Geld ligt op straat.
Johanna Dark
indrukwekkend
in Amsterdamse
Koopmansbeurs
a
Êcidóc Qowto/nt
CT boeken
frÊ
'D
Otto met de zilveren hand
VOORDELIG
WINKELEN?
KIJK
INDE
KRANT.
Johan
Fabricius (81)
overleden
KUNST
LEIDSE COURANT
MAANDAG 22 JUNI 1981 PA<
",w>
Gezelschap: Schauspeilhaus
Bochum. Stuk: Die heilige
Johanna der Schlachthöfe
van Bertolt Brecht. Regie:
Alfred Kirchner. Toneel
beeld en kostuums: Karl
Kneidl. Muziek: Hansgeorg
Koch. Belangrijkste rollen:
Johanna Dark/Therese Af-
folter; Pierpont Mauler-
/Gerd Kunath; Makelaar*
/Johann Adam Oest Gezien:
20/6 Amsterdam, Koop
mansbeurs. Aldaar nog te
zien 22/6 (20.00 u.) en 24/6
(21.00 u. - tv-opname/recht-
streekse uitzending door
NOS en ZDF.
Stelt u zich voor. De enorme hal van
Berlage's Koopmansbeurs aan het Am
sterdamse Damrak, langs de muren en
in het midden bebouwd met lage en
hoge stellingen, de toeschouwers ertus
sen en er omheen staand. Ze zullen
daar de hele avond blijven, zich ver
plaatsend van de ene scène naar de an
dere, die boven hun hoofden, tussen
hen in en over hun hoofden heen ge
speeld worden. Begeleid door tromge
roffel, zang, muziek van een orkest er
gens in het midden. Soms vallen de
scheidslijnen tussen publiek en acteurs
weg: De Amerikaanse bevolking in cri
sistijd waarover het stuk gaat, is het
publiek op de stenen vloer. Acteurs of
figuranten blijken in het duister
opeens naast je te staan, of ze banen
zich lijfelijk voelbaar een weg langs je
heen. Een unieke vorm van presentatie
van Bertolt Brechts „De heilige Johan
na van de slachthoven" door het gezel
schap uit Bochum, dat hier eerder Tho
mas Bernhards „Vor dem Ruhestand"
liet zien. Het Holland Festival '81 telt
in totaal vier voorstellingen van het
stuk, de laatste wordt door de Neder
landse en Duitse televisie woensdag
a.s. rechtstreeks uitgezonden.
Brechts stuk ontstond tussen 1929 en 1931
en hij reageerde erin op de katastrofale
beurskrach van New York 1929. Brecht
was net communist geworden en „De hei
lige Johanna" werd vooral belangrijk om
dat hij voor het eerst de machinerie van
de kapitalistische maatschappij en de uit
wassen ervan duidelijk kon proberen te
maken in toneelscènes. Onderwerp werd
de manipulaties ter beurze van de vlees
koningen van Chicago, die over de hoof
den van de arbeiders hun spel van vraag
en aanbod, trusts en kartels uitspeelden,
met voor het werkende en consumerende
publiek ellendige gevolgen. Brecht weeft
daarvoor drie verhaalelementen dooreen:
Het verhaal van de arbeiders in de slacht
huizen van Chicago, over wie in die tijd
Upton Sinclair o.a. een boek schref, het
verhaal van vleesfabrikant Pierpont Mau
ler, en het optreden van Johanna Dark,
een van de „zwarte strohoedjes", een pa
rodie op het Leger des Heils. In haar
naam verwijst zij al naar Jeanne d'Arc,
Brecht trekt de parallellen door, ondertus
sen ook nog Schiller parodiërend in zijn
tekst. De klassieke Johanna zet zich in om
Frankrijk te redden en vermoedt niet dat
ze daarmee vooral de heerschappij van de
koning zeker stelt. Bij Brecht helpt ze
trouw de armen, gewapend met het
spreekwoordelijke pannetje soep, tot ze
wérkelijk wil onderzoeken waarom de
mensen arm zijn. Ze raakt daarbij ver
ward in het spel van sleutelfiguur Pier
pont Mauler, met zijn opkopen van de
vleesvoorraden, prijsopdrijving, terwijl de
fabrieken stil liggen. Ze wordt gebruikt
en zodra ze haar geloof in goedheid ver
liest en voor de barricaden en het geweld
kiest, wordt ze hier anders dan bij Brecht,
door een sluipschutter vermoord.
