Samsons dansen door de Langau
Obergurgl, een teken aan de (berg)wand
Nr25:
OVER DE BERGEN SCHIJNT DE ZON
JïIDSE COURANT
VRDDAG 2 OKTOBER 1981
Een modeldorp voor
de bedreigde Alpen
Obergurgl In Tirol, tezamen met de
buurgehuchten Untergurgl en
Hochgurgl gelegen op plateaus bo
ven het Oetztal, die eens ontoe
gankelijk waren, schrijft voor het,
toerisme historie. Hier bezint men
zich op de verwoestingen die door
de „sneeuwindustrie" in de Alpen
zijn aangericht.
Een omvangrijk studieproject van
de Unesco toont aan, dat catastro
fes in het verschiet liggen, als men
in het gigantische „Alpinopolis"
dat zich uitstrekt van de Beierse
Alpen via Oostenrijk en Zwitser
land tot het noorden van Italië
door blijft gaan met het platwalsen
van de hellingen.
Dit studiecentrum Is gevestigd in
het hoogste kerkdorp van Europa.
Obergurgl ontleende reeds een uit
zonderlijke positie aan deze lig
ging, het schokkende verleden en
het feit, dat professor Piccard, na
een geslaagde recordvlucht in de
stratosfeer, hier met zijn ballon
tandde op een gletsjer. Dat ge
beurde in 1931. Dit jaar zal men
herdenken, hoe de drie Gurgls
toen aan hun schamelheid ontste
gen zijn en voorgoed wereldbe
roemd werden.
Een van onze verslaggevers sloeg
de ogen naar dit gebergte op en
besliep in Obergurgl een van de
3000 bedden, die de 280(1) inwo
ners voor hun gasten in reserve
houden. In het officieel als model-
dorp voor de Alpen aangewezen
adelaarsnest handhaaft men niet
temin een onverbiddelijk isole
ment. Niemand krijgt de kans om
zich er permanent te vestigen en
ook dat mag uniek worden ge
noemd voor een streek die zo on
gaarne grenzen stelt aan welke
groei dan ook.
OBERGURGL De namen klin
ken een vreemdeling in de oren
of ze meegezogen worden in de
draaikolk van een gietijzeren
badkuip en slobberend in de af
voerpijp verdwijnen: Untergurgl,
Hochgurgl, Obergurgl. Het beekje
(Gurglbach) past zich bij deze
vergelijking aan met rotsen, die
in zijn schuim luidruchtig de tan
den poetsen tot ze zo_wit zijn als
kalksteen. Toen dr. L. van Ege-
raat nog reisgidsen schreef gaf
hij de voorkeur aan een minder
triviale benadering, door Ober
gurgl het wonder der wonderen
te noemen, een dorp aan het fir
mament. Bijna de hemel op aarde
dus. Zolang hier vreemdelingen
de bedden beslapen zijn de drie
Gurgls, eertijds straatarme en af
gelegen nesten boven de boom
grens, steeds meer opgehemeld.
Alles Is er hoger. Professor Piccard
heeft deze gehuchten definitief op
gestoten in de vaart der volkeren,
door hier op 27 mei 1931 na een
record-stratosfeervlucht met zijn
ballon te landen op een gletsjer.
Deze vroegtijdige terugkeer naar
de aarde maakte het Gurglcom-
plex, gelegen op 1930 meter hoog
te. voorgoed wereldberoemd. Men
Is er zo dankbaar voor. dat op 27
mei van dit jaar (dus vijftig Jaar la
ter) er herdenkingsplechtigheden
werden gehouden, zelfs met een
herinrichting van het postkantoor
tje, waar verslaggevers uit vele lan
den destijds vochten om de tele
foon.
De Gurgls bespiegelen hun fortuin
lijke vlucht uit een dermate Spar
taans en primitief verleden, dat
ooit dertig jaar lang het trouwen en
kleine mensen in een bergwereld die respect afdwingt
het verwekken van kinderen verbo
den zijn geweest. De drift om te
overleven van de circa 150 geïso
leerde bergbewoners beteugelde
alle andere hartstochten.
