ntdek de natuur met Staatsbosbeheer
iewapeningsproblemen in
liddelpunt op „Kirchentag"
An tilliaanse
dichter
Juliana
steelt
de show
an Gilse"s „Lebensmesse bezit eigen zeggingskracht
Schuddebollen en bibberaties
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 18IUNI1981 PAGINA 15
r ontdekken, zien hoe mooi zij ie en
,9 van seizoen tot seizoen verandert. Dat
bedoeling van de wandeltochten die
bosbeheer samen met de Vara organi-
Elke keer op de eerste zondag van een
I jaargetijde. Aanstaande zondag is het
zo'n dag: de eerste zondag van de zo-
m wandelingen zijn er uitgezet. In Sellin-
Appelscha, Dwlngeloo, Nijverdal, Rogge-
hd (tussen Dronten en Kampen), Koot-
Amerongen, De Vuursche, Schoorl,
Swijk, Westhove, Ulvenhout, Leende,
^^weg (bij Vlodrop) en Vaals.
^^aardige", aldus Staatsbosbeheer, „is dat
teer je van het natuurgebeuren begrijpt,
neer Je je er over verwondert. En hoe
je ook gaat beseffen van welk een on-
jare waarde bos en natuur voor onze sa
ving zijn".
andelingen worden gehouden volgens het
irder zo succesvol gebleken „zoek-je-
fsteem" waarbij de deelnemers de vrije
hebben langs welke route ze willen wan
delen en hoe lang. Geen keurig gemarkeerde
routes, maar een spannende speurtocht zonder
veel risisco te verdwalen. Bij de startpunten
ontvangen de deelnemers een vouwblad met
Informatie en een kaartje van het gebied. De
deelname aan de wandelingen is gratis. Men
kan in de wandelgebieden terecht tussen acht
uur 's morgens en acht uur 's avonds.
Het dichtstbijzijnde wandelgebied voor de le
zers van onze krant is dat in Noordwijk (ver
trekpunt manege Meeuwenoord, Northgodreef
200): een naaldbos en anders niet. Tenminste,
dat was het vroeger. Maar zo'n zogenaamde
monocultuur is erg kwetsbaar gebleken en van
de 450 ha die in 1918 was aangeplant is nu nog
125 ha over. Om dit van de ondergang te red
den zijn er tussen de naaldbomen nu loofbo
men geplant om het bos levenskracht te geven.
En zo heeft elk wandelgebied zijn verhaal.
Voetspoorkaarten zijn op de dag van de wan
delingen bij de startpunten van Staatsbosbe-
heer te verkrijgen, maar ook bij de plaatselijke
WV's en ANWB-kantoren.
igerfeest Scheveningen
ootste vlieger van Europa (80 m2) zal zaterdag en
g het Schevenlngse luchtruim kiezen. Ook zal zondag
gd worden de grootste vlieger ter wereld van de
te krijgen. Dat gebeurt op het Schevenlngse vlieger
dat een jaarlijks terugkerend festijn aan het worden
ndag zijn er ook demonstraties van het zogenaamde
ting-vliegeren. Maar ook andere toepassingen van
ren komen aan bod: vliegers met zenders en anten-
net fotocamera's enzovoort. Tevens kunnen er hele
is door vliegers worden getrokken. Zaterdag en zon-
anaf 11.00 uur op het Schevenlngse strand. En uiter-
<an iedereen zijn eigen vliegertje oplaten ter verho-
an de kleurige feestvreugde.
pels vol historie
Dpenluchtmuseum
lederlands Openluchtmuseum in Arnhem heeft tot 1
mber een unieke verzameling eetlepels klaarliggen
degenen die zich in Neerlands historie willen ver-
„Zaanse buurtje" van het museum is er een kamer
ingericht. Hij staat stampvol eetinstrumenten die niet
voor het nuttigen van de maaltijd werden gebruikt
dikwijls uitsluitend voor de sier. Ook de bekende her-
ngslepeltjes zijn in alle soorten en maten vertegen-
Jigd.
aanstaande zaterdag een bezoekje aan het (nog veel
biedende) museum brengt, kan ook nog genieten van
iptreden van de vijftig man sterke band van de
sylvania Air National Guard, een onderdeel van de
ikaanse luchtmacht. Het concert wordt gegeven op
erras van het museumrestaurant en begint om kwart
twee.
