i POLEN iS ELKE DAG
f ER EEN VERRASSING'
eidse expeditie
fptmoet een land
nder toekomst
^at
REGIO LEIDEN
HELPT POLEN
QeicUe. Soutant
den, tenzij daar een compensatie tegeno
ver staat. De druk vanuit de basis om te
gaan staken wordt met de dag groter. In
alle fabrieken wordt gewacht op ons sig
naal". Druk gebarend zegt hij te verwach
ten, dat als gevolg van het intreden van de
winter de spanning in Polen wel eens toe
zou kunnen nemen. De toekomst van Po
len ziet hij pessimistisch tegemoet. „Als ik
optimist zou zijn zou ik hier niet werken",
sluit hij het gesprek af. De naderende sta
kingen geven hem weinig tijd om met
geïnteresseerde Leidenaars te praten.
Verrassing
Het officiële gedeelte van de expeditie is
voorbij. In Torün is in amper drie dagen
een organisatie opgebouwd, die de goede
ren uit Leiden in ontvangst kan nemen en
kan verspreiden. Voordat woensdagoch
tend de terugreis wordt aanvaard, wordt
een laatste wandeling door de stad ge
maakt. Het aantal rijen in de stad lijkt te
zijn toegenomen. Vooral voor de schoe
nenwinkels hebben zich vele wachtenden
opgesteld. De tekorten in de stad lijken
dagelijks toe te nemen. Elke dag Is een
verassing, meestal in negatieve zin. In vele
cafè's halen de dranken het slüitingsuur
niet. Een eerste pilsje kan nog besteld
worden, een kwartier later blijkt, dat het
bier op is. Wanneer er nieuwe goederen
worden verwacht, weet niemand. Wanneer
meer dan zes mensen een lege etalage
staan te bewonderen, blijken zich plots
een aantal Polen te hebben aangesloten in
de verwachting dat er weer wat te koop is.
De leden van het Leidse gezelschap verla
ten de stad enigszins gedeprimeerd. On
danks de bijzonder hartelijke ontvangst
van de Polen is er geen enkele reden tot
enige vrolijkheid. Evenals de Poolse bevol
king zijn ook de Leidenaren bevangen
door het gevoel van uitzichtloosheid voor
dit land. Wanneer de Pools-Oostduitse
grens wordt gepasseerd kan zonder enig
probleem 'weer gewoon' worden getankt.
Nog geen 30 kilometer over de grens,
meldt de spijskaart van een restaurant di
verse vleesgerechten en kan zonder pro
blemen een glas melk worden besteld. Al
les wat in drie korte dagen niet mogelijk
was, is weer heel gewoon.
GERT VISSER
De districtsecretaris van Solidariteit: „Als
werken"
Van het eerste geld dat gestort is op de
rekening van de stichting Regio Leiden
helpt Polen, zullen deze artikelen aange
schaft woeden om per vliegtuig naar Polen
te worden vervoerd. Het verzenden van
medicijnen gebeurt op last van de Poolse
regering gratis via de Poolse luchtvaart
maatschappij LOT. Het AZL in Leiden zal
de pakketten samenstellen.
Schuld
De burgemeester van Torün, Roman Skzo-
wacki, blijkt niet op de hoogte van het be
zoek van de Leidse delegatie. Door de
machtswisseling in de top van de commu
nistische partij zijn er door het gehele land
mensen uit hun positie ontheven en tal van
nieuwe maatregelen afgekondigd. De bur
gemeester heeft daardoor nauwelijks tijd
om de delegatie te ontvangen. Ook hij rea
geert in eerste instantie terughoudend op
het aanbod van hulpverlening. „In Polen
heerst geen honger", benadrukt hij. De
hulp wil hij wel accepteren maar „wij zul
len deze schuld aan de Nederlanders terug
betalen". Naar aanleiding van eerdere
hulpverleningsacties vanuit Zweden en
Frankrijk is er in Torün reeds een comité
gevormd, dat zich bezig houdt met het
verdelen van goederen. Solidariteit, de be
sturen van gemeente en gewest en verte
genwoordigers van maatschappelijke or
ganisaties zijn in dat comité vertegenwoor
digd. De kerk, die door haar brede organi
satie belangrijk kan bijdragen aan een
goede verdeling van de goederen, heeft de
boot tot op heden afgehouden. De bis
schop van het district is wel aangeschre
ven met het verzoek om een vertegen
woordiger te leveren, maar van katholieke
zijde is daar niet op gereageerd. Een ge
volg van de slechte verstandhouding tus
sen kerk en staat, naar later zal blijken.
