)e Ion t brandt al op de Amsterdamse Zeedijk
Nederlandse advocaat
heeft te weinig, oog
voor mensenrech ten
In Castelgandolfo draait alles om „II Papa"
MR. P. BAAUW OP JAARVERGADERING:
NENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
!cHT Staan wij een
9fik stil bij artikel 5 lid 3
Tiet Europees Verdrag tot
l'fcrming van de Rechten
Mens. „Een ieder die gear-
!3rd is moet onmiddel-
n>or een rechter worden ge-
a[ voor een andere autoriteit
(tor de wet bevoegd is ver-
si| om de rechterlijke macht
nfoefenen". Duidelijk? Des
ks kan het in Nederland
Hrn dat een gearresteerde
ïj vierenhalve dag achter de
I doorbrengt vóór hij een
H- te spreken krijgt. Vieren-
r.dag is toch niet meer „on-
'fiijk" te noemen?
Stat mr. P. Baauw, docent
(cht aan de universiteit in
-It: „Allicht niet. Zo beke-
oet je dan ook concluderen
-fct die vierenhalve dag de
irechten in ons land ge
en worden. Aan de andere
al de verdachte binnen dat
njstek. normaal gesproken.
'iln geconfronteerd met een
e* van justitie. Als de offi-
%g gelden als iemand die
jk bevoegd is om de rech-
e macht uit te oefenen, zit
and op het rechte spoor.
>f dat zo is, weten we nog
niet. In de provo-tijd is
er wel eens op Europees
geprocedeerd, maar tot
- iiidelijke conclusie heeft
it geleid. Je zou het verder
i uit-procederen. En daar
de schoen. Nederlandse
ten zijn zo weinig op de
(1 van de mensenrechten,
vel daarmee zo weinig voe-
Tat ze een toetsing van de
-{andse rechtspraktijk aan
j>ndrechten doorgaans ach-
'9fe laten".
<4
lensenrechten vormen het
>Je thema van de jaarvergade-
|~in de Nederlandse Orde van
iten. Mr. Baauw trad daar
liddag op als inleider, even-
Groningse jurist prof. E. Al-
'raag aan Peter Baauw: wat
lensenrechten? „Een haar-
definitie valt daarvan niet
Je zou kunnen zeggen: al
[hten die je als mens mini-
lodig hebt om je te kunnen
tien. Ze zijn en worden ge-
ierd als protest tegen het-
schrijnend onrecht wordt
Drie benaderingswijzen
daarbij onderscheiden. De
iropese en Noordamerikaan-
^liren leggen sinds de Franse
'Me grote nadruk op de indi-
vrijheidsrechten (zoals
ip leven, op vrijheid) en de
;e rechten van de staatsbur-
>als vrijheid van meningsui-
ging en vergadering). De Oosteuro-
pese culturen en China benadruk
ken vooral sociale grondrechten,
zoals recht op gezondheid, arbeid
en onderwijs. In de benadering van
de Derde Wereld-landen staat ge
lijkwaardigheid in de zin van
„anti-discriminatie" centraal. In ie
der geval zijn mensenrechten de
basisregels voor omgang tussen
vooral staat en onderdanen en
daarnaast onderdanen on
derling. Als het goed is, heeft heel
het wettelijk stelsel van een land
die grondregels als uitgangspunt.
Ze horen het grondvlak te zijn
waarop het totale gebouw van wet
ten en wetjes is gefundeerd".
Europees Verdrag
De beschrijving van mensenrech
ten tref je aan in de grondwet; ver
pakt in gewone, bijvoorbeeld socia
le, wetgeving; en in allerhande in
ternationale verdragen. Een voor
ons heel belangrijke internationale
overeenkomst is het in de aanhef
1~ Tr~-Jrag, dat
itieel is
voorts de Universele Verklaring
van de Rechten van de Mens, die
door de Verenigde Naties is opge
steld in 1948. Het zijn vooral deze
internationaal overeengekomen
mensenrechten waarvoor Alkema
en Baauw de aandacht vragen. En
dan niet vanwege schendingen in
Nicaragua of Taiwan, maar met het
oog op de situatie in ons eigen land.
