Hutspot, Haring en
Wittebrood" pakt 13
maanden lang Leiden
bpzienbarend uit
Vletten-roeiwedstrijden"
'op 3 okt.) kunnen nog
eelnemers gebruiken
Drastische verhoging gebruikstarieven „De Kuip" onvermijdelijk
Koloniaal verleden Engeland en Nederland besproken in conferentie
'AD/REGIO
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 25 SEPTEMBER 1981
EERSTE AFLEVERING: „LEIENAARS EN HUN FEESTEN'
Iet is werkelijk waar: over
e goede, soms wat
ïoeilijke, stad Leiden raakt
ïen niet uitgepraat en ook
iet uitgeschreven. Er zijn
..indingrijke lieden, die in
«iden brood blijven zien.
1,1 )e stad, met zo veel
av< jistorische aspecten en
va^tedeschoon, leent zich daar
tok voor. Boeken en
Kiekjes vol, hele foto- en
irentwerken zijn er aan
eiden gewijd. Vanaf 1
eer iktober ligt er weer iets
ier tieuw aantrekkelijks bij de
toekhandel in de etalage:
iet eerste deel van een
reeks, bestaande uit dertien
fleveringen; elke maand
rerschijnt er een nieuwe
flevering van een erg mooi
w litgegeven serie over het
eidse leven door de
'm euwen heen. En aan het
Ju inde van het volgend jaar
j', tan alles fijn bij elkaar in
en verzamelband. Dan is
tr weer een stevig boek
jver de Sleutelstad
compleet, onder de titel
.Hutspot, Haring en
Wittebrood".
?er aflevering wordt een
tepaald onderwerp uit de
Leidse geschiedenis
26 lehandeld. Die
jnderwerpen zijn: Tien
i eeuwen Leiden, Leienaars
Joi en hun feesten, hun
'Wi misdaad en straf,
'/■ai armenzorg, rampen,
studenten, nijverheid, ziel
en zaligheid, straatleven,
stadsbeeld, kunsten,
bestuur, ziekten, en hun
geschiedenis. De redactie
wordt gevormd door D. E.
H. de Boer, R. E. O. Ekkart,
J. F. Heijbroek, R. C. J. van
Maanen en H. Kleibrink.
Dick de Boer schreef als
eindredacteur de bijdragen
van talrijke auteurs tot één
geheel, en Herman
Kleibrink maakte voor de
verschillende afleveringen
veel nieuwe en schitterende
opnamen. De serie is een
uitgave van De Kier -
Waanders.
„Populair, amusant,
spannend en vol anecdotes,
elke maand op 24 pagina's,
een jaar lang. Volledig en
wetenschappelijk
verantwoord. Met
honderden illustraties, voor
een groot deel nog niet
eerder gepubliceerd.
Kijkgenot en leesplezier".
Zo wordt een smakelijk
Leids menu opgediend en
de ingrediënten komen
overal vandaan, van
Breestraat en Burcht, van
de Mors en de Merenwijk.
Het eerste gerecht
(zeseneenhalve gulden kost
elke aflevering, een
habbekras, voor zo veel
magnifiek drukwerk en
formidabele reprodukties)
Burgemeester Van de Sande Bakhuyzen krijgt in
1934 in de Waag de eerste haring.
laat meteen al zien, dat er
geen tamtam voor niets
wordt gemaakt. Bij de
eerste aflevering, „Tien
eeuwen Leiden, Leienaars
en hun feesten" het
eerste exemplaar werd
vanmiddag in de Lakenhal
aan burgemeester Goekoop
aangeboden valt men
direct al met de neus in de
boter.
