r
r
T J
i
ah
Eén prachtig I
Juliana-muntenalbun
voor nieuwe
Amro spaarders.
Onderdrukking heerst
in vluchtelingenkampen
Economische malaise hoofdthema
in Belgische verkiezingsstrijd
P
X
Nieuw boek Alan Paton graaft verder in Zuidafrikaans verleden
Vaticaanse werknemers
dreigen met een staking
BUITENLAND
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 5 NOVEMBER 1981 PAGINA IJ
IE1
JOHANNESBURG
Alan Paton, schrijver van
een van de meest bejubel
de romans van de moder
ne tijd en onvervaard cri
ticus van de apartheid,
heeft v zijn eerste roman
sinds bijna dertig jaar ge
publiceerd. Zoals het be
roemde „Cry, The Belo
ved Country", is het on
derwerp van de nieuwe
roman de naar ras inge
deelde Zuidafrikaanse sa
menleving. Want volgens
Paton zou het lezen van
een roman die in Zuid-A-
frika speelt en die niet
raakt aan die centrale the
ma's niet de moeite waard
zijn.
De titel van de nieuwe roman
..Ah.But Your Land Is
Beautiful", is door Paton ont
leend aan mensen die hem
thuis buiten Durban komen
opzoeken. Niet graag commen
taar gevend op 's lands poli
tiek wanneer hun gevraagd
wordt wat ze van Zuid-Afrika
vinden, antwoorden zij: „Ja.
maar uw land is prachtig".
„Wat ze werkelijk bedoelen is:
Hoe kan er zoveel leed zijwon
der zovelen in een land dat zo
mooi is", aldus de schrijver in
een recent vraaggesprek.
„Cry, The Beloved Country",
Patons eerste roman, werd ge
schreven in 1948. Het jaar
waarin de Nationale Partij aan
de macht kwam en van de
blanke kiezers de bevoegdheid
kreeg om de rassenwet straffer
te maken. Als een van de eer
ste Zuidafrikaanse boeken die
de aandacht vestigden op de
rassenproblemen van Zuid-A
frika. vertelde het 't verhaal
van een simpele Zoeloe-predi
kant en zijn zoon, die worden
gearresteerd wegens moord op
een blanke.
Westerse recensenten prezen
de roman als een van de beste
van de moderne tijd,en Paton
vestigde er zijn reputatie mee
als een onverzoenlijke tegen
standers van de apartheid.
„Ah. But Your Land Is
Beautiful speelt in de perio
de tussen 1952 en 1958, toen de
De Zuidafrikaanse schrijver Alan Paton.
Nationale Partij het bouwwerk
van de apartheidswetten, die
de betrekkingen regelen tus
sen de blanke minderheid van
Zuid-Afrika en de andere ras-
sengroepen, optrok. De roman
is de eerste van een op stapel
staande trilogie, die gebeurte
nissen bestrijkt van 1952 tot
1976, toen schoolkinderen in
de zwarte satellietstad van Jo
hannesburg, Soweto, in op
stand kwamen tegen een on
derwijsstelsel dat hen tot twee
derangsburgers maakt.
De historische gebeurtenissen
van het tijdvak vullen het le
ven van gewone mensen
een zwart gezin, een Aziatisch
gezin en een familie Engels
sprekende liberalen, die tegen
de apartheid zijn. Brieven van
een Afrikaner ambtenaar aan
zijn zichzelf onderzoekende
tante doorspekken het boek.
De tante begint zich af te vra
gen of de oplossingen die de
regering aan de hand doet het
rassenvraagstuk in Zuid-Afri
ka kunnen doen verdwijnen.
Maar voor de ambtenaar zijn
zij de dageraad van een gou
den eeuw voor de Afrikaner
Zijn brieven bevatten herhaal
delijk enthousiaste verwijzi
gingen naar „dr. Hendrik",
een politicus die hij uitverko
ren vindt om de Afrikanerna
tie te leiden, „dr. .Hendrik",
nooit nader aangeduid door
Paton, is duidelijk dr. Hendrik
Verwoerd, architect van de
apartheid, die in de periode
die door het boek bestreken
wordt als minister van in
heemse (zwarte) zaken, de le
vens van de niet-blanke meer
derheid in Zuid-Afrika be
stierde.
