Op zoek naar de witte wereld van Joegoslavië
1981/1982
Ruim de helft gaat met de auto
maar de bus wint aan populariteit
De auto Is en blijft het populairste vervoermiddel naar de
wintersport. Dit Is niet zo opmerkelijk, want de auto Is
als vervoermiddel het goedkoopst, zeker als Je met vier
mensen van de wagen gebruik maakt. Ook al omdat je
met de auto bij de hand een hotel kunt nemen dat ver
der van een skilift af ligt en dus voordeliger Is. Verwacht
wordt dan ook dat het percentage wintersportgangers
dat per auto gaat vrijwel gelijk zal blijven in vergelijking
met vorig seizoen: ongeveer 60. Er wordt echter een dui
delijke stijging van het busvervoer verwacht. De tourope
rators hebben daarom tal van nieuwe bestemmingen In
hun pakket opgenomen. Natuurlijk blijft ook de trein een
belangrijke rol spelen, met name de speciale winter-
sporttreinen. Het vliegen naar de wintersportgebieden
zal naar verwachting nog verder teruglopen.
Oostenrijk populairste
wintersportbestemming
Oostenrijk zal vrijwel zeker ook de komen
de winter de favoriete wintersportbestem
ming zijn. Daarmee wordt een traditie ge
handhaafd, want al sinds vele Jaren bren
gen de meeste Nederlandse winterspor
ters in dit land hun doe-vakantie door.
Hoewel nu nog niet met zekerheid kan
worden vastgesteld welke wintersportge
bieden in andere landen In de komende
winter aan populariteit winnen, zijn toch al
wat trends waargenomen. Gesignaleerd Is
bijvoorbeeld dat Italië een grotere rol Is
gaan spelen als wintersportbestemming,
terwijl Zwitserland en Frankrijk zich als be
stemming stabiliseren.
VRIJDAG 2 OKTOBER 1981 PAGINA 17
Honderdduizenden
Nederlanders op
wintersportvakantie
In de komende wintermaanden
tullen naar schatting van de
>- ANWB 735.000 Nederlanders
n met vakantie naar de winter
sport gaan. Dit aantal Is vrijwel
gelijk aan dat van vorig Jaar.
Dndanks de recessie blijft de
it wintersport als vakantie dus
3 populair. De verwachting Is
wel dat men wellicht Iets kor-
lere vakanties zal plannen, dus
u bijvoorbeeld tien in plaats van
n /eertien dagen.
DUITSLAND GOEDKOOPST
Duitsland Is het goedkoopste winter-
sportland, zeker in het laagselzoen dat
tegenwoordig in alle wintersportlanden
in januari valt. Dit Is vooral te danken
aan het feit dat de prijzen in dit land
het afgelopen Jaar aanzienlijk minder
zijn gestegen dan In de andere Euro
pese landen en doordat het nog niet
wordt overspoeld door mondaine, veel
geld uitgevende skitoeristen. Dat
houdt de prijzen in de pensions en ho
telletjes laag: meestal nog geen twintig
gulden per nacht, inclusief ontbijt.
Daar staat tegenover dat de meeste
wintersportplaatsjes in Duitsland niet
sneeuwzeker zijn.
Wie de risico's vaneen minder soepel
dienstbetoon en een wat formele am
biance wil nemen, kan profiteren van
goedkope aanbiedingen in Roemenië
en Bulgarije. Sommige toeroperators
hebben aanbiedingen van een vlieg
reis met volpension voor nog geen
zeshonderd gulden per week.
Zwitserland Is zonder meer het duur
ste wintersportland van Europa, ook al
doet de horeca er alles aan de prijzen
te drukken. Sommige hotels hebben
zelfs besloten aan hun vaste clienten
een speciale koers te berekenen: ze
nemen de gulden in tegen de frank.
Dat is dus een forse korting nu de
koers van de Zwitserse frank schom
melt rond 1,30.
