MMM
/weekpuzzel door dr. Pluizer
postzegels
WETENSCHAPPEN
DENKSPORTEN/HOBBY
z> oplossing vorige puzzel
Nr. 29
Cryptogram
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 18IULI1981 I»
De prijswinnaars van puzzel 28 zijn:
Wilma Sorgedrager, Joh. W. Frisolaan 6, 2252 HE Voorschoten.
W.P. Molenkamp, St. Jacobshof 17, 2311 HC Leiden.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
Horizontaal:
I Over die kamer spreken maar weini
gen! (7);
5 Je moet zakken om ze te horen klet
sen (7);
9 Schrijf het in de agenda om te
schaatsen (7);
10 Om wat te verschalken zijn vijf tan
gen nodig (7);
II Vis met muzikale bek (4);
12 Hij spreekt het wezenlijk uit (10);
14 Die meter gaat in het vocht (8);
15 Het is gevaarlijk in Essen en dat is
niet eerlijkl (6);
17 Niet volledige langharige met een
gedraaid orgaan (6);
19 Europeaan met een plank voor zijn
hoofd? (8);
23 Dat geeft kleur aan de kaken (10);
24 Handwerksman met een beroeps
geheim? (4);
26 Gedeeltelijke groei van een aanko
mend werkman (7);
27 Die wordt overgehaald om te kam
peren (7);
28 Ik ben nog maar even als tandarts
bezig en toch heb ik er al heel wat vo
gels mee gevangenl (7);
29 Men kan rustig aannemen dat het
een vak apart isl (7).
Verticaal:
1 Men neemt de benen naar de kelder
(7);
2 U krijgt als aanwijzing een bescha
digde stuiter; verder kunnen we niet
gaan! (7);
3 Streek die van kleur verschiet (4);
4 Verwerkte bladeren blijken winstge
vend te zijn (8);
4 Stof van trillende dieren? (6);
6 Het Is raar wat men wederkerig hier
voor zet (10);
7 Het lijden van een engel in nood ver
zachten (7);
8 Die houdt rekening met een reeks
personenl (7);
13 We zijn niet tegen vogels die het
ons woord voor woord duidelijk ma
ken (10);
16 Ook monniken die hierin een pijp
opsteken kunnen een rookstel gebrui
ken (8);
17 Achteraf een Europeaan die schuin
wegloopt (7);
18 De hoedanigheid komt in dit gat
heel goed tot uiting (7);
20 Mien kan haar tegenstandsters
ruim verslaan (7);
21 Wielen wegkrabben? (7);
22 Heeft u nog energie om een paard
wat toe te wensen? (6);
25 Hebt u gemerkt hoe hij in deze pe
riode achteruitging? (4).
Oplossingen onder vermelding van Puzzel 29 dienen uiterlijk
woensdagmiddag in bezit te zijn van:
Leidse Courant,
Postbus 11, 2300 AA Leiden.
Eigen postcodenummer s.v.p. leesbaar vermelden.
door
L. Hofland
Hongaars kampioenschap
De Hongaarse schaakbond
had de laatste jaren met de
zelfde problemen te kampen,
als de Nederlandse schaak
bond in de toekomst kan ver
wachten, namelijk het wegblij
ven van de topspelers in het
nationale kampioenschap. Dit
jaar hadden de Hongaren dit
handig opgelost, ze organi
seerden een zogenaamd su
perkampioenschap met louter
Internationaal gereputeerde
spelers. Er deden 8 groot
meesters en twee internationa
le meesters mee, zodoende
was dit toernooi ook voor top
pers als Portisch, Ribli en Sax
nog enigszins aantrekkelijk.
Want, zoals bekend, stellen
topgrootmeesters weinig prijs
op gevechten tegen spelers
met een lagere rating dan plm.
2450. Een nadeeel van dit sy
steem is, dat niet iedere Hon
gaarse schaker aanspraken
kan maken op de titel, daar
deze superkampioenschappen
alleen op uitnodiging plaats
kunnen vinden (i.p.v. via kwali
ficatiewedstrijden).
In Nederland zou de K.N.S.B.
ook iets dergelijks kunnen or
ganiseren, bijv. een dubbelron-
dige vierkamp tussen Timman,
Sosonko, Ree en Donner en
daarin zou naar alle waar
schijnlijkheid Nederlands
sterkste schaker (Timman)
naar voren komen. Toch geloof
ik, dat een Nederlands kam
pioenschap met hoofdklassers
en meesters voor het publiek
aantrekkelijker is, dit vanwege
het verrassingselement. Twee
voorbeelden uit de laatste ja
ren. in 1979 werd de Groning
se meester Gert Ligerink kam
pioen voor alle grootmeesters
en dit jaar werd de nr. drie van
de wereld, Timman, verslagen
door hoofdklasser Rini Kuijf.