Omdat zij hardnekkig weigerden
het lagerop te zoeken en in dit bar
re tijdsgewricht een grens was ge
steld aan de voedselvoorziening,
hielden zij tussen 1827 en 1860
streng de hand aan hun onmense
lijke voorschriften. Men schijnt hef
tig verontwaardigd te zijn geweest,
toen er toch één kind ter wereld
kwam. Nog steeds wordt aan een
eigen bevolkingspolitiek strikt de
hand gehouden. De regerende fa
milies verzetten zich onverbiddelijk
tegen elke vreemde inmenging. Er
wonen nog altijd maar 280 mensen
permanent daar boven in de ber
gen, terwijl zij In hun reusachtige
hotels, pensions en kamers bij par
ticulieren toch drieduizend logeer
bedden aanbieden. Met behulp
van Joegoslavische gastarbeiders
en honderden obers en „Servier-
töchter" uit Oostenrijk besturen zij
hun toeristisch imperium.
Tranen in de ogen
Het isolement Is nog altijd de
kracht van Obergurgl, de Jaarlijks
circa 350.000 overnachtingen van
gasten ten spijt. Uitgerekend in dit
Gurgltrio, waar 280 inwoners jaar
lijks voor de voeten worden gelo
pen door 40.000 vreemdelingen en
zoveel hotels de almen met voeten
treden, krijgt eindelijk eens Iemand
tranen in de ogen, als weer brokjes
zeldzame kerstmos van vijfduizend
jaar oud losgewrikt en alpenbloe-
men In de knop gebroken worden.
Men wil thans via een speciaal on
derzoeksproject van de universiteit
van Innsbrück redden wat er nog
te redden valt. Met het massatoe
risme vooral de wintersport is
in het Alpengebied een ware revo
lutie losgebarsten. De overgevoeli
ge flora in het gebergte, resultaat
soms van een in de oertijd aange
vangen groeiproces, wordt be
dreigd door de bouw van steeds
nieuwe pistes, liften, banen, par
keerterreinen, bergstations. enzo
voort.
Er is tijdens de jaren zestig en ze
ventig maar raak gestampt met die
zevenmijlslaarzen van de „witte
moordenaar", zoals de 'sneeuwin
dustrie wel genoemd wordt. De
waarschuwingen van ecologen en
andere wetenschapsmensen weer
klinken nu overal. Zij waarschuwen
tegen de beken, die smeriger zijn
dan de Rijn.
Onder de aangeplette en daarmee
te langzaam smeltende sneeuw van
skipistes ontberen alpenplantjes te
lang het zonlicht, waardoor zij af
sterven. De ontbossing kan leiden
tot erosie en toenemend lawinege
vaar. Het natuurlijk evenwicht werd
de afgelopen jaren zo snel ver-
Joseph Klötz: „Er mocht niemand trouwen, derig jaar lang werden er
geen kinderen geboren, zo wist Obergurgl te overleven".
Het hotel „Edelweiss und Gurgl" van de Scheiber-dynastie, waarin de
negentigjarige patriarch Angelus nog zijn rol speelt. Eens logeerden
hier ook leden van ons koninklijk huis.
stoord, dat op veel flanken en al-
men de natuur al begonnen Is met
een vergeldingsactie. Op de
sneeuwwitte winter volgt geen
groene zomer meer. Meerdere
plaatsen waar tussen november en
april goede sier gemaakt wordt en
men na het aprés-ski nooit naar
huis wil, zijn 's zomers niet meer
om aan te zien, met hun dode
kaalgesteten hellingen.
Dit is fataal voor het toerisme In
het zomerseizoen. Lenzerheide in
Zwitserland toont aan, hoe ook in
de bergen de wal het schip keert.
