)odewaard en
le gewijzigde
'neningen
Jr over
h
Burgemeester Goldberg
ziet niet tegen de actie op
Aarde verliest komende 50 jaar helft van plante- en diersoorten
LAATSTE DUWTJE OM TOT
kLUITING TE KOMEN"
BEWAAR DE AARDE" (A.U.B.)
-pNENLAND
iEWAARD Met de blok-
tctie tegen de kerncentrale
iet Betuwse Dodeweaard die
dag begint, is de strijd te-
'de nucleaire elektriciteitsop-
ing in ons land een nieuwe,
of meer beslissende fase in*
n. Dat wil zeggen: beslis-
voor de anti-kernenergiebe-
ing in ons land, die na
\|e mislukte blokkade-acties
idewaard en UCN/Alme-
1— van oordeel is dat niet al-
de publieke opinie, maar
W tal van bestuurders en parle-
V tariërs nog maar één enkel
rtje nodig hebben om Dode-'
m rd metterdaad te sluiten.
daar voorspellingen, die er
uit gaan dat de nieuwe anti-
ewaard-actie een misschien
imiger karakter zal krijgen
de twee voorgaande blokka-
igingen. Men wil .resultaten
ende de laatste tijd hebben
in ons land een aantal ontwik-
jen voorgedaan, waarbij de
of de kleine kerncentrale
de Waal het maximum net-
lektrische vermogen bedraagt
,:hts 54 Megawatt al dan niet
)i{it moet, niet meer met een cate-
isch „nee" wordt beantwoord
ïen aantal jaren geleden het ge
was.
1 juli 1983 is Nederlands eerste
jmcentrale namelijk financieel
schreven, en gezien de geringe
aan de vaderlandse-
improduktie Dodewaard le-
I... ondanks de uitstekende be-
ukbaarheidsresultaten van de
ile (89,4 procent in 1980)
.it voor een half procent daar-
gaan er steeds meer stem-
op, die zeggen dat deze maat-
ippelijke steen des aanstoots
ir van het toneel moet verdwij-
d.w.z. gesloten moet worden,
r jfs de Ondernemingsraad van de
l. ivinciale Gelderse Electriciteits-
ltschappij (PGEM) zei eind au-
tus in meerderheid (62 procent)
mening te zijn dat Dodewaard
lio 1983 maar gesloten moet
den, terwijl de resterende 38
:ent zich op het standpunt stel-
lat gewacht dient te worden op
1 resultaat van de brede maat-
iappelijk discussie over (kern)e-
Igie in ons land. Echter, een
e |d „unverfroren" Dodewaard
et open blijven, valt ook in dit
®%lschap van electriciteitsmensen
ia|welijks te beluisteren
irmate meer politici met een
'esproken mening over kerne-
[gie invloed krijgen op het elek-
■iteitsgebeuren in ons land, bij-
jrbeeld via deRaad van Com-
rissen van regionale produk-
idrijven, is de kans groot dat
liden als bij de PGEM niet al-
?lti in aantal, maar ook in kracht
ilen toenemen. Weliswaar zijn de
-/Jfessionele beleidsvormers van
elektriciteitsproducenten van
[ning dat het ten ene male on-
rantwoord is kernenergie in ons
id af te remmen c.q. te stoppen,
neemt niet weg dat de politiek
steeds grotere greep krijgt op
wijze, waarop in ons land elek-
iche stroom dient te worden op-
'ekt.
deze wijze wordt het tot voor-
en zo gesloten wereldje van elek-
:iteitsproducenten meer en meer
ingebroken de Raad van
Het komende weekeinde en
de komende week zal voor
de derde maal geprobeerd
worden door middel van
een blokkade-actie een Ne
derlandse nucleaire instal
latie (de kerncentrale Do
dewaard) stil te leggen. De
circa 100 basisgroepen van
de anti-kernenergiebewe
ging in ons land hebben
daartoe oproepen gedaan
en in de periode van 19 tot
en met 26 september zal in
ons land een actieweek ge
houden worden, waarbij
niet alleen de schijnwerper
op de nucleaire centrale
aan de Waal wordt gericht,
maar waarbij bijvoorbeeld
ook geprotesteerd zal wor
den tegen de aanwezigheid
van atoomschuilkelders.