SERAJEWO In het hart van
loegoslavië sluimert al iets, waar
Je reet van de wereld nog nauwe-
ijks weet van heeft. Het ie de
>lympieche winter van 1984. De
rervoerecatastrofe van Lake Pla-
:id en de vele gouden medailles
ran Eric Heiden zijn nog maar zo
lort geleden dat eigenlijk nie-
nand vooruit kijkt De olym-
>ische organisatie in de Verenig-
Ie Staten is nog maar nauwelijks
>ekomen van het deficit en Eric
leiden heeft zijn schaatsen ge-
uild voor een snelle fiets. Maar in
iet hart van Joegoslavië brandt
iet olympische vuur alweer. Er
vorden wegen gebouwd en door
Ie bossen trekken bulldozers om
rrvoor te zorgen dat over twee en
ren half jaar schaatsers, ijshoc
keyers, skiërs, langlaufers, bob-
ileeërs en schansspringers kun-
ten strijden om de zo begeerde
ilympische roem. Serajewo, cen-
raal gelegen in Joegoslavië, zal
ran 7 tot 19 februari wintersport-
>laats\ nummer één zijn in de
•chijnwerpers van de sportjour-
lalistiek.
Vlntersport In Joegoslavië. Is dat
ilet een beetje overdreven? Heeft
lat zonnige zomervakantleland
net zijn kiezelstranden, met zijn
ichitterende kloosters, met zijn
'leugje oosterse sfeer van mos-
[eeën en minaretten, echt zoveel
>an de witte winterwereld in huls
lat het zich terecht een olympisch
rintersportland mag noemen?
Vetzeker, Joegoslavië is een win-
ersportland. Niet alleen het uiter-
fte puntje van Slovenië heeft In de
litlopers van de Alpen een aantal
iesneeuwde berghellingen. Tot
licht bij de grens met Griekenland
fegen wintersportdorpen die op
roldoende sneeuw kunnen bogen
im zich van december tot april
Dverstroomd te zien door Joego-
tlaven die deze razend populaire
port In eigen land bedrijven.
i Macedonië, toch de zuidelijkste
taat van de Federale Socialisti-
che Republiek, liggen in de buurt
an Skopje twee aantrekkelijke
ilaatsen die hun eigen winterchar-
le hebben.
ikopje zelf, in 1963 verwoest door
en aardbeving, heeft het onper-
oonlijke karakter van een moder-
e stad. De weinige gebouwen die
:>en overeind zijn gebleven, zoals
e oude bazarwijk op de linkeroe-
er van de Vardar en het uit de
ijftiende eeuw stammende bad-
uis van Daut Pascha, bewaren
og maar een klein stukje van de
choonheid van de oosterse cul-
jur. Verder Is Skopje een modern
jnctlonele, maar sfeerloze stad.
e kunt er echter niet omheen als
de besneeuwde hellingen van
tacedonië wilt bezoeken. Het
lieg veld Is de toegangspoort tot
it verre wintergebied.
en westen van Skopje, een kilo-
«eter of veertig over een redelijk
oede autoweg, in de plaats Teto-
o Is het beginpunt van een erg
inge cablnebaan. Zes maal per
ag brengen de gondels de skiërs
mhoog van de haast zomerse
neeuwloze stad naar de skihellin-
en van Popova Sapka. Het Is een
tnge tocht van zes kilometer, die
ijna veertig minuten duurt en
aarbij onderweg ook nog even
at boerenbergdorp Usee wordt
angedaan. Men is bezig met het
anleggen van de weg die dit Jaar
fflcleel geopend zal worden. Hij
opt van Tetovo langs een mooi,
laar moeilijk langlaufgebled tot
an het begin van de skiliften op
780 meter hoogte.
loteldorp
aar Alpen begrippen gemeten is
opova Sapka geen prominent ski-
abied. Geen wereld van après-skl
geen carrousel van tientallen
ciliften. Het Is niet meer dan een
ateidorp van zes gebouwen. Drie
van zijn In gebruik als hotel en
a andere herbergen militairen en
ïhoolklnderen op vakantie. Ook
ït skigebied behoort niet tot de
ootste of de mooiste ter wereld,
r zijn drie sleepliften die elk een
Ijna kilometer lange helling voor
aglnners en gevorderden ontslui-
m. Er Is een lange stoeltjeslift die
»n pittige, maar niet moeilijke af-
allng mogelijk maakt van ruim vijf
lometer. Niet groots zeg Je dan,
aar wat is de charme van dit
kggebied op de grens met Alba-
Eigenlijk Is het vooral de
eer, met daarbij de toch vrij pri-
iltieve accommodatie. Het groot-
e hotel, dat Popova Sapka heet,
het centrum van alle vertier. Er
ordt geschaakt, er wordt biljart
wpeeld en wat televisie gekeken,
p sommige dagen speelt In de
slder een orkestje of een Jukebox
in antieke waarde. Maar in de hal
In het hotel heerst de sfeer van
»n ander soort wintersport. Het
Jortieve genoegen. En In het res-
öurant eet Je maaltijden die uit de
een skigebied dat wat meer hoog
teverschillen kent en tenslotte zul
len dan de skigebieden met elkaar
verbonden worden door een gon-
delbaan. Als dat allemaal klaar Is
zal er een enorm groot en modern
skicomplex zijn ontstaan waarin
vooral de beginnende en weinig
gevorderde skiër een eldorado
vindt.