„Nederland behoort tot de weinige
landen", constateert Peter Baauw,
„waar bewuste en grove schendin
gen van de mensenrechten niet of
nauwelijks aan de orde zijn. Syste
matisch martelen van politieke ge
vangenen dat gebeurt hier niet.
Aan de andere kant vergis je je ook
als je denkt dat onze wetgeving en
onze rechtspraak altijd volkomen
in overeenstemming zijn met de
mensenrechten. Alleen: de schen
dingen die wij begaan zijn door
gaans veel subtieler, moeilijker te
constateren maar daarom voor
de slachtoffers nog niet minder
pijnlijk. Een voorbeeld uit het fa
milierecht. De wet zoals die nu
geldt een nieuw wetsontwerp
komt binnenkort in behandeling
bij de Eerste Kamer heeft tot
gevolg dat het voor een gescheiden
vader, die niet zelf de voogdij uit
oefent over zijn kinderen, ver
schrikkelijk moeilijk kan zijn om
die kinderen toch af en toe te blij
ven ontmoeten. Als de moeder zich
verzet tegen omgang van de vader
met hun beider zoons of dochters,
kan pa de rechter wel vragen om
een omgangsregeling vast te stel
len, maar een recht op omgang
heeft hij niet. Nou, die situatie lijkt
in strijd met de mensenrechten. Tot
die conclusie is althans de Europese
Commissie in Straatsburg gekomen
die nog niet lang geleden een
klacht hierover van een Neder
landse vader in behandeling heeft
genomen. De Nederlandse situatie
kan volgens de Commissie in strijd
zijn met artikel 8 van het Europees
Verdrag, waarin het recht op eer
biediging van het gezins- en privé-
leven vastligt".
Wirwar
Volgens Baauw zijn er tientallen,
misschien wel honderden situaties
op te sporen binnen de Nederland-
-
ZATERDAG 26 SEPTEMBER 1981 PAGINA 9
CASTELGANDOLFO Een klinkerbestra-
te rondweg, twee pleintjes, twee parallel-
stranden, wat dwarssteegjes en een aftandse
boulevard vormen het plaatsje Castelgan
dolfo. Burgervader Marcello Costa noemt
zijn dorp op manshoge pamfletten die over
al in de gemeente zijn aangeplakt „de hoof-
stad van de katholieke wereld". Hij heeft
daar wel een beetje gelijk in, sinds de paus
op 16 augustus domicilie gekozen heeft in de
Villa Ponteficia, het pauselijke buitenver
blijf, aan het eind van het dorp, langs de
weg naar Albano.
Vergeleken met het oorverdovende lawaai
Rome, 35 kilometer verderop, heerst in Castel
gandolfo volmaakte rust. Het dorpje ligt op een
heuveltop en ziet uit over het tweehonderd me
ter lager gelegen Albano-meer, een kratermeer.
Het uitzicht is groots: het diepgroene water van
het meer, volstrekt rimpelloos, de dennebomen
en de wijngaarden die tegen de steile hellingen
omhoogkruipen en hier en daar een dorpje of
gewoon wat huizen, overwoekerd door het
groen. De Romeinen, de hertogen van Gandolfo
en in later tijd de pausen hadden een slechtere
plaats voor hun burcht of buiten kunnen kie-
Landgoed
De pauselijke bezittingen in Castelgandolfo om
vatten de Palazzo Ponteficio, de oude burcht,
en de Villa Ponteficia, het eigenlijke landgoed
aan het eind van het dorp. Beide behoren tot
het grondgebied van het Vaticaan, en niet van
Italië. De burgemeester had dus ongelijk toen
hij de paus als een van zijn burgers begroette.
In tegenstelling tot het Vaticaan in Rome, waar
pracht en praal overheerts, ontbreekt in Castel
gandolfo het uiterlijk vertoon. De Palazzo, aan
het knusse Vrijheidsplein, is een rustige verza
meling gebouwen: een woonhuis, een sterre-
wacht en een park, omringd door een meters
hoge muur.