De unieke vorm van het spektakel heeft
het voordeel dat wat Brecht stelt, zich in
de zaal bijna lijfelijk symbolisch herhaalt:
Je wordt opgenomen in de gebeurtenis
sen, je wordt mee-gemanipuleerd van scè
ne tot scène, van de ene hoek van het ge
bouw naar de andere. Visueel is het bo
vendien vaak indrukwekkend: Acteurs,
rongedragen op stoelen, temidden van het
publiek hun dialogen voerend, een be
klemmende beursscène met het honderd
tal telefoons krankzinnig rinkelend langs
de hoge wanden van het Beursgebouw.
Nadeel van de voorstelling is, die oor
spronkelijk bij toeval in een leegstaande
ijzergieterij in Bochum tot stand kwam,
dat de teksten voor de grote ruimte wat
Een scène uit „De heilige Johanna van de slachthoven". zoals het Schaus-
pielhaus Bochum het oorspronkelijk In een leegstaande Ijzergieterij speelde.
schreeuwerig en moeilijk verstaanbaar
worden gebracht, dat het geheel nogal
loodzwaar van bedoelerigheid gaat wor
den en dat het zeker na de pauze een
brokkelige zaak wordt. Maar daarvóór ge
beuren er zoveel adembenemende dingen,
dat je af en toe, letterlijk en figuurlijk, aan
de grond genageld blijft staan. Gaan kij
ken, al was het maar via de televisie.
Bert Jansma
De noodzaak van drie
wereldpremieres
AMSTERDAM Wie al heel lang
overtuigd was van de noodzaak van
moderne muziek, zal door de manifes
tatie gisteravond in Carré en aan de
VPRO-buis thuis, niet aan het twijfe
len zijn gebracht Het kon, het mocht,
maar moest het nou zo nodig? Juist
daarom, omdat het gisteravond hele
maal niet zo nodig moest is moderne
muziek een bittere noodzaak. U be
grijpt de logica.
Er waren drie wereldpremières, muziek
die U nooit gehoord kunt hebben, muziek
waarvan de noten nog nat waren, maar
die U toch allemaal een heel vertrouwd
gevoel hebben gegeven. Vooral dat mooie
stille spel van de Franse celliste Frances-
Marie Utti, die daarna als de innerlijke
stem van Louis Andriessen met zichzelf
begon te praten. Het was aandoenlijk, het
was aangrijpend.
Zo weinig noten als Andriessen nodig had,
zoveel gebruikte Peter Schat er in zijn Po
lonaise. Ronald Brautigam gaf ze allemaal
een prachtige klank, maar hij deed het zo
moeiteloos, dat er nauwelijks nog span
ning in zat
Spanning, nou ja, die had ook Frank Zap
pa met zijn rustige muziek niet. Twee en
dertig musici, die natuurlijk niet allemaal
tot het Nederlands Blazersensemble be
hoorden, speelden onder Lucas Vis zijn
„Envelopes". Een wonder dat dit nog kon,
want iedereen dacht Zappa razend was op
de musici van het Residentie-Orkest, die
achter zijn rug waren gaan informeren
naar de royalties van een CBS-plaat, die
de maestro met hen zou maken van drie
van Zappa's symfonische werken. Dat zou
gebeuren als hij naar Nederland was ge
komen, maar hij kwam niet, want hij was
ontgoocheld. Aan zijn lie^e „Envelopes"
hoor je dat bepaald niet af.