samenstelling van de
ttenbemanningen, die
iterdag 3 oktober op de
ieuwe Rijn langs de
^pothekersdijk roeiend het
eest van Leidens Ontzet
tracht zullen bijzetten,
leeft vastere vorm
;ekregen. Voor deze
J .vletten-roeiwedstrijden",
lie 's morgens van half tien
Dt half twaalf gehouden
rorden, hebben zich tot nu
Je ingeschreven:
tudentenvereniging
luintus, de
eeverkennersgroep
IVaigunga, de Scouting
:fi lauwtrappers, rugbyclub
n )IOK en de Paulusgroep
èl welke laatste groep
r verigens, samen met de 3
b ktober Vereeniging, de
organisatie in handen
heeft). Voorts verneem ik,
dat vijf andere
verenigingen „vrijwel
zeker" ook meedoen, zodat
er nog voor zes
verenigingen of
buurtverenigingen plaats is
in de vletten. De
organisatoren streven naar
een kleddernat
wedstrijdveld van zestien
ploegen.
Alle deelnemende
verenigingen worden door
de wedstrijdleiding
opgeroepen om nu alvast
hun supporters te
„reserveren" voor 3 oktober
van 9.00 tot 11.30 uur.
Morgen, zaterdag 26
september, is er rond het
middaguur
oefengelegenheid aan de
Apothekersdijk tegenover
de Leidse Courant.
Woensdagavond 30
september is er om 7 uur
een informatie-uurtje,
waarop van elke
deelnemende ploeg
minimaal één persoon
wordt verwacht. Plaats van
samenkomst:
Mariënpoelstraat 6, clubhuis
Paulusgroep (onder het
Bonaventura-college).
Opgeven van roei-
enthousiasten is nog
mogelijk bij de redactie van
de Leidse Courant, of bij de
schipper van de
Paulusgroep, Harry van
Dorenmalen, tel. (071) 21 19
Meteen, na de kleurrijke
omslag, een kostelijk
Pieterskerkplein met een
robuste westelijke
kerkgevel zoals we zelden
of nooit eerder hebben
gezien op een tekening.
Daarna is het feesten
geblazen, op de volgende
bladzijden. Van Maanen
gooit de eerste duit in het
zakje: „...al komt de regen
bij bakken uit de hemel,
een echte Leienaar gaat
naar de optocht kijken.
Want Leiden is Drie
Oktober". Daarna gaat hij
terug naar de kermis,
ontsproten aan de
middeleeuwse jaarmarkten.
Die begonnen met een
ker(k)mis en een, verre van
stille, omgang met het beeld
van Maria uit de
Vrouwekerk. De kerkmis is
verdwenen; er was al
kermis genoeg. Kerk en
kroeg lagen dicht bij elkaar.
Op mijn omwegen door stad en land kom
ik graag mensen tegen. Elke morgen tussen
tien en elf uur kunt u mij telefonisch vertel
len wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Het nummer van mijn geduldi
ge telefoon is 071-122244; u kunt dan naar
toestel 18 vragen.
Zo trekken de kermissen
gedurende de volgende
eeuwen aan 's lezers oog
voorbij, via borstrokken (in
de winkel van Sinkel op de
Botermarkt) en Berliner
bollen, de vlooientheaters,
de stomme films en
lichtbeelden en
rariteitenkabinetten.
Dronkenschap,
losbandigheid en
onzedelijkheid.
Los daarvan had je de
studentenmaskerades en de
Oranjefeesten die ware
uitbarstingen van
vaderlandsliefde waren. De
universiteit weerde zich,
zoals in 1775 bij het 200-
jarig bestaan: midden in het
Galgewater was een
Griekse tempel gebouwd.
En dan de 3 oktoberviering.
Dat kon niet uitblijven, in
deel één. Boeiende en
prettig leesbare informatie
en terugblikken. Kerkelijk
werd, reformatorisch, vanaf
de „eerste 3 oktober", in
1575, het ontzet jaarlijks
herdacht, met uitzondering
van de periode 1795-1813,
toen de Franse bezetters die
viering verboden. De volkse
feestvreugde na 1575 kwam
aanvankelijk jaren nog tot
uiting, maar allengs
verslapte de animo, ook al
omdat de mensen die het
ontzet zelf hadden
meegemaakt op den duur er
niet meer waren. En na
1648, de Vrede van
Munster, waren de
Spanjaarden nota bene onze
„vrienden" geworden. Pas
in 1774 was er opnieuw
echte feestvreugde: Leiden
twee eeuwen bevrijd. Ere-
{foorten en honderden
ampions. Ruim 20 jaar later
Vuurwerk op de Burcht,
len, anno 1689.
met pektonnen en vuurpij-
kwamen de Fransen en het
volksfeest kon weer
ingepakt worden.
