Nieuwe sociale samenwerking
tussen Wereldraad en Vaticaan
°ro£. Tervoort: Beter in het
i
even met grote woordenschat
Lutherse en r.-k.
theologen
nog niet eens
over ambt
rAN BRABBELEN NAAR BABBELEN
Nederlands
Dans Theater opent
seizoen met drie
balletten Jiri Kylian
elangstelling
jeologiestudie
THA groeiend
KORTE
METTEN
kerk
wereld
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 25 SEPTEMBER 1981 PAGINA 9
99
USTERDAM Twee
tgaven van Meulenhoff
formatief, deze week
rschenen, moeten ou
rs en andere opvoe-
rs bereiken, die het
ilang inzien van een
gelijke taalbeheersing
jonge kinderen. Prof.
Tervoort, die met Ma
ke Jansen het boek
(jreef „Van brabbelen
jar babbelen" gaat er-
p uit dat mensen met
p grote woordenschat
ter in het leven staan
p de mens die zich met
p beperkte vocabulaire
\eten behelpen. In zijn
ek legt prof. Tervoort
t hoe de taal zich bij
kind ontwikkelt, van
byklanken af en hoe
p rin verandering
mt. Hij gaat ook in op
ontwikkeling van de
li in het algemeen,
iar zo diep, dat het
rband met brabbelen
i babbelen wat zoek
it, al blijft hij boeien.
>f belang van zijn boek
\uilt daarom voorna-
ilijk in het feit, dat
rvoort en Marijke Jan-
j taal als belangrijkste
\nier van communica-
hebben ontleed; op
\usante wijze boven-
De lezer zal zich in
omgang met het
id wat meer bewust
van het taalgebruik
'e invloed daarvan op
ontwikkeling van het
I
De tweede uitgave van Meu
lenhoff sluit hier bij aan:
„Het grote Luisterleesboek".
Ih dit werk, samengesteld
door Els Pelgrom, zijn verha
len opgenomen waarin wordt
getracht kinderen spelender
wijs te laten wennen aan
woordvarianten die in zijn
wereld voorkomen. Het zijn
verhalen van Mies Bouhuys,
Karei Eykman, Rindert
Kromhout van der Meer en
Margot de Waal. Illustraties
van Mance Post, Bart Rosier
en Sylvia Weve vormen bij
de tekst goed aansluitende
onderdelen van het gegeven.
Prof. Tervoort toont zich in
het boek „Van brabbelen tot
babbelen" een rustig vertel
lend schrijver, die nauwlet
tend in de gaten houdt wat
hij precies bij zijn lezers wil
overbrengen. Hij begint met
de betekenissen van alle
klanken die de baby uitstoot,
van huilen af, en klanken die
maar moeilijk door letters
zijn weer te geven. Hij legt
uit: „Als een kind het heeft
over boteram appe", of: „Dat
heeft mama koopt", dan on
dervindt het kind kennelijk
moeilijkheden in de taal; de
volwassene heeft het kind
deze woorden immers niet
voorgedaan".
De kennis die Tervoort in
zijn boek heeft vastgelegd, is
voortgekomen uit de studie
van de primaire taalverwer
ving, dat sinds ongeveer 1960
een „formidabel eigen vak"
is geworden. Tervoort: „Hier
in kwamen taalwetenschap,
psychologie en sociologie sa
men". De hoogleraar geeft
hier in zijn boek goed verslag
van. Hij legt uit wat interac
tie is het met elkaar bezig
zijn en gaat dan over op
communicatie via de taal, die
daarmee verband houdt.
Links Els Pelgrom, midden Marijke Jansen, rechts prof. dr. Tervoort.
Stofdoek
Omslag van het Grote Lulsterleesboek.
Stap voor stap, omzichtig be
schrijvend haalt hij grondig
een stofdoek over de taal, die
in zijn bewoordingen en met
fraaie voorbeelden gaat glan
zen. Tervoort ontwart letter
lijke en figuurlijke betekenis
sen van woorden, hij geeft
duidelijke zinnen met homo
niemen en synoniemen; ho
moniemen: „Wat klinkt het
hol, als ik door mijn hol hol,
roept het konijn".
Het gebruik van taalbegrip
pen, door kinderen en vol
wassenen, laat Tervoort over
aan de ouders. Zijn boek is
niet bedoeld als een handlei
ding om kinderen in korte
tijd vol te stampen met woor
den en begrippen waar ze an
ders nooit op gekomen zou
den zijn. Tervoort legt aan
vankelijk uit wat hem heeft
gedreven dit boek te schrij
ven en hij maakt termen uit
de taalwetenschap toeganke
lijk; later gaat hij, met steun
van Marijke Jansen, stoeien
met tal van voorbeelden.