Gedurende de actieweek
zullen het vreedzaam ge
bruik van kernenergie
(elektriciteitsopwekking)
en de nucleaire bewape
ningswedloop onder één
noemer worden geplaatst.
omdat zo menen tal van
actievoerders het een
niet los kan worden gezien
van het ander.
Intussen is
met betrekking tot de blok
kade-actie van de atoom-
centrale in Dodewaard be
kend geworden dat de bur
gerlijke overheid een daad
werkelijke blokkade niet
zal tolereren, waarbij Do-
dewaards burgemeester
Goldberg heeft opgemerkt
dat „iedere ondersteuning
van de demonstratie de
De anti-kernenergiebewe
ging heeft op dat laatste
geantwoord dat getracht
zal worden de actie beter te
doen verlopen dan voor
gaande keren. Dat betekent
dat rekening moet worden
gehouden met een grimmi
ger verloop van de blokka
de, waarvan de socialisti
sche minister Van Thijn
(binnenlandse zaken) ge
zegd heeft dat „de werkne
mers van de centrale recht
op werk en veiligheid heb
ben". Een en ander houdt
in dat de nieuwe acties het
gevaar inhouden een con
frontatie te worden tussen
demonstranten en de poli
tie a la Nijmegen, waar op
een gegeven ogenblik een
explosie van geweld werd
geregistreerd.
Tot dusver hebben de actie
voerders niet uitdrukkelijk
verklaard dat de blokkade
per se geweldloos zal verlo
pen. Wel heeft men zich be
raden op de vraag wat te
doen als het daadwerkelijk
oprichten van (menselijke)
blokkades door de over
heid zal worden verhin
derd. Verder is men van
plan een anti-atoomdorp op
de toegangswegen naar de
centrale aan de Waal te
bouwen.
Nieuwe argumenten in de
discussie over al dan niet
kernenergie zijn in het ka
der van de actie-Dode-
waard niet te horen. Wat
blijft is de vrees voor esca
latie, waardoor de actie
kan uitlopen op groot ge-
weldconflict. Met name de
bewoners van het anders zo
rustige dorp Dodewaard.
zijn bevreesd voor dat as
pect. Veruit de meesten
kennen geen angst voor de
centrale zelf; wel voor de
onrust, die zo menen
zij veroorzaakt wordt
door demonstranten en ac
tievoerders.
Een beeld van de
oktober-blokka-
de vorig jaar In
Dodewaard, die
op de meest let
terlijke wijze in
het water viel. De
actievoerders
hebben deze
keer aangekon
digd een anti-
atoomdorp op de
toegangswegen
naar de kerncen
trale aan de Waal
te zullen bouwen.
jcite
Commissarissen van de PGEM de
batteert bijvoorbeeld morgen pu
bliekelijk over de vraag of Dode
waard al dan niet moet blijven
doordraaien en langzaam begint
zich ook hier (met name in de lage
re echalons) een wat genuanceer
der meningsvorming te voltrekken,
getuige de thans voorliggende uit
spraak van de Ondernemingsraad
van de PGEM. (Intussen heeft de
Ondernemingsraad van de Arn
hemse Instellingen, waartoe de
GKN-kerncentrale Dodewaard be
hoort, vliegensvlug laten weten dat
het op dit ogenblik onverantwoord
moet worden geacht een uitspraak
over het al dan niet open blijven
van Dodewaard te doen. Naar de
visie van deze O.R. zal het parle
ment hierover de uiteindelijke be
slissing moeten nemen).