SPEELGOED VOOR
GEHANDICAPTEN In het
Zeeuwsvlaamse Groede is tot
en met 15 juli speelgoed te
zien dat speciaal is bedoeld
voor gehandicapte kinderen.
Ontwerpster Marianne Wil-
lem-Witse heeft de tentoon
stelling ingericht aan de hand
van haar boekje over dit on
derwerp „Spelend gaat het
beter". Marianne is er de af
gelopen jaren steeds beter in
geslaagd speelgoed te ont
werpen dat aan de eisen van
ernstig gehandicapte kinde
ren voldoet. Behalve het
speelgoed zelf is op de ten
toonstelling ook te zien hoe
het werkstuk precies is ge
maakt.
POLSSTOKVERSTPRINGEN
In Vlist (tussen Gouda en
Schoonhoven) wordt zater
dag om 19.00 uur et start
schot gegeven voor wedstrij
den polsstokverpringen.
WATERSPEKTAKEL „Wa-
terspektakeldag" heet het
evenement dat zaterdag In en
rond de havens van Brielle
wordt gehouden, een dag die
onder meer bestaat uit roei-,
wrik- en vlettrekwedstrijden
en touwklimmen.
honderd jaar. Dat jubileum
wordt onder meer gevierd
met een taptoefestival aan
staande zaterdag om 18.30
uur op het ambachtsplein.
MAJORETTENFESTIVAL
Het programma van de jaar
lijkse gratis openluchtevene
menten in het Wantijpark in
Dordrecht vermeldt voor za
terdag om 15.00 uur een ma-
Joretten-midzomerfestival.
Zondag kan men om 15.00
uur luisteren naar The Har
bour Jazzband en Dixieland
Seven.
MECHANISCH SPEELGOED
Een bonte verzameling
mechanisch speelgoed uit de
eerste helft van deze eeuw
bezichtigen. Ook zijn er tal
wordt vanaf zaterdag ten
toongesteld in museum Flehl-
te In Amersfoort. Tot 23 au
gustus is de expositie te be
zichtigen. In de weekeinden
van 14.00 tot 17.00 uur en op
dinsdag tot en met vrijdag
van 10.00 tot 17.00 uur.
OPEN DAG KAZERNE De
Koninklijke Landmacht houdt
zaterdag open dag in de Ge-
neraal-majoor De Ruyter van
Steveninck-kazerne In Oir-
schot. De kazernepoorten
staan open van negen tot vier
uur. In de kazerne, beter be
kend als de legerplaats Oir-
schot, is de 13e pantserbriga-
de gelegerd. Men kan onder
meer de nieuwe Leopardtank
van demonstraties, waaron
der het lanceren van een
tankbrug, het afvoeren van
gewonden per helicopter en
het ontsnappen uit een te wa
ter geraakte tank.
MAASBRUGGEN Tot 28
augustus worden In de Rot
terdamse archiefwinkel aan
de Coolslngel prenten, foto's
en archiefstukken tentoonge
steld over de oeververbindin
gen over de Maas. Ook ont
werpen die de afgelopen
eeuw niet zijn gerealiseerd,
worden tentoongesteld.
KONINGSVOGELSCHIETEN
Het gilde St. Martinus van
het H. Sacrament heeft zater
dag in Dommelen (bij Val-
kenswaard) wedstrijden ko-
ningsvogelschieten. Aanvang
13.30 uur. In Kerkrade wor
den zondag vanaf 14.30 uur
onder auspiciën van de
schutterij Prins Hendrik
soortgelijke wedstrijden ge
houden.
