m
Milieu in VS
slachtoffer van nieuwe
produktietechnieken
dbergh na
enveertig
opnieuw
rechter
Élites
••/•.-. 2SHÜ
Wmê
respondent in Washington,
it, heeft in de afgelopen
m omvangrijke trip door de
Ie Staten gemaakt. Hij legde
ittienduizend kilometer af,
achtentwintig staten en
drie weken in Californië. In
artikel besteedt hij
it aan de waterhuishouding
brenigde Staten, die een
poskleurige toekomst wacht,
""■"■(fer als zij is van, naar
ligen zeggen, verspilling,
lanagement en politieke
„Water", zegt Gerald D.
a j van de Amerikaanse dienst
Wl waterstaat, „gaat een
rheersend probleem worden,
ctionjiel ernstiger dan de
dan jrisis"
ie
ch t GTON-MONO LAKE Als waar-
ide vingers steken ze op uit het
me'fstenen torens, blootgelegd door
ichts «bare dorst. Grafstenen voor een
Zq meer: Mono Lake In de bergen
avenMlk CaliforniÖ, het oudste meer in
n pfpnigde Staten. Elke keer als Los
de kraan open draalt, komt het
iterbij. Het waterpeil is al bijna
meter gezakt.
is d\enf het Amerikaanse waterpro-
rpe zich zo dramatisch aan als aan de
ko totflge oevers van dit eens zo schlt-
nerp "teer. Zelfs de meest actieve ml-
ies epen hebben het meer al opgege-
i, u at overblijft is een schrijnende aan
tegen de razernij, waarmee de
ld zich een weg baant naar steeds
xe en comfort. De aanblik van het
ide meer maakt stil en deemoedig,
je schuldig een paar dagen tevo-
os Angeles een bad te hebben ge-
zo zegt directeur Gerald D. Seln-
p0"1 de Amerikaanse dienst voor de
P at, „gaat In dit land een allesover-
y'Ppd probleem worden, potentieel
P r dan de energiecrisis." Het wes-
un de verenigde Staten, begiftigd
J2J overvloed aan zon en een minl-
in neerslag, bloeit. Er wuift koren
®pn bodem, die in feite alleen wat het
m9 alte betreft verschilt van de stran-
Florida. Rondcirkelende sproei-
is zijn elk in staat 4,5 miljoen liter
"inV öa9 uit te stoten-
van verblindend groen eindigen
n korstige zandgrond. Een luxueu-
als Palm Springs (Californië) zou
Jaar dagen verdorren als de kraan
Kie*at. In het midden van de woestijn
>na zonnen Amerikaanse schonen
groene boorden van een kunstma-
"jrote arm van de Colorado-rivier.
wordt ook nog overspannen door
de originele London Bridge, ooit door een
rijke Amerikaan In mootjes gehakt en hier
weer opgebouwd.
Geleend water
De Colorado-rivier stort zich bijna driedui
zend kilometer lang door een ruig land
schap van bergen en woestijnen. De rivier
heeft het zuidwesten van de Verenigde
Staten tot een etalage van Amerikaans
vernuft gemaakt. Dat is echter wel ge
beurd met geleend water en geleende tijd,
zo zeggen experts. Al gedurende twintig
Jaar bereikt geen druppel van de Colora
do-rivier de oceaan meer. De rivier, die
met ontembaar lijkende kracht de Grand
Canyon kerfde, eindigt ergens dichtbij de
Mexicaanse westkust in een mozaïek van
modderige plasjes.
Al dicht bij de bron, hoog In de Rocky
Mountains, wordt het water van de rivier
benut voor de besproeiing van stug gras
land. Dat is in Colorado. „Het westen", zo
schreef onlangs een bekende Amerikaan
se columnist, „is niet overwonnen door het
geweer, maar door de spa, die de grond
en daarmee de waterloop kon verleggen."
Het waterprobleem Is overigens niet alleen
een probleem van het westen. Meer naar
het oosten wordt enorme roofbouw ge
pleegd op een ondergronds waterreser
voir. het zogenaamde Ogallana-reservoir,
dat zich over ruim twaalfhonderd kilometer
uitstrekt van South Dakota In het noorden
tot In Texas In het zuiden. Van het totale
Amerikaanse waterverbruik neemt de
landbouw zo'n tachtig procent voor zijn
rekening. Daarvan komt de helft uit derge
lijke ondergrondse reservoirs.
