen van verschillende
zijden aanvallen werden gedaan op ons
kiesstelsel, het systeem van evenredige
vertegenwoordiging. Daarmee werden
kleine fracties als de CPN direct in hun be
staan bedreigd. Ik ben destijds druk bezig
geweest om alle bondgenootschappen af
te sluiten die maar mogelijk waren".
Zo was het opeens mogelijk dat de CPN
hand in hand met de WD ten strijde trok
tegen pogingen om aan de kieswet te tor
nen. Die samenwerking begon gewoon uit
zelfbehoud, zo geeft Bakker toe.
„Op het moment dat Je met die samen
werking bezig bent ga Je je realiseren dat
anderen het blijkbaar toch belangrijk vin
den dat ook kleine partijtjes als de CPN in
de Kamer blijven".
„Het Is meteen
een vrachtwagen
vol nekken, die
worden uitgestoken"
Pratend over het functioneren van kamer
leden zegt Bakker bezwaar te hebben te
gen de emorme uitdijing van het kamer ap
paraat. „Dat heeft ertoe geleid dat, over
welk onderwerp dan ook. niemand meer
een woord zegt zonder dat het door weet-
lk-hoeveel Instanties zorgvuldig is gewo
gen. Wat ik weieens van collega's-kamer-
leden hoor, Is dat ze er doodziek van wor
den om eik standpunt tot de laatste letter
uit te moeten melken In een fractiecom
missie. Om die reden is zeker de helft van
alle redevoeringen niet meer om aan te
horen".
Het gevolg is, vindt Marcus Bakker, dat
sommige kamervergaderingen Iets totaal
onwezenlijks beginnen te krijgen. „Over
een langere periode gezien kun je zeggen
dat de persoonlijke verantwoordelijkheid
van het kamerlid steeds sterker aan ban
den wordt gelegd. Dat is bij de grote frao-
tles nog het sterkst. Niemand In de Twee
de Kamer zal ooit nog zijn nek uitsteken;
het is meteen een vrachtwagen vol nekken
die uitgestoken worden".
Bakker kan zich niet meer exact herinne
ren hoe deze situatie In zijn begintijd was.
Wel was het zo dat de meeste kamerleden
„onder de strijkbout van hun grote politie
ke leider" zaten. In dat opzicht heeft het
Individuele kamerlid wel meer ruimte ge
kregen. meent hij. Ik hoop dat er weer
eens enkelen zullen opdagen die het lef
hebben om tegen hun fractie te zeggen:
als je kritiek hebt, dan doe Je dat maar na
dat ik heb gesproken".
Een weinig positieve ontwikkeling Is vol
gens Bakker, dat er tegenwoordig geen
enkel kamerlid meer is die zijn toespraak
niet op papier heeft staan.
„Begrijp me goed, Ik ben niet tégen het
voorlezen van toespraken. Zelf doe ik het
meestal ook, al houd ik voldoende ruimte
voor Improvisatie. In het begin van de ja
ren zestig Is zelfs een poging gedaan om
de kamerleden te verbieden hun toespra
ken voor te lezen. Daar was ik uiteraard
op principiële gronden tegen, leder kamer
lid heeft het recht te spreken zoals hij wil,
al doet hij dat via een oortelefoontje dat
met een bandrecorder is verbonden. Het
Is alleen jammer dat de toespraken sterk
zijn verambteiijkt
Bakkers ogen beginnen licht te glinsteren
als hij spreekt over zijn oud-collega Maar
ten Schakel van het CDA.
„Je had een man als Schakel nooit aan
kunnen doen dat hij van getikte velletjes
voor moest gaan lezen. Maar dat was dan
ook een briljante spreker. Die had alleen
een stel papiertjes bij zich. Daar wierp hij
af en toe een blik op en dan ging het weer
vijf minuten lang van-dik-hout-zaagt-men-
planken".
„Ik zie mezelf over
vier jaar niet meer
als lijstaanvoerder"
Tot slot een vraag die hij bij een vorig ge
sprek (enkele weken voor de verkiezingen)
niet duidelijk kon of wilde beantwoorden:
hoe lang denkt hij nog als CPN-aanvoer
der in de Tweede Kamer te vertoeven? Hij
drukt zijn sigaret gedecideerd in de welge
vulde asbak uit en zegt tegelijkertijd dat
hij op die vraag nog steeds geen duidelijk
antwoord kan geven. Even later blijkt het
tegendeel.