VOLKSDANSEN Een
volksdansshow op het St. Ro-
chusplein cp zaterdag- en
zondagavond en een folklo
ristische optocht op zondag
middag zijn de hoofdbe
standdelen van een interna
tionaal volksdansfestlval in
Nederweert.
(de confrontaties over
■wribewapeningsproblemen
jen het karakter bepa-
van de negentiende
tgelische Kirchentag,
ot zondag te Hamburg
It gehouden. Het the-
luidt „Wees niet be
id", maar een grote
lerheid van de ruim 26
n leden van de Evan-
:he Kerk (EKD) ziet
i een toegeven aan
t-christelijke) berus-
De „Darmstadter
waarin studenten-
teenten, vredesorganisa-
en kerk- en samenle-
groepen samenwer-
heeft als alternatief
gekozen: „Wees be-
- de atoomdood be-
ons allen",
el bondskanselier Hel-
Schmidt als de Westduit-
minister van defensie
A pel zal op de Kirchen-
ipreken. Tegen het optre-
van laatstgenoemde zal
massale demonstratie
den gehouden, waarop
)thee Sölle, Martin Nie-
er en ds. Heinrich Al-
z het woord zullen voe-
De EKD, die de toevloed
120.000 voornamelijk
jongere deelnemers niet zon
der zorg bekijkt, heeft reeds
laten weten, dat voor- en te
genstanders van militaire
verdediging zich terecht op
de bijbel beroepen. De EKD-
bisschop van Hamburg,
Hans-Otto Wölber, verwees
daarbij naar het thema van
de Kirchentag uit 1967: de
vr^de dienen met of zonder
wapens.
Het record-aantal deelnemers
loochenstraft de opvatting uit
het begin van de jaren '70,
toen de Kirchentag een zach
te dood werd voorspeld. In
1973 waren er in Düsseldorf
slechts achtduizend deelne
mers voor de gehele bijeen
komst. Sinds 1977 (West-Ber-
lijn) stijgt de deelname. Ker
kelijke kringen in Duitsland
wijzen op een groeiende
belangstelling voor religieuze
en spirituele zaken. Ander
zijds bestaat in West-Duits-
land het gevoel dat de poli
tieke partijen de laatste tijd
weinig richting geven. Be
dreigd door economische en
militaire problemen richten
de mensen zich nu tot de
kerk, die immers een woord
voor de wereld zegt te heb
ben.
Van Nederlandse zijde is
vooral het aandeel van het
Interkerkelijk Vredesberaad
(IKV) interessant. Het
NAVO-besluit om in West-
Europa 572 kernraketten te
plaatsen heeft de discussie
over vredesvraagstukken in
de Westduitse kerken een
enorme impuls gegeven. Was
de vredesweek in West
Duitsland vorig jaar een aan
gelegenheid van slechts en
kele regionale kerken, dit
jaar zullen de Westduitse
EKD en de Oostduitse bond
van kerken gezamenlijk in
november een vredesweek
organiseren.
Daarbij wordt de campagne
van het IKV, „Help de kern
wapens de wereld uit, om te
beginnen uit Nederland", als
het grote voorbeeld gezien.
Voorzitter Ben ter Veer en
oud-secretaris Jan ter Laak
zullen aan verschillende ma
nifestaties deelnemen, terwijl
de Aktion Sühnezeichen-
/Friedensdienst op de markt
der mogelijkheden IK V-ma
teriaal beschikbaar stelt.
Charta van rechten
in kerk gevraagd
De katholieke beweging,
„Rechten en vrijheid in de
kerk" heeft alle Franse ka
tholieken opgeroepen mee
te werken aan het opstel
len van een „Charta van
rechten in de katholieke
kerk".