Stad zakt weg
Een studie van de „National Society of
Professional Engineers" het Ameri
kaanse instituut voor Ingenieurs bracht
onlangs aan het licht, dat voor elke hon
derd gallon (ongeveer 380 liter) die eruit
wordt gehaald niet meer dan 74 gallon op
natuurlijke wijze terugkomt. Dat leidt niet
alleen tot angstige toekomstprognoses,
maar ook tot spectaculaire verzakkingen.
Aan de kust bij Houston (Texas) is een
groot meer ontstaan, op sommige plaat
sen ruim vier meter diep, waar een tiental
In het water staande huizen nog herinne
ren aan de vroegere bestemming. De
wereldstad Houston zelf Is In enkele tien
tallen Jaren ruim anderhalve meter gezakt.
Berekend Is, dat^als de verzakking zich In
het huidige tempo voortzet, het dak van
het vijfenveertig verdiepingen tellende
Exxón-gebouw over twee eeuwen gelijk zal
liggen met de zeespiegel. Afgelopen mei
zakten In Winterpark (Florida) een huls,
zes dure sportwagens, een kampeerwagen
i
De Colorado-rivier
heeft in de loop
fier eeuwen
genoeg kracht
gehad om de
Grand Canyon uit
te elijpen, maar ie
einde twintig jaar
amechtig op weg
naar de oceaan,
onmachtig om die
nog te bereiken.
Rechte
yl'
In Lake Placid «rae
nog water genoeg
om voldoende Ij,
te leveren voor de
Olympleche
winterspelen,
maar elders In de
VS geelt de
waterhuishouding
aanleiding lot
angstwekkende
toekomst-
en een zwembad plotseling in een enorm
gat, bijna veertig meter diep en ruim 120
meter In doorsnee. Grote delen van de
omvangrijke San-Joaquimvallei In Califor
nië zijn in vijftig Jaar bijna negen meter ge
zakt.
Het oosten van het land, dat vorig jaar een
onverwacht strenge droogte beleefde,
maar doorgaans voldoende water heeft,
kent weer andere problemen. De waterlel-
dingsystemen zijn er In de meeste grote
steden hard aan vervanging toe en de
kwaliteit van het water daalt hier en daar
tot een onrustbarend niveau. Lekken in
het waterleidingnet van New York City bij
voorbeeld, laten elke dag bijna vierhon
derd miljoen liter water door. Geld voor de
noodzakelijke reparaties heeft men bijna
nergens en van de zwaar bezuinigende re-
gering-Reagan hoeft men op dit terrein
niets te verwachten.
Verspilling
De Amerikaanse houding ten aanzien van
het waterprobleem vertoont opvallende
overeenkomsten met de manier waarop
hier de energiecrisis Is benaderd. Er is In
feite voldoende water, zo menen nogal wat
deskundigen. Zij geloven, dat de proble
men voornamelijk worden veroorzaakt
door verspilling, slecht management en
politieke rivaliteit. Net als bij de energiecri
sis overheerst tot nu toe een houding in de
geest van „als de problemen al te nijpend
worden, vincffen we wel weer een oplos
sing". Zelfs meer pessimistische experts
menen, dat nieuwe kunstwerken en nieuwe
technieken de waterproduktie aanzienlijk
kunnen verruimen, maar dat zal dan wel
ten koste gaan van enorme verliezen in
het milieu.
Volgens de Amerikaanse gegevens ge
bruikt een gemiddeld Amerikaans gezin
ongeveer 230 liter water per dag. In lan
den als Engeland en West-Dultsland zou
dat verbruik volgens diezelfde gegevens
rond de 150 liter liggen. Economen wijzen
ook op het feit, dat het peperdure water In
het westen nog steeds voor spotprijzen
van de hand gaat. De waterprijs In Los An
geles bijvoorbeeld, bedraagt ruim elf gul
den per eenheid van 28.500 liter. Voor die
zelfde hoeveelheid betaal Je In het relatief
waterrijke Philadelphia bijna drie keer zo
veel. Het probleem, zo wordt alweer zoals
bij de energiecrisis gezegd, is niet een ge
brek aan water, maar een tekort aan
goedkoop water.