Trilogie
„Ah. But Your Land Is
Beautiful" eindigt met een „dr.
Hendrik" die eerste-minister
wordt. Het toneel is klaar voor
het tweede deel van de trilo
gie, waaraan Paton onder
voorbehoud de titel wil mee
geven: „A New Heaven And A
New Earth". „Verwoerd en de
Nationale Partij dachten dat
zij die nieuwe hemel en nieu
we aarde creëerden. Daar is
niets van gekomen en er komt
niets van", aldus Paton.
ia~
Vorig jaar publiceerde
Paton de eerste helft vai
autobiografie „Towards
Mountain", die gaat tot
toen „Cry, The
Country" zijn leven verai
de. Alan Patons voorlaai
man „Too Late The Phal
pe" dateert van 1953.
Hoewel politiek niet
ger actief, laat Alan Pj
een toon van voorzid
optimisme horen wanf
hij het over de polit
toekomst heeft van 1
land dat hij zo innig 1
heeft: „Ik zie niet hoe
uit het huidige politi
dilemma kunnen koriESE
Ir Je
Maar ik wil niet zegg d,
dat er geen uitweg is.) va
ik dacht dat het er nie( Nei
zat dat onze rassen npt ei
in de toekomst samen j afl
den kunnen leven, psde
zou ik mijn boeltje pjak u
en ergens anders ghé
wonen". urt i
r i
'AY*\
inf 1
n L J
(Van onze correspondent Cees
Manders)
VATICAANSTAD Het
stakingsspook, in Italië
zó'n vertrouwde verschij
ning, waart nu ook rond
in het Vaticaan. De „di-
pendenti" oftewel de
werknemers van werkge
ver paus Johannes Paulus
II willen actie. Ze vinden
dat ze onderhand genoeg
geduld en lijdzaamheid
getoond hebben en dat de
paus zijn goede woorden
(met name in de arbeid-
.sencycliek 'Laborem
Exercens') maar eens
moet vertalen in daden.
ten. Maar voor al het andere,
huur, auto, dokter, school en
zovoort moeten normale Ita
liaanse prijzen worden betaald.
Dat was enkele jaren terug
nog te doen, maar sinds elke
maand de prijzen in Rome met
twee procent omhoog vliegen
en zij daarvoor geen automati
sche prijscompensatie krijgen
zoals hun Italiaanse collega's,
kunnen de gastarbeiders van
de paus elke maand minder
met hun inkomen uit de voe-
Sinds juli 1979 hebben de Ita
liaanse werknemers van het
Vaticaan zich verenigd in een
vakbond, de ADLV, de vere
niging van leken-werknemers
van het Vaticaan, een echte
vakbond, waar Lech Walesa
begin dit jaar het erelidmaat-
De werknemers van het Vati- schap van aanvaardde.
caan, 1800 in getal, zijn geen
inwoner van de pauselijke
staat. Ze komen allen van bui
ten de Vaticaanse muren, en
zijn in het Vaticaan dus feite
lijk gastarbeiders. Met alle na
delen daaraan doorgaans ver
bonden. Hun lonen zijn lager
dan in Rome, de pensioen
voorzieningen zijn slechter, als
er doorgewerkt moet worden
op zon- en feestdagen ontvan
gen ze minder vergoeding, en
het aantal uren dat ze moeten
werken gaat niet meer gelijk
op met dat in Italië. Nu heb
ben de Italiaanse werknemers
van het Vaticaan het voordeel
dat ze hun dagelijkse inkopen
kunnen doen in de Vaticaanse
supermarkt, die niet zo duur is
als zijn Romeinse cóncurren-
bond heeft tot nog toe meer
gepraat en overreed dan echte
druk uitgeoefend om een ver
betering van de arbeidsom
standigheden te verkrijgen.