De pauselijke villa, verderop, gaat geheel schuil
achter een grofgemetselde grijze muur, zo hoog
dat er van geen enkel belendend perceel een
indiscrete blik overheen geworpen kan wor
den. Om veiligheidsredenen hebben tuinlieden
zojuist elke begroeiing van de muur verwijderd.
Daarachter: de woonverblijven, de parken, de
landerijen, en uiteraard het in de sensatiepers
nogal veelbesproken zwembad, speciaal voor de
huidige paus aangelegd. Bewapende militairen
houden nieuwsgierigen op een eerbiedige af
stand. De paus wordt tijdens zijn zomervakantie
zeer streng bewaakt, zeggen de Italiaanse kran
ten. En inderdaad, van de vertrouwde veld
wachter geen spoor. Hij heeft plaats moeten
maken voor een vijftigtal politiemensen van de
anti-terreurbrigade, vervaarlijk uitziende heren
met grote wapens, radio's, motoren en snelle
auto's, waarmee zij in vier minuten een ronde
om het hele dorp maken, dag en nacht.
Ongemak
De plaatselijke bevolking zal er wel tureluurs
van worden, al die controles, al dat motorenla-
waai, dag en nacht. Toch zijn de voordelen van
de aanwezigheid van de paus groot genoeg om
dit ongemak te doen vergeten. De inwoners zijn
door hun burgemeester zelfs opgeroepen zich
dit keer nog meer van de aanwezigheid van
„de apostel van vrede, vrijheid en gerechtig
heid" bewust te zijn, zeker na „de smartelijke
kwellingen als gevolg van de gemene aanslag."
Vooral de middenstand maakt de aanwezigheid
van de paus te gelde. De zomer was slecht,
maar de tijd die de paus in zijn buitenverblijf
doorbrengt kan veel goed maken. Zelfs op een
doordeweekse dag, wanneer er niet zo veel toe
risten zijn, is het dorpsplein herschapen in een
bazaar vol terrasjes, kraampjes, stalletjes en uit
stalkasten vol soeveniers, zover je kunt kijken.
*De hele souvenirhandel van het Sint Pieters-
Uitzicht op Castelgandolfo vanaf het meer
plein schijnt de paus tot in Castelgandolfo te
hebben achtervolgd. Balpennen met Poolse ge
laatstrekken, sjaals, stoeltjes. Castelgandolfo
hoeft niet heiliger te zijn dan Rome en de
„Made in China"-souvenirs van paus Woytila
mogen ook in de heuvels van het achterland
aan de argeloze toerist worden gesleten. Maar
een glas witte wijn en de zachte perzik, waar
aan Castelgandolfo al in de vroegste tijden zijn
van Albano.
bekendheid dankte, zijn ver te zoeken. Zelfs de
Romeinse toeristendienst heeft in Castelgandol
fo een filiaal geopend. De paus zal het*hele
spektakel rond zijn aanwezigheid in Castelgan
dolfo een zorg zijn. Hij laat zich alleen op zon
dagochtend zien als het Angelus wordt uitge
sproken en verdwijnt dan weer spoorslags ach
ter de hoge muren van zijn buitenverblijf.
se rechtspraktijk waarvan met re
den kan worden betwijfeld of ze
wel stroken met de mensenrechten.
De verklaring hiervoor vindt hij in
het abstracte karakter van de men
senrechten enerzijds en de zeer ge
detailleerde uitwerking van de Ne
derlandse wetgeving anderzijds.
„Het aantal wetten, wetjes en rege
lingen in Nederland is de afgelopen
150 jaar ongelooflijk toegenomen.
Uitgedijd tot een enorme wirwar.
Zelfs een jurist kan onmogelijk alle
wetten kennen. Door die ingewik
keldheid dreigt in een groot aantal
gevallen de oorspronkelijke bedoe
ling1 van ons rechtsstelsel verloren
te gaan. En die oorspronkelijke be
doeling komt nu juist tot uitdruk
king in wat we „mensenrechten"
noemen.