Na de restauratie van
Oranje in 1813 werd de
viering van 3 oktober weer
ingevoerd, zij het
mondjesmaat. In 1824
beleefde de stad een feest
dat er niet om loog. Van
Bree had een tijdje eerder
burgemeester Van der
Werff geconterfeit, zoals de
magistraat zich wilde
opofferen temidden van het
morrende vqlk: liever blo
Jan dan dó 'Jan. De hutspot
kwam op vele tafels en de
armlastigen (moet je daar
nou eens om komen, met
die duizenden
weldoorvoede poorters in
een lange rij voor de
Stadsgehoorzaal om zich te
laten inschrijven voor een
symbolische en traditionele
lekkernij) kregen haring en
wittebrood uitgedeeld. Op
de Ruïne (overgebleven na
de ramp met het kruitschip
in het Steenschuur, en waar
later het Van der
Werff park zou worden
aangelegd) kon je in een
hoge mast klimmen, en
helemaal in de top hingen
kaartjes met daarop de
prijzen die verdiend konden
worden door een
vasthoudende klimmer
zilveren schoengespen, of
een tabaksdoos met
inscriptie, ondermeer. Op
het Galgewater ontstaken
de studenten een vuurwerk
vanaf een vlot en de
vuurpijlen, luchtbollen en
zwermpotten verrukten
duizenden losbollen en
andere toeschouwers.
Maar 3 oktober bleef een
beetje losvast, totdat in 1874
het derde eeuwfeest werd
gevierd en de eerste
Feestwijzer verscheen. Voor
een kwartje te koop, en dat
was toch heel wat voor die
tijd. De historische optócht
brak los, met al die
mannenbroeders van 1574
erin terug. Vijf uur lang. En
koninklijke gasten kwamen
ook naar Leiden: Willem
III met gemalin en verdere
familie, en nog veel meer.
Eindelijk, eindelijk kreeg
Leiden waar het recht op
had: z'n jaarlijkse 3
oktoberviering. 1884: laat
iedere Leienaar nou eens
een gulden per jaar offeren
om „eene Vereeniging tot
stand te helpen brengen".
Enfin, in 1886 (dèt wordt
een toestand, over 5 jaar!)
ging de 3 October
Vereeniging met bijna 300
leden van start. Een paar
maanden later waren het er
al meer dan 1000... De
„echte" viering was
geboren, en de heren in
jacquet en met de hoge hoed
op zijn nooit meer
verdwenen. Drie oktober
zat er geheid in en
telkenjare nog worden
halve vermogens besteed
aan een „personele viering"
per hoofd van de
zwerflustige bevolking.
Kermis en café's
herdenken, op hun manier,
de bijna 10.000
hongerslachtoffers van
1574, terwijl lonen
gehalveerd worden of zelfs
helegaar in de opkomende
mist verdwijnen. En het
weesknaapje Ghijsbrecht
Comelisz. Schaeck, die
sinds 's mensen heugenis
Joppesz. heeft geheten, en
wiens uitgemergelde beeld
bij het
Lammenschansstation staat,
vinden ze maar een „raar
geval", die Leienaars.
Dit en nog veel meer biedt
aflevering 1 van „Hutspot,
Haring en Wittebrood". De
bevrijding in 1945, na 5 jaar
bezettingsleed, komt wat
schriel uit de verf. Toen
stond een hele Sleutelstad
weer op z'n kop. Leiden,
zoals het was op 5 en 8 mei
'45, had, naar mijn smaak,
iets meer verdiend in
„Leienaars en hun feesten".