Dat zijn vaak humoristisch
getinte dialogen, en situaties,
gevolgd door uiteenzettingen
waarin uitvoerig uit de doe
ken wordt gedaan wat het
opmerkelijke van de voor
beelden is. De lezer voelt tij
dens het lezen daarvan al
wel aan waar Tervoort naar
toe wil, maar het is opmerke
lijk hoeveel deze hoogleraar
er aantoe weet te voegen.
Dat is goed werk van een
wetenschapper, die zijn ken
nis overdraagt aan mensen,
opvoeders, die daar wat mee
kunnen en willen doen. Ter
voort is in alle opzichten dui
delijk; de lezer van zijn boek
wordt gemakkelijk een atten
te gebruiker die zich bewust
wordt van betekenis en be
doeling van de taal van kin
deren.
De volwassene die „Van
brabbelen naar babbelen"
vermoedelijk met groot ple
zier heeft gelezen, kan uit
eindelijk met de kinderen die
hem zijn toevertrouwd, aan
het werk. Allereerst heeft hij
begrip gekregen voor de ge
brekkige woordenschat
waarmee hét kind zich zo
goed mogelijk wil uitdruk
ken. Bovendien heeft de le
zer zelf een schepje in han
den gekregen, waarmee hij
in zijn eigen taal en in die
van het kind kan spitten.
Tenslotte kan hij meewerken
aan de verbale ontwikkeling
van het kind, onder het mot
to: hoe groter de actieve
woordenschat, des te gemak
kelijker kan de ouder wor
dende mens zich uiten, zijn
zin krijgen, zijn bedoelingen
duidelijk maken, zonder te
veel misverstanden.
Luisterleesboek
Het Grote Luisterleesboek
van Els Pelgrom graaft we
tenschappelijk aanzienlijk
minder diep, al lag een wel
bewuste bedoeling eraan ten
grondslag. De verhalen zijn
vriendelijk gesitueerd in de
wereld van vandaag. Ze laten
zich gemakkelijk voorlezen
en het kind kan de fantasie
vrij laten werken. Onbewust
leert het woorden en begrip-(
f>en bij en dat was de bedoe-'
ing van de samenstelster.
Hoewel beide boeken ge
heel onafhankelijk van
elkaar kunnen worden
gebruikt, is de samen
hang duidelijk. Tervoort
werkt met situaties en
dialogen, waarmee de le
zer zelf aan de slag kan;
Pelgrom verzamelde
verhaaltjes die onmiddel
lijk voor gebruik gereed
zijn. De boeken hebben
met elkaar gemeen, dat
in beide gevallen taal is
bekeken als basis voor
communicatie, van be
grip en beeld, het onder
woorden brengen van
emoties. En hoe groter
de vocabulaire van het
kind, des te gemakkelij
ker zal het daarmee in
het leven staan. 'Dat ma
ken beide boeken duide
lijk.
FRITS BROMBERG
r Edgar-prijs
'Guus
fcsen
[AAG De grote prijs
Izz en geïmproviseerde
in Nederland, de Boy
>rijs is toegekend aan
i-jist Guus Janssen. De
c van Jan Wolkers en
duizend gulden worden
november yitgereikt in
M-huis in Amsterdam,
gelegenheid zal Guus
optreden, evenals het
anssen Septet, het Mon-
Kwartet en het Maar-
ena Kwartet,
anten in de overwegin-
in de jury waren dat
lanssen een uitgespro-
^•nieuwer en een virtu-
^rumentalist is, die bo-
ph ondernemend in de
praktijk is. Als dertig-
componist en pianist
aij zich de laatste jaren
iet de moderne gecom-
le en vrije geïmprovi-
muziek. Hij heeft kans
deze twee verwante
gescheiden stromingen
totaal nieuw geheel te
aldus de jury.
Louvre
alleen nog
museum
PARIJS Het Louvre in
Parijs zal in de toekomst al
leen als museum worden ge
bruikt. De ministeries van
economische zaken en van
financiën die in een vleugel
van het voormalige paleis
zijn gehuisvest, krijgen een
ander onderdak.
Met de bouw van het Louvre
werd in 1546 begonnen. In de
loop van enkele eeuwen werd
gebouwd, waarbij ook herhaal
delijk wijzigingen werden aan
gebracht. Langs de oever van
de Seine werd het Louvre ver
bonden met de westelijker ge
legen Tuilerieën. Kort voor de
revolutie van 1789 besloot ko
ning Lodewijk XVI de ko
ninklijke kunstcollectie in het
Louvre onder te brengen en
toegankeliil
het publiek
Hella Haasse
krijgt
Constantijn
Huygensprijs
DEN HAAG De in Bata
via geboren Nederlandse
schrijfster Hella Haasse
(63) krijgt de Constantijn
Huygensprijs voor haar ge
hele letterkundige oeuvre.
