Jacob van Ruisdael, grootste onder
de Hollandse landschapsschilders
Kwart eeuw Singer
Laren in een feest
van kleur en geur
KUNST
LEIDSE COURANT
MAANDAG 5 OKTOBER 1981 PAGlj
kunst en
kunstenaars
Uitgestrekt landschap met een gezicht op Ootmarsum,
Alte Plnakothek Milnchen.
Mauritshuis ruim twee jaar dicht
Voor de tentoonstelling is het grootste deel van de
verdieping van het Mauritshuis uitgeruimd. De oor
spronkelijk opgehangen schilderijen komen er voor
lopig niet terug. Na Ruisdael is er nog een tentoon
stelling van 17e-eeuwse kunst van drie Haagse kunst
handelaren. Daarna, half maart 1982, gaat het mu
seum dicht voor een restauratie om pas weer in het
najaar van 1984 open te gaan.
Eind april 1982 gaat een 40-tal schilderijen uit het
Mautitshuis naar Amerika, waar ze in vier musea te
zien zullen zijn in het kader van de viering van de
viering van het 200-jarig bestaan van de onafgebro
ken diplomatieke samenwerkingf tussen de Verenig
de Staten en ons land. Koningin Beatrix zal in april
1982 de tentoonstelling openen in de National Gallery
te Washington. Daarna gaat ze achtereenvolgens naar
Boston, Chicago en Los Angeles, waar de tournee op
11 september 1983 sluit.
De overige schilderijen van het Maurishuis zullen tij
dens de restauratie-periode worden tentoongesteld in
het Johan de Witthuis, Kneuterdijk 6 Den Haag.
spectief waardoor ze een on
gekende monumentaliteit
krijgt, maar het landschap
eromheen werd vanuit een
hoog perspectief gezien, wat
de weidsheid ervan sterk ver
hoogt.
De andere toppers komen uit
het buitenland, waar met
name in Engeland al vroeg
grote belangstelling voor
Ruisdael, voor zijn leerling
Hobbema en voor andere Hol
landse landschappers bestond.
De Engelse grote landschap
schilders uit de 18e eeuw, als
Constable, bewonderden onze
meesters, werkte in hun trant
en waren weer inspirerend
voor de Franse school van
Barbizon, die weer doorwerk
te in de Haagse School, waar
mee de kring gesloten werd.
Dichter
We noemen enkele van die
toppers: De grote eik uit Bir
mingham, ongelooflijk fraai,
Zoals die boom is neergezet;
het IJ op een stormachtige
dag uit het Amerikaanse
Worcester toont hoe sterk
onze schilder ook in een mari
ne voor de dag kon komen;
het Gezicht op Haarlem uit
Ztlrich, een van de aantrek
kelijkste panorma's, Le coup
de soleil uit het Louvre met
een wonderlijke lichtwerking
en vooral twee gezichten op
het Joodse kerkhof uit resp.
Detroit en Dresden. Goethe
zag het Dresdener doek des
tijds en wiidde er een essay
'Ruysdael als Dichter' aan. Hij
zag in het doek duidelijk lite
raire achtergronden in zijn
motieven van leven en dood,
verval en hoop. Duidelijker
nog komt dit tot uiting in het
doek uit Detroit, een duidelij
ke topper in de landschaps
kunst.
Op dit aspect kunnen we wel
licht later terugkomen, wan
neer de wetenschappelijke ca
talogus van de tentoonstelling
verschijnt. Die is van de hand
van Seymour Slive van het
Fogg Art Museum te Cam
bridge Mass., dat de tentoon
stelling mede organiseert
Thans is er een Nederlandse
catalogus die alle werken af
beeldt, een goede inleiding
bevat van Mauritshuis-direc-
teur H.R. Hoetink, maar die
voor het overige zeer sum
mier is uitgevallen.
De tentoonstelling omvat ook
een aantal tekeningen en alle
bekende etsen van Ruisdael.
Wellicht op eis van de brui
kleengevers is de verlichting
in het zaaltje zó gering dat
men dat men ze ternauwer
nood bekijken kan.
VOLKERING
komt Laura Ashley onder
meer met een prachtige col
lectie avondkleding van lange
japonnen en lange rokken
van onder meer moiré taftzij-
de.