Misschien komt dat ook,
doordat het allemaal niet is
geworden wat we er in '45
van hadden verwacht. Het
waren de bekende „vijf
donkere jaren", maar erg
veel lichter is het er niet op
geworden. Dan lezen we
wellicht liever over dingen
en sferen die geen keer
meer nemen, of die zich
onbezorgd hebben
voortgezet, door de laatste
eeuw heen: palingventers,
druivenverkopers, de
poffertjeskramen, de
boeienkoningen, de
vuurvreters en de
aapjesdresseurs. Ach, maar
de dikke dame is ook niet
meer wat ze geweest is.
Maar wat ik ervan gezien
heb: dit is een serie over
pakkend Leiden die van
narte kan worden
aanbevolen.
rand in
Nieuwbouw
3 tl
ORDWIJK Gistermid-
werd alarm geslagen
>r een uitslaande brand in
appartementenpand op
hoek Hoofdstraat-Van
ra ykstraat. Schilders wa
daar bezig geweest met
afbranden van verf van
houten balustrade. En-
ei s minuten na hun ver
alk zagen omwonenden, dat
1 mmen hoog oplaaiden bo-
i het hekwerk van het
kon van een der flatjes.
begin van brand kon met
enkele waterstraal snel
den geblust. „Wat was die
Iweer er gauw bij", ver-
mevrouw Bruggeman,
aan tie overzijde van het
11e straatje een juweliers-
drijft. „Binnen een paar
uten stonden ze al voor de
r". Een uitbreiding van de
id in dit gedeelte van het
zeedorp had voor haar
en andere winkelbedrij-
aan de Hoofdstraat een
p kunnen worden. De ak-
ëiten van de brandweer
iken veel bekijks.
NOORDWIJK Het bestuur van de stich
ting gemeenschapshuis De Kuip heeft in een
brief uiteengezet waarom het moet over
gaan tot een drastische verhoging van de ge
bruikstarieven. Met kijkt tegen een finan
cieringstekort aan van 78.000,- over het
jaar 1980 en voor het lopende jaar verwacht
het bestuur een manco van ongeveer dezelf
de omvang. Als hiervoor geen oplossing ge
vonden kan worden, leidt dit onvermijde
lijk tot vergaande consequenties, zegt het
bestuur van het dorpshuis.
In het schrijven wordt uitgebreid ingegaan op
de oorzaken van het ontstaan van deze tekor
ten. Toen De Kuip indertijd in gebruik geno
men werd, bestond er aanvankelijk bij de plaat
selijke vereniging niet veel animo om daarin
hun intrek te nemen. De tarieven werden daar
om afgestemd op hetgeen in die tijd haalbaar
was. Het toenmalige bestuur paste op deze ta
rieven daarna slechts verhogingen toe op basis
van de wettelijk toegestane huurpercentages
voor woningwetwoningen. Daarbij werd echter
geen rekening gehouden met de explosieve stij
gingen van personeelskosten, energiekosten, en
dergelijke. Eerst achteraf bleek hij informatie
bij de bedrijfshuuradviescommissie van de Ka
mer van Koophandel dat De Kuip bij de vast
stelling van haar tarieven in het geheel niet ge
bonden was aan de verhogingspercentages voor
de huren in de woningbouw. De tot nu toe toe
gepaste verhogingen zijn derhalve niet reëel
geweest, zegt het bestuur.
Verder blijkt dat van het begin af twee tarie
ven zijn gehanteerd. De verenigingen betaalden
de helft van hetgeen aan de professioneel-com
merciële gebruikers in rekening werd gebracht.
Dit verschil is niet meer te handhaven, meent
het bestuur, omdat ook de verenigingen servi
ce-verlening vereisen en dit is weer van in
vloed op de personeelskosten.