Laten we even het beeld aanhou
den van de mensenrechten als het
grondvlak waarop heel het gebouw
van een rechtsstelsel gefundeerd
hoort te zijn. In Nederland, en niet
alleen in Nederland natuurlijk, is
daarop een groot aantal verdiepin
gen gebouwd met enorm veel ka
mers, gangen, hokjes, muren en
tussenschotten. Een aantal van die
constructies strookt niet met de
oorspronkelijke bedoelingen van de
architect. Op sommige plaatsen
ontbreekt een draagbalk. Elders
zijn muren scheef gemetseld en op
weer andere plaatsen zijn ten on
rechte schotten aangebracht. Sane
ring is dus noodzakelijk. Dat wil
zeggen: herbezinning op het funda
ment van de constructie de
mensenrechten en renovatie in
overeenstemming met de aard van
dat fundament".
Advocaat
Wat de advocaat hiermee te maken
heeft?
„De advocaat moet helpen de foute
constructies op te sporen. Op de
eerste plaats natuurlijk in het be
lang van zijn cliënt. Hij moet zijn
cliënt behoeden voor de sancties of
andere nadelen die voortkomen uit
foutieve constructies; dat wil zeg
gen constructies die niet in over
eenstemming zijn met de mensen
rechten. Op de tweede plaats heeft
hij als jurist de plicht bij te dragen
aan de instandhouding, en dus
waar nodig de sanering van heel
dat gebouw dat ons rechtsstelsel is^
Anders gezegd; hij moet niet alleei)
waken tegen een verkeerde toepas
sing van de bestaande wetten, maar
hij moet zich ook bezig houden me^
het bestaansrecht van die wetten",,
Dat de Nederlandse advocaten het
wat dit laatste betreft volkomen la
ten afweten is volgens Peter Baauw
niet waar. In een aantal gevallen
worden de mensenrechten er wet
degelijk als toetssteen bijgehaald.
En met succes. Dat zie je in de
rechtspraak vooral op het gebied
van het strafrecht. Meer in het bij-"
zonder in kwesties rond „onrecht-''
matig verkregen bewijs" en „onre
delijk lange berechting".
Duidelijke voorbeelden van aan-°
passing van de Nederlandse wetge
ving aan de mensenrechten zijn de
onlangs aangenomen wetten die>
rassendiscriminatie verbieden en'
de ongelijke behandeling van man
en vrouw uitbannen. Verder heeft'
toetsing van het militair tuchtrecht
aan het Europees Vedrag tot Be
scherming van de Rechten van de
Mens erin geresulteerd dat nu ook
onze wetgeving voor militairen op
de helling gaat. „Maar er moet nog
zoveel meer gebeuren", aldus.
Baauw. „En dat kan alleen als we
met zijn allen grondrecht-gevoeli-
ger worden. Met zijn allen. Mijn
appèl richt zich wel in de eerste
plaats maar niet uitsluitend tot ad
vocaten. Ook de wetgever, ook de
rechters en uiteindelijk alle Neder
landse staatsburgers moeten zich
intensiever bezighouden met de
mensenrechten als pijlers van ons
totale recht".
Prof. Alkema betuigt bijval; Vooral
de consequenties van de sociale
grondrechten en van het interna-,
tionaal discriminatie-verbod voor
de Nederlandse wetgeving eisen de
komende jaren onze aandacht Ik
wijs ook op de relatie tussen „men
senrechten" en de bijzondere
rechtspositie van ambtenaren, mil-
tairen, gedetineerden enzovoort. Zo
zijn er nog tal van terreinen te noe
men waar werk aan de winkel is".
Formulier
Advocaat Baauw; „Bezinning op de
mensenrechten dwingt de iurist tot
de gewetensvraag; Wat had het
recht ook weer met de mens te ma
ken? Hoe vaak gebeurt het niet dat
het recht functioneert als die amb
tenaar achter het loket die tegen de
hulpvrager zegt: „Sorry, maar voor
uw probleem hebben we geen for
mulier. Vreet uw probleem maar
op. Je bezig houden met de men
senrechten dwingt je tot creativi
teit. Als het juiste formulier ont
breekt, nou, dan moeten we kenne
lijk andere formulieren maken".
WILLEM SCHEER
Mr. P. Baauw: „Door de ingewikkeldheid van ons rechtsstelsel
dreigt in een groot aantal gevallen de oorspronkelijke bedoeling
verloren te gaan".
