Jaig waarschuwt tegen
nterventie in Egypte
'k$ hier dan niemand dood
Btênland
Twee burgers onder
moordenaars Sadat
„Alle voorwaarden voor tweede
holocaust zijn aanwezig
Moebarak
verbiedt
manifestaties
van moslims
Moskou
over
Sadat
LE3DSE COURANT
DONDERDAG 8 OKTOBER 1981 PAGINA 11
illScNonze speciale verslaggever Cees
ipteri Manders)
Ie kiG Egypte maakt zich op voor zijn
nkzlfbegrafenis, maar het geweeklaag
sndefl?* verdwijnen van Sadat moet nog
jnd beginnen. Waarom kijkt iedereen
iten.fewekt?", vraag ik een loketbedien-
an ófte* vliegveld. „Is hier dan niemand
as Ir? Iedereen lacht en doet zijn werk
ïn het gebruikelijke levenslustigheid, zo
dezï- Sadat is er toch niet meer?". Het
gelief? gezicht achter het glas vervalt in
irissfatselinge ernstige plooi. „Daar mag
rogtoP commentaar op geven, dat moet u
ers m begrijpen".
Sadat is dood, maar de allereerste indruk
is dat het leven zijn normale gang gaat.
Uiteraard is ook de taxichauffeur om zijn
mening gevraagd, maar die weigerde
commentaar.
Het vliegtuig uit Italië was helemaal vol,
voornamelijk met Arabisch sprekende
personen, en de vrolijke keelklanken, die
ook zij uitstootten, duidden volstrekt niet
op overmatige rouw. Vele Egyptenaren
keerden naar huis terug omdat hun daar
een reeks van vier feestdagen wacht, van
donderdag tot en met zondag, en het feit
dat een van die feestdagen, zaterdag, de
dag van Sadats begrafenis, een verplichte
rouwdag wordt, heeft kennelijk niet tot
massale annuleringen geleid.
Een in Kairo woonachtige Italiaanse olie
ingenieur, die voor zaken in Italië was,
keert hals over kop terug naar zijn gezin,
want in deze omstandigheden kun je beter
bij je familie zijn, zegt hij. Hij ziet de situa
tie somber in. Sadat was een man van de
vrede, maar dat weerhield hem er niet.
van zijn tegenstanders in eigen land stevig
onder de duim te houden. Volgens de Ita
liaan, die hier al twee jaar woont, zijn de
gewone mensen zeer ontevreden, en zelfs
opstandig, vanwege de hoge prijzen. Sadat
is er niet in geslaagd de massa een mens
waardig bestaan te bieden, en daarom zul
len ze hem zo weer vergeten zijn. Wat zijn
opvolger, Moebarak, voor iemand is weet
hij waarschijnlijk alleen zelf.
Noodtoestand
Deze Moebarak heeft de noodtoestand af
gekondigd, maar zo te zien betekent dat
weinig. Het verkeer in nachtelijk Kairo
stoort zich daar in elk geval niet aan. De
Egyptenaren lopen op straat alsof het dag
is en gezien de temperatuur (27 graden) is
dat misschien ook niet zo verwonderlijk.
Hier en daar staan wat mensen bij het
licht van een etalage samen de krant te
lezen. Ik kijk om me heen om enig spoor
te ontdekken van het grote verlies dat
deze natie dinsdagmiddag, even na enen
moet hebben geleden, maar er is helemaal
niets te zien. Alleen de dagelijkse (of
nachtelijke) emoties zijn op hun gezichten
te lezen. Mensen die hun grote Rais, hun
grote leider en vader des vaderlands heb
ben verloren
De radio in de hal van het hotel zegt iets
onverstaanbaars, van waaruit de naam
Moebarak keer op keer naar voren komt,
gevolgd door van die golvende, weeïge
Arabische muziek. De hotelbediende wekt
de indruk slechts verdiept in zijn eentoni
ge arbeid te zijn. Aan de muur een levens
groot portret van Sadat in het schitteren
de maarschalks-uniform, datzelfde kos
tuum waarin hij dinsdag zijn grote ont
luistering beleefde. Hoe hoorde de bedien
de de afgelopen dinsdag het ontstellende
nieuws? Maar de man zegt dat hij moest
werken, en dat hij het later van anderen
gehoord heeft. En hij haalt zijn schouders
op. Maakt het voor de gewone man in
Kairo enig verschil, de ene Sadat of de
andere? In elk geval moet het geween
voor die ene Sadat nog beginnen.