Al een kwart eeuw lang krijgt
de Herfstflora gestalte dbor
duizenden bloemen en arran
gementen in herfsttinten,
kunstig verwerkt in combina
tie met vele kunstuitingen.
Hoofdarrangeur en ontwerper
Johan Weisz heeft er weer
iets heel bijzonders van ge
maakt. Samen met hem heb
ben 24 bloemkunstenaars zich
volledig uitgeleefd met
vrachtwagens vol bloemen en
aardewerk. „Al tijdens het op
zetten van de contouren
merkten we dat het dit jaar
een absoluut hoogtepunt gaat
worden", zei Weisz gisteren
tijdens de persconferentie in
Laren. „Het is prachtig mate
riaal, dat ons als het ware be
hekste. De kleur en de sfeer
zijn volkomen op elkaar'afge-
stemd en hebben ons geïnspi
reerd tot allemaal aparte
sfeertjes." Alleen al in de mu
seumcorridor is de bes in
beeld gebracht met meer dan
100 bessoorten, waarvan er
één zo giftig is dat hij zelfs
achter glas moest.
Boerenantiek uit het dorp La
ren, een bloemenplateau waar
alle bloemen die bij deze ten
toonstelling gebruikt werden
met naam en toenaam te vin
den zijn, met als klapstuk een
grote boom achter vitrage, die
daardoor een sfeer oproept
die past bij het fijne, waardige
van de schilderijen van Wil
liam Singer, naar wie het mu
seum genoemd is.
Op vastgestelde tijden worden
gedurende de hele Herfstflora
demonstraties gegeven in
poppen maken, sieraad-ont
werpen, litografie, potten
bakken, etskunst en portret
en figuurschetsen. Traditiege
trouw zal in de Galerie ook
een aantal kunstenaars wer
ken laten zien en verkopen.
De Gooise hoveniers laten
ook een staaltje van hun kun
nen zien met een reusachtig
mozaiek van levende materia
len met de zwanen uit het
Singer-embleem (waarin niet
minder dan 1500 vetplantjes
verwerkt zijn). Verder is er
een vijver met een levensgro-
AVRO niet
gediend met L
onrust binneir
het bedrijf L
HILVERSUM - Noggs
week zal er bij de /pn
vergaderd worden ovejv
nieuwe opzet van de iityai
leiding. Er blijkt onr^
heersen binnen het b^e
waaraan het bestuur ztf-
mogelijk een einde wir
ken. Zeer onlangs kwHJ
enkele problemen aarf1^
licht, die toen door d| c
hoofden Siebe v.d. ZdOO
Ger Lugtenburg en J
hoofd Nico van Vliet w^oi
bijgepraat Dit bleek e
de aanzet tot het uiteri 1
nog ernstiger grieven b?a(
het bedrijf. Om hieraan
moet te komen stelt! 1
AVRO-bestuur voor ee?r
gemeen directeur te bC
men. De onderneming^
wordt hierbij ingeschL|
en zou een stuk moetet>u
stellen, waarin diens; r
voegdheden moeten iw
omschreven. De leidingai
het bedrijf zowel als dersi
grammamensen zoudend i
hem verantwoording st t
dig zijn. :ig
oi
Verandering in de hierq_
van het bedrijf wordt
wens ook gewenst doo^-<
commissie te benoemen^]
tot taak krijgt aan nieuw^
wikkelingen te werken, v
door een aparte man a(f
stellen, die de financiën A
beheren, en door de afd
personeelszaken meer
voegdheid te verlenen.
Het bestuur van de AVRC -■
al een nieuwe man op he,
hebben, die tijdelijk moet^
toezien op het beheer bijpr
het bedrijf. Bij de de lele
van diverse afdelingen n
stonden hierover al pim<
men. Zij achten het veflnl
wen in hen, directeurenjei
schaad als zij onder nadet
zicht worden gesteld.