Er was nog veel meer fijnigheid deze lan
ge avond, maar als U in het Holland Fes
tival Uw plicht hebt gedaan, zult U dat al
lemaal al weten, of het moest zijn dat de
potpourri van „how could I be such a
fool", die Herbers en Soeteman uit oude
Zappa's samenstelden. Mogelijk heeft dit
stuk nieuwe perspectieven voor U geo
pend. De dageraad van een nieuwe mu
ziek?
JOHN KASANDER
Hesperion XX
bracht oude muziek
tot klinkend leven
De grote aantrekkingskracht van Jordi
Savall en zijn ensemble Hesperion XX
ligt in het tot klinkend leven brengen
van oude muziek, bij voorkeur die uit
de renaissance. En hoe briljant de an
ders in bibliotheken opgesloten mees
ters uit deze tijd schreven, ervoer het
talrijke publiek gistermiddag in de
Nieuwe Kerk.
Nu komt er voor zo'n „hergeboorte" heel
wat kijken: het overzetten uit de oude no
tatie in de stemboeken tot een moderne
partituur, de partijen verdelen over voca
le en instrumentale stemmen, waarbij
veel afhangt van de kennis van zaken en
de goede smaak van de „vertaler". De
oude meesters gaven immers nooit, of bij
zeer hoge uitzondering iets aan. Het bij
zondere van Jordi Savall is, dat zijn „ver
talingen" zo authentiek mogelijk in de
klankcombinaties zijn èn ook de houding
van deze bruisende, op menselijke emotie
gerichte renaissancetijd weten over te
brengen. Het is intens levende, rijk en le
vendig geschakeerde muziek die uit de
oude stemboeken vier eeuwen later tot
ons komt
Voorbeelden hiervan waren er te over!
Daar waren de kostelijke beschrijvingen
van veldslagen, de zgn. battagliamuzie-
ken, zoals van Mathias Fiamengo (de Vla
ming) of wel Matthias Werrecore, die zelf
aanwezig was in de slag bij Pavia (1525),
of in Andrea Gabrieli's 8-stemmige vocale
en instrumentale schildering. Dan was er
dansmuziek, zoals van Bendusi met de
snelle gamba's en blokfluiten, of pure in
strumentale muziek, die al los staat van de
toen nog alles beheersende vocale muziek,
zoals de stampende Tenore Grande alla
Napolitana uit de verzameling van Anto
nio Valente, door Ton Koopman aan het
clavecimbel meesterlijk gefigureerd. En
natuurlijk waren daar de geliefde gezon
gen madrigalen, zoals die van Jacob de
Wert, elegisch en voornaam op tekst van
Tasso (Jeruzalem Bevrijd), en de vrolijke,
ondeugende villanescen, zoals Willaerts
Vecchie letrose. Maar onder al dit won
derbaarlijk moois was er één, die althans
mij het diepst trof, nl. Jacopo Peri's roe
rende Lamento di Jole, vertaald in een
sierlijk gefigureerde gambasolo. Over de
uitvoering slechts lof, al meenden wij
soms even een onzekerheid in het samen
gaan tussen vocale en instrumentale stem
men te bespeuren. Natuurlijk een geest
driftig publiek. Terecht.
NOES KOKEE
Pianist Sal Mosca
improviseert echt
Na Steve Beresford, Guus Janssen en
Misja Mengelberg besloot de Ameri
kaanse pianist Sal Mosca in Diligentia
de Holland Festivalserie gewijd aan
improviserende pianisten. Qua publie
ke belangstelling een volkomen mis
lukking, ook Sal Mosca trok niet meer
dan 22 bezoekers. Ook de jazzliefheb
bers waren weggebleven en dat mag
toch verwonderlijk heten.
Sal Mosca is een improviserend pianist die
niet zoals de overige uitvoerenden in
deze serie allerlei flauwekul nodig
heeft zoals toetertjes, bellen en de dwaas
uithangen. Voor Sal Mosca bestaat
maar muziek, alleen maar die piana
dan ook leerling van niemand mind
Lennie Tristano. Deze blinde jazzm
in 1919 geboren, speelde aanvankeli
rinet, was de oprichter van een jazz
en is de vertegenwoordiger van di
jazz. Hij verbreiddde in zijn spel c
monieën, besteedde veel aandacht a
contrapunt en aan een lineaire
Tot zijn leerlingen kunnen naast
ook La Porta en Freeman gerekeni ej
den. Merkwaardig overigens, dat j
gegevens ontbraken in de uitvoerig
even nietszeggende programmat!
ting.