gege*
»t wc
zulle
'e s«INGTON De
~,*ikaanse minister van
^pejjitandse zaken,
p winder Haig, heeft gis-
as op blijvende Ameri-
*>tst|e steun toegezegd
^e Egyptische rege-
en aan de vredespo-
11 van wijlen presi-
Sadat. Tevens waar-
vde hij buitenlandse
ndheden ervoor zich
fingen in de onzekere
lie die door de dood
jadat in het Midden-
n is ontstaan.
;zouden met grote be
leid elke poging volgen
buitenlandse mogendhe-
m de tragische gebeurte-
i van de afgelopen 24 uur
buiten, zo zei Haig op
lOlS^rsconferentie.
;eëii
eenpt commentaar dat zijn
jv jen klonken als een
"thuwing aan Moskou om
betjfzijdig te houden, ant-
ovelde hij dat hij „niets on-
ïl opaams" wilde suggere-
„Ik geloof dat Moskou
lositie kent, onze vriend-
I vri en omze goede banden
v^gypte- Ze weten dat die
ondingen voor ons van
ïstelfroot gewicbt zijn voor
pelangen in het gebied en
er dienovereenkomstig
n g jni zullen gaan", aldus de
MOSKOU Het presidium
van de Opperste Sovjet heeft y
In een kerk in de Amerikaanse hoofdstad Washington werd gisteren een rouwdienst
gehouden voor president Sadat. Tijdens de plechtigheid werd de emotie zowel me
vrouw Reagan als de president (foto) te machtig. Zoals bekend overleefde Reagan
begin dit jaar zelf ternauwernood een aanslag op zijn leven.
beschikken volgens hem niet
over informatie die wijst op
„buitenlandse manipulatie van
de gebeurtenissen".
De voormalige minister van
en n j. buitenlandse zaken van de VS,
^'bter±Ln,TerTd^reKe Zin Henry Kissinger, legde de ver-
...He mogelijke Libische .n- antw*ordclijkBhe;d %COr de
aanslag op Sadat bij Libië.
Zelfs als de Libiërs niet rechts-
streeks opdracht hebben gege
ven voor de moord, dan nog
ovi"" m°gelijke Libische in-
'i ing. maar zei ook dat er
ri h.bewijzen waren voor be-
n<enheid van dit radicale
an ld bij de moordaanslag op
De Verenigde Staten
et is"
perk
COBO TIMERMAN
erER JODENHAAT
ARGENTINIË:
kan, aldus Kissinger, de ver
antwoordelijkheid voor de
aanslag gelegd worden bij de
Libische leider Khadaffi.
Het Pentagon maakte gis
teren in een korte verkla
ring melding van de ver
hoogde staat van paraat
heid waarin onderdelen
van de snelle Amerikanse
interventiemacht en de
zesde vloot zijn gebracht.
Ze werden volgens het
Pentagon uit voorzorg ge
nomen, maar dit betekent
niet dat de Amerikaanse
marineschepen met een
speciale opdracht zijn uit
gerust om zich richting
het Middellandse Zeege
bied te begeven.
gisteren een uiterst gereser
veerde reactie op de dood van
Sadat gegeven. In een kort te
legram aan de Egyptische inte
rim-president condoleren zij
het parlement en spreken hun
medeleven uit met de nabe
staanden.