Uitbundig
Nu de gesprekken met het de plaatselijke
comité's zijn afgerond, rest de Leidenaars
de taak.de bisschop trachtten over te ha
len mee te werken in het comité. In het
bisschoppelijk paleis vindt een uitermate
vriendelijk ontvangst plaats. Voor de eer
ste maal staan er weer vleeswaren op ta
fel, waaruit blijkt dat de tekorten in Polen
de kerk nog nauwelijks hebben getroffen.
De rector van het seminarium, waar de
ik optimist zou zijn zou ik hier niet
Leidenaars worden ondergebracht, geeft
dat ook openlijk toe. De kerk ontvangt
veel bijdragen van haar gelovigen en bo
vendien heeft het seminarium een eigen
slachterij. Hij vertelt, dat de aanhang van
de rooms-katholieke kerk In Polen met de
dag groeit. In het bisdom zijn vanuit vrij
willige bijdragen de laatste jaren 27 ker
ken gebouwd. De verstandhouding met de
staat is slecht. Dat is overigens altijd al zo
geweest. „Gewapende vrede", zoals pries
ter Jerzy Ziegba het uitdrukt: „De regering
heeft de kerk na de oorlog alles verboden.
Het is voor ons nu moeilijk om met hen
samen te werken". Hij nodigt de gasten 's
avonds op zijn kamer uit, waar de geboren
vriendschap uitbundig wordt gevierd. Alle
leden van het gezelschap krijgen van de
priester een langspeelplaat met Poolse
muziek mee naar huis.
„Wij weten in Polen niet waarvoor wij wer
ken", vertelt Ziegba. Evenals de meeste
Polen, wijst hij de Russen aan als de
schuldigen voor de Poolse crisis. „Het
Russisch systeem is ons opgedrongen,
maar het is voor ons land volledig onge
schikt. We hebben in Polen een econoom
nodig, geen militair als Jaruzelski". Een
gesprek met de bisschop, de volgende
dag, leidt tot directe resultaten. Overtuigd
van de goede bedoelingen van de Hollan
ders belooft de hoogwaardigheidsbekleder
één zijner priester in Torün op te dragen
zitting te nemen in het comité.
Optimist
Evenals de kerk mag ook de vrije vakbe
weging Solidariteit zich in een sterk
groeiend ledental verheugen. Van de in
het totaal 36 miljoen Polen zijn er 10 mil
joen lid van Solidariteit. De ruim één jaar
oude vakbeweging is uitgegroeid tot een
proffessionele organisatie. Op het mo
ment, dat de Leidse delegatie zich in To
rün ophoudt, wordt er op het regionaal
kantoor van de vakbeweging hard gewerkt
om een staking voor te bereiden. Secreta
ris Jerzy Grzeskiewicz: „Wij eisen van de
regering, dat zij een begint maakt met de
economische hervormingen in Polen. Deze
regering voert een a$i hoe beleid, wel
voortdurend prijsverhogingen, maar er is
niets te merken van economische hervor
mingen. Voor 1 januari 1982 verwachtten
wij een beleidsplan. Tot die tijd zullen er
geen prijsverhogingen mogen plaats vin
ïk geleden, zaterdagmorgen 11
delegatie bestaande uit de raads-
elan<arian Koning, Jan van Zijp, Hans
iwede gemeentesecretaris Bob Lod-
ijk). tudenten Hans Hoogeveen en Aaf
n (ve twee journalisten staan te bibbe-
e parkeerplaats van Alberts Cor-
televisiepiraat filmt het vertrek
>loeg, die naar Polen zal vertrek-
ersirte bezien hoe de hulpverlening
i Leidse regio tot stand kan wor-
et v;acht. De meesten in het gezel-
pn rv,en slechts vanuit de krant, wat
vindt.
ichten staat. Hoe het bezoek in
t verlopen is nog volledig onbe-
jn adres in Poznan waar een
rzo®Js kan worden opgehaald, is tot
I m dioment het enige houvast. Onder
|an ^rklep bevinden zich behalve
ten en koffers een aantal voed
en voor de gezinnen waar, naar
mm wordt, overnacht moet worden.
nachtelijke stop In West-Duits-
letracht worden in twee dagen de
N ENiiversiteitsstad Torün te halen.
RS
West-Duitsland wordt verlaten
,0 nszóne van het ijzeren gordijn in
it, doemt een dreigend beeld op
Ie komende dagen verwacht kan
EN tóen inmense wachttoren vanwaar
Ie soldaten het traag voorbij-
Ie verkeer in de gaten houden, is
ikestekennismaking met Oost-Europa.