In het vervolg van de brief zet het stichtingsbe
stuur uiteen wat op het gebruik door verschil
lende organisaties, zoals de Stichting Gecoördi
neerd Bejaardenwerk, de Muziekschool, de
Stichting JOIN, de schoolarts, en bepaalde an
dere akties moet worden toegelegd. De bejaar
den bijvoorbeeld betalen tot nu toe aanmerke
lijk lagere tarieven voor consumpties, maar de
serviceverlening blijft gelijk. Een ander voor
beeld. De Stichting JOIN heeft een hele vleugel
van het gebouw in gebruik. De serviceverle
ning is in dit geval beperkt, maar wel gebruikt
JOIN verhoudingsgewijs veel steeds duurder
wordende energie, terwijl ook de andere vaste
lasten hoog zijn. Bij hantering van de nieuwe
tarieven zal het bejaardenwerk 11.000,- meer
huur moeten gaan opbrengen. De huur voor
JOIN zal stijgen van 29.100,- tot 41.500,-.
De muziekschool legt beslag op een groot aantal
ruimten in het dorpshuis. „Elke ruimte is
meestal bezet door één leerkracht en één leer
ling", merkt het bestuur van De Kuip op. De
huidige huur bedraagt ruim 13.000,- maar als
voor deze school het verenigingstarief zou wor
den afgeschaft, dan zou de huur circa 32.000,-
moeten bedragen. Verder blijkt ook de school
arts voor een prikje over een eigen lokaal in
het dorpshuis te beschikken (J 183,65 per
maand). Anderen zouden daarvoor een bedrag
van 5200,- per jaar aanhouden. Op dezelfde
voet worden nog enkele andere verenigingen
en organisaties onder de loep genomen. Het
professioneel/commercieel gebruik van De
Kuip maakt slechts 8 a 10% van het geheel uit,
blijkt uit de uiteenzetting van het bestuur. Om
uit de perikelen te komen is een aanpassing
van de huren nodig, het afschaffen van de twee
verschillende tarieven, kostenberekening bij
akties voor ideële doeleinden en het berekenen
van de normale consumptieprijzen, deelt het
bestuur mede.
Een soortgelijke problematiek doet zich voor in
De Rank en de als verenigingsgebouw gebruik
te oude Wilhelminaschool. Beide panden wor
den beheerd door de kerkvoogdij van de her
vormde gemeente. Ook de exploitatie van deze
gebouwen leveren tekorten op en naar verluidt
heeft ook de kerkvoogdij tot drastische tariefs
verhogingen besloten. De Rank en de oude
Wilhelminaschool worden onder meer gebruikt
door culturele verenigingen als De Echo der
Duinen, Soli Deo Gloria, The Seaside Singers,
Concordia, Louis Bouwmeester en Crescendo.
Tot nog toe heeft de kerkvoogdij de tekorten
plm. 42000,- in 1980 en een verwacht tekort
op de begroting 1981 van bijna 25.000,-) - uit
eigen middelen bijgepast. Zij gaat hier een punt
achter zetten, aangezien de kerkvoogdij zich
niet geroepen acht nog langer tekorten op het
sociaal-cultureel gedeelte van het gebruik van
de gebouwen voor haar rekening te nemen.
Het gemeentebestuur zit nu met de problemen.
Het „inhaalplan" heeft voor de verenigingen,
die op de lage gebruiksvergoedingen ingesteld
waren, nare consequenties. Men moet nu ineens
wennen aan veel hogere bedragen. B en W be
zinnen zich op een plan voor een meer geleide
lijke aanpassing. Overigens blijkt de gemeente
wat de subsidiëring van de culturele organisa
ties betreft wel wat achter te lopen. Men han
teert namelijk nog altijd een uit 1975 daterende
regeling. Volgens de laatst bekende landelijke
adviesnormen (van SONMO) zou de gemeente
20.000,- meer aan subsidie moeten uitkeren,
dan zij nu doet, hebben deskundigen berekend.
l IN VOORSCHOTEN
j Vragen PSP
over optreden
politie tijdens
kraakactie
VOORSCHOTEN De
Voorschotense afdeling van
de PSP heeft in een brief
aan het gemeentebestuur
kritiek geuit op het optre
den van de politie bij de ont
ruiming van het gekraakte
pand Het Wedde 7 op woens
dag 9 september. De PSP
stelt daarover een aantal
vragen aan het college. De
afdeling wil bijvoorbeeld
weten waarom de politie
alle acht aanwezigen bij de
ontruiming, waaronder en
kele nieuwsgierige burgers
die niets met de actie te ma
ken hadden, heeft meegeno
men naar het politiebureau
en ze heeft ondervraagd als
of om misdadigers ging, op
verdenking van het vernie
len van sloten.