Sal Mosca speelt korte improvisaties il
zes minuten duren zijn qua sfeer af
lende mijmeringen. Somtijds in de
van „Lieder ohne Worte", dan weer
gend en sterk ritmisch. Over 't alg
bijzonder notenrijk, veelal gedacht
één simpele noot. Opvallend in hi
van Mosca is zijn sterk ontwikkelt
kerhand-techniek waarmee hij veel
doet dan alleen het aangeven van e
me. Sal Mosca paste niet in deze sei
alleen had aandacht moeten krijge
dat hij alleen een echt improvist
pianist is. Muzikaal en technisch, h
in deze serie de echte muzikant.
ADR. H,
c|Van oi
a,
m IE
les P
:t C
I
kooi
es er
_:n, d
'take
Infeci
Sabri Brothers als
hekkesluiters van[*c
Soefi -m uziek
ilaagd
i felle
stand
Geen beste beurt van het Holland11 m
tival om gisteren in het HOT nl en v
J-Tehe
Jna me
Stiona
ting. Nu konden alleen de aan'
Pakistanen adequaat reageren
even bravoure us ais bezwerend g
lair gebrachte vocale impulsen i
Sabri Brothers met hun spelerff>en
meeklappend ensemble. Jngers
Het gebodene bestond uit Kawali, hPlam
zang ter ere van Allah, Mohamm^J.31"61^
Ali, een uiting van Islamitische bezlKePu
en piëtisme, muzikaal uiteraard in rfa*}
ken van het Indiase klankidioon? de 6
wortels van deze opzwepende zanj
ritmische en melodische nuancering
chevrotterend met onderlinge di;
tussen de langharige broers, die zich,
hitte van de muzikale strijd het gel4
wisten met zakdoeken en servetten,
in Perzië te liggen. Vandaar hebbel
mystieke klanken Noord-India berel
vermengd met hedendaagse invl
thans is deze Kawali niet alleen
kistan, maar ook ver daarbuiten
populair.
De Sabri Brothers, al zingen^
zwaaiend met deels zwaar beringdi
gers, kunnen bogen op een impor
muzikaal verleden. Zij zijn de enigi
deze gewijde solozang met repeti
structuur, vertegenwoordigen en
den. Samen met hun instrumen
van drie trommen, een langhalsli
twee buikorgeltjes, hebben deze zini
broers van deze devote extase ook]
buitenstaanders iets heel boeiend:
maakt.
FRANK DEL1
De middeleeuwen plegen
wreed en duister te worden
genoemd, vermoedelijk door
gebrek aan informatie over
meer huishoudelijke zaken
dan oorlog, heersers en on
derdrukking. De Ameri
kaanse schrijver Howard
Pyle verdiepte zich in deze
halfvergeten tijden, maar
ook hij kwam niet veel ver
der dan een ver doorgevoer
de vete tussen twee baron
nen. Niettemin verhaalt hij
er op onderhoudende wijze
over. Zijn boek „Otto met de
zilveren hand" is een span
nend verslag geworden,
waarin goed en kwaad el
kaar lange tijd in evenwicht
houden, tot het goede over
wint. Althans, met de dode
lijke val die twee ruziënde
baronnen vechtend in een
ravijn maken, blijft het goe
de over.
Pyle geeft een fraaie beschrij
ving van een middeleeuwse
burcht en de bewoners ervan.
Men voelt de tocht die zelfs
door hoog oplaaiende vuren
nauwelijks kan worden be
dwongen; de lezer rijdt mee
met woeste ruiters bij nacht en
ontij, kortom, sfeer en span
ning zijn vaak te snijden.