Daar blijven de hotels 's zomers al
gesloten. Maar ook in Duitsland en
Oostenrijk zijn er al plaatsen die
geducht van katoen hebben gekre
gen, Kitzbühel bijvoorbeeld en.
Ischl kennen .ook al hun „bruine
zomers".
Daar boven in de bergen wil Ober
gurgl nu een lichtend voorbeeld
zijn. In overleg met prof. Moser van
de universiteit van Innsbrück heeft
men zich de uitgaven getroost voor
een peperdure zuiveringsinrichting,
waar alle rioleringen van de hotels
en pensions op uitkomen en het af
valwater biologisch gereinigd
wordt.
Onbekende macht
Het „Wohnen lm Geblrge" Is In
Obergurgl nu eenmaal via wiskun
dige berekeningen tot een onbe
kende macht verheven, die een
voudige bewoners als de 68-Jarige
Joseph Klötz boven de pet gaan.
Hij wordt meestal opgetrommeld
ter illustratie van de barre geschie
denis, als schilderachtigste van
ruim een dozijn boeren, die met
hun vee het zomerlandschap deco
reren.
Slechts drie van hen zijn niet be
zweken voor de verleiding, om le
dikanten voor gasten op poten te
zetten en voedzame kost te serve
ren in hun „Almwirtschaft". Met
zijn verweerde kop en de baard
van een profeet, bestiert Joseph
Klötz behalve zijn bedrijf een goed
renderend pension. Twee van zijn
zoons oefenen het nevenberoep
van skileraar uit, een derde Is arts
In Salzburg, de vierde studeert en
zijn dochters wassen krachtens
een eeuwenoud rollenpatroon de
lakens of zitten met hun verstel
werk pal voor het raam om van het
laatste gratis avondlicht te profite
ren.
Reeds In 1951 heeft Obergurgl zelf
professor Moser in huis gehaald,
toen wéér een nieuw skigebied tot
ontwikkeling moest worden ge
bracht. Om de uiterst kwetsbare
blosfeer niet te verstoren, zijn toen
de hellingen met handkracht van
gaten met aarde gevuld.
Vanaf de Gurglplateaus ziet men
neer op het totaal door het massa
toerisme overweldigde Solden
waar elk spoor van authenticiteit is
uitgewist en de nog geen 2500 be
woners zich Jaarlijks 928.099 over
nachtingen van vreemdelingen ge
troosten. Maar ook daar In Sölden
wreekt zich 's zomers wat het ski
seizoen heeft aangericht. Gotthard
Scheiber, een van de bekendste
hotelexploitanten in Obergurgl,
slaat acht op de tekenen der tij
den. Niet alleen de liefde voor zijn
eens zo weerbarstige bakermat
noopt hem tot een voorzichtig be
leid. De unieke functie van de
Gurgls als voorbeelddorp past in
zijn commerciële beleid en de
handhaving van het alleenverto--
ningsrecht voor 280 bevoorrech
ten.
Recordhouder
De grens van het bereikbare komt
in 't verschiet, zeker in het als één
groot mijndorp geëxploiteerde Ti-
rol, waar sneeuw de kostbaarste
van alle delfstoffen overtreft. Vorig
jaar zijn alleen in dit land, absolute
recordhouder van alle wintersport
gewesten in Europa, zo'n 150 mil
joen „Beförderungsfalle" geregi
streerd. Dit cijfer geeft de ge
bruiksfrequentie aan van alle liften
en banen, welks aantal het jaar
daarvoor, alle onheilsprofetieën ten
spijt, nog eens met 52 nieuwe In
stallaties was toegenomen.
Wat zegt Martin Scheiber daar
van? Deze telg, neef van Gotthard,
werpt zich ondanks stoornissen In
de hartkamers met ontembare
energie op de exploitatie van zijn
taxibedrijf, supermarkt, schapen-
handel en export, appartementen
complexen, enzovoort. Hij was
vroeger ook skileraar en berggids.