Speerpunt
Met de door velen al lang niet meer
serieus genomen brede maatschap
pelijke discussie over de Neder
landse energievoorziening voor de
boeg, is het overduidelijk dat de
Nederlandse politiek danig in haar
maag zit met zowel Borssele als Do
dewaard. Een adequaat antwoord is
tot dusver uitgebleven en het re-
geercompromis tussen CDA, PvdA
en D'66 om een studie te laten ver
richten naar de mogelijke gevolgen
van het sluiten van de twee Neder
landse nucleaire centrales is dan
ook niet meer dan een afleidings
manoeuvre, die enkel tot doel heeft
de druk van de ketel te halen. De
actiegroepen daarentegen, die me
nen nü kans op succes te zien, pro
beren op alle mogelijke manieren
munt uit de thans ontstane situatie
te slaan, waarbij zij gretig uitspra
ken aanhalen zoals onlangs de
PvdA deed, waarbij de socialisten
adhesie betuigen aan acties tegen
kernenergie en kerninstallaties.
Al deze ontwikkelingen leiden er
toe dat de kameruitspraak, waarin
werd bepaald dat zowel Dodewaard
als Borssele dienen te blijven tot né
de brede maatschappelijke discus
sie, meer en meer wordt uitgehold.
Dat de anti-kernenergiebeweging
in ons land de kleine Waal-centrale
als speerpunt in haar actieprogram
ma beschouwt, is niet zo vreemd,
wanneer bedacht wordt dat de kos-
ten-van-sluiting (door de GKN-di-
rectie geraamd op 660 miljoen gul
den) veel lager zijn dan die van de
450 Megawatt grote hogedrukreac-
tor nabij het Zeeuwse Borssele.
Daarbij komt dat de GKN-centrale
in Dodewaard opgezet is om Neder
landse technici en bedrijfsleven in
staat te stellen ervaring op te doen
met het fenomeen nucleaire elek
triciteitsopwekking, waarvan men
destijds (1969) zeer grote verwach
tingen had. Met name deze omstan®
digheid leidde er toe dat er van de Kloof
zijde van de exploitant/beheerder
van de centrale nooit verplichtin
gen zijn aangegaan met betrekking
tot stroomlevering aan derden.
kostprijs van de elektriciteit af-
komstig uit nucleaire centrales veel
en veel hoger is dan de elektrici
teitsproducenten gezegd willen
hebben. Die zijn namelijk van me
ning dat de elektriciteit uit kerne
nergie „iets goedkoper is dan
stroom uit steenkool, en aanzienlik
goedkoper is dan elektriciteit uit
gas of olie". En, voegt men daar in
deze kringen aan toe: wanneer Do
dewaard inderdaad zou worden ge
sloten zou dit betekenen dat er
70.000 ton olie nodig zou zijn om
het aldaar opgestelde vermogen op
te wekken. (Waarbij „vergeten"
wordt dat de overcapaciteit in het
Nederlandse elektriciteitsnet op dit
ogenblik veel hoger is dan de nodig
geachte 27 procent, waardoor het
nog zeer de vraag is of de 54 Mega
watt van Dodewaard überhaupt
„aan de lijn" moet komen). Het
geen de VEEN op haar beurt doet
zeggen, dat wanneer de gezamenlij
ke jaarproduktie van de beide Ne
derlandse kerncentrales (3.450
GWh) zou moeten worden overge
nomen door olie dan wel gasge
stookte centrales, dit in totaal 4,65
miljard gulden méér zou kosten,
aannemende dat de resterende le
vensduur van de beide kerncentra
les 15 jaar zou zijn.
Gecompliceerd
Heel anders daarentegen ligt de si
tuatie met betrekking tot de kern
centrale in Borssele, waar de
PZEM de aluminiumsmelter Péchi-
ney in Vlissingen tegen een aan
trekkelijk tarief stroom levert, die
rechtstreeks afkomstig is uit de
kernreactor. Het sluiten van die
centrale is niet alleen veel gecom
pliceerder, het heeft mogelijk ook
werkgelegenheidseffecten elders
tot gevolg, want Péchiney heeft al
laten weten dat het bedrijf dicht zal
gaan wanneer de PZEM niet tegen
dezelfde condities stroom zal blij
ven leveren. (Dat betekent dat het
voortijdig sluiten van Borssele zeer
veel meer geld zal gaan kosten dan
de operatie-Dodewaard).