Centrale figuur in dit boek is
de jonge baron Otto, door zijn
woeste vader tijdelijk onderge
bracht in een klooster. De va
der, een beruchte roofridder,
wil wraak met wraak vergel
den en zodoende loopt in dit
boek veel mis. Zelfs met de
onschuldige Otto, die zijns on
danks door de familievete
wordt meegesleurd. Maar met
hem komt uiteindelijk veel, zo
niet alles goed en kan hij de
hand vragen van een donkero-
gige maagd. Een van ziin eigen
handen is hij echter kwijtge
raakt, maar een zilveren
kwam daarvoor in de plaats en
daaraan ontleent dit boek de
titel.
Howard Pyle: Otto met de
zilveren hand. Uitg. Sirius,
prijs ƒ19,50.
Eindeloos
onderweg in
de Benelux
Er is bijzonder veel mooi's te
zien en aardigs te beleven in
Nederland, België, Luxem
burg, en in de direct aangren
zende delen van Duitsland en
Frankriik. Een aantrekkelijke,
kleurrijke poging om die ein
deloosheid te ordenen in een
handzaam bestek van 350 pa
gina's is zojuist door Elsevier
ondernomen. Het resultaat is
een informatief toeristisch
reisboek, dat er met z'n vele
honderden kleurenfoto's.
Geld ligt op straat.
Als u het daar tenminste neerlegt. U kunt het
bok zeil in uw zak steken.
Wilt u wat kwijt? Plaats dan een kleine
advertentie in de Leidse Courant. Het kost bijna
niets. Ook als u wat voordelig op de
kop wilt tikken is een rubrieks
advertentie de aangewezen weg. U
bereikt 23.000 lezers, waaronder
allicht iemand die heeft wat u zoekt.
Het wordt u gemakkelijk gemaakt.
Plaats uw tekst in onderstaande vakjes
(één letter of letterteken per vakje) en in een
oogopslag kunt u in de laatste kolom zien wat de
advertentie gaat kosten.Prijzen zijn excL4% btw
Extra meevallertje?
Als u de advertentie op drie achtereenvolgende
dagen laat plaatsen, hoeft u maar
voor 2 x te betalen. Bij 6 achtereen
volgende dagen worden slechts 3
plaatsingen in rekening gebracht.
NB. U kunt ons ook bellen.
Ons nummer 071-122244
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
4.2Q
4,20
5,25
6.30
7.33
8,40
9.45
10,50
11,55
12,60
13.63
14,7Gj
15,75
16,80
17.87
Deze advertentie
|De rekening sturen naar:
.x plaatsen op_
_Adres_
«Woonplaats-
-Telefoon-
jPostcode
O brieven onder nummer 3,10extra) worden afgehaald brieven moeten worden doorgezonden!
bewijsnummer toezenden 2,60extra) (Mnkiui»en wat van toepassing is);
Stuur deze bon in open envelop, zonderpostzegel naar: #1 J CÖ^.m
VLeidse Courant, Ant woordnr349f 2300 VBLeidexi. )vvid6v VvU^WMiv
kaarten en tekeningen niet al
leen mooi uiziet maar ook een
bijkans onuit{ftttelijk aanbod
levert van wetenswaardighe
den op breed terrein. Er wor
den zo'n 700 plaatsen beschre
ven in achttien doelgebieden
er zijn - per streek - afzonder
lijke kolommetjes over kaste
len en boerderijen, molens en
kerken, streekgezichten en
folklore, musea en evenemen
ten water- en hengelsport, toe
ristische routes, VVV-kanto
ren, de grote attractie-parken,
fauna en nog veel meer. Men
kan er urenlang geboeid in le
zen, en dat biedt dan het bij
zonder genoegen - bij voorbaat
- van wat men straks allemaal
met eigen ogen kan gaan zien:
keus in overvloed.