Het zijn deze sensaties, die
een toernooi aantrekkelijk ma
ken en het is te hopen, dat er
in de toekomst weer sponsors
te vinden zijn, die dit inzien en
kunnen betalen, want goed
koop zijn de grootmeesters
niet.
Terug bij het Hongaars kam
pioenschap, zien we naar ver
wachting Portisch aan de kop
staan, maar makkelijk was het
niet, getuige de overwinning op
S.B.-punten. Opvallend was,
verder het matte spel van'
wereldkampioenskandidaat A-
Dorjan, die kennelijk van de
dokter het advies had gekre
gen rustig aan te doen (in het
Hoogovenstoernooi trok hij
zich wegens flauwtes terug),
want hij kwam niet verder dan
negen remises.
De eindstand was 1. Portisch
5 1/2, 2. Farago 5 1/2, 3. Ribli,
5, 4. Pinter 5, 5. Adorjan 4 1/2,
6. Csom 4 1/2, 7. Sax 4, 8. Lu-
kacs 4, 9. Groszpeter 4, 10.
Forintos.
De volgende partij kreeg een
speciale prijs, voor de mooiste
combinatie.
Csom - Groszpeter Ben - Oni
1.d2-d4 Pg8-f6 2.c2-c4 e7-e6
3.g2-g3 c7-c5 De populairste
methode om het Catelaans te
ontwijken. 4.d4-d5 4.Pf3 cxd4
5.Pxd4 d5 6.Lg2 e5! 7.Pf3 d4!
geeft zwart een bevredigend
spel (8.Pxe5? Da4+) 4...e6xd5
5.c4xd5 b7-b5 De zet waarnaar
zwart streeft in de Ben-Oni kan
hier direct gedaan worden, So
sonko heeft aangetoond, dat
deze niet zonder bezwaren is.
6.Lf1-g2 Te proberen is 6.e4t?
Pxe4 7.De2 f5 8.Lg2 De7
9.Pd2 Pxd2 10.Pxd2 Dxe2+
11.Pxe2 d6 12b4l? met com
pensatie voor de pion, de posi
tionele aanpak, die Csom hier
doet (streven naar veld c4),
lijkt zwart in de kaart te spe
len. 6~.d7-d6 7.Pg1-f3 g7-g6
6.0-0 Lf8-g7 9.a2-a4 b5-b4
10.Pf3-d2 Lc8-a6 Zwart moet
zich natuurlijk verdedigen te
gen Pc4 en Lf4 11.Dd1-c2 0-0
12.Pd2-c4 Tf8-e8 Dreigt 13..b3
en Txe2 13.Tf1-e1 La6xc4
14.Dc2xc4 a7-a5 15.Lc1-g5?l
Nu moet wit zijn zwarte loper
ruilen, waarna zwart opperm
achtig wordt op de zwarte vel
den, beter eerst 15.Dh4 met de
dreiging Lg5 15...h7-h6
16.Lg5xf6 Dd8xf6 17.Ta1-a2
Pb8-d7 18.Pb1-d2 Pd7-b6
19.Dc4-d3 Ta8-c8 20.Dd3-a6?l
Df6-d4! Vermoedelijk onder
schat door de witspeler, want
21.dxb6 Dxd2 22.Tf1 Txe2 laat
zwart alle troeven. 21.b2-b3
c5-c4 22.e2-e3 Had Csom hier
op vertrouwd? 22...c4xb3!
23.Pd2xb3 Na 23.exb4 Txe1
24.Lf1 bxa2 25.Pb3 TccU kan
wit opgeven. 23...Dd4-c3
24.Tf1-b1 Pb6-c4 25.Lg2-f1
?5...Pc4xe3ll Een prachtig die
pe combinatie, welke neerkomt
op een kwaliteitsoffer 26.Te1-
c1 De kritieke variant 26.fxe3?
Dxe3+ 27.Kh1 (27.Tf2 Tc2)
De4+ kost materiaal.