De paus heeft veel begrip voor
de verlangens van zijn vak
bond getoond, maar de hiërar
chie onder hem heeft er veel
moeite mee. In hoge Vaticaan
se kringen gaat men er nog
vanuit dat het een voorrecht is
voor de kerkelijke staat, voor
de paus, te werken, en dit
voorrecht vindt dan zijn uit
drukking in de arbeidsvoor
waarden die minder zijn dan
in Italië.
Vooral dank zij ingrijpen van
de paus zelf heeft de vakbond
een verbetering van de wer
komstandigheden kunnen be
werkstelligen. De uren zijn
verminderd, hst loon is iets
aangepast, en de paus heeft
zijn werkgeverstaak aan een
speciaal persoon gedelegeerd,
met wie de bond kan onder
handelen. Maar daarmee is
voor de werknemers de kous
nog lang niet af. Ze willen de
zelfde uren en salarissen als in
Rome, en aan werkgeverskant
een veel doorzichtiger struc
tuur met uniforme arbeidsre-
gels voor alle departementen,
alle werkplaatsen en alle insti
tuten in het Vaticaan.
De leider van de vakbond Ma
riano Cerullo, die werkt voor
Radio Vaticaan, heeft voor
volgende week een vakbonds
vergadering vastgesteld. Dan
zal bekeken worden hoever de
leden bereid zijn te gaan bij
het afdwingen van hun eisen.
Volgens de bondsvoorzitter is
de actiebereidheid onder de
werknemers groot. Op 30 sep
tember was al als datum vast
gesteld waarop het Vaticaan
aan de eisen van de vakbond
tegemoet had moeten komen
maar die dag ging voorbij zon
der duidelijke toezeggingen.
De tijd is volgens hen nu rijp
voor een demonstratieve actie.
Stakingen zijn dan niet bij
voorbaat uitgesloten. En dat
zou dan betekenen dat de Va
ticaanse radio uit de lucht
gaat, de musea, de Vaticaanse
supermarkt, het postkantoortje
en de werkplaatsen achter de
Sint-Pieter dichtblijven. Maar
Cerullo verwacht niet dat de
paus het zover zal laten ko
men.
EX-POLISARIOLEIDER:
•>T>
Sidachmed Larosi
hara, een voormalige Spaanse voor de guerrillastrijd. Door de
kolonie. leiding van het Polisario werd
.Sinds de oprichting van het een groep van 500 man samen-
Polisario in 1973", zo zet Laro- gesteld, waartoe ook ik be-
si uiteen, „ben ik in het Polisa- hoorde. Op 12 april van dat
rio Front actief geweest. Begin jaar kregen wij te horen dat de
1974 ging ik in dienst bij de militaire training zou begin-
guerrillatroepen van deze be- nen en moesten wij ons verza-
waarbin- melen. Op dat moment werd
Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG „Het Poli
sario wordt gecontroleerd
door Algerije. Veel onder
danen van het Saharaanse
volk zijn het hiermee niet
eens en een* groot aantal
van hen zit daarom in Al- vrijdingsbewepng, waarbin- melen. Op dat moment werd
j nen toen een felle ideologische" ik met tweehonderd anderen
•en. in discussie werd gevoerd. De gevangen genomen."
ideologische strijd liep zo hoog „Gedurende acht maanden
op dat in januari 1975 besloten stonden wij bloot aan mishan-
werd een vergadering te be- delingen en moesten gedwon-
leggen tussen de militaire een- gen arbeid verrichten. De te-
heden en het Uitvoerend Co- kens van de folteringen draag
mité van het Polisario, tenein- ik nu nog op mijn lichaam en
de de verschillen van mening een vriend van mij stierf in
te overbruggen. Gedurende september 1975 als gevolg van
drie dagen zijn wjj bijeen ge- de martelingen. Eind 1975
weest en kwamen overeen een werden wij vrijgelaten, nadat
leidinggevend comité te vor- de Marokkaanse invasie in de
men. Dit had tot taak de vol- Westelijke Sahara een stroom
gende overeengekomen prin- van vele duizenden vluchte-
cipes te verdedigen: garantie lingen had veroorzaakt Om-
van de vrijheid van menings- dat ik over een Algerijns pas
uiting; de invoering van een
meerpartijensysteem na de on
afhankelijkheid; het gezamen
lijk voeren van de gewapende
vrijheidsstrijd."