Het allermooiste dat Joegoslavië
op wintersportgebied te bieden
heeft sta^t over twee en een half
Jaar al te kijk: Serajewo '84. De
grote stad met ruim vierhonderd
duizend inwoners lijkt in niets op
een wintersportplaats. De binnen
stad kent moderne betonconstruc
ties naast monumentale paleizen
en bazarachtige winkelstraatjes.
Het klagende gebed dat op gezette
tijden van de minaretten schalt,
maakt dat de gedachte aan winter
sport of aan sneeuw en ijs ver weg
is. En toch worden hier de Olym
pische Winterspelen gehouden,
Dat kan omdat Serajewo erg gun
stig ligt In een soort kom tussen
een zestal bergen die allemaal
rond de tweeduizend meter hoog
zijn. Het landklimaat dat hier
heerst, met warme zomers en kou
de winters, zorgt ervoor dat de
bergtoppen van december tot mei
bedekt zijn met een pak sneeuw
van twee tot vier meter. Voldoende
om goed te kunnen skiën. Op die
besneeuwde bergen vinden de
olympische skiwedstrijden plaats.
De alpineskiërs kunnen terecht op
de hellingen van Bjelasnica en Ja
horlna. De langlaufskiërs vinden
aan de voet van Bjelasnica het uit
gestrekte plateau Igman, waar erg
mooie langlauflolpen uitgezet kun
nen worden. Ook de springschan-
sen van zeventig en negentig meter
zijn hier. Op de berghellingen van
de Trebevic zullen de sleeën en
bobs In hun ijsgeulen naar bene
den suizen.
Bulldozers
Nu nog trekken de bulldozers door
het bos. Op dezelfde efficiënte ma
nier waarop in de Verenigde Staten
skigebieden zijn aangelegd, wordt
hier aan de skihellingen gebouwd.
In Bjelasnica, waar de skiwedstrij
den voor heren zullen plaats vin
den, is men nog aan het werk. In
Jahorlna is al een mooi skicentrum
ontstaan.
Op 1830 meter ligt een schitterend
hotelcomplex aan de rand van de
skipistes. Het Is een centrum dat
perfect functioneert en zich in alles
kan meten met de moderne ski
centra In de Alpenlanden. Je treft
er niet alleen Joegoslaven aan.
Ook buitenlanders komen hier
naar toe, waarschijnlijk aangetrok
ken door de vrij redelijke prijzen,
die nog niet onder het vaandel van
de Olympiade tot oneigenlijke
hoogte zijn gestegen. In Serajewo
Is men van mening dat de prijzen
door de Olympische Spelen niet
mogen worden opgedreven. Of dat
werkelijk niet gebeurt is nog maar
de vraag. Er is tenslotte een aar
dige knip met duiten voor nodig
om de winterspelen te organiseren.
Het kost Joegoslavië een slordige
163 miljoen dollar. Men verwacht
dat er uit recettes, reclame, televi
sierechten en dergelijke zo'n hon
derd miljoen dollar terugkomt.
Maar dan liggen er rond Serajewo
ook een aantal uitstekende skige
bieden en andere wintersportvoor
zieningen die In de toekomst het
resterende begrotingsgat van 63
miljoen dollar wei waard zullen blij
ken.
Ook het vervoersprobleem heeft
men In Serajewo goed aangepakt.
Nu al rijden er dagelijks vijf bussen
tussen Jahorlna en Serajewo en
naarmate de Olympiade nadert, zal
de frequentie worden opgevoerd.
Toegangswegen tot alle wedstrijd
centra zijn vergroot en verbreed.
Bovendien vinden de evenementen
niet ver buiten Serajewo plaats. De
grootste afstand is die tot het Ig-
man-plateau en dat Is niet meer
dan 27 kilometer. Men heeft zelfs
rekening gehouden met de mist die
het vliegveld van Serajewo nogal
eens gesloten houdt.-Er Is een
snelweg van zeventig kilometer
aangelegd naar de luchthaven van
Mostar aan de kust.