De Vereniging van Exploitanten
van Electriciteitsbedrijvben in Ne
derland (VEEN) zegt dat „voortijdi
ge sluiting van de Nederlandse
kerncentrales minstens vijf miljard
gulden kost". Tegenstanders van*
kernenergie noemen deze cijfers
schromelijk overdreven, hoewel zij
aan de andere kant beweren dat de
Op zich zelf klinkt dat laatste ver
ontrustend, maar het is wellicht
goed te weten dat de Nederlandse
regering zeer zeker géén nieuw
aardgas voor ondervuring van
elektriciteitscentrales beschikbaar
zal stellen, terwijl het eveneens op
z'n zachtst gezegd dubieus zal zijn
of een nieuwe centrale met olie ge
stookt zal worden. Veeleer zal men
zijn toevlucht zoeken in steenkool,
waarvan de Arnhemse Instellingen
zelf gezegd hebben dat stroom uit
deze energiedrager slechts iets
duurder is dan stroom uit nucleaire
centrales. Verder voeren tegenstan
ders van kernenergie aan dat de
produktiekosten van stroom uit
atoomcentrales veel hoger is dan
thans wordt aangenomen, omdat
met name de kosten van opwer
king van (bestraalde) splijtstof in
de toekomst veel en veel hoger zul
len uitvallen en dat de kostenaan-
names inzake de definitieve ber
ging van het radio-actieve afval
slechts een slag in de lucht bete
kent.
Kortom: er gaapt een onoverbrug
bare kloof tussen beide groepen,
die eens te meer geaccentueerd
wordt door deze nieuwe blokkade
actie tegen Dodewaard.
KLAAS GOING A
DODEWAARD De drukste man van Dodewaard is komend week
end ongetwijfeld A.A.J. Goldberg, 57 jaar oud en waarnemend bur
gemeester van de 3500 inwoners tellende gemeente. Tussen vele tele
foontjes door vertelt hij dat Dodewaard op de definitieve benoeming
van een burgemeester moet wachten tot de plannen van de gemeen
telijke herindeling (met de gemeenten Valburg en Heteren) rond
zijn. Een plan dat hij overigens zal trachten te verijdelen.
Over de kerncentrale zegt hij: „Ze mogen van mij alle kernenergiecentra
les in Nederland afbreken, als ze maar van Dodewaard afblijven. Want
.„.ii num. deze hier is er voor-
al om onderzoek te
verrichten naar een
zo veilig mogelijk
gebruik van atoom
energie. Als we
deze dicht doen zijn
we alles kwijt".
Hij vindt zichzelf
erg ruim denkend.
Demonstreren mag
altijd, vindt hij:
Daarvoor leven wij
in een democratie.
„Ik ken een aantal
van die jongens erg
goed, en ik vind het
hele fijne principië
le kerels, die weten
wat ze willen". Wat
echter absoluut niet
mag, is dat de cen-
trale effectief ge-
|W3H^kF f blokkeerd wordt en
^et Personeel be*
H ***'-,lemmerd wordt in
WÊÈÊ? ik' zijn werk.
JaMR, Wi Op de vraag of hij
de juiste man op de
JW Wffi f juiste plaats is, zegt
hij onmiddellijk
Ï^V, -. Y\ fjgL beamend: „Ja. Ik
iÉÉPlk helemaal op in
1 MÊFJÈk dit soort crisis situa-
ties. Hoe meer
wfffflr' drukte, hoe beter ik
jJkl me ga voelen. Ik zie
j dan ook helemaal
Burgemeester A. Goldberg van Dodewaard njet tegen de acties
Geertsema
Mr. W. Geerstema, commissaris van de koningin In Gelderland, vindt dat
niet het Landelijk Energiekomité (LEK) een kort geding tegen hem had
moeten aanspannen, „maar de anacrhistische beweging die werkelijk door
mij is aangesproken". In een vergadering van de Gelderse Staten, waarin
hij door alle partijen werd bekritiseerd over zijn uitlatingen dat bepaal
de deelnemers aan kraak- en antl-kernenergieacties mogelijk worden be
taald uit geld dat afkomstig is van bankovervallen stelde Geertsema:
Het is volgens mij nodig dat mensen zich afvragen of er In ons land inder
daad een goed georganiseerde anarchistische beweging bestaat.