Dit comité heeft nooit goed ge
functioneerd, zo vertelt Larosi.
„In februari 1975 besloot Alge
rije Saharanen op te leiden
gerijnse gevangenissen,
de vluchtelingenkampen
heerst een ware onder
drukking". Dit vertelde
gisteren Sidachmed Laro
si, een ex-Polisario strijder
die tijdens zijn gevangen
schap in 1975 aan marte
lingen heeft bloot gestaan.
Hiermee wil Larosi (28) duide
lijk maken dat de Saharanen
die door Marokkaanse troepen
in december 1975 werden ver
dreven en nu in vluchtelin
genkampen in de Tindoef (Al
gerije) zitten, geheel onder in
vloed staan van de Algerijnse
regering en geen vrijheid ken
nen. Als bewijs voor deze be
wering vertelt hij zijn eigen
ervaringen met het Polisario
Front, dat strijdt voor de be
vrijding van de Westelijke Sa-
poort beschikte, kon ik Alge
rije verlaten en ben toen uit
het Polisario Front gestapt."
„Nadien", zegt Larosi die in
december 1979 naar Nederland
is gekomen, „heb ik diverse
malen contact gehad met het
Polisario om deze zaak intern
op te lossen. Het Polisario
heeft enkele malen een af
vaardiging gestuurd om tot
een overeenstemming te ko
men, maar eer> oplossing bleef
uit. Daarom wil ik langs deze
weg de aandacht vestigen op
het feit, dat de leiding van het
Polisario door Algerije wordt
gecontroleerd en in de kam
pen de Saharaanse vluchtelin
gen onderdrukt".
„Op dit moment", zo besluit
Larosi, „heerst er in de kam
pen verdeeldheid. Een stro
ming, die beheerst wordt door
de leiding van het Polisario
wil gewoon doorgaan met de
(Van onze correspondent Mare selaars mogen er tesamen 34
de Koninck
BRUSSEL In België
gaan komende zondag om
acht uur 's ochtends de
stembureaus open. Om
eën uur 's middags gaan
ze -gewoontegetrouw- al
weer dicht. Ruim 6,8 mil
joen kiesgerechtigden zul
len dan beslist hebben
over de nieuwe samenstel
ling voor zowel de Kamer
van volksvertegenwoordi
gers als de Serv»at en de
provincieraden. De uitge
brachte stemmen zullen
tegelijkertijd beslissend
zijn voor de politieke
krachtsverhoudingen in
de Waalse en Vlaamse
deelparlementen en de
deelregeringen (executie
ven), welke uit de 106
rechtstreeks gekozen se
natoren worden gevormd.
Deze „grote lijnen" van het
Belgische kiesstelsel geven al
aan hoe ingewikkeld in het
land de democratie is georga
niseerd, zeker na de jongste
grondwetherziening (staats
hervorming) van 1980, waarbij
de gewesten Vlaanderen en
Wallonië eigen staatkundige
instellingen kregen.
Een en ander leidt bij de ver
kiezingen van komende zon
dag tot merkwaardige situa
ties. Zo krijgen de stembusgan-
gers in het arrondissement
Brussel drie formulieren uitge
reikt, op een waarvan zich
liefst 24 partijen met elk vier
kandidatenlijsten presenteren.
Het stfembiljet is 52 bij 68 cen
timeter omvangrijk. De Brus-
volksvertegenwoordigers
(Tweede Kamerleden) mee
aanwijzen en moeten daarvoor
uit 677 in extra kleine letter
tjes afgedrukte kandidaten
kiezen.
Tweetalig
Het tweetalige Brussel is het
enige arrondissement (kiesom
schrijving, zeggen Vlaamse
taalpuristen) waarin alle poli
tieke partijen van enige om
vang deelnemen, of ze nu
alleen de „eigentalige" partijen
mee, sinds in de zestiger jaren
alle grote politieke stromingen
-behalve de communisten-
zich in twee onafhankelijke
partij-organisaties hebben op
gesplitst. Op de stembiljetten
in pakweg Antwerpen en Luik
is het dus aanmerkelijk rusti
ger. Maar ook daar krijgen de
kiezers drie formulieren aan
geboden, het witte voor de ka
mer, een rose voor de senaat
en een groen voor de provin
cieraad.