„Indien dit kabinet binnen enkele maan
den zou vallen en er zouden nieuwe ver
kiezingen komen, dan zal mijn partij waar
schijnlijk wel zeggen: „Bakker, je beweegt
Si nog aardig en je loopt nog niet op kruk-
en, dus doe dit ook nog maar eventjes".
Als dit kabinet zijn normale tijd uitzit, dan
zie ik mezelf geen lijstaanvoerder meer
worden".
„Ik vind dat er nu verschillende politici zijn
die krampachtig zichzelf als redder des va
derlands hebben uitgeroepen. Die hebben
daarmee zichzelf en ook hun partij In een
onmogelijke positie gemanoeuvreerd, ik
zou zelf niet graag in die positie terechtko
men".
We vragen hem of hij daarmee In het bij
zonder doelt op Joop den Uyl. „Dat ant
woord mag u zelf invullen", bast hij veel
betekenend.
FRANS WEERTS
FOTO'S: CEES VERKERK
(Van onze correspondent Cees Mandors)
ROME Een rauwe reeks scheldwoor
den vloog woensdagmiddag In Rome door
de lucht. Niet In een deftige studentenso
ciëteit van Rome's linkse universiteit, en
evenmin In het voetbalstadion waar de.
plaatselijke club Roma door elf Portuge
zen uit het Europa Cup-toernooi werd ge
speeld. maar gewoon In het Italiaanse Huls
van Afgevaardigden.
Italiaanse parlementariërs blinken niet al
tijd uit In parlementair taalgebruik als ze
elkaar begroeten. Maar wat nu gebeurde
was ongebruikelijk. Dat vond ook een
oude bode, een man getekend door le
venslange omgang met volksvertegen
woordigers. Volgens hem hadden de heren
en dames elkaar deze parlementaire pe
riode nog niet zo uigescholden.
Enige maanden geleden kreeg Kamervoor
zitter, mevr. Nilde Jottl (communiste) een
boekwerk naar het hoofd geslingerd. Het
boek, overigens een handleiding voor par
lementaire gebruiken, miste haar rechter
oog op enkele centimeters voordat het
achter haar rug tegen de fraaie mahonie
houten wandbetlmmerlng uit elkaar viel.
De duidelijk ongetrainde werpster was
mevr. Allieta, fractieleidster van de Radi
cale Partij. Zij vond dat „Signora la Presi
dente" de regels schond...
Woensdagmiddag dezelfde opwinding en'
parlementaire vurigheid. „Vrijmetselaars,
dieven, fascisten", riep een Radicaal naar
zijn „geachte mede-afgevaardigden", en
dan uiteraard naar diegenen onder hen In
wier kringen woorden van deze strekking
nog ais een beledigend ervaren worden.
Het ging over het aannemen van nieuwe
parlementaire regels, waardoor dan de
kleine partijen, de Radicalen, de Fascisten
en Marxistisch Leninisten, een deel van
hun spreektijd zouden moeten inleveren.
Hoogtepunt kwam toen mevr. Allietta naar
het midden van de statige vergaderzaal
liep en daar langzaam de grondwet, het
kostbaarste kleinood van het Italiaanse o-
penbare leven, in honderden stukjes uit
een begon te scheuren, en deze de ont
stelde Kamervoorzitster toewierp. Terwijl
een leger van geüniformeerde booes toe
snelde om de restanten van de grondwet
bij elkaar te rapen, brak een Inferno van
geschreeuw en protesten los van de kant
van minder- radicale afgevaardigden.
De voorzitter had toen alle controle over
de beraadslagingen verloren en moest de
vergadering schorsen. Dat was voor de
aanwezige afgevaardigden het sein om ge
haast en broederlijk naar de uitgang, en
naar de koffiekamer te snellen.
Een boeiend stukje democratie, maar vol
gens vele Italianen niet altijd even effec-
4