3ova9|e paspoorten overhandigd kun-
00 er£n' zijn er no9 hee' wat obstakels
sen Slagbomen en ingenieuze
in vfaMes om we9 a* *e sluiten moe-
per jJeren, dat niemand zonder tot in
1 e.o5 gecontroleerd te zijn, het ijze-
|n passeert. Een warwinkel van
moet worden ingevuld, afgege-
en gestempeld.. Beleefd blijven en
N lachen tegen de nauwelijks
i^j^ge grenswachten van het Oost-
n verz)er 's het Par00'- De Oostduitse
edraagt zich heel wat vriendelij-
rmSUieren zijn maar matig geinteres-
dierede overvolle achterbakken van
dierert's. Slechts een uit de winkel van
catèJijp afkomstige doos knijpkatten
Dnsweandacht. In anderhalf uur, sneller
avonderwacht, wordt de grens gepas-
r. Op 1
en
uur later blijkt dat het aan de
lens heel wat makkelijker toe-
chts auto's uit Oost-Duitsland
ANS t op de bodem onderzocht. Naar
zal blijken, vertoont het leven in
jr overeenkomsten met het Wes-
ravarinet <je politiestaat Oost-Duits-
lotstal
£3
bij de pastorie in Poznan het
TALLir slaapplaatsen in Torün wordt
944. meldt de Poolse televisie de
j) van partijsecretaris Jaruzelski.
F^>r en zijn huishoudster, die de
UUJb op een uitbundige maaltijd
lEnjetrakteerd, reageren twijfelend.
Gemeentesecretaris Lodder overhandigt
Torün, Roman Skrowacki
„Dat verandert toch niets", menen zij, al
lijkt de te verwachten harde lijn van de
nieuwbakken partijsecretaris angst in^ te
bezoemen. Latere gesprekken zullen een
zelfde reactie opleveren. Niemand in Polen
lijkt te weten hoe het verder moet en van
de regering wordt niets verwacht.
Slaapplaatsen -blijken geregeld te zijn bij
de bisschop in Pelplin, een stadje 150 kilo
meter achter Torün. Door benzinetekort
kan dit doel echter niet gehaald worden.
Slaapplaatsen worden gevonden in een
luxueus hotel in de universiteitsstad, waar
mee Leiden vriendschappelijke banden
onderhoudt. Daar blijkt al meteen hoe Po
len ervoor staat. De menukaart meldt vele
gerechten, slechts enkele daarvan zijn ver
krijgbaar. De portier van het hotel vraagt
om een paar sigaretten. Een wandeling, la
ter op de avond, door de stad bevestigt
het tekort. De etalages zijn leeg, in de gro
te slagerijen is geen snippertje vlees te
zien. Op de ramen van de winkels zijn, ver
moedelijk illegaal, aankondigingen van bij
eenkomsten van het vakverbond Solidari
teit geplakt. Op straat is niets te doen en
niemand te zien. Slechts voor de taxis
tandplaatsen staan vele Polen gelaten te
wachten. De achtersten zullen vermoede
lijk nog wel een uurtje in de regen door
moeten brengen.
Volgens de informatie van de portier van
hotel is er slechts één gelegenheid om uit
te gaan. Deze discotheek blijkt overvol te
zijn met Poolse jeugd, die zich schuifelend
voortbeweegt op muziek van Rod Stewart
en het Amsterdamse Spargo De wes
terlingen worden gretig aangeklampt. Om
de Poolse zloty's tegen dure dollars of gul
dens te verkopen.
Zwarte markt
Opmerkelijk genoeg zijn de meeste Polen
niöt echt arm. Door het gebrek aan artike
len kunnen de mensen hun geld niet uitge
ven. In sommige gevallen worden wel ver
krijgbare, maar overbodige artikelen ge
kocht. Als geldbelegging. De gemiddelde
Pool verdient zo'n 7000 zloty's per maand
naar Nederlands geld omgerekend zo'n
900 gulden. Bejaarden en invaliden moe
ten het doen met zo'n 3000 zloty's. De
schaars verkrijgbare artikelen zijn vanzelf
sprekend zeer duur. Shampoo bijvoor
beeld kost In de winkel zo'n 1200 zloty's.
Een half litertje wodka moet 340 zloty's
de Leidse vlag aan de burgemeester van
opbrengen. In de dollarwinkel, een staats
winkel waar alleen met buitenlandse valuta
betaald kan worden, kost dezelfde wodka
anderhalve dollar. Op de zwarte markt
moet deze echter 500 tot 800 zloty's op
brengen.
Door het tekort aan artikelen is er een
zeer florissante zwarte markt ontstaan.
Buitenlanders worden op straat aange
sproken om valita te wisselen. Officieel
verboden, maar er wordt niet tegen opge
treden. Terwijl de banken voor 100 gulden
1200 zloty's geven, wordt op de zwarte
markt voor het zelfde bedrag wel 10.000
zloty's betaald. Door op deze manier geld
te wisselen, kunnen buitenlanders op een
voudige manier het land rijker verlaten,
dan zij binnen zijn gekomen.