De beweging werd gevormd
uit protest tegen de veroorde
ling door het Vaticaan van
de Zwitserse theoloog Hans
KUng. Het Vaticaan ontnam
hem zijn kerkelijke doceer-
bevoegdheid.
De beweging grijpt met haar
oproep terug op een initiatief
van de Amerikaanse „Asso
ciation for the rights of cat
holics in the church" (ARCC,
vereniging voor de rechten
van katholieken in de kerk).
De ARCC, opgericht in 1980,
wil, „bijdragen aan een fun
damentele verandering van
de structuur in de katholieke
kerk". Daartoe heeft zij alle
katholieken van de wereld
gevraagd een bijdrage te le
veren aan de redactie van
een handvest van rechten
van katholieken.
De beweging, „rechten en
vrijheden in de kerk", wil
dat de Franse katholieken
een lijst opstellen met rech
ten die door de rooms-katho-
lieke kerk „te weinig worden
erkend of zelfs geschonden".
Vereniging pastoraal
werkenden Haarlem
In het bisdom Haarlem is officieel een vereniging voor
pastoraal werkenden opgericht. De belangenvereni
ging was al een jaar „in oprichting". Nu zijn er in alle
Nederlandse bisdommen officieel opgerichte vereni
gingen voor priesters en pastorale werkers en werk
sters.
De doelstelling van de „vakbond" is „het bevorderen van
de gezonde uitoefening van het pastorale werk en het be
hartigen van alles wat voor de leden van belang is met het
oog op hun beroep en de uitoefening daarvan".
Alle verenigingen voor pastoraal werkenden zijn burgerlij
ke verenigingen, maar die van het bisdom Breda is „bur
gerlijk met een katholieke signatuur". Bisschop Ernst van
Breda is de enige die een vereniging voor priesters en pas
torale werkers en werksters heeft erkend.
Martin Mooi j on troerd bi j
uitreiking Eregeld
op tweede dag Rotterdams
Poetry In terna tional
ROTTERDAM Emotio-
neelste moment van de
avond: Martin Mooij komt
het jury-rapport voorlezen
bij de toekenning van het
Poetry International Ere
geld 1981. Dat gaat naar
Breyten Breytenbach, de
Zuidafrikaanse dichter, al
zes jaar in gevangenschap
en nog drie jaar tegoed. Een
dichter die niet mag dichten
omdat zijn stem anders is
dan die van de bewindheb
bers in zijn land. Geen poli
tiek dichter, maar een dich
ter voor vrijheid, tegen
apartheid, zelf met een Viet
namese vrouw, dus „ge
mengd", getrouwd en gear
resteerd toen hij illegaal
zijn eigen land wilde bin
nenkomen. In de jaren 1971
en '72 sterk betrokken ge
raakt bij Martin Mooij's
Poetry-festival. Martin
Mooij's stem stokt bij het
voorlezen, hij probeert zich
moeizaam in bedwang te
houden, huilt bijna. De tien
duizend gulden, sinds 1978
beschikbaar gesteld door
uitgever Elsevier, gaan naar
Breytenbach. Na Abdellatif
Laabi en de Zuidkoreaan
Kim Chi Ha de derde gevan
gen dichter in successie.
Het optreden van de Poolse
dichter Stanislaw Baranczak
komt daarna bijna als een
anti-climax. Voor het eerst
hier na reeds tweemaal eerder
uitgenodigd te zijn. Sterk be
trokken bij de Poolse bewe
ging voor de rechten van de
mens, mede-oprichter van het
Comité voor de Verdediging
van de Arbeiders, later het
Comité voor de Zelfverdedi
ging van de Maatschappij. Kon
sinds '76 niet meer in zijn land
publiceren. Die periode lijkt
nu achter de rug. Je hebt dich
ters die hun eigen werk bijna
moedwillig lijken weg te neu
zelen. Baranczak is er zo een.