Voorzitter Keyzer, die bin' j
kort wordt opgevolgd \2[
Wallis de Vries, heeft in ^rj
cipe ingestemd met de vo^a
stelde veranderingen, nietb:
dat hij alle voorstellen or
schrijft, wel omdat hij rfe'
wijst, dat het voor de A) 1
van belang is zo snel moflel
in rustig vaarwater te ger#n
Naar zijn mening is de AV611
programmering niet gedor
met onrust in het bedrijf, j
ZrY
i
Hazel Scott"n
le
overleden ft
NEW YORK - L)F
jazz-pianiste en zanger1
res Hazel Scott (6IF i
die op 12-jarige leeftij®
haar Carnegie Hallfle
debuut maakte, is vrijL]
dag in een ziekenhui;
in New York overleg
den aan kanker,
gaf de avond voor zr
moest worden opgenoj.
men nog een voorstel!!'
ling. '°4
Hazel Scott werd op ij0*
juni 1920 geboren iiP
Port of Spain, TrinijF"
dad, en zij begon haap
carrière in het damer"
sorkest van haar moefi
der, „The America®
Creolians".
Als 3-jarig wonderK
kind speelde zij al piaE
no en toen zij 16 jaaH
was had zij een eige®
radioprogramma. m
Na een overweldigen®!
succes met het liedjtfi
„Franklin Rooseveli|
Jones", dat zij zong i®
een Broadway-show iipj
1938, begon ze als zanfj
geres te werken. Ze i
tweemaal getrouw»
geweest.
Galerie Nouvelles lm
Westeinde 22 Den Haag,
seert van 4 t/m 28 oh
schilderijen, tekeningen,
ches en grafiek van Lu<
en sculpturen van Takash
raha.
Galerie Brinkman,
straat 105 Amsterdam,
seert van 8 oktober tot
vember schilderijen van
van Kooten en grafiek
Pieter Engels.
Antonio J. Paredes,
uit Ecuador, toont zijn
van 8 oktober tot 2 nove
in het Congresgebouw te
Haag.
VRIJWEL ALLE TOPSTUKKEN OP EXPOSITIE IN MAURITSHUIS
HERFSTFLORA 1981:
Verfijnde des
sins van Laura
Ashley.
te bronzen zwaan van de
beeldhouwer Jos Oehlen.
Maar er is nog meer te doen
tijdens de Herfstflora. Mor
genochtend om 11 uur een
heel bijzonder bezoek aan het
Singer plaatsvinden. Een stoet
zogenaamde Singer-auto's zal
dan Singer aandoen, en tot
16.00 uur te bewondeten zijn
in de Singertuin. In het film
theater zal niet alleen vana
vond, maar ook op 6 en 10 ok
tober de film „Tendres cousi-
nes" van David Hamilton
worden vertoond, aanvang
20.15 uur. De Herfstflora zou
ook niet compleet ziin als er
niet een nieuw boek gepre
senteerd werd. Ditmaal is dat
„Poppen in klederdracht" van
Olga van der Mast bij de uit
geverij Cantecleer. Mede naar
aanleiding van de shows van
Laura Ashley zal Olga van
der Mast, die in de Herfstflora
ook een expositie heeft van
poppen,' een aantal poppen
kleden in Laura Ashley-kle-
ren. De Herfstflora 1981 is da
gelijks geopend van 10 tot 22
uur en in het weekeinde van
10 tot 18 uur.
CORRY VIS
Marien van Dreven expo
seert van 4 oktober tot, 6 no
vember schilderijen in Galerie
Jurka, Vijzelstraat 80 Amster
dam.
Marcel van der Lans expo
seert t/m zaterdag 24 oktober
papierobjekten in de Openbare
Bibliotheek Nieuw Waldeck,
Rossinilaan 141 Den Haag.
Het Nationale Ballet geeft
op dinsdag 6 oktober een voor
stelling in het Circustheater te
Scheveningen. Uitgevoerd
wordt een 'Jonge choreogra
fen-programma', bestaande uit
de balletten 'Favorites' van
Rob van Woerkom, 'La Jolla'
van Jan Linkens en 'Soap' van
Leon Koning. De voorstelling
wordt begeleid door het Ne
derlands Balletorkest
Roxanna Wruble, Ameri
kaanse pianiste die reeds ver-x
schillende Europese tournees
maakte en vorig jaar met suc
ces in Amsterdam optrad, con
certeert op 6 oktober voor de
eerste maal in Den Haag. In
Diligentia speelt zij werken
van Beethoven, Schumann,
Chopin en Prokofieff.