Rivaliteit
Er wordt op landelijk niveau en In diverse
staten overigens wel degelijk aan de wa
terproblemen gewerkt. Maar rivaliteit tus
sen politici, tussen federale en lokale poli
tiek, tussen staten, en kleinere gemeen
schappen onderling, leveren slechts zeer
beperkte resultaten op. In Californië Is de
installatie van zuinige douches en wc's
verplicht," maar onlangs won het dichtbe
volkte zuiden een politieke slag om de le
vering van water aan Los Angeles uit de In
het noorden gelegen Sacramento-rivier.
Arizona, gemiddeld nog geen tien centi
meter regen per Jaar, maar qua waterver
bruik de achtste staat, nam vorig Jaar een
strenge wet aan tegen het gebruik van wa
ter uit ondergrondse reservoirs. Maar zelfs
als de wet tot op de letter zou worden na
geleefd, zullen de ondergrondse reservoirs
in Arizona naar schatting pas over 250
Jaar weer op het gewenste niveau zijn.
De problemen zullen de komende Jaren
nog verhevigd worden door de enorme
jacht op nieuwe energiebronnen. De uit
breiding van de koienproduktie en vooral
het vervoer van kolen door pijpleidingen,
de winning van „oilshale" (olie uit leisteen)
en andere alternatieve energiebronnen
zullen enorme hoeveelheden water vergen.
Dat wordt een hevige strijd tussen de
energiemaatschappijen en de landbouw
met in de meeste prognoses één grote
winnaar: het veel rijkere energie-establish-
ment. Of, zoals een landbouwer In New
Mexico het formuleerde: „Een waterpro
bleem? Voordat we zonder water komen
te zitten, zijn we allang bankroet."
DICK TOET
«3TON In 1927 vliegt de Amerl-
harles A. Lindbergh (25) alleen In
sgtulg over de oceaan van New
iar Parijs. Lindbergh wordt de eer-
>r de kranten over de hele wereld
p.. de held. Totdat de verschrikkingen
Ier het wereldnieuws beginnen te
>en Is er maar één gebeurtenis, die
otere wereldwijde aandacht trekt
dterghs historische vlucht en weer
ja bergh er In betrokken.
'aart 1932 lezen miljoenen mensen,
e t bijna tweejarig zoontje van Charles
SCI 8 Lindbergh de dag tevoren is ge-
De Lindberghs betalen vijftigdul-
8llar losgeld. Het medeleven van de
slaat om in verbijstering als de
let veel later dood wordt gevonden.
°tste politle-operatle, die de wereld
dat moment heeft gekend, komt op
nt 'as ruim 2,5 jaar later wordt de ver-
IJka dader gearresteerd: Richard
w fiann, een Duitse Immigrant, tim-
m n In het Newyorkse stadsdeel de
dis temidden van de opkomende
^fltsa gevoelens op weinig medele
ven kan rekenen. Vijf maanden later, na
een geruchtmakend proces, dat nauwelijks
van de voorpagina's verdwijnt, wordt
Hauptmann schuldig bevonden. Hij sterft
op 3 april 1936 In de staat New Jersey op
de elektrische stoel. Achter een van de
grootste misdaadverhalen van deze eeuw
lijkt definitief een punt te zijn gezet.
Honderd miljoen
Ruim vijfenteertlg Jaar later echter ligt de
zaak opnieuw bij de amorikaanse rechter.
Mevrouw Anna Hauptmann (82) weduwe
van de man, die werd veroordeeld als de
„baby-killer", diende deze week een eis
van honderd miljoen dollar In bij een
rechtbank In New Jersey. Dat bedrag
moet dienen als schadevergoeding voor
het „onrechtmatig, vals en onrechtvaar
dig" veroordelen en executeren van haar
echtgenoot. Mevrouw Hauptmann baseert
haar els op de 34.000 pagina's over de
zaak uit de FBI-archieven, die onlangs op
grond van de wet op de vrijheid van infor
matie zijn vrijgegeven. Binnenkort, zo
heeft een rechtbank In New Jersey be
paald, komt daar nog eens een met ne
gentigduizend documenten gevuld dossier
van de staat New Jersey bij.