Serajewo is nu vaak alleen maar
bekend om de historische daad
van 1914, toen hier de Oosten
rijkse keizer Frans Ferdinand werd
vermoord. Een daad die de inlei
ding werd van de Eerste Wereld
oorlog. Bijna zeventig jaar later
krijgt Serajewo opnieuw de
belangstelling van de wereldpers.
Maar nu om het een naam te ge
ven als wintersportplaats. Een
naam die Serajewo terecht ver
dient. En over enkele Jaren ook
een groot aantal andere plaatsen.
Het ontdekken van de witte vlek
ken op de wlntersportkaart van
Joegoslavië Is nog lang niet voor
bij.
KOOS BLOEMSMA
brengen de skiërs omhoog naar
een plateau van 1700 tot 1800 me
ter. Daar glijden een paar minder
beduidende sleepliften vooral be
ginners en weinig gevorderden te
gen de helling op.
De afdaling terug naar het dorp Is
beslist erg lastig. Veel skiërs dur
ven deze bultige en altijd Ijzige pis
te, zelfs als het pas gesneeuwd
heeft, niet aan en keren terug met
de stoeltjeslift. Het is ook de ze
kerste manier om terug te komen
in het dorp. Er zijn vanaf het pla
teau, dat een schitterend uitzicht
biedt over het meer van Mavrovo,
een groot aantal afdallngsmogelijk-
heden, maar niet alle pistes komen
in het centrum uit. Een overzichts
kaart van het skigebied ontbreekt
en wie optimaal wil genieten van
de vijfentwintig kilometer skipiste
loopt een gerede kans om zijn ski
tocht te moeten voortzetten met
een lange wandeling om het begin
van de skilift terug te vinden.
Meewarig lachje
Net als in Popova Sapka liggen de
prijzen op een heel redelijk niveau.
Een skipas voor het gehele week-
weten uniek In de wereld. Het uit
voeren van dat plan betekent dat
men geen rekening houdt met de
langlaufers. Het dichtgevroren deel
van het meer biedt schitterende
mogelijkheden maar In Mavrovo
worden ze onbenut gelaten en dat
Is jammer voor de loipe-loper. Wie
echter zelf zijn sporen In de
sneeuw wil trekken kan van vele ki
lometers schitterende natuur ge
nieten.
Popova Sapka en Mavrovo zijn niet
de enige wintersportplaatsen van
enig belang In het zuiden van Joe
goslavië. In de autonome provincie
Kosovo ligt In het Sara-gebergte
de plaats Brezovica. Slechts vijftig
kilometer ten noorden van Skopje.
Het is het berggebied waarvan ook
Popova Sapka deel uitmaakt. Bre
zovica Is een wintersportplaats en
net als de plaatsen in Macedonië,
het verhaal wordt eentonig, een
wintersportgebied in opkomst. Pas
in 1966 werden in Brezovica de
eerste liften gebouwd. Nu ligt er
een skigebied waar alle soorten
skiërs terecht kunnen op de acht
tien kilometer skipistes.
In de staat Servië, wat meer cen
traal In het land gelegen, zijn de
plannen nog grootser. Bij de plaats
Raska ligt een uitgestrekt bergach
tig gebied met de naam Kopaonlk.
Heel typisch van vorm met brede
open stukken en bossen van heel
hoge pijnbomen, die soms heel
dicht opeen staan en soms ver
spreid in het landschap het grillige
spel van sneeuw en wind trotseren
en daardoor bizarre vormen aan
nemen.
De bergen zijn er niet hoog. Eerder
heuvelachtig en het skigebied dat
nu ontsloten Is stelt nog niet veel
voor. Maar daar komt verandering
In. De eerste tekenen van een gi
gantisch plan zijn al te herkennen.