Het bestuur van de Jan
Campertstichting, die de let
terkundige prijs toekent,
heeft dit gisteren bekendge
maakt.
Met deze Constantijn Huygen
sprijs (groot 9.000 gulden) is
Hella Haasse voor de vijfde
maal bekroond. Eerder ont
ving zij de Atlantische prijs
(1958). De literatuurprijs Stich
ting Kunstenaarsverzet (1961),
De Visser Neerlandiaprijs
(1962) en de Witteprijs (1977).
Het oeuvre van Haasse omvat
22 romans, waarvan de laatste
„Mevrouw Bentinck of onver
enigbaarheid van karakter"
uit 1978 dateert. Verder
met Dipanegara" heet.
De Jan Campertstichting heeft
verder prijzen toegekend aan
Judith Herzberg, Cees Noote-
boom, Sonia Garmers en Jozef
Deleu.
Judith Herzberg krijgt de Jan
Campertprijs, groot 4.500 gul
den, voor haar dichtbundel
„Botshol", Cees Nooteboom
krijgt de F. Bordewijkprijs,
groot 4.500 gulden, voor zijn
roman „Rituelen". Sonia Gar
mers krijgt de Nienke van
Hichtumprijs, groot 4.500 gul
den. Voor haar jeugdboek „Or
kaan en Mayra" en Jozef De
leu krijgt de H.G. 's-Graven-
zandeprijs, eveneens 4.500 gul
den, voor zijn bijdrage aan en
de bevordering van de Neder
landse cultuur door zijn aan
deel in het tijdschrift „Ons erf
deel".
De pijijzen worden op 18 de
cember uitgereikt in het oude
stadhuis in Den Haag.
DEN HAAG Na de triomfale tournee naar Italië, de Ver
enigde Staten en het Festival van Avignon zal het Neder
land Dans Theater het nieuwe seizoen openen met een serie
voorstellingen, samengesteld uit werken van artistiek lei
der Jiri Kylian, waaronder een wereldpremière. De eerste
voorstellingen zijn op 1, 2 en 3 oktober in het Circustheater
te Scheveningen, daarna wordt door het hele land opgetre
den. r
De uit te voeren balletten zijn: 'Dream Dances' op de Folk Songs
van Luciano Berio, gezongen door Lucia Meeuwsen; 'Forgotten
Land', het ballet op muziek van Benjamin Britten dat in het
Holland Festival 1981 in première ging en 'Nomaden', dat hier
zijn wereldpremière beleeft. De voorstellingen worden begeleid
door het Utrechts Symfonie Orkest o.l.v. David Porcelijn.
'Nomaden' is gezet op muziek van Igor Strawinsky's Ebony
Concerto. Dekors en kostuums zijn van Kylian zelf.
Exploitatietekort
manege „Liethorp"
LEIDERDORP Doet de
manege van de ruiterschool
„Liethorp" de particuliere
maneges in de regio oneerlij
ke concurrentie aan? Wet
houder J.Bezemer (PvdA)
meende deze vraag, die tij
dens de gisteravond gehou
den vergadering van de
raadscommisie beleidsplan
ning, financiën en belastin
gen werd gesteld, ontken
nend te moeten beantwoor
den. Volgens Bezemer zijn
de lesgelden die „Liethorp"
vraagt daarvoor aan de te
hoge kant. Hij vond, dat de
particuliere maneges struc
tureel in een wat gunstiger
positie verkeerden, omdat
deze door zelfwerkzaamhe
den van familieleden en het
ontbreken van kapitaalslas-
De commissie kon zich, zij het
met moeite, verenigen met de
door het bestuur van de stich
ting ruiterschool „Liethorp"
die de manege in de Bloemerd
beheert, ingediende begroting
voor 1981. De stijging van het
exploitatietekort van 45.000.-
in 1980 naar 57.000.- lag de
commissie zwaar op de maag.
Voor het raadslid G. Hewitt
(PvdA) was de toeneming met
25% „een te zware pil in deze
benarde tijd", zoals hij het for
muleerde en onthield daarom
zijn goedkeuring aan het voor-,
stel van het college. Indien het
advies door de raad wordt
overgenomen, zal deze een
aanvullend krediet van
39.000.- moeten verstrekken,
omdat in de gemeentebegro
ting voor dit jaar slechts met
een tekort van f. 18.000.- was
rekening gehouden.