In tegenstelling tot de veroor
deling van de aanslag op de
Amerikaanse president Rea
gan door de Opperste Sovjet
wordt de moord op Sadat niet
veroordeeld. Het telegram is
niet, zoals gebruikelijk, onder
tekend door president Brezn- TTtr.
jev en is niet gericht aan het KAIKU Iwee van pre-
volk. sident Sadats moordenaars
In schril contrast met de me- waren burgers die zich
dedelingen uit Moskou staan vermomd hadden als sol-
de uitingen van medeleven daten en als zodanig deel-
vanuit Roemenië, het enige
Oosteuropese land dat zowel name;n aan ,e milltaire
contacten heeft met Egypte als parade die uitliep op een
Israël. De moord op Sadat bloedbad. De twee andere
werd een „misdaad" genoemd, moordenaars waren mili-
In andere Oosteuropese lan- tairen, een officier en een
den gingen de berichten over rpcprVp-offirier Dit hppft
de moord veelal vergezeld van reserve onicier. uil neeit
veroordelingen van de vredes- "e Egyptische minister
verdragen met Israël. van defensie, Ghazela,
mmeegedeeld.
In de over het algemeen rustige straten van Kairo, waar groot uiterlijk rouwvertoon
ontbreekt, verkoopt een man portretten van wijlen president Anwar Sadat.
zake
sterc
2JS HAAG De Ame-
gen inse regering moet
rwai binnenkort opnieuw
leril buigen over de
^"jjtie van de mensen-
J2"Jpn. Kort voor het zo-
at vfeces leed president
dachjan een gevoelige ne-
»t o^ag. Zijn kandidaat-
n ^minister voor men-
jchtenkwesties Ernest
"Ver, bleek voor het
*^res onaanvaardbaar
noest zich terugtrek-
het Het verzet tegen de
elvaieming van Lefever
en *oor een deel het ge-
van de publicatie van
■hm boek „Gevangene
naam, cel zonder
^Bner", van de Argen-
journalist en strijder
de mensenrechten
een bo Timerman. In zijn
jar beschrijft hij zijn er-
■sitergen als politiek ge-
ran jene in Argentinië:
is mheb overleefd om ge-
gembiis af te leggen".
soci
mi4o Timerman (58), uitge
lid ti hoofdredacteur van het
artfcle Argentijnse dagblad
ïrinjtoinión, werd in april 1977
De i militairen uit zijn huis
bikld. Tijdens een half jaar
öhde gevangschap werd hij
latrteld. Daarna kreeg hij
jgt jaar huisarrest en werd
')p een vliegtuig naar Is-
iezet. Daar schreef hij in
'eek zijn relaas, waarvan
iag de Nederlandse ver-
is verschenen.
ht
hebJcrscheid
™*angene zonder naam, cel
tw*r nummer" is een van de
Se^f boeken over het lot van
m.e'jeke gevangenen. Toch is
belangrijk onderscheid,
ïk gaat niet alleen over
tinië en Timerman,
over „het universele van
8 Jferreur en de menselijke
elens", zoals Amerikaanse
i het treffend formuleer-
Lees voor de namen Ti-
'an en Argentinië die van
Boekovski en de Sovjet-Unie
of Matos en Cuba: het verhaal
blijft hetzelfde. Het beangsti
gende verhaal van mensen,
die alleen om het hebben van
een afwijkende mening in de
gevangenis belanden.
Nog angstaanjagender is het
beeld dat Timerman schetst
van het openlijke antisemitis
me in Argentinië, de vooral in
het leger levende jodenhaat,
die hij aan den lijve heeft on
dervonden.
Geen aanklacht
In de meer dan twee jaar dat
Timerman de gevangene van
de militairen was, is nooit een
officiële aanklacht tegen hem
ingediend. Bij alle ondervra
gingen en martelingen bleken
jodenhaat en op niets geba
seerde theorieën over een
„groot Zionistisch complot om
een deel van Argentinië te
veroveren" de drijfveer.