Vlakbij het enige hotel, niet ver van
het begin van de sleepliften, wordt
een tweede gebouwd dat aan zes
honderd mensen logies kan bie
den. De materialen voor het bou
wen van een aantal nieuwe liften
zijn al aanwezig. Niet ver van het
huidige wintersportcentrum komt
een tweede hotelconcentratie met
Het symbool dat
voor do Olym
pische Winter
spelen in Seraje
wo wordt ge
bruikt is ont
leend aan eeu
wenoude tapij
ten die in deze
buurt werden
geknoopt en die
dit motief als
basispatroon
Sarajevo '84
Boven: Nog wordt
er gewerkt aan de
olympische skihel
lingen. In de zo
mermaanden trek
ken bulldozers
door het bos om
ervoor te zorgen
dat in 1982 alles
gereed zal zijn voor
de generale repeti
tie van de Olympie-
boerenkeuken stammen en niet uit
kantinefabrieken. De keuken be
perkt zich tot wat de boeren uit de
streek leveren en dat is goed. En
ook goedkoop.
De mogelijkheden zijn aanwezig
om het gebied van de Sar Planina
tot een groot skicentrum uit te
bouwen. Een sneeuw- en zoncen-
trum. In januari telt men al dagen
van acht zonuren en de sneeuw
blijft er verrassend goed onder.
Ook buiten de skipiste is er aardig
af te dalen. Tot nu toe Is dat alleen
nog maar bekend aan de Joego
slaven die vooral in de weekeinden
massaal naar dit gebied trekken.
Soms signaleert men een enkele
Griek of een afgedwaalde Italiaan.
Voor de overige Europeanen is dit
gebied nog een witte vlek op de
grote kaart van de wintersport. Er
zijn echter meer van die witte vlek
ken in het Macedonische land. De
weg volgend van Skopje over Teto
vo In de richting van het zomerva-
kantlegebled aan het meer van Oh-
rld, bereik Je Mavrovo. Langzaam
gaat het landschap over van een
heuvelachtig gebied in een bergge
bied met bolle toppen in alle kleu
ren bruin. Pas als Je het bescherm
de natuurgebied langs het meer
van Mavrovo bereikt, verschijnt
ook de eerste sneeuw die dit land
schap een ongekende schoonheid
geeft De witte bomen en grillige
wallen van stuifsneeuw liggen te
gen het weidse decor van het deels
toegevroren meer als een schilde
ring uit een romantisch sprookje.
Het hele meer langs liggen In het
natuurpark de hellingen bezaaid
met kleine weekeindhuizen en cha
lets en als je tenslotte het dorp
Mavrovo binnenkomt is het daar
eigenlijk niet anders. Zelfs het eni
ge hotel in het dorp Is zo gebouwd
dat het een groep van met elkaar
verbonden chalets lijkt. Verder
staan er een paar bedrijfsvakantie-
huizen. Ook In Mavrovo is het nog
al eenvoudige hotel het enige cen
trum van vermaak en ook hier
schaart zich de hele dorpsbevol
king in de avonduren om de televi
sie in de hotelbar.
Ook Mavrovo heeft die sfeer van
sportiviteit. Haast Spartaans van
eenvoud en geheel zonder de gla
mour en veelbezltterlj van de mon
daine wintersportplaatsen in de Al
pen. De skihellingen zijn er be
paald pittig. Twee stoeltjesllften
LJnksiHet hotel In
Jahorlna dat alt
onderkomen zal
dienen voor de
olympische dames-
ploegen.
einde kost honderd dinar (onge
veer zeven gulden vijftig). Dat is
niet duur. maar de service is ook
niet geweldig. De skilift bedien Je
zelf en ais je niet oplet en de stok
van de sleeplift tegen je hoofd
krijgt, dan lacht men wat meewa
rig. Ook skimateriaal is er niet te
huur en al evenmin vind je er een
werkplaats om kleine reparaties te
laten uitvoeren. In een gebied waar
ski's zo waardevol zijn, is het heel
gewoon dat je ze mee naar binnen
neemt als je in het koffie- en thee
huis, boven bij de liften, wat gaat
drinken. Maar ondanks dat blijft
die sfeer sportiviteit toch overheer
sen en neem je de kleine onge
makken op de koop toe.
Uniek
Hoe lang het zal duren Is ook In
Mavrovo niet te zeggen. Er zijn
plannen, het verhaal van Popova
Sapka herhaalt zich, om het gebied
fors uit te breiden en om ook ho
telgasten vanuit andere plaatsen
rond het meer naar de skihelllngen
te brengen wil men In de winter
een veerdienst instellen. Per boot
naar de skipiste, dat Is naar mijn
De berg Bjelas
nica. Hier zullen
in 1984 de olym
pische skiwed
strijden voor he
ren worden ge
houden.