UlKatholieke Theologische Hogeschool
sterdam is het nieuwe-seizoen begon-
met 28 eerstejaars-studenten: twaalf
le kandidaats-doctoraal opleiding en
len in de zogenoemde vrije studierich-
Pas over enkele weken zal duidelijk
hoeveel studenten er in totaal aan de
_JIA zijn ingeschreven. In het afgelopen
egejaar waren dat er 247. Naar ver-
hting zal dit aantal nu hoger liggen.
verzoek van het bisdom Haarlem is de
IA in samenwerking met de OGA (Oplei-
voor Godsdienstleraren Amsterdam) be
ten met de nieuwe opleiding tot pastoraal
tent. Er zijn zestig deelnemers. De
ngstelling voor de cursussen „Exegese
de Schrift", „Spiritualiteit" en „Informa-
rond actuele ontwikkelingen" is groter
voorgaande jaren.
et afgelopen jaar slaagden tien personen
het kandidaatsexamen. Met drie hoge-
epl- en zeven doctoraal examens eindig-
tien studenten hun studie. Sinds de op-
:ing van de KTHA in 1967 zijn er in to-
59 doctoraal- en 66 hogeschoolexamens
legd. Op 11 december is de eerste promo-
lan de KTHA, namelijk die van drs. P.
itjes, docent aan de Katholieke Theologi-
Hogeschool Utrecht.
"Aantal docenten aan de KTHA is 38, van
er vijf nieuw zijn: drs. H. van Grol en
W. Hendriks o.carm bij de vakgroep Bij-
'etenschappen, drs. J. Hahn bij de Inter-
plinaire Werkgroep Kommunikatieme-
dr. B. de Reuver bij de vakgroep Prakti-
Theologie en drs. G. van Steendam bij
Wijsbegeerte. Prof. dr. P. Smul-
sj, hoogleraar Geschiedenis van de
stelijke Oudheid, Dogmageschiedenis,
en Oude Kerkgeschiedenis wordt
Waar zeventig jaar en gaat met pensioen.
J. Jacobs, docent hedendaagse Kerkge-
idenis promoveert 3 december te Nijme-
De rooms-kathoiieke kerk en de We
reldraad van Kerken hebben een nieu
we adviesgroep voor sociaal denken en
handelen opgericht. Dit blijkt uit een
communiqué, dat gelijktijdig in Vati
caanstad en Genève werd uitgegeven.
Deze nieuwe vorm van samenwerking komt
in de plaats van „Sodepax", de gezamenlijke
commissie voor vraagstukken inzake samen
leving (SOciety), Ontwikkelingssamenwer
king (DEvelopment) en vrede (PAX). Sode
pax, opgericht in 1968, stierf vorig jaar een
stille dood, nadat de katholieke partner (Jus-
titia et Pax) was teruggebracht tót een studie
commissie van het Vaticaanse staatssecreta
riaat.
De nieuwe adviesgroep zal enkele van de
werkzaamheden van Sodepax overnemen,
maar geen eigen programma hebben en geen
eigen besluiten kunnen nemen, zo is van de
zijde van de wereldraad medegedeeld. Voor
naamste doelstelling is vooralsnog, dat de
verschillende commissies over en weer el
kaar van hun werkzaamheden op de hoogte
houden. De bijeenkomst waarop tot de nieu
we samenwerking werd besloten stond onder
leiding van pater Pierre Duprey van het se
cretariaat voor de eenheid der christenen en
Julio de Santa Ana, directeur van de afdeling
CCPD van de wereldraad, die de ontwikke
lingssamenwerking behartigt De adviesgroep
komt op 23 en 24 februari opnieuw bijeen.
Tijdens de eerste bijeenkomst werd besloten
een boek uit te geven met de officiële verkla
ringen van de Heilige Stoel en de wereld
raad. Dit wordt gezien als een eerste stap op
weg naar een oecumenische consensus over
vrede en ontwapening. Op grond hiervan
hoopt men catechetische en pastorale activi
teiten te kunnen ontwikkelen, die op een po
sitieve en effectieve wijze het spreken der
kerken vertolken.
Verdere onderwerpen van gesprek waren het
kerkelijk hulpwerk, bewustwording inzake
sociale vraagstukken en tenslotte ethische as
pecten van het maatschappelijk handelen der
kerken.
De Wereldraad van Kerken heeft 375.000
gulden overgemaakt naar het Chinese
Rode Kruis voor hulp aan de slachtoffers
van de overstromingsramp in China. De
overstroming trof zes provincies, 1,5 mil
joen mensen werden dakloos, 30.000 raak
ten er gewond en 750 verloren er het leven.