Ronald Stolk verzorgt op
dinsdag 6 oktober het lunc
hconcert in de Nieuwe Kerk
te Den Haag. De nog jonge or
ganist is vast verbonden aan
de Amerikaanse Kerk te Den
Haag en studeert in Parijs bij
Jean Langlais en Gaston Litai-
ze. Toen hij vorig jaar afstu
deerde aan het Koninklijk
Conservatorium ontving hij de
Nicolaiprijs van de Gemeente
Den Haag. Op zijn programma
van dinsdag staan werken van
Stanley, Vierne, Reger en De
Lange.
Pulchri Studio, Lange Voor
hout 15 Den Haag, houdt van 4
t/m 25 oktober de Najaarsten
toonstelling 1981 van kunste
naarsleden van het genoot
schap. Er zijn schilderijen, gra-.
fiek, aquarellen, tekeningen
en beeldhouwwerken. Van 4
t/m 22 oktober worden tevens
schilderijen en gouaches van
Paul A. Louwers en aquarel
len van Ronald Lindgreen ge
toond.
LAREN Een overvloed
aan herfstmaterialen en
kunstvoorwerpen in de
meest uiteenlopende stij
len en sferen zullen van
de Herfstflora 1981 onge
twijfeld weer een topper
maken. Tot en met zon
dag 11 oktober wordt met
dit feest van kleur en
geur een kwart eeuw Sin
ger Laren gevierd.
Kunstwerken uit de ei
gen collectie vormen dan
ook het hart van de ten
toonstelling, aangevuld
met een groot aantal ex
posities op velerlei ter
rein. In een schitterende
entourage van herfstig
park en ontbladerende
bomen lijkt de herfst zich
binnen te hebben voort
gezet in een exotisch feest
van bes- en bladheesters,
orchideeën en bloemcrea-
ties, die in alle zalen zijn
aangepast aan de kleuren
van de tentoongestelde
kunstvoorwerpen.
Originele sieraden, meester
werken in allerlei stijlen,
schitterende groente- en fruit-
collages van echte verse pro-
dukten, poppen en aquarellen,
etsen en keramiek, alles geïn-
Olga van der Mast demon;
gemaakt, in Ashley-kleding
spireerd door de natuur.
Naast deze kleurige, geurige
en interessante uitstalling in
het museum zijn er nog tal
van andere noemenswaardige
activiteiten.
Zo zal het bekende modehuis
Laura Ashley elke dag om 11,
14 en 16 uur en bovendien nog
op 5, 7 en 9 oktober om 20 uur
een gratis te bezoeken mode
show houden in de grote thea
terzaal. Een speciaal samenge
stelde show met veel informa
tie over deze zo typisch vrou
welijke en romantische kle
ding. Wellicht lijkt de combi
natie van herfstflora met de
hoe poppen worden
nieuwe Laura Ashley winter
collectie een wat vreemde,
maar toch is het heel natuur
lijk. De exclusieve, op de mo
detrends afgestemde bloem
motieven in haar kleding pas
sen wonderwel in deze bloem
rijke omgeving.
Ook voor deze winter heeft ze
weer verfijnde dessins ont
worpen voor haar rokken en
{aponnen. Veel kniebroeken,
jroekrokken, kilts en panta
lons met bijpassende blazers,
maar ook een collectie prach
tige blouses, gemaakt van ba
tist of voile, die er goed mee
te combineren zijn. Verder
DEN HAAG Van Jacob van Ruisdael zijn, over de
gehele wereld verspreid, zo'n zevenhonderd schilde
rijen bekend. Een enorm aantal, als men rekent dat in
de driehonderd jaar die sinds zijn overlijden verstre
ken wel een en ander verdwenen moet zijn. Die ze
venhonderd die 'eigenhandig' worden geacht zijn na
tuurlijk niet allemaal van topkwaliteit. Maar meet
men de schilder naar zijn beste stukken dan kan men
rustig stellen dat hij de grootste van onze 17e-eeuwse
landschapsschilders is. Nooit eerder zijn die topstuk
ken bij elkaar te zien geweest, maar thans is dat het
geval. In het Mauritshuis te Den Haag zijn ze uit vele
landen bijeengebracht op een tentoonstelling die wel
haast adembenemd mooi is. Ze blijven daar tot 4 janu
ari, gaan nog een paar maanden naar Amerika en ko
men dan waarschijnlijk nooit meer bijeen.