De aandachtige lezer zaï daar
bij natuurlijk evenzeer ont
dekken, dat ook deze gids zijn
beperkingen kent. Hij wandelt
nogal eens langs platgetreden
paden, de plaatselijke informa
tie is vaak nogal beknopt, de
foutjes aantoonbaar. Het minst
geslaagd lijkt het afdrukken
van kaarten over anderhalve
pagina, zodat een deel on
bruikbaar is tenzij men de
band openbreekt. De boekge-
bruiker wordt ook op zijn puz
zel-instinct beproefd. Noem
maar wat, Bokrijk bijvoor
beeld, het boeiende Belgische
openluchtmuseum. De naam
staat niet in het register, niet
op de kaart, niet op de in het
GLIMMEN De gistermiddag in zijn
woonplaats Glimmen (Gron.) op 81-jarige
leeftijd overleden schrijver Johan Fabrici
us legde een grote productiviteit aan de
dag. Hij schreef meer dan 60 boeken,
waaronder enkele bestsellers werden,
zoals „De scheepsjongens van de Bonte
koe" en „Het meisje met de blauwe hoed",
dat later door de NCRV werd verwerkt
tot een tv-spel met André van Duin in de
hoofdrol. Voor zijn boek „De komedianten
trokken voorbij" kreeg hij de van der
Hoogtprijs.
Hij werd in Bandoeng geboren, greep voor de
situering van zijn verhalen wel terug op zijn
leefjaren daar waar hij de Japanse bezetting
meemaakte. Destijds volgde hij in Den Haag
een tekenopleiding, waarna hij zich vestigde
als vrije kunstenaar. Vaak trok hij naar zui
delijke landen, speciaal in de Eerste Wereld
oorlog, van welke reizen hij verslag deed in
verhalen over frontgevechten, die hier gretig
werden gelezen. Deze kwamen ook terecht in
het literaire tijdschrift „De gids". Pas veel la
ter kreeg hij erkenning als literator. Hij lamii
gon toen aan het schrijven van een aanzi (IR]
lijke hoeveelheid romans. met
e bij
Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbleef igen
in Londen, waar hij o.a. medewerking v als t
leende aan de uitzendingen van Radio Or kwa
je. Hij was officier in Orde van Oranje-Nran c
sau en erelid van de schrijversorganis; r hen
PEN. Mc
^StppH
algemeen zeer onvolledige lijst ters, prof, dr. J.J.M. Tim
van musea, maar wel in de mers en vele anderen: On-
tekst onder Genk en nog eens derweg in Nederland en Bel-
in een aparte kolom. gië. Uitg. Elsevier Amster-
Tom Bouws, dr Guido Pee- dam-Brussel. Prijs 52,50
MARKTEN
oio Sadr,
"'ia! polit
in
jtledei
slschtrunderen 1018. schapen i
421.
guldens per kg: stieren v
8.00-0.40, 2e kwal. 7.40-7.80. vaal
kwal. 7.80-8.70. 2e kwal. 7.10-7,701.
kwal. 7.65-8.60, 2e kwal. 7.25-1,
I. 6.70-7.20. worstkoelen 5.0C
kwal. 8.00-14.00.
guldens per stuk: iTphf
180-240. zolglammeren 180-225. I
Overzicht, resp. handel en prl|zealieiny
runderen redell|k - redelijk - "io4roorj
handhaven, schapen en lammeren
redelijk - Iets lager.
(naar
ge\
Beurs van Amsterö
Gist Brocades
Hel naken
Hel nek en Hold.
KLM
72.10
26.60
297.00
91.10
56,30
78.00
210.00
139.00
54.80
71.60
52.40
45.70
73,30
18.90
134.20
83.40
116.30
140,00
167.00
Kon. OOe
Nat. Nad.
Nedlloyd Or.
NMB
Ogem Holding
Pakhoed Holding 46,20
Pakh. Hold, cert 40,80
Philips 24.30
Robeco 241.00
Rodamco
Ver.Bez.VNU
Volkar Stevin
WUH
259.00
135.60
147.80
72.00
30.80
149.00
loffic:
len. I
klit ir
iresidi
mitiat
drie
t bes]
Bai
Sstrijdl
b p<
[trad I
hij
257«tp m
in, kr
)itsch£