Dat onder elke partij vier kan
didatenlijsten worden afge
drukt dénken de burgers aan
het feit dat ze zowel een ano
nieme, zogenaamde „lijststem"
mogen uitbrengen, als een
voorkeurstem op een van de
kandidaten, als een stem op
een zogenoemde „opvolger",
als twee stemmen op^achter-
eenvolgens een kandidaat en
een opvolger. In België bestaat
niet het systeem dat volksver
tegenwoordigers, die in de re
gering verdwijnen of tussen
tijds het parlement verlaten,
worden opgevolgd door de
eerstvolgende nietverkozene
van de ene kandidatenlijst.
Daarvoor hebben onze zuider
buren de aparte opvolgerslijst,
die meestal ook zeer royaal
wordt aangesproken: sinds bij
voorbeeld de laatste parle
mentsverkiezingen van de
cember 1978 zijn dankzij een
serie regeringswisselingen
liefst zestig verschillende
volksvertegenwoordigers tot
het ambt van minister of
staatssecretaris geroepen.
Een complicatie in het Belgi
sche kiesstelsel is ook de opde
ling van het land in dertig kie
sarrondissementen. Kandida
ten mogen slechts in een ar
rondissement op de lijst staan.
Daardoor bestaan er geen na
tionale lijsttrekkers en komt
er een ingewikkeld tellings-
en wegingssysteem aan te pas
om beide nationale vergade
ringen te bevolken. Dat stelsel
-en niet het verhaal dat Bel
gen niet zo goed zouden kun
nen tellen- maakt ook dat de
verkiezingsuitslag relatief pas
laat bekend pleegt te zijn. Ko
mende zondagavond wordt
rond acht uur tijdens de ver
kiezingsshow op de televisie
een eerste betrouwbare voor
spelling van het resultaat ver
wacht
Inzet van de verkiezingen is
vooral de verdeling van de 212
zetels in de kamer van volks
vertegenwoordigers. Van
oudsher is daarin de Vlaamse
Christelijke Volkspartij (CVP)
de sterkste formatie. Thans
heeft de CVP van partijvoor
zitter Tindemans 57 zetels,
handhaving van een sterk
centraal gezag, teneinde het
economisch herstel nationaal
te kunnen aanpakken. Deze
tegenstelling tussen de twee
grootste partijen van het land
-plus de gebruikelijke onenig
heid over de rol van de over
heid in het economisch leven
de enquetes voorspellen jdoet een uiterst moeizame
Kiesplicht
België kent in tegenstelling tot
Nederland ook de kiesplicht.
Wie niet komt opdagen kan in
flinke moelijkheden komen.
Zij of hij riskeert tot 100 gul
den boete en een aantekening
in het strafblad. Bij recidive
kan men -op papier- een
maand aan de gevel van het
gemeentehuis komen te han
gen. En als men nogmaals vol
hardt volgt ontzegging voor
tien jaar uit het actief kies
recht.
een verlies van rond tien pro
cent. Op de tweede plaats ko
men de Waalse socialisten (PS)
van partijleider Spitaels met
thans 32 zetels. Daarna volgen
de Vlaamse socialistische partij
(SP) van Karei van Miert met
26 zetels, de Waalse christen-
-democraten (PSC) van Van
den Boeynants met 25, de
Vlaamse liberalen (PVV) van
Willy de Clercq met 23 en de
Waalse liberalen van Jean Gol
met 14 zetels. Van de taaipar
tijen is de Vlaamse Volksunie
(VU) van Vic Anxiaux (die
streeft naar een onafhanelijke
Vlaamse staat) met 14 zetels de
belangrijkste. Ook het „Demo
cratisch Front van Franstalige
Brusselaars" (FDF) is met 11
kamerzetels een macht van
betekenis. Hoofdthema in de
verkiezingsstrijd was de so
ciaal- economische problema
tiek, die ook (overheidssteun
aan de Waalse taal?) oorzaak
was van de val van het
Rooms- rode kabinet Eyskens
op 21 september jongstleden.