IRDAM Met de verloedering
vermaarde Amsterdamse Zeedijk
«t dieptepunt bereikt te zijn. Verder
j het moeras kan de voormalige uit-
|uurt, waar zeelieden uit de hele
en beursbezoekers uit het hele
^ndrachtig de bloemen met bakken
t buiten plachten te zetten, nauwe-
linken. Toegegeven: ook vroeger
de uitbaters van de snackbars er
felpoot achter de kroketten liggen
ld menig kastelein een blaffer in de
er de kassa verborgen, ter bescher-
fan have en goed, zo niet het vege
silige huisjes hebben er sinds men-
Igenis niet gestaan. Maar de Zeedijk
•pn verhoudt zich tot de Zeedijk van
[Bs een redelijk te verdragen vage-
*ch verhoudt tot de hel van Dante.
i schuld ligt bij de mensonterende
e-maffia wist u natuurlijk al. U
(leen nog niet hoe erg het is.
(inige bewoners die trouw zijn ge-
j aan de buurt (door een chroni-
ooit als „lang niet onaardig" geken-.
weten het wel. Zij hebben de
k uitgeroepen tot rampgebied. Ze
ifi met harde acties als het gemeen-
lur geen einde maakt uit de uit
te situatie. In kringen van dat ge-
Bbestuur begrijpt men de uitgebar
sten woede wel. Het is geen leven meer in
een straat waar permanent een loodzware
dreiging uitgaat van de in portieken rond-
lummelende dealers, waar berooide ver
slaafden loeren op ieder voorwerp van
enige waarde dat weg te grissen valt,
waat-de stiletto's even los in de zak zitten
als vroeger de guldens en waar de politie
zich slechts uiterst schoorvoetend naar
binnen durft te wagen. Vanuit dat begrip
heeft burgemeester Polak beloofd binnen
twee weken te zullen beslissen over een
beleidslijn voor de Zeedijk.
Maar wat? Want achter de verloedering
van de buurt zit al een beleid. Het beleid
van onmacht namelijk, gevoed door de
wetenschap dat de heroïne-maffia zich als
een schandvlek over heel de stad zal ver
spreiden wanneer de Zeedijk wordt aan
gepakt. Gevoed ook door de vrees dat
men dan de toch al uiterst zwakke greep
op de handel in hard drugs met zijn peri
ferie van grote en kleine criminaliteit he
lemaal zal verliezen. Wanneer nu de eige
naar van een jeugdhotel wordt doodgesto
ken, een kassier wordt neergeknuppeld,
een oude zonderling met wat centjes ver
moord in zijn kamertje wordt aangetrof
fen (recente voorbeelden), weet de politie
tenminste waar ze eventuele tipgevers
kan vinden. Bij verspreiding van het her-
Ondergronds
Het verschijnsel heeft zich eerder voorge
daan toen niet de heroïne, maar de prosti
tutie veel criminaliteit aanzoog. Ter be
strijding daarvan besloot de toenmalige
hoofdofficier van justitie mr.Hartsuiker in
de zestiger jaren de bordelen in de rosse
buurt te sluiten en zo de betaalde liefde
met zijn uitstraling van misdaad voorgoed
de kop in te drukken. Zijn kruistocht
bracht de politie tot wanhoop, want wat te
verwachten viel, gebeurde. De prostitutie
ging ondergronds, de greep op de soute
neurs verdween, en bij ontstentenis van
tipgevers werd de misdaad veel moeilijker
te bestrijden.
Door de ervaring wijs geworden, hebben
de beleidsmakers er sindsdien stilzwijgend
naar gestreefd de prostitutie zoveel moge
lijk weer op één plaats geconcentreerd te
houden. Zouden ze die lijn nu plotseling
los laten waar het om een veel kwalijker
en gevaarlijker uitwas gaat dan de prosti
tutie ooit geweest is? De bewoners van de
Zeedijk hebben er zelf ook weinig fiducie
in. „We krijgen de raad te verhuizen naar
hygiënische buitenwijken en belangstel
lenden kunnen terecht in Madurodam
waar de Zeedijk op schaal wordt nage
bouwd".