26...Dc3xb3l 27.Tc1xc8 Te8xc8
28.Da6xc8+ Kg8-h7 29.Ta2-e2
Pe3xf1 30. Kg1xf1 Db3xd5 De
kruitdamp is opgetrokken, ma
terieel gezien is de stand ge
lijk, maar wit kan de b-pion
niet van b2 afhodden, waar
deze een verlammende wer
king heeft op de zware witte
stukken. 31.Te2-e7 b4-b3
32.Dc8-b7 Dd5-c4+ 33.Kf1-g2
b3-b2 34.Te7-e1 Dc4-c1l
35.Db7-e4 d6-d5 De beslissen
de pion. 36.De4-b1 Dc1-c4
37.Db1-d1 d5-d4 38.Dd1-b1
d4-d3 39.Te1-d1 Dc4-c6+
40.Kg2-g1 Dc4xa4 41.Db1*d3
Da4-a1 Wit geeft het op, tegen
a4-a3-a2 is niets te doen.
In onze rubriek van de afgelo
pen week vormde het uitgifte
programma van Finland een
van de onderwerpen. Deze in
formatie verdient nog enige-
aanvulling, daar toen de zegels
die 26 mei j.l. in omloop kwa
men niet aan de orde zijn ge
weest.
Het gaat hier bij om twee bij
zondere zegels in de waarde
van 1.00 Fmk. en 1.10 Fmk.
Via een van deze zegels wordt
aandacht gegeven aan de „Eu
ropese Conferentie van Minis
ters van Vervoer".
Deze „CEMT"-conferentie
werd van 25 tot 28 mei in Fin
land gehouden. Punten van
bespreking waren o.m. het be
vorderen van het internationaal
wegverkeer, de problemen die
dit meebrengt en dienstverle
ning aan gehandicapte wegge
bruikers.
Het motief op deze zegel is een
wit cirkelvormig vlak, wat een
globe voorstelt. Hierop zijn
naar links en rechts gerichte
verkeerspijlen afgebeeld. Deze
zegel heeft een waarde van
1.10 Fmk. en werd ontworpen-
door Pentti Rahakainen. Het
drukken in vijf kleuren offset
was in handen van de Drukke
rij van de Finse Nationale
Bank.
Met een zegel in de waarde
van 1.00 Fmk. wordt aandacht
geschonker> aan het feit dat dit
jaar de „Eeuw van de Jeugdor
ganisaties" herdacht wordt.
Op dit moment zijn in Finland
127.000 jongeren aangesloten
bij een jeugdorganisatie. Hier
van zijn er ca. 85.000 jonger
dan 24 jaar. Deze organisaties
houden zich bezig met o.a.
volksdansen, natuurbscher-
ming, muziek en tal van vor
men van sport. Op de door
Eeva Oivo ontworpen zegel ziet
men twee kinderen, gezeten op
een gevleugeld paard. Het
paard is Pegasus, het gevleu
gelde paard uit de Griekse
mythologie. De kinderen ver-
persoonijken de jeugdorgani
saties.
Ook deze zegel werd in vijf
kleuren offset gedrukt door de
Drukkerij van de Finse Natio
nale Bank.
Wij blijven nog even in het
Noorden, en gaan daarvoor
naar Zweden, waar op 18 mei
en 26 mei een reeks van nieu
we zegels in omloop kwam.
Zoals haast gebruikelijk in
Zweden gaat het hier weer om
rolzegels en boekjes.
Op de eerste plaats is daar
een boekje, bestaande uit 20
postzegels in de waarde van
1.40 Kr. Het gaat hierbij om
z.g. „rabatt-zegels" zoals die
door de Zweedse PTT worden
uitgegeven. Op de zegel Is dit
aangegeven door het woord
Finland
„Privatpost". Er zijn vier ver
schillende motieven, bestaan
de uit wapens van diverse
Zweedse provincies. Van de 24
Zweedse provincies gaat het in
dit geval om Ostergöttland,
Jamtland, Dalarna en Bohus-
lan. De door Jan Magnusson
ontworpen zegels werden ge
drukt door Harrison and Sons
Ltd. in Engeland.
Aan de bestaande gebruiksse-
rie werd op 26 mei een reeks
van drie zegels toegevoegd.
Deze rolzegels hebben een
waarde van 1.65 Kr., 1.75 Kr.
en 2.40 Kr..
Op de zegel van 1.75 Kr. ziet
men het portret van koningin
Silvia. Voor deze, in de kleur
blauw gedruktè zegel, werd
een foto gemaakt door Claës
Lewenhaupt. Het portret van
koning Carl XVI Gustaf is te
zien op de zegels van 1.65 Kr.