„Van alle Hollandse schil
ders gelijkt Ruisdael op de
nobelste wijze op zijn ge
boorteland. Hij vertoont de
zelfde weidsheid, de droef
geestigheid, de enigszins
sombere rust, de eentonoge
en kalme bekoring. Met zijn
naar de horizon wijkende
lijnen en zijn streng palet
heeft hij ons in twee grote,
uiterst kenmerkende trek
ken grijze oneindige hori
zonnen en grijze, onpeilbare
hemelkoepels voorgoed
een beeld van Holland nage
laten, niet zozeer vertrouwe
lijk, maar toch vertrouwd,
boeiend, verwonderlijk ge
trouw en niet verouderend.
Nog om andere redenen is
mijns inziens Ruisdael na
Rembrandt de belangrijkste
persoonlijkheid van de Hol
landse school"
Dat schreef Eugène Fro-
mentin in 'De meesters van
weleer' (1876), dat nog altijd
zeer leesbare boek. Fromen-
tin had deel-kritiek, maar
over het geheel prijst hij
onze meester met een uit
bundigheid die bij hem zel
den voorkomt.
Dat Fromen-
tin goed gezien heeft kan de
bezoeker van het Maurits
huis 'thans ervaren. Deze
kunst is puur-Hollands; de
natuur die Ruisdael zo
meesterlijk verbeeldde kan
men spaarzamer dan wel
eer nog zo waarnemen,
de verre einders en de
Het Joodse kerkhof, The Detroit Institute of Arts
Twee watermolens, particuliere verzameling
wolkenluchten
Vroegbloeier
De schilder werd geboren in
Haarlem in 1628/29. Hij leer
de het vak bij zijn oom Salo
mon van Ruysdael (onze Ja
cobus was de enige van zijn
familie die zijn naam als Ruis
dael spelde) en Cornelis
Vroom. Hij was een vroeg
bloeier. De eerste stukken op
de tentoonstelling zijn geda
teerd 1646. Hij was toen dus
een jaar of achttien en die
jeugdwerken zijn niet 'veelbe
lovend, maar kortweg 'mees
terlijk'.
Jacobus was vóór alles schil
der van het landschap, al
maakte hij ook enkele fraaie
marines en zelfs een met veel
personen gestoffeerd stadsge
zicht. Hij bouwde zijn land
schappen zorgvuldig op. De
voorgrond werd blaadje voor
blaadje, stengeltje voor sten
geltje, nauwkeurig geschil
derd; die nauwkeurigheid
vermindert gelijdelijk in de
middenpartijen vervaagt ten
slotte met een schitterende
perspectiefwerking via een
landweggetje Jn een groenige
verte die oneindig lijkt.
Opvallend is dat de schilder
zich zo weinig herhaalt. Hij
heeft vele 'Haarlempjes' ge
schilderd, zoals hij, eenmaal
naar Amsterdam verhuisd,
panorama's van die stad schil
deren zou, maar steeds was de
aanpak .anders.
Bentheim
Rond 1650 maakte hij, waar
schijnlijk met collega Nicolaes
Berchem, een reis naar Ben
theim. Op die reis bezocht hij
Rhenen, Ootmarsum, de Ach
terhoek en het Nederlands-
Duitse grensgebied. Die reis
was van groot belang. Hij
moet er veel getekend hebben
want nog jaren later ontston
den er schilderijen naar mo
tieven die op deze reis wer
den opgedaan. Het kasteel
Bentheim zelf is enkele malen
op de tentoonstelling aanwe
zig, telkens anders en het
fraaist op het imposante doek
uit de Ierse verzameling Beit,
maar ook de Twee watermo
lens, blijkens een foto nog
vrijwel onveranderd in
Twente aanwezig (tweemaal
op de tentoonstelling) en ze
ker ook het grote landschap
bij Ootmarsum.
De Molen
Zoekend naar hoogtepunten
op deze tentoonstelling van
hoogtepunten, doet het goed
dat althans één schilderij in
Nederland tot de absolute top
behoort. Natuurlijk, de molen
bij Wijk bij Duurstede, een
,der populairste schilderijen
'van ons land, waarvoor ook
Fromentin destijds schier
woorden tekort kwam om de
kwaliteiten ervan te prijzen.
Het is prachtig geschilderd,
maar dankt zijn uitzonderlijk
heid waarschijnlijk aan een
technisch knappe ingreep.
Van Ruysdael schildert de
molen vanuit een laag per