„De Argentijnse regering heeft
altijd volgehouden dat ik niet
ben gearresteerd omdat ik jood
ben. En ook niet omdat ik een
journalist ben. Maar men heeft
mij nog nooit verteld waarom
ik dan wèl werd gearres
teerd".
„Het onderwerp jood voerde
zaamheid van de gevangenis is
het zo treurig te worden gesla
gen omdat je jood bent. Je
voelt zo'n wanhoop als ze je
martelen omdat je jood bent.
Het lijkt dan zo'n vernedering
om geboren te zijn".
Jodenhaat
Het antisemitisme is volgens
Timerman in Argentinië altijd
aanwezig geweest. Als kind
werd hij er al mee geconfron
teerd. Na de Tweede Wereld
oorlog, toen talrijke nazi's de
wjk namen naar Latijns-Ame-
rika, werden deze tendenzen
alleen maar sterker, hoewel de
jodenhaat zich zelden openlijk
manifesteerde. Na 1976 werd
dat anders. De militairen die
de macht overnamen toen het
door geweld verscheurde Ar-
gentininië onder Isabel Peron
naar de afgrond gleed, bleken
niet de gematigde leiders waar
Timerman en anderen op had
den gehoopt. „De militaire re
gering kwam met een com
pleet arsenaal aan nazi-ideolo
gie. Iemand die nazi was of
simpelweg antisemiet, hoefde
zijn gevoelens niet onder stoe
len of banken te steken. De
veiligheidsdiensten mochten
joden onderdrukken omdat zij
alle verhoren en tijdens jood waren en politieke gevan-
mijn hele gevangenistijd de genen mishandelen omdat ze
boventoon. En hoewel bij dui
zend-en-een gelegenheden
werd geprobeerd de meest uit
eenlopende redenen voor mijn
arrestatie te geven, kon de
heftige irrationele haat die uit
deze verklaringen sprak een
jood niet om de tuin leiden.
Het rook naar diepgeworteld
antisemitisme".
„Een politiek gevangene zou
men kunnen haten, omdat hij
tot een ander kamp hoort,
maar men kan ook proberen
hem te overtuigen, hem zijn
fouten te laten inzien. Maar
hoe kan men een jood veran
deren Het is haat: eeuwig,
eindeloos, volkomen, onver
mijdelijk. Niet de antisemieten
moeten leren begrijpen. Wij,
de joden moeten datDe
vijand kan worden bekeerd,
hij werd immers niet als
vijand geboren. Maar de jood
is als jood geboren. In de een
jood waren".
Jacobo Timerman wenste, in
tegenstelling tot zoveel andere
uitgevers, noch te zwijgen
over het geweld van het linkse
verzet, noch over het geweld
van de rechtse militairen. Zijn
reactie op de vele dreigbrieven
die hij ontving was: „Wij
handhaven onze maatstaven
en zullen niet zwijgen. Maar ik
ben echt nieuwsgierig wie
mijn lijk het eerste te pakken
zal hebben, de terroristen van
links of die van rechts".
Zwijgen
Eén groep moet het in Timer-
mans boek bijzonder ontgel
den: de leiders van de meer
dan 400.000 zielen tellende
joodse gemeenschap in Argen
tinië. Zij, die alle discriminatie
passief ondergaan, die zich
Jacobo Timerman, toen hij na een half jaar in de ge
vangenis te hebben gezeten onder militaire escorte naar
huis werd gebracht. Daar wachtte hem twee jaar huisar
rest, voor hij naar Israël kon emigreren.
niet willen of durven te ver
zetten.
„Laten we %bedenken dat na
het herhalen van de haat ook
het zwijgen wordt herhaald,
de medeplichtigheid van dege
nen, die het hadden kunnen
voorkomen".