(groen) en 2.40 Kr. (bruin).
Hier werd gebruik gemaakt
van een door Ulf Knöppel ge
maakte foto. Het drukken van
deze zegels werd verzorgd
door de Drukkerij van de
Zweedse PTT.
Eveneens op 26 mei j.l. ver
scheen een boekje met als In
houd zes gebruikszegels in de
waarde van 1.65 Kr. De zegels
In dit boekje kregen als thema
„Plattelands-zeilschepen", le
der van de zegels toont dan
ook een versie van dit
scheepstype.
Zo ziet men achtereenvolgens
een boot uit de provincie Bo-
huslan, uit Blekinge, uit Nor-
botten, uit Halsingland, uit
Gotland en uit Skane.
Dat de zeilvaart reeds in de
oertijd in Zweden beoefend
werd bewijst het oudst
bewaard gebleven zeilbootje.
Dit dateert uit de tijd rond 750
jaar voor Chr. en is van een
type dat heden ten dage nog
bestaat. Het ontwerp voor de
zegels werd vervaardigd door
Martin Mörck. Ook deze zegels
werden gedrukt, in de kleur
blauw, door de Drukkerij van
de Zweedse PTT.
Om deze Noord-Europa-ru-
briek compleet te maken, tot
slot een stukje Noorwegen.
Het gaat hierbij om een uit vier
zegels bestaande serie, die op
11 juni j.l. in de verkoop kwam.
Deze zegels hebben een waar
de van 110 öre (olijfgroen), 130
öre (groen), 150 öre (rood) en
230 öre (blauw), en als thema
„Scheepvaart op de Noorse
Meren". Op de zegel van 110
öre ziet men de „Skibladner",
waarschijnljk de oudste nog in
de vaart zijnde raderstoom
boot ter wereld. Het schip
vaart hier op het meer van
Mjösa, waar het in 1856 in ge
bruik werd gesteld. De in 1882
gebouwde „Victoria" is te zien
op de zegel van 130 öre. Dit
schip doet dienst op het Band-
ak-kanaal. Een zegel in de
waarde van 150 öre toont de
„Faemund". Dit is een in 1905
gebouwd motorscheepje dat
dienst doet op het Femund
meer. De serie wordt afgsloten
met een zegel in de waarde
van 230 öre met als afbeelding
de „Storegut". Het gaat hier
om een in 1956 gebouwd mo
torschip, dat dienst doet op
het meer van Tinnsjö.
Het ontwerp kwam van de
hand van Fredrik Matheson en
het drukken werd verzorgd
door de Zegeldrukkerij van de
Noorse Nationale Bank.
Met het damesdammen in Ne
derland is het al even slecht
gesteld als met het dames
schaken. Nog onlangs maakte
Leo Hofland daarvan melding
In zijn schaakrubriek.
Ook het damesdammen teert
te"' lang op de oude garde,
vooral op de prestaties van
Barbara Graas en Eefje Nieu-
wenhuizen. Alleen Lenie Toon-
en-Geurts en Petra Polman le
ken in staat hun plaatsen over
te nemen.
Al jarenlang dacht men ook
Cisca Butter hoge klasseringen
toe, maar pas in de titelstrijd
van dit jaar. brak zij door. On
bedreigd eindigde zij op de
eerste plaats. Butter is wel
haast de enige dammende
vrouw die moderne openingen
kan spelen. Haar concurrenten
geven veelal de voorkeur aan
klassiek spel.
Cisca Butter was in dit kam
pioenschap bovenal slagvaar
dig. De stand van het eerste
diagram is uit haar partij tegen
Schouten. Butters laatste zet
was 9-13. Zij dreigt nu 13-19.
Butter kampioen
jkumjÊ 1
-j w c:
lm®®*
WJA
lm
mjêjêjê m
i o s
SCHOUTEN
Wit verdedigde met 29. 31-27
22x31 30. 36x27 waarna sterk
volgde: 30. 13-18. Wits reac
tie, 31. 39-34, getuigt toch van
einig inzicht. Als zwart de dam
neemt met 20-24 29x9 18x49,
volgt immers 43-39 49x21
26x6 3x14 6-1 en wit gaat win
nen. Maar door 31. 11-17
raakt wit in moeilijkheden. 32.
44-39 4-9 33. 34-30 17-21 34.
26x17 12x32 35. 23x12 8x17 36.