pEN HAAG „Momenteel gaat per
dag ruim één plante- of diersoort op
aarde verloren. Over tien jaar is dat
ïén soort per uur. Wanneer we de
21ste eeuw binnengaan, doen we dat
net 1 miljoen soorten minder dan we
nu kennen. De komende vijftig jaar
J [erliest de aarde waarschijnlijk de
.helft van al haar plante- en diers oor-
8 n"
Bioloog Peter Nijhoff, algemeen direc-
"J teur van de Stichting Natuur en Milieu,
wil niet overdreven dramatisch doen,
naar hij vestigt er wel. de aandacht op,
dat door onze huidige exploitatie van de
aarde een gevaarlijke situatie ontstaat.
„De basis van alle leven wordt steeds
meer versmald. Nu al is viervijfde van
alle voedsel op aarde afgeleid van nog
geen twee dozijn soorten planten en die
ren. Door deze versmalling zullen ziek
te- of natuurrampen een catastrofaal ef
fect hebben. Uitwijken naar andere soor
ten wordt steeds moeilijker. Die roeien
we in groeiende hoeveelheden uit."
Nijhoff is voorzitter van de Nederlandse
„Stuurgroep World Conservation Stra
tegy", die vanmiddag in Den Haag een
boek in de openbaarheid heeft gebracht
onder de titel „Bewaar de aarde". Het
eerste exemplaar werd overhandigd aan
de voormalig minister van Ontwikke
lingssamenwerking, thans minister van
Landbouw en Visserij, drs J. de Koning.
Die toonde zich verguld met het werkje.
Hij gaf blijk van de hoop dat de strategie
in steeds breder lagen van ook de Neder
landse bevolking weerklank zal vinden.
De World Conservation Strategy is ont
wikkeld door de Internationale Unie
voor het Behoud van de Natuur en de'
Natuurlijke Hulpbronnen. Een organisa
tie die zetelt in Zwitserland, en waarbij
110 landen zijn aangesloten; op rege
ringsniveau en-of via particuliere orga
nisaties. Bedoeling van de bedenkers van
de W.C.S. is de regeringen in alle landen
van de wereld aan een leidraad te hel
pen voor een verantwoord beheer van
natuur en milieu. Vorig jaar maart werd
het actieplan officiëel gepresenteerd. Het
vandaag ten doop gehouden boek „Be
waar de aarde" maakt duidelijk dat het
initiatief in ons land, net als in tal van
andere landen, bepaald is aangeslagen.
„Bewaar de aarde" is een Nederlandse
bewerking van de oorspronkelijk Engel
se versie en maakt in 130, heel helder
geschreven pagina's, duidelijk wat er
schort aan onze omgang met Moeder Na
tuur en in welke opzichten we ons ge
drag moeten corrigeren. Speciale aan
dacht is daarbij besteed aan de milieu-
vijandige aspecten van onze ontwikke
lingshulp en aan de situatie in Neder
land zelf.
Peter Nijhoff, één van de in totaal vier
auteurs van „Bewaar de aarde": „De
World Conservation Strategy" streeft
niet zo maar natuurbehoud en natuurbe
scherming na. Het gaat in de Strategy
vooral om behoud en goed-gebruik van
grondstoffen en natuurlijke hulpbron
nen, zoals de lucht, de bodem, het water,
landbouwgronden en bossen. En dat pri
mair in het belang van de mens. „Con
servation" is er primair voor de mensen.
Voor menselijke overleving, voor voor
ziening in hun voedsel, kleding, beschut
ting en behuizing, energie en genotsbe
hoeften. Pas in de tweede plaats is de
Strategy een pleidooi voor het behoud
van de natuur omwille van haarzelf".
WILLEM SCHEER
Bewaar de aarde In het perspectief
van de World Conservation Strategy.
Auteurs: Irene Dankelman, Peter Nij
hoff, Jan Westermann, en Anne Boer-
mans. Uitgeverij: Meulenhoff Infor
matief. Prijs in de boekwinkel:
19,50.
LEIDSE COURANT DONDERDAG 17SEPTEMBER1981 PAGINA 13.