In een gebied van 700.000 hectare werd de
oogst vernield. Het geld is bijeengebracht
door het Algemeen Diakonaal Bureau van
de Gereformeerde Kerken in Nederland,
het Westduitse „Brot für die Welt'', het Le
ger des Heils, alsmede hulporganisaties in
Hong Kong, Nieuw Zeeland, Groot-Brit-
tannië en de Verenigde Staten.
De Engelse jezuiet Gerald Cooney (68) is in
Guyana, Afrika vermoord om onbekende re
denen. Hij werkte sinds 1954 in het Afrikaan
se land. Cooney kwam uit Bristol. Vopr hij in
1941 jezuiet werd werkte hij als metselaar,
zeeman, kelner en pianist.
Vorig jaar hebben de katholieken over de
gehele wereld bij gelegenheid van Wereld
missiedag in oktober ruim 200 miljoen
gulden voor de jonge kerken in Azië en A-
frika bijeengebracht. Met bijna 85 miljoen
gulden bezetten de katholieken uit de Ver
enigde Staten van de 107 betrokken lan
den de eerste plaats, gevolgd door de West
duitsers met 27 miljoen gulden, Italië met
14,5 miljoen gulden en Spanje met 13,5
miljoen. De Arabische staat Koeweit
kwam als eerste uit de bus bij de grootte
van de gift per hoofd. De 27.000 christenen
daar, meest arbeiders uit India, brachten
185.000 gulden bijeen, rond zeven gulden
per hoofd, dat is zeven maal meer dan bij
voorbeeld de Duitsers.
Stanley G. Schlarman, een van de wijbis
schoppen van Belleville in de Verenigde Sta
ten, is weer aan het leren geslagen: hij neemt
deel aan een cursus Spaans, die door de bis
schoppelijke commissie voor de Spaansspre
kenden in zijn bisdom wordt georganiseerd.
Ook het bisdom Atlanta ziet zich gesteld te
genover een geweldige vloed van immigran
ten uit Latijns-Amerika: tussen de honderd
en tweehonderdduizend Spaanstaligen.
Na een intensieve dialoog,
die jaren heeft geduurd,
heeft de internationale
commissie van katholieke
en evangelisch-lutherse
theologen haar rapport
over de ambtsopvattingen
in beide kerken gepubli
ceerd. Uit het rapport
blijkt, dat er nog geen ge
meenschappelijke opvat
ting over het ambt is ge
vonden, al wordt wel er
kend, dat het kerkelijk
ambt van centrale beteke
nis is voor de eucharistie,
respectievelijk avond
maalsviering.
In hun toelichting op het
rapport zeggen beide voorzit
ters, de r.-k. bisschop Mar-
tensen van Kopenhagen en
de lutherse prof. dr. George
A. Lindbeck uit New Haven
in de Verenigde Staten, dat
het de bedoeling van de com
missie was om uit te zoeken
waar de overeenstemmingen
lagen en waar .de meningen
uiteen liepen. 'Een duidelijk
verschil van mening ligt in
de opvatting van wat aposto
lische successie inhoud. De
lutheranen zien hierin meer
overeenstemming met bijbel
en kerkvaders, terwijl de r.-
k. kerk daarin de ononder
broken opvolging van de
apostelen in het bisschop
sambt ziet
De commissie noemt het rap
port een belangrijke stap in
de richting van een weder
zijdse ambtserkenning, alhoe
wel het zover nog lang niet
is. Veel zal volgens de com
missie afhangen van het pro
ces van wederzijdse toenade
ring tussen beide kerken.
Een wederzijdse ambtserken
ning is in de toekomst niet
meer uitgesloten, aldus de
commissie.
In een toelichting te Rome
hebben de auteurs van het
theologisch commentaar,
Hervé Legrand en John Vik-
ström, bij de verklaring wel
te kennen gegeven, dat de
toelating van de vrouw tot
het ambt in de lutherse kerk
voor de r.k. kerk een onover
komelijke moeilijkheid is. Op
een terugdraaien van deze
toelating rekenen zij niet,
eerder op uitbreiding.
Van de andere kant is 'het
volgens hen wel zo, dat de af
wijzing van de vrouw in het
ambt door de r.-k. kerk wel
zeer duidelijk is, maar leer
stellig gesproken toch ook
met enige terughoudendheid
is gebeurd. Het is met andere
woorden voor de r.-k. kerk
geen dogma, dat vrouwen
geen priester zouden kunnen
worden. Het lijkt er volgens
Herve en Vikström dus op,
dat de Romeinse uitspraken
niet voor de eeuwigheid vast
behoeven te liggen.