De tot nu tóe vrijgekomen documenten
bewijzen volgens Anne Hauptmann datge
ne waarin zij al die Jaren zelf rotsvast heeft
geloofd: Richard Hauptmann, In de anti-
Duitse hetze van die tijd meestal Bruno
Hauptmann genoemd, Is onschuldig ver
oordeeld.
„We hielden zielsveel van elkaar", zqgt
Anne Hauptmann In het eerste Interview,
dat zij na de schokkende gebeurtenissen
In de Jaren dertig heeft gegeven. Ze vertelt
daarin onder meer, dat een inbreker haar
verlovingsring had gestolen. Op een nacht
werd ze wakker en zij ontdekte, dat Ri
chard haar in haar slaap een nieuwe had
aangeschoven.
Anne Hauptmann was even geschokt als
elke andere „outsider" toen ze op 19 sep
tember 1934, terugkerend van een wande
ling met haar baby, een politiemacht In
haar huis aantrof „om de moordenaar van
de LJndbergh-baby" te arresteren.
De dag na de kidnapping van de baby
hadden ze, zo vertelt Anne Hauptmann,
het afschuwelijke nieuws vernomen. „Ri
chard bracht kranten mee naar huïs. Is dat
niet verschrikkelijk, zelden we tegen el
kaar." De avond tevoren, zo vertelt Anne
Hauptmann, hadden Richard en zij een
tochtje gemaakt In hun nieuwe auto, wa
ren thuis gekomen en gaan slapen.
Deel losgeld
Een biljet van tien dollar, door Richard be
taald bij een benzinestation, bracht de
zaak aan het rollen. Het biljet bleek deel
uit te maken van het losgeld. In de garage
bij het huis van de Hauptmanns, ongeveer
vijftig mijl verwijderd van het landhuis van
de Lindberghs, trof de politie nog eens
vijftienduizend dollar van het losgeld aan.
Richard zei het geld te hebben gekregen
van een vriend en pas met het besteden
van het geld begonnen te zijn, nadat deze
vriend in Duitsland was gestorven aan tu
berculose.
Brieven van familieleden van deze vriend
"moeten volgens Anne Hauptmann In het
dossier zitten, dat binnenkort zal worden
vrijgegeven. Diezelfde documenten en de
reeds vrijgegeven FBI-papleren wijzen vol
gens mevrouw Hauptmann en haar advo
caat uit, dat er ook geknoeid Is mét de
verklaringen over het feit, dat Richard de
afpersingsbrief zou hebben geschreven en
dat hij op de dag van de kidnapping bij
het huis van de Lindberghs gezien zou
zijn.
De rechtzaak herinnert Anne Hauptmann
zich als een nachtmerrie. „Elke dag", zegt
ze, „was ik er zeker van dat hij die avond
thuis zou zijn. Hij was onschuldig. Hij zei
de waarheid." In de rechtszaal echter
werd Richard Hauptmann het symbool van
de opkomende Duitse dreiging. Een mik
punt voor de verontwaardiging van de we
reld, want zo schreven kranten In die tijd:
niet alleen het echtpaar Lindbergh maar
de hele wereld heeft een kind verloren.
Dood de Duitser
Kleine afgietsels van de ladder, vla welke
de dader de kinderkamer was binnenge
klommen, werden bij duizenden als souve
nters iverkocht. „Bruno Hauptmann, die
Duitse machinegeweerschutter", noemde
de aanklager hem tijdens het proces van
wege zijn activiteiten In de eerste wereld
oorlog. In en rond de rechtszaal scandeer
de de menigte soms: „Dood de Duitser."
Sinds de dood van haar man heeft Anne
Hauptmann in bakkerijen gewerkt. Sinds
haar 61ste leeft ze van een klein pensioen
tje. Ze is nooit hertrouwd. Ze draagt nog
steeds de ring, die Richard haar ooit In
haar slaap aan de vinger schoof.
DICK TOET
Richard (Bruno) Hauptmann, die destijds
werd veroordeeld voor de ontvoering en
de moord op de baby van Lindbergh. Op
grond van documenten van de FBI, die
nu openbaar geworden zijn, wil zijn
echtgenote alsnog eerherstel van haar
man en een schadevergoeding van hon
derd miljoen dollar.