De PSP vraagt zich af of de
desbetreffende instanties op de
hoogte waren van het feit dat
de woning al sinds maandag
nacht 7 september gekraakt
was. Ook wil de afdeling we
ten waarom de politie alle
huisraad en fietsen van de
krakers heeft meegenomen.
Volgens de PSP zijn het gas.
het water en de elektriciteit op
een zeer agressieve manier af
gesloten en had Voorschoten
toch in ieder geval, in navol
ging van andere gemeenten,
het water niet hoeven af te
sluiten. Ook het gedrag van de
politie ten opzichte van het
pand Schoolstraat 17 is bij de
Voorschotense PSP slecht ge
vallen. De politie zou de bur
gers die uit dat pand komen
nauwlettend volgen en in de
gaten houden. Ook zou de po
litie niets hebben willen doen
aan het ingooien van een ruit
aan de achterkant van de ge
kraakte woning door onbeken
den in de nacht van 18 op 19
september. Nadat de politie na
alarmering door buren was ge
komen zou de diensdoende
agent hebben gezegd dat hij
meer gegevens moest hebben:
gegevens over het aantal men
sen dat de ruit zou hebben in
gegooid, waarom ze dat had
den gedaan en of ze in contact
stonden met de eigenaar van
de woning. Een onredelijke
eis, vindt de PSP, omdat in-
gooiers van ruiten zich in de
regel niet van tevoren bekend
maken.
Benefiet
concert voor
failliet SPIN
NOORDWIJK Een bene
fietconcert ten bate van de
Stichting Pop In Noordwijk
(SPIN) wordt morgen in het
dorpshuis De Kuip gehou
den. Op deze avond van acht
tot één uur treden talloze ar
tiesten gratis op. De op
brengst van de avond komt
volledig ten goede aan
SPIN, die na het Volta Pop
81 Festival door toedoen van
een managementsorganisa-
tie nagenoeg failliet is ge
worden.
Het initiatief voor het bene
fietconcert komt van Frans
Groenewoud, de sologitarist
van de Noordwijkse formatie
Speed. De toegangsprijs voor
de avond is vijf gulden. Gebo
den wordt het optreden van
drie regionale popgroepen, een
exclusieve videoshow, een
film van het Pinkpop festival
en een grote loterij met als
hoofdprijs een elektrische gi
taar.
De Katwijkse zesmansformatie
Down Town Affair is de eerste
groep die optreedt tijdens het
benefietconcert in De Kuip.
De groep bestaat al anderhalf
jaar speelt het liefst Latinrock
en funk. Daarna volgen een
videoshow, een optreden van
Fiessenarie en weer een video
show. De volgende groep is
Fuse uit Noordwijkerhout.
Deze viermansformatie heeft
een tijd lang niet meer opge
treden en brengt nu uitslui
tend eigen composities. Daarna
volgen weer videoshows en de
Pinkpopfilm.
Als laatste groep treedt op de
Noordwijkse formatie Speed,
waarin organisator Frans
Groenewoud speelt en zingt.
Deze rockgroep bestaat dertien
jaar en stelt zaterdag gratis
zijn geluidsapparatuur be
schikbaar. Het benefietconcert
gaat door tot één uur 's nachts
in de hoop dat er dan voldoen
de geld bijelkaar is gebracht
voor het voortbestaan van
SPIN. Die kan dan het winter
seizoen weer verschillende
popformaties naar Noordwijk
halen.