Hij draait de Poolse sisklanken
er als een bezetene door. Het
zal wel met de inhoud van zijn
gedichten te maken hebben:
Niet poëtisch in de ouderwetse
zin, maar cynisch ongemakke
lijk in de wereld staand, met
een hoop struikelblokken ver
stopt tussen haakjes, zoals in
een gedicht dat begint: „Als je
zo nodig moet schreeuwen,
doe het dan zachties (de mu
ren/hebben/ oren)en eindigt
met „als je/ zo nodig moet le
ven, beperk je dan in alles (al
les/heeft/zijn grenzen)".
Papiaments
Zijn poëzie mag dan zeer eigen
zijn, erg hard komt ze toch
niet aan in de Rotterdamse
Schouwburg. Succes is pas
weggelegd voor de dichter die
het weet te brengen. Zoals de
Antilliaan Elis Juliana (Cura
cao, 1927), dichter en voor
drachtskunstenaar en dat laat
ste laat hij goed merken. Nu
blijkt het Papiaments sterk rit
mische mogelijkheden te heb
ben, door Juliana volop uitge
buit in bijna-klankgedichten
geïnspireerd op de geluiden
van de trom, van de toemba.
Zo laat hij een Joods meisje
opgevoed door een Antilliaan
se min (yaya) haar heupen
schudden alsof ze pikzwart is,
laat een moedereend met jon
gen waggelend voedsel zoelten
en laat één vraag veelbete-
kend open:
„Met zijn hoofd in moeder's
schoot vroeg het kind:
Mammie, zijn er zwarte enge
len?
En mamma kon alleen amar
antwoorden:
Slaap, m'n kind, slaap maar
rustig!"
Alles in een typische volk
spoëzie, waarbij alleen de
voordracht gecultiveerd is.
Juliana maakt er een complete
show van, met tekst, uitleg en
een verbale reclamefolder
voor zijn land. Erg interessant,
dat wel, en weer beschamend
als blijkt hoe weinig wij weten
van taal en leven op de Antil
len.
De inmiddels 73-jarige dichter
Maurits Mok zit zichzelf bij
zijn voodracht ook behoorlijk
in de weg. Zijn poëzie komt te
gendraads over zijn lippen als
een wat moeizaam bedacht
proza, maar lees je thuis de
bundeltjes nè die Poetry Inter
national voor nog geen gulden
per dichter op de markt
brengt, dan blijken zijn ge
dichten toch zeer krachtig in
de manier waarop hij de we
reld om hem heen wil door
gronden en er een confrontatie
van maakt via de taal die bijna
lijfelijk plaatsvindt. Wat cy
nisch zette hij er overigens zelf
een vraagteken bij in „Bij
brood alleen", met de verzuch
ting „Al die poëtische vond
sten/ een zon, een oog van
vuur/ een man/ die de
nacht uit zijn keel schraapt
•men zou het heel bescheiden
moeten doen bij brood al
leen leven en er ook/ bij leren
sterven." Onmogelijk, want de
dichter wil meer dan die klei
ne werkelijkheid. Het onver
vulde heimwee naar verder,
hoger, mooier, beter, dieper en
werkelijker blijft knagen. Zo
ook aan de Duitse dichter Jo
hannes Schenk, ooit matroos
en zelfs in Berlijn („de enige
Duitse stad waar ik wil wo
nen") hunkerend naar een
weg langs de kust. Ook voor
de voortdurend met een gek
hoedje uitgedoste Schenk is er
de koffer vol heimwee naar
elders, maar ook naar ènders,
teleurgesteld door het herfsti
ge Duitsland: „Er zijn er in het
land ook/ die een droom had
den zoals/ ik er een heb/ elk
een beetje anders/ maar ook
zij hadden na enkele korte ja
ren/ een politieagent in hun
hoofd".