BUTTER
38x27. Eerst nu blijken de ge
volgen van de ruil 29. 32-
27x27, wit heeft een krachtelo
ze lange vleugel. 36. 17-21
37. 27-22 2-7 38. 48-42*21-26
39. 42-37 14-191 'De bekroning
van het zwarte spel: dreigt 20-
24 en verhindert 30-25 door de
plakker 26-31x42. Wit berustte
met 40. 43-38 20-24 41. 29x20
15x35 in schijfverlies en gaf
zich op de 52e zet gewonnen.
Tegen Mieke HeitrT,
Cisca al in de openin(
1. 32-28 19-23 2. 28x1,
37-32 10-14 4. 41-37
46-41 5-10 6. 35-30.
ter speelt een modt
ning. 6.20-25. Heity
geert gelukkig ook rb
33-29 10-14 8. 40-35"
45-40 11-17 10. 30-24,
35x24 13-19 jammer <t
8x19 13. 50-45 6-11 k,
22x31 15. 36x27 14-20^
19-24 17. 40-35 17-21|,
23x34 19. 30x39 9-1),
partij krijgt een snel t
32-281 21x23 21. 334
22. 39x6.
Ook tegen lepfe r
Koopman levert Butti
geling succes op. Na
diagram) speelde E i
34-29! 23x34 28. 32x
ze terecht meent da
schijf op 23 sterker
de zwarte op 34. zv-i
29. 25x14 9x20 30. 4E
31. 38-33! (dreigt 33-!
22-27 32. 43-38! en i
schijfverlies niet voorU
Schijn
Het onderstaande spel is af
komstig uit een Amerikaans
kampioenschap en laat weer
eens duidelijk zien, dat een
ogenschijnlijk kansrijke speel
wijze niet onmiddelijk moet
worden gevolgd, maar dat het
de moeite loont eens na te
gaan of er wellicht nog betere
kansen aanwezig zijn om aan
de benodigde slagen te ko
men. Het is geen moeilijk spel,
maar de aanwezigheid van een
aantal hoge kaarten vertroe
belt vaak de heldere blik die
nodig is om schijn van werke
lijkheid te onderscheiden.
Zie diagram.
Zuid opende met 1 klaveren,
oost volgde, kwetsbaar, met 1
ruiten, noord bood 1 schoppen
en oost 2 ruiten. OW bemoei
den zich hierna niet meer met
de bieding, zuid bood 2 harten,
noord 3 harten, zuid 4 ruiten
(cue-bid, slempoging), noord 4
schoppen (cue-bid; tevens
geeft noord hiermee aan ook
geïnteresseerd te zijn in slem,
anders moet hij 4 harten bie
den) en zuid 6 harten.
West kwam uit met ruitenheer,
die door zuid werd getroefd.
Het was voor de leider duide
lijk, dat hij het spel zou winnen
als hetzij hartenvrouw, hetzij
schoppenheer bij oost, resp.
west zou zitten. Gezien wests
kwetsbare volgbod kwam die
laatste mogelijkheid hem zeer
waarschijnlijk voor, maar hij
wilde de eerste niet uitsluiten.
Daarom volgde in slag 2 een
harten naar de heer, waarna
op hartenvrouw werd gesne
den. West nam en speelde
weer ruiten, die zuid moest
troeven. Hartenaas haalde de
laatste troef weg en na het in
casseren van de klaveren
sneed zuid op schoppenheer:
een down. De schoppenvrouw
AVB95
CH94
O 1053
B9
1032 N H76
"V73 WO0102
9 A H942 W7üO VB876
*43 Z 872
♦84
O AB865
o geen
AHV 1065
in noord en hartenboer in zuid
hebben de leider van het juiste
spoelplan afgeleid, hoewel het
de vraag is, of het eindcontract
zonder die kaarten hetzelfde
zou zijn geweest. Dp goede
aanpak is de volgende: na de
eerste slag te hebben getroefd
speelt zuid een kleine harten
naar de heer. Vervolgens een
kleine harten-van tafel en, als
bij oost de 10 verse!
aas in de hand. Als1
vrouw valt (niet waarf
is het contract al gi
maar ook nu zijn er gP
blemen meer. Zuid btf
dichte klaverkleur
draaien, met de b!