„Op de pagina's van mijn
krant werden alle antisemiti
sche daden aan de kaak ge
steld. De voorzitter van de
joodse gemeenschap, dr. Nehe-
mias Reznitsky, legde me uit
dat er niet tegen al die daden
geprotesteerd moest worden,
aangezien dat een confrontatie
met hoge machten uit het le
ger tot gevolg zou kunnen
hebben. Er was volgens hen
een betere tactiek: soms pro
testeren, soms zwijgen en pro
beren te onderhandelen en te
overleven".
joodse meisjes in de clandestie
ne Argentijnse gevangenissen
onbelangrijk deden lijken. Al
leen de herhaling van het stil
zwijgen maakt een nieuwe ho
locaust mogelijk".
Tweede holocaust
Timerman zegt niet dat de
gruwelen uit de Hitler-tijd,
een tweede holocaust, zich in
Argentinië op gelijke schaal
zullen herhalen. Hij consta
teert alleen, dat de voorwaar
den ervoor aanwezig zijn: een
sociaal-economische en politie
ke chaos, een leger dat de
nazi-leer hoog houdt en een
welvarende joodse gemeen
schap. Maar alleen al het feit
dat het antisemitisme in Ar
gentinië bloeit beangstigt Ti
merman en hem niet al
leen.
„Voor alles beangstigt het me
dat alles wat ik zeg al gezegd
is. Dat het zelfs al is uitgelegd.
Dat bovendien alle mogelijke
antwoorden al op een rijtje zijn
gezet. Toch sta ik hier met al
les wat er in mijn leven is ge
beurd, en ik weet niet wat ik
moet doen, want ik ben ver
lamd. Het lijkt onmogelijk dat
het is gebeurd. Ja, wat zo on
mogelijk lijkt, is dat de ge
schiedenis zich heeft herhaald.
Hoe kan een land dezelfde
monsterlijke misdrijven, in elk
detail en argument gekop-
vang van de holocaust tot ons iëerd, begaan die jaren geleden
door te dringen. En we zwoe- expliciet zijn veroordeeld en
ren dat die stilzwijgende en opgehelderd. Dat is het Argen-
wetenschappelijke vernieti- tijnse mysterie: het feit dat de
ging van het volk zich nooit wereld niet datgene heeft
meer zou herhalen. En ook be- kunnen voorkomen dat in
loofden we, dat er nooit meer 1945 voor eeuwig leek uitge-
een herhaling zou komen van blust in de as van Berlijn, aan
ons eigen zwijgen, onze eigen de galgen van de Neurenberg-
passiviteit, verdeeldheid en se processen en in het hand
verlamming". vest van de Verenigde Naties.
Hij beschuldigt de joodse lei- Maar de Argentijne moorde-
ders in Buenos Aires en op naars zijn tenminste bang. En
vele ander plaatsen op de we- denken aan Neurenberg. Mis-
reld ervan, dat voor hen het schien ligt daarin de enige
bestaan van een gaskamer of hoop: dat misdaad niet on
een concentratiekamp bepa- gestraft blijft",
lend is voor het begin van de JOS TIMMERS
openlijke en totale strijd tegen Jacobo Timerman: Gevangene
het antisemitsme. „Nooit heb zonder naam, cel zonder num-
ik kunnen begrijpen dat de mer. Uitgeverij Rostrum bv,
verschrikkingen van de holo- Haarlem,
caust het verkrachten van Prijs: f 19,90.
„Na de oorlog begon de om-
De minister legde niet uit hoe
het mogelijk was geweest dat
twee burgers in uniform erin
geslaagd waren om in de
vrachtwagen te komen van
waaruit tijdens de parade de
aanval op de eretribune werd
gelanceerd. De burgers zouden
oudgedienden uit het Egypti
sche leger zijn geweest.
Ghazela verwierp de suggestie
dat er in de krijgsmacht een
anti-regeringsvleugel bestaat.