De laatste Ezau onder de Schel-
bers, een man des velds, beroemd
als „schapenmeester" tot in de
verste dalen van Tirol. Vroeger
trok hij met kudden van wel tien
duizend dagenlang door het ge
bergte.
Martin Scheiber (53) bezingt als
een psalmist de gouden hoefjes
van deze viervoeters nog zo'n
60.000 In Tirol die in een heil
zaam ritme de alpenbodem be
kloppen en zoetjes aanstampen,
zodat de humus niet wegspoelt en
erosie of zelfs lawines voorkomen
worden.
Het schaap in een stofjas die hem
om de magere leden hangt als de
kiel van een gevangene, voert Mar
tin Scheiber me naar zeer stille wa
teren. Het dier dat vlees en wol le
vert ligt hem zo na aan het kwets
bare hart, dat hij er uren "over pra
ten kan.
Hij voerde niet alleen schapen
f"'iaa"^Werden da~ door het gebergte, maar ook zeer
hooggeplaatsten, toen hij zelf nog
een ongekroonde koning was on
der de berggidsen. In 1956 hebben
leden van ons koninklijk huis gelo
geerd in het hotel „Edelweisz und
Gurgl". Martin Scheiber nam hen
mee op een dagenlange tocht door
de Oetztaler Alpen.
„Er werd geslapen in berghutten.
Ik herinner me, dat prinses Beatrix
op een avond haar bordje niet wil
de leegeten en omdat ik jong was
en honger had als een paard,
schoof ze toen de hele prak op
mijn bord. Aardige mensen, een
voudig ook. Zij voelden zich echt
thuis in Obergurgl".
LEO J. LEEUWIS
LANGAU Honderd kilometer
ten zuiden van Salzburg leven
nog zeven Samsons in de Lan
gau. Aan de grens van Karinthië
en Stiermarken is de Langau de
verste uithoek van het Salzburger
land: een hooggelegen, vriende
lijk, ruim dal, proefondervindelijk
het zonnigste stuk van Oosten
rijk, duizend vierkante kilometer
aan gene zijde van het Tauernge-
bergte. Industrie is hier niet, op
een paar houtzagerijen na, de
lucht is er zuiver, er wonen nog
geen twintigduizend mensen in
vijftien dorpen en piepkleine
stadjes aan de Mur, de Taurach
en andere snelle beken. Boeren
land, duizend meter boven de
zeespiegel, binnen een wijde
boog van bergen die langzaam
opklimmen naar nog een kilome
ter of anderhalf hoger. Ideaal win
tersportgebied, sneeuwzeker,
geen lawines, 220 kilometer Loi
pen voor de Langlauf, 65 sleep
en stoeltjesliften rondom en plan
nen voor méér in een gebied, dat
nog niet zo heel lang geleden in
de winter drie tot vier maanden
vrijwel onbereikbaar was. Daarom
bleven ook de Samsons, die oude
reuzen, er altijd wonen.
Vanouds liep er een Romeinse
heerbaan door de Langau, functio
nele schakel in verbindingen tus
sen noord en zuid en tot voor kort
wrong alle verkeer zich over de
Radstadter Tauernpas en de steile
Katschberg in de richting Villach.
Wilde verhalen herinneren aan de
vooroorlogse tijd dat de auto's
daar alleen In hun achteruit tegen
de helling van 33 procent op kon
den en aan het winters Isolement
van het dal, waaruit in de herfst het
verkochte vee in kudden van hon
derd over de bergpas een mars
van drie dagen maakte. Op 21 Juni
1975 kwam daaraan voorgoed een
einde: de „Direttrssima" werd geo
pend, de Tauern-autoweg, 53 kilo
meter tussen Eben en Rennweg,
met tunnels van ruim zes en ruim
vijf kilometer door de Tauern en de
Katschberg heen en 74 bruggen,
een snelle verbinding voor de toe-
ristenstroom naar Joego-Slavië,
die medio 1984 bovendien óver
een tunnel van 7,6 km. door de Ka-
rawanken zal kunnen beschikken.