^EIDEN De tweede Engels-Nederlandse
if eren tie, waarin het koloniale verleden van
ide landen wordt uitgediept, is gistermorgen
jan de Leidse Universiteit van start gegaan,
'nder meer kan naar men hoopt na de
«nferentie landverdeling en arbeidsmigratie
eter politiek worden gepland. De conferentie
oj luurt tot vanavond.
Hoewel gedane zaken geen keer nemen, wordt de
en hoe deze dynamiek werd teruggedrongen of baten werd gevuld. De inkomsten werden verkre-
aangewakkerd door de westerse inmenging. Daar- gen uit de opbrengsten van de verkoop van koffie,
om zijn antwoorden van nut op vragen als: welke thee en tabak. Het geld stonden de Indonesiërs in
groepen hebben in het verleden van landverdelin- de vorige eeuw af als belasting aan de Nederland-
gen geprofiteerd, wat gebeurde er met de 'have- se koloniale overheerser. In totaal heeft Indonesië
nots', waarom is een deel van deze groep in India °P deze wUze ongeveer 800 miljoen gulden bijge-
als contractarbeider naar de theetuinen van As
sam getrokken, terwijl op de koffie- en tabakplan
tages van Noord-Sumatra landloze Javanen niet
voldeden en zelfs arbeiders uit China moesten
dragen. De opbouw van de Nederlandse water- en
spoorwegen werd mede op die manier mogelijk
gemaakt.
Tijdens de conferentie, waaraan door Engelse en
Nederlandse historici wordt deelgenomen, komen
vier thema's aan de orde. Ten eerète wordt het
Juist de inwoners van Indonesië hebben flink probleem van de vroegere koloniale inmenging
den in de derde wereld veel dichter bij elkaar lig-
*jen dan in het westen het geval is. Voor het uit- r0
"ïtten van een economische politiek is het voor de meebetaald aan bijvoorbeeld de aanleg van de eer- behandeld: hoeslaagdèrf de Nedêriandërs en de
1 nnenmakers in New Delhi, Dacca, Islamabad ste spoorlijnen in Nederland. De spoorlijn werd Engelsen om tussen 1780 en 1830 hun politieke en
Jakarta van belang om te weten welke 'vaart' bekostigd uit de schatkist, die gedurende enkele economische invloed in respectievelijk Indonesië
samenlevingen in India en Indonesië bezaten jaren zelfs voor een derde deel door met koloniale (met name Java) en India te vergroten en waarom
voldeed het oude systeem van handelsposten niet
meer?
Tijdens het tweede thema valt de nadruk op het
veilig stellen en de uitbouw van de koloniale eco
nomie: in welke mate werden Indiase en Indone
sische boeren aangespoord hun produkten op de
wereldmarkt te verkopen? Wie nam daarbij de be
langrijkste tussenhandel voor zijn rekening en
wat voor gevolgen had de produktie van export
gewassen op de lokale voedselvoorziening, zijn te
vens belangrijke vraagstukken.
In de derde zitting staat de sociale structuur van
India en Indonesië centraal. De vergroting van de
Engelse en Nederlandse invloed in hun respectie
velijke koloniën vereiste immers medewerking
van 'colloborateurs', (Indiërs en Indonesiërs, die
bij het lokale bestuur in dienst waren en ermee
samenwerkten). Welke veranderingen brachten
Nederland en Engelsen teweeg in de bestaande so
ciale structuren? Bleek het Hindu kaste-systeem
daartegen meer bestand dan de Indonesische va
riant van de Islam?
Het laatste thema behandelt de twintigste eeuw.
In Londen en Den Haag werd bij het uitzetten
van de koloniale economische politiek rekening
gehouden met de toekomstige staatsrechtelijke
zelfstrandigheid. Tot zover bestond er een over
eenkomst. Maar de vraag is wel in hoeverre die
economische zelfstandigheid al voor de Tweede
Wereldoorlog was bereikt. Werd in India en Indo
nesië wel voldoende naar industrialisatie ge
streefd. Ook speelt de crisis van de jaren dertig
een rol, want hoe reageerden Londen en Den
Haag op de grote financieringsproblemen van de
respectievelijke lokale overheden.