België is met bijna 11 procent
werkloosheid de recordhouder
op dit punt in Europa. In Wal
lonië wijten de socialisten van
Spitaels de zware crisis in hun
gewest aan Vlaamse tegenwer
king binnen de nationale rege
ring. De PS hamert daarom
vooral op meer zelfbeschik
king voor de Waalse deelrege-
ring.
De CVP daarentegen bepleit
geringsvorming vrezen. Ande
re voorwerpen van stembus
strijd zijn de kernraketten en
het vraagstuk van de een mil
joen buitenlandse werknemers
in België.
Coalitie
De meeste waarnemers hou
den het er op dat christen- de
mocraten en liberalen uitein
delijk een coalitie onder lei
ding van Tindemans zullen
gaan vormen. De verkiezings
uitslag van zondag zal in be
langrijke mate bepalen of dat
mogelijk is. Het gaat er om of
zo'n combinatie op een meer
derheid kan rekenen in het
Waalse landsgedeelte. Daartoe
zou het voorspelde verlies van
de PSC beperkt moeten blij
ven en de winst van de Waalse
liberalen (PRL) aanzienlijk
zijn. De meeste enquetes voor
zien voor de Waalse socialisten
een licht verlies. Moeilijk op
sterkte te schatten zijn de
„groene" milieupartijen, die
voor het eerst meedoen. Onze
kere factor is voorts het stem
gedrag van de 850.000 nieuwe
kiezers, die dankzij de recente
verlaging van de stemgerech
tigde leeftijd tot 18 jaar, zijn
opgeroepen. Ander? ongewis
heden zijn de aantallen thuis
blijvers en blancostemmers.
Velen verwachten een hoog
percentage onthouders, omdat
een algehele afkeer van de po
litiek lijkt te zijn toegenomen.
l oj
Oc
f- zie
ide
tter
nutt
t or
star
n oi
tens
tide
►rnc
j)eie
ïbk;
(i.
j he!
id
tn (3
nuit
|etw
gewapende strijd, terwijl |ze
andere stroming allereerst
interne problemen wil op
sen. Onder deze laatste 4 "I
ming bevindt zich een groA I
ring die zich verzet tegerj*-J
onderdrukking in de kam)
Van deze groepering horen-
zo weinig omdat zij geen i
heid van meningsu:
heeft".
De beweringen van
worden door Amnesty
national bevestigd. Hans 1
Balgooi liet gisteren wetenf
mens de Nederlandse afdej
van Amnesty Internatio
dat Larosi zich op verzoek
zijn organisatie heeft laten
derzoeken door een onaflyE
kelijke arts. Deze bevestign
dat zijn lichaam diverse g)
ljttekens vertoont die over*
komen met die welke verëer
zaakt worden door zweepn
gen. iaf1
irif
ren
!nk-
Sparen nu extra aantrekkelijk.
Niet alléén vanwege de hoge rente (liefst
ll'h% op alle Vaste Looptijd Rekeningen),
maar ook vanwege deze prachtig uitge-
voerde cassette en ringband in donkerblauw automatisch gaat sparen,
met zilveren opdruk. Om zo'n 170 munten
uit de Juliana-regeringsperiode (1948-1980)
fraai en overzichtelijk in op te bergen.
Voor nieuwe Amro spaarders
slechts f 15,- na inleg van ten minste f 50,-.
Ontvangt u liever een spaarpremie Lp.v. dit
album te kopea dan doen wij f 7,50 extra
bij uw inleg Zowel inleg als premie zijn
durende 2 maanden niet opvraagbaar.
Voor Amro spaarders slechts
f 15,- na inleg van ten minste f 50,- of als
Voor niet Amro spaarders
f 30,-. De aktie loopt tot en met 4 deceml Si
1981 of zolang de voorraad strekt. Zorg duln
dat u er snel bij bent.
Amro Bank
De bank waar je wat aan hebt