Zo dreigt de buurt te verworden tot een
ghetto van drugsverslaafden, is dat eigen
lijk al. Maar zelfs binnen die enge, door
haarzelf gewilde begrenzing weet de poli
tie zich geen raad. Liefst veertig recher
cheurs zou het bekende Bureau Warmoes-
straat er bij moeten krijgen om de crimi
naliteit op en rond de Zeedijk enigermate
adequaat te kunnen bestrijden. Hier is een
citaat op zijn plaats van inspecteur A.C.
Baantjer, sinds decennia verbonden aan
dat bureau, daarnaast schrijver van popu
laire detectiveromans en krantenartike
len „De situatie is schrikaanjagend, angst
wekkend. De straatschuimers eisen het
recht voor zichzelf op. Er zijn aan het Bu
reau Warmoesstraat zelfs dienders die
openlijk belijden dat ze bang zijn op de
Zeedijk en omgeving te patrouilleren. Die
angst komt niet alleen voort uit eigen
lijfsbehoud al speelt dat uiteraard een
belangrijke rol maar wordt veel meer
gestuwd door de vrees om in een situatie
te geraken waarbij men noodgedwongen
naar zijn vuurwapen moet grijpen. Wie
zijn de slachtoffers? En ookwie sau
veert dan de in het nauw gedreven poli
tieman?"
Baantjer noemt in dit citaat de criminele
toestand in de Amsterdamse binnenstad
bijzonder explosief. De lont brandt vol
gens hem al. Het is alleen de vraag hoe
lang die lont nog is voordat de vlam de
bom bereikt. Van een openbare rechts
orde is in de Amsterdamse binnenstad al
lang geen sprake meer. „Ik heb voor onze
nieuwe regering dan ook maar één wens:
maak van de openbare weg weer openba
re weg, vrij en vooral veilig toegankelijk
voor iedereen, en geen jachtterrein voor
bendes, rovers, gifhandelaren en gauwdie
ven.
Los Angeles
De Amsterdamse situatie is vergelijkbaar
met die in Los Angeles, blijkt Baantjer te
vinden. Daar stijgt de ernstige criminali
teit volgens eert recent rapport van de po
litie met twintig percent per jaar. Het
meest afschrikwekkende is wel dat gerin
ge vergrijpen vaak door zinloos gebruik
van geweld uitgroeien tot zware misdrij
ven. Scherpe kritiek uit het rapport op de
justitie voor wie de rechten van de misda
digers belangrijker zijn dan de bescher
ming van onschuldige slachtoffers. Baant
jer: „U ziet het. Los Angeles in Amerika,
het lijkt Amsterdam wel".
De bewoners van de Zeedijk weten zo de
namen van twaalf café's in hun straat uit
de mouw te schudden waar openlijk ver
dovende middelen worden verhandeld.
Volgens de huidige algemene politieveror
dening kunnen dergelijke etablissementen
gesloten worden omdat ze een bedreiging
vormen voor de openbare orde. Maar de
sluiting mag niet langer duren dan drie
maanden. Dat vinden de Zeedijkbewoners
te kort. Er gaan nu binnen de gemeente
raad stemmen op om de sluitingstermijn'
tot zes maanden uit te breiden. Komt het
er echter van en, zo ja, zal het aldus aan
gepaste artikel van de verordening in de
praktijk ook werken? De bewoners wijzen
er op dat het bestaande artikel door de po
litie op de Zeedijk slechts in drie gevallen
is gehanteerd. Dat gebeurde in mei en de
drie toen gesloten café's zijn al lang weer.
open, compleet met de heroïne naast het
pilsje. De acht overige etablissementen
zijn helemaal ongemoeid gelaten.
Getergde bewoners van andere Amster
damse wijken hebben wel raad geweten
met de hun opgedrongen drugscafé's. Ze
hebben er de brand in gestoken, net zo
lang totdat ze voorgoed verdwenen wa
ren. „Daarvoor zijn wij tot nu toe te fat
soenlijk geweest", zeggen de Zeedijkbewo
ners. Het klinkt veelbetekenend. Mis
schien zal er binnenkort in hun buurt
geen werk meer aan de winkel zijn voor
de politie, maar voor de brandweer.
PIET SN O ER DN