Geruchten over aanhoudingen
op grote schaal in het Egypti
sche leger zijn gisteren niet of
ficieel bevestigd. Van be
trouwbare zijde werd wel be-
vesttigd dat het driehonderd
man sterke artillerie-onder
deel waartoe de twee militai
ren behoorden, door de presi
dentiële garde onder huisar
rest is geplaatst. De driehon
derd man worden een voor
een verhoord.
Vice-premier Mohjeddin ver
telde gisteren in het Egypti
sche parlement dat Sadat had
geweigerd dekking te zoeken
toen vier man in de militaire
parade het vuur openden op
de tribune en met granaten
gooiden. „Wij probeerden hem
naar beneden te trekken", al
dus de vice-premier, „maar hij
bleef fier rechtop staan. Dat
was zijn aard. Dat was Sadats
laatste les voor ons".
Generaal El-Sjazli, wiens orga
nisatie van Vrije Officieren de
moordaanslag op president Sa
dat heeft opgeëist heeft de
nieuwe Egyptische leider
Hosny Moebarak van Egypte
een ultimatum gesteld waarin
hij eist dat alle politieke ge
vangenen in Egypte zullen
worden vrijgelaten, de uitzin-
deringstoestand ongedaan zal
worden gemaakt en alle „re
pressieve wetten zullen wor
den ingetrokken.
Sjazli, tijdens de oktoberoorlog
van '73 tussen Egypte en Israël
chef van de generale staf van
het leger, zei overigens Moeba
rak niet voor alle fouten van
het bewind van Sadat verant
woordelijk te willen stellen.
KAIRO De overgang van de macht van wijlen president Sa
dat naar zijn opvolger Moebarak verloopt soepel. Zij moet vol
gende week haar beslag krijgen in het als een formaliteit be
schouwde referendum voor de aanwijzing van een president
Gisteren werd Moebarak bij decreet van interim-president Ta-
leb als regeringsleider en opperbevelhebber aangewezen. Moe
barak ontving de Westduitse minister van Buitenlandse Zaken
Genscher en herhaalde bij die gelegenheid dat het beleid van
Sadat zal worden voortgezet. „Wij komen altijd ons woord na",
zo zei hij. Moebarak zei ervan overtuigd te zijn, dat Israel dit
ook zal doen en zich uiterlijk 25 april geheel uit de Sinai zal
terugtrekken.
Het Egyptische parlement keurde gisteren de kort na de moord
op Sadat afgekondigde noodtoestand voor een jaar goed. Moeba
rak zei, dat deze alleen maar zal worden gebruikt voor de be
scherming van het volk en wat dit heeft bereikt, en dat de wet
terzake eenvoudigweg niet zal worden gebruikt als dat niet no
dig is. Wel kondigde Moebarak gisteren voor de tijd van de
rouwperiode van veertig dagen na de dood van Sadat een ver
bod af op alle religieuze manifestaties buiten moskeeën. Dit is
volgens waarnemers vooral gedaan met het oog op de viering
van een moslimfeest, dat vandaag begint en vier dagen zal du
ren. Aan orthodoxe moslims wordt op die manier te verstaan
gegeven dat hij geen „nieuw machtsvertoon" zal dulden, waar
van wijlen Sadat hen beschuldigde. Vorig jaar verzamelden eni
ge tienduizenden zogenaamde moslim-fundamentalisten zich bij
dit feest op een plein tegenover het presidentiële paleis.
Moebarak zou loyaal over het grootste deel van het leger kun
nen beschikken. Volgens minister van defensie Ghazela staat de
aanslag los stond van het allergrootste deel van het leger en/of
bepaalde groepen in binnen- of buitenland.
De regeerstijl van Moebarak zal volgens waarnemers zeker in
het begin totaal anders zijn dan die van Sadat, die autocratisch
te werk ging en zelf de belangrijke beslissingen nam. Hij is goed
ingevoerd in de politiek en vertrouwt sterk op zijn eigen oor
deel, doch zal in de eerste tijd in nauw overleg met de ministers
regeren.