Water en zand
Maandagochtend vindt in het hotel de eer
ste officiële ontmoeting plaats tussen Po
len en Leidenaars. Regionaal inspecteur
van de volksgezond Marek Buczkowski,
kinderarts Barbara Igielska en tandarts
Kazimir Bryndal praten wat onwennig over
de hulpverlening vanuit Leiden. De drie
zijn verbonden aan het gewest van Torün,
een organisatie die op vele terreinen
machtiger is dan het stadsbestuur. De Po
len weten in eerste niet goed, wat ze van
de Nederlanders moeten denken en rea
geren terughoudend op de hulpverlening
vanuit Holland. „Wij zijn geen bedelaars"
is een kreet die in latere gesprekken nog
vele malen terug zal keren. Naarmate het
gesprek vordert, blijkt dat de Polen het ei
genlijk niet zonder hulp van buitenaf kun
nen stellen. In kinder- en ziekenhuizen blij
ken belangrijke zaken niet voorradig te
zijn. Operatiehandschoenen, normaal voor
eenmalig gebruik, moeten worden uitge
kookt om nog een aantal malen dienst te
doen. Voor wegwerp-injectienaalden geldt
hetzelfde. Een aantal belangrijke medica
menten blijken nauwelijks meer aanwezig
te zijn, evenals infuusapparaten. De apo
theken in Polen, die voor de crisis zo'n 58
grondstoffen om medicijnen aan te maken
in voorraad hadden, zijn stevig uitgedund.
Het aantal stoffen bedraagt nu nog maar
28. Lakens, luiers, baby- en kindervoeding
zijn er niet of nauwelijks. Tandartsen heb
ben tekort aan boren. Het linnen in de zie
kenhuizen wordt door gebrek aan zeep,
gewassen met water en zand.
Poolse jongetjes bedelen bij Hans Glaubitz
;vinl/LEIDEN De straten in de
.- stad Torün zijn druk bevolkt
lastige mensen. Autoverkeer
Bars, voor vervoer per bus,
c n taxi staan de mensen vele
l wachten. Her en der staan
Krjïjen wachtenden voor lege
is. Wanneer een vrachtwagen
en winkel stopt, heeft zich in
Ijd weer een rij gevormd. Op
ideriment weet nog niemand wat
rachtwagen te bieden heeft,
je kan niet weten'. Voor de
in de rij is het afwachten of
Twat voor hen over zal blijven,
n zijn er genoeg, de goederen
mee aangeschaft zouden
kunnen worden, zijn nauwe-
Trradig. Het benzinetekort te-
"W ;h af door de kilometerslange
^or de pompen. Het gebrek
indstof wordt pas echt duide-
éneer de Leidse delegatie, in
HSJer van de hulpverlening in
Sjaanwezig. de terugreis wil
Mfden. Er blijkt geen benzine
l zijn. In Torun is alleen nog
jjJirandstof beschikbaar voor
brandweer, leger en zieken-
i. De aan de grens aange-
benzinebonnen blijken volle-
Ü^eloos tg zijn. De Poolse tand-
(3 het gezelschap drie dagen
"ijn hoede heeft gehad, loopt
i land af om de vereiste pa-
te krijgen om de Leidenaars
<6t geplande langdurige vakan-
olen te besparen. De bureaus
e papleren kunnen verschaf
ken op woensdag gesloten te
n doorzettingsvermogen heeft
Tnetfüjk succes. Aan een verlaten
ian genoeg benzine worden
Inen om de Oostduitse grens,
h. Het is zoals een Poolse stu-
een café zei: „In Polen rs niet
ie loop van de dag van mor-
1 te voorspellen. Ook van die
idaag kan je niets zeker we-
ee
De Stichting 'Regio Leiden helpt
Polen' is samengesteld uit verte
genwoordigers van gemeenten, be
drijfsleven en maatschappelijke in
stellingen uit Leiden en regio. De
stichting wil gedurende een lange
re termijn geld en goederen inza
melen voor de Poolse stad Torün
en haar omgeving. De aktie gaat
op 2 november officieel van start
met een collecte in alle deelne
mende gemeenten. In studenten
sociëteit Minerva zal op die dag
een Poolse avond gehouden wor
den. Een definitief adres waar goe
deren naar toe kunnen worden ge
bracht, wordt in de loop van de
volgende week bekend gemaakt.
Geld kan nu al gestort worden op
het gironummer 1984100 of op
ABN-Leiden rekening nummer
566119307 ten name van de Stich
ting Regio Leiden helpt Polen.
Uren in de rij staan voor een stukje vlees,
beeld in de stad