daar in noord schopp
te gooien. West kan w
ders of beters doen
derde klaverslag te tr<
met schoppen te v<
Zuid snijdt echter niet
volgt met zijn oorspri
plan: hij neemt schoij
troeft een ruiten om in
te komen en incasseer
van de klaveren, wa
noord schoppen wor1
gooid. Zuids laatste s
wordt door noords dei
afgetroefd en dat br<
totaal op twaalf stage
reeds gezegd: geen
maar wel een verleidel
Elektromagnetische schokgolf
In 1976 landde een Russische
piloot met een MIG-25 in Ja
pan. Deze MIG-25 werd be
schouwd als 's werelds beste
gevechtsvliegtuig en het was
een volkomen verrassing toen
bleek dat de romp van het
vliegtuig gemaakt was van
staal, in plaats van titanium; de
elektronische apparatuur be
stond uit radiobuizen. Dat zou
kunnen wijzen op een techno
logische achterstand van de
Russen, maar de rest van het
vliegtuig wees op het tegen
deel.
De „haviken" in het Ameri
kaanse ministerie van defensie
beweren nu echter dat het
vliegtuig een voorbeeld is van
vergevorderde techniek. Het
materiaal en de radiobuizen
zijn, meer dan de nu gebruikte
technieken, bestand tegen een
bepaald bijverschijnsel van
een kernexplosie, de zoge
naamde elektromagnetische
puls (EMP).
De EMP is een golf van elek
tromagnetische energie, verge
lijkbaar met een blikseminslag
die zich in een fractie van een
seconde uitbreidt over een ge
bied van duizenden vierkante
kilometers. Elk metalen voor
werp neemt deze energie op
en hoe langer de ontvanger is,
des te meer energie wordt er
door opgenomen. Wanneer de
ontvanger verbonden is met
gevoelige apparatuur, bijvoor
beeld televietoestellen, kan
deze ernstig beschadigd wor
den. De energiegolf kan daar
door grote gevolgen hebben
voor zowel telefoon- en elektri
citeitsverbindingen als voor de
belangrijke, moderne verdedi
gingssystemen.
Energiegolf
De EMP komt wordt ontketend
door een kernexplosie. Bij een
dergelijke gebeurtenis komt
een sterke elektromagnetische
straling vrij, de gammastraling.
In de bovenste luchtlagen slaat
deze straling uit de luchtmole-
culen electronen los, die zich
met enorme snelheid tien
duizenden kilometers per se
condenaar de aarde bege
ven, daarbij op hun beurt ook
straling uitzendend. Tesamen
vormt dit een golf van energie,
die een spoor van vernielingen
achterlaat.
De ontdekking van de elektro
magnetische puls, nu ongeveer
dertig jaar geleden, is vrij om
slachtig verlopen. De eerste
kernproeven van Amerika bui
ten de atmosfeer, omstreeks
1958, op veertig en zeventig
kilometer hoogte, verstoorden
de ionosfeer, een hooggelegen
gedeelte van de dampkring, en
daarmee de rader en de radio
verbindingen. De aandacht
werd hierop gericht, maar na
een korte onderbreking wer
den de proeven voortgezet. In
1962 werd op 370 kilometer
boven het Johnston eiland een
1,4 megaton waterstofbom tot
ontploffing gebracht. De in
vloed op radioverbindingen en
radar was veel minder dan ver
wacht, maar op Hawaii, twaalf
honderd kilometer ten noor
doosten van het Johnston-ei-
land, viel de straatverlichting
uit, gingen alarmistallaties
loeien en werden de verbindin
gen met energiecentrales ver
broken. Pas eind 1963 wisten
geleerden de oorzaak van deze
vreemde effecten te verklaring:
de elektromagnetische puls.
Voor deskundigen in het Ame
rikaanse ministerie van defen
sie vormt de EMP aa
voor heftige discussie 1
migen willen het defe
paraat beter bescherij
gen de elektromagi
schokgolf, anderen zijl'
overtuigd dat er in ee
oorlog geen sprake k'
van „winnen" of „vei j
omdat na de eerste ra
val alle communicatie
verbroken. De kernr
zullen worden afgewee
nucleaire afweerrakettei
daaropvolgende explosi
ruimte zal een elektron
sche schokgolf tot gevo
ben.
Toch is er al onderzo
daan naar een tegen E
veiligd communicaties
Een daarvan is de „gl
loptiek": in plaats van
sche signalen worden I
nalen gestuurd door efl
vezelkabel. Maar omd
nemen van boveng
kernproeven sinds 1963
den is, is het onderzoo
beveiliging tegen elektr
netische golven niet of
lijks mogelijk.