Er is inmiddels al een topdag ge
meten van meer dan 32.000 auto's
die door de tunnels razen en bij St.
Michael de Autobahn-Aktlengesell-
schaft hun tol betalen: 180 Schil
ling in de zomer, 100 In de winter,
een habbekrats voor zoveel ge
mak. En wie daar of bij Zederhaus
Boven: Wandelen in de Langaueindeloos.
Rechts. Het skigebied van de Katschberg, gezien vanaf de Aineck.
de weg verlaat om zijn heil in de
Langau te zoeken, betaalt maar de
helft.
Dertienduizend bedden
Velen doen dat al, want voor hun
gasten hebben de Langauers het
bijna onwaarschijnlijke getal van
meer dan dertienduizend bedden
gespreid, waarvan ruim de helft bij
particulieren, de boeren voorop. Er
zijn forse hotels, men kan al vanaf
1410 Shilling terecht bij de Wastl-
wirtl (Wastl komt van Sebastiaan)
en bij de Orglwirt (van Georg) die
zijn etablissement tot een taveerne
uit 1217 weet terug te voeren,
maar ook vakantie op de boerderij
is terecht populair: in de Langau
385 adressen. Geen primitief ge
doe op een zolder boven de koe
stal, maar wonen bij hoeven die als
boerenkastelen reeds eeuwen over
de heuvels verspreid liggen: het
weidse uitzicht, de snelle beek aan
de voeten, het eitje kakelvers en
tarieven, die voor bed met ontbijt
nog bij een tientje per dag begin
nen.
„Ik vind het hier harstikke leuk",
heeft dan ook een meisje uit
Amersfoort In het dikke gasten
boek geschreven. Pal daaronder
staat een raadselachtige medede
ling van haar broertje: „Het Is een
hond".
Dit vraagt uitleg. Het boek ligt bij
de ingang van de bedevaartskerk
van St. Leonhard. Men klimt er uit
Tamsweg langs een reeks kapelle
tjes naar toe, de tong op de schoe
nen (maar een auto komt er ook)
en ontdekt het juweel van gotische
en barokke pracht met beroemde
ramen en beelden rond een heilige,
die men In de Nederlandse kerk
provincie overigens vergeefs zal
zoeken. De Frankische abt, rond
560 gestorven, werd vanaf de 12e
eeuw aanvankelijk als trooster bij
ziekten en geboorteweeën aange
roepen en vervolgens als bevrijder
van mensen die in de ketenen wa
ren geraakt, hetzij van wereldse
gevangenschap of duivelse list.
Maar in de 15e eeuw bracht zijn
beeld met ketting de vrome
boeren op een andere gedachte:
Leonhard werd de patroon die
waakte over het vee. En waarom
zou een jongen uit Amersfoort dan
zijn hond niet In de aandacht van
de heilige mogen aanbevelen?-
„Harstikke" aardig en er Is nog
veel meer. ook Samson.
De reuzen
Reuzen zijn bij ons in de lage lan
den evenmin onbekend. Venlo
draagt Valuas en zijn wijf nog rond,
Brussel heeft Janneken en Mieke,
Geeraardsbergen ook, Kortrijk
kent Mevrouw van Amozonië, Ant
werpen Druon Antigoon en zo gaat
dat maar door, een stoet van forse
poppen, vier, vijf meter hoog. De
Langau heeft er nog zeven die alle
maal Samson heten maar zeer ver
schillend zijn uitgedost, de een a'
fraaier dan de andere, de trots van
St. Michael en Mariapfarr, St. An-
drë en Muhr, Mauterndorf, Untern-
berg, Tamsweg.
De traditie stamt zeker al vanaf de
Kelten die hier ooit woonden, zoals
later de Romeinen en een Slavi
sche bevolking die talloze sporen
heeft naaelaten in de naamgeving
van dorpen als Göriach, Weiss-
priach en Zederhaus (van zedar:
vee, kudde. Het plaatsje is al twee
eeuwen befaamd als centrum van
de veesnijders, castreerdeskundi-
gen met vaste klanten in de gehele
Donau-mdnarchle). Samson komt
vervolgens ook uit de bijbel (de fi
guur draagt dan ook een ezels-ka
kebeen in de linker hand), maar
ziet er uit als een Romeins soldaat
met helm, lans en zwaard. Vervol
gens heeft de streeklegende er nog
een snufje aan toegevoegd: de
Langau heet met z'n Samsons de
zoon van boer Sam uit Wölting te
gedenken, die zich in een opstand
van het landvolk tegen het gezag
van de landheer, de machtige
vorst-aartsbisschop van Salzburg,-
bijzonder zou hebben onderschei
den door grote kracht, moed en
dapperheid. Hoe dan ook: de Kelti
sche reus werd gekerstend en van
af 1615 in de processies rondge
dragen; de boeren verwachtten er
zegen vant als hij zijn houten kop
bij het voorbijtrekken van hun
grond In èen gunstige windrichting
vyilde draaien. In het fljdperk van
de Verlichting kende echter ook
Salzburg moderne bisschoppen: in
1803 werden processies afgeschaft
en ook het ronddragen van Sam
son ten strengste verboden, het
feilloze middel om juist het tegen
deel tot stand te brengen. En zo
kan de zomertoerist tot op van
daag her en der een Samson rond
zien gaan en zijn walsje zien dan
sen op de oude wijs, die door een
sobere boerenblaaskapel of een
schitterende schutterij-muziek
De Samson van Tamsweg: groen hemd, rode sjerp, bruine rok, maar
geen ezelskakebeen te zien (feitelijk foute boel: dat doet de Samson
van Unternberg beter)
wordt voorgespeeld, een reus die
de eeuwen heeft overleefd en sou-
verein het hoofd hoog houdt. Het Is
de moeite waard om dat te gaan
zien en er de Veranstaltungskalen-
der op na te slaan die Alois Perner
ter beschikking heeft, samen met
al het andere informatiemateriaal
waarmee die aardige, ijverige VW-
man vakantiegangers ten dienste
staat: Fremdenverkehrsverband
Langau, A-5580 Tamsweg, Rat-
haus. Bellen: 09.43.64.74.62.84. Of
het Oostenrijks Verkeersbureau in
Amsterdam natuurlijk, Singel 464,
telefoon 020- 255933.
Schot
en boemel
•Tot de aardigheden van de riant
bereikbare Langau behoren de ro
mantische kastelen en musea
Moosham, Mauterndorf en Finster-
grün, boelende parochiekerken,
talrijke wandelpaden, wintersport-
centra als Obertauern, Katschberg
en in opkomst Schönfeld in
de Nockbergen voorbij Thomatal
(veertig vierkante kilometer alpine
skigebied). Uniek Is de schietbaan
aan de Prebersee, waar het ge
weer gericht moet worden op de
weerspiegeling van een schietschijf
in het water. De kunst is dan (ter
plekke al vanaf 1834) om de op het
water ricocherende kogel toch In
de échte schijf doel te laten trefen.
En vermaard is ook het boemel
treintje van de Murtal-baan Tams-
weg-Kendlbruck: stoom en smal
spoor, met de sensatie dat de pas
sagiers zelf de locomotief mogen
bedienen. In de hitte achter de ke
tel worden ze daarbij weliswaar in
de hand gehouden door ervaren
teams als machinist Fritz Lands-
mann en stoker Christl Dorfer,
maar het Is toch net echt, en voor
1400 Schilling kun je zelfs een hele
trein voor een uur huren, bolde
rend en fluitend op het randje van
een razende stroom.
Wijn van eigen bodem wil er In de
hooggelegen Langau niet rijpen,
maar de Obstler is er goedkoop en
de keuken rijk. Samson waakt,
Alois vertelt en er spookt nog maar
een enkele heks over de velden en
door het bos.
JAN ONSTENK