De Engelse taal blijft een taal
die voor poëzie geméékt is. Zo
helder en compact, en zo ont
vankelijk voor een superlichte
toets. Zoals bij de Noord-Ier
Paul Muldoon met zachte ge
dichten die vooral op zijn
jeugd betrekking hebben.
Maar helder in de manier
waarop hij een synthese tussen
heden en verleden, elders en
hier probeert te smeden op
weg naar een totaler bewust
zijn, is de zeer verrassende
poëzie, van de Amerikaanse
negerdichter Michael S.Har
per, 43 en hoogleraar aan
Brown University.
BERT JANSMA
ERDAM Na de betreurens-
ge mislukking van het voorge-
Zappa-projekt houdt het Resi-
orkest het Holland Festival in
tndplaats voor gezien, maar wel
iet zich gisteren verdienstelijk
kt door in de hoofdstad met uni-
its- en andere koren een uitvoe-
'ogelijk te maken van „Eine Le-
esse" van Jan van Gilse. Van
die kort voor de bevrijding
kreeg zijn opleiding in Duits-
n vond daar in het begin van
•uw opmerkelijk veel erkenning.
'Iers machtsovername keerde hij
id naar ons land terug en toen de
bezetters hem benaderden voor
_Jde functies, koos hij zonder aar-
Voor het verzet tegen hun plan-
Toch heeft ons muziekleven niet alleen
déérom een ereschuld aan Van Gilse.
Deze man was een geboren componist,
ook al kon hij zich aanvankelijk, evenmin
als Diepenbrock, onttrekken aan de in
vloed van reuzen als Wagner en Mahler.
Al te gemakkelijk werd hij daarom in ons
land als een epigoon afgedaan, want al
waren in zijn soms onrustige harmonieën
Reger en in zijn instrumentatie Richard
Strauss te herkennen, hij voegde daaraan
van zichzelf genoeg toe. Zeker van zijn
vierde symfonie af, kreeg zijn muziek een
eigen stijl en klank, maar noch zijn
boeiende vroege, noch zijn persoonlijke la
tere werken, werden hier meer dan inci
denteel uitgevoerd. Door de inzet van het
Amsterdamse Philharmonisch Orkest en
daarna van de Nederlandse Opera kreeg
zijn laatste grote werk, „Thijl" pas de laat
ste jaren de vertolkingen waarop dit werk
al veel eerder recht had gehad.
„Eine Lebensmesse", ontstaan in 1904
werd voor 1926 in totaal vijfmaal uitge
voerd en verdween daarna in het archief.
Het werk is nog helemaal Duitse late ro
mantiek, maar toch al vaak met een eigen
zeggingskracht. Richard Dehmel, de dich
ter die Schönberg en Richard Strauss zo
aansprak, verschafte ook Van Gilse een
tekst, die helaas sterk gebonden is geble
ven aan de smaak van de eeuwwisseling.
Kort gezegd gaat het over de mens, die
zijn noodlot moet kunnen weerstaan. De
bezieling van de tekst zingt en speelt de
gedateerdheid van de woorden zeker weg.
Hoewel niet voortdurend, wist dirigent
Huub Kerstens dat ook goeddeels waar te
maken. Met wisselend welslagen zongen
de solisten, de sopraan Marianne Blok en
Lucia Meeuwsen, de tenor Jan Blinkhof
en de bariton Charles van Tassel de soli.
Vooraf klonk de jubileumcompositie voor
het eeuwfeest van de Vrije Universiteit,
vorig jaar gecomponeerd door de Brabant
se componist Joop Voorn. Hij koos een
fragment uit de Engelse mythe, die de
achttiende-eeuwse Engelsegraveur en
schilder William ^lake dichtte over de val
van de mens. Voorn heeft die fantastische
tekst bijzonder indrukwekkend gezet voor
groot koor en orkest. Een sterk aanspre
kende compositie, deze „song of enitha-
mon", die in zijn subtiele nuances ook
heel mooi werd weergegeven.
Verder hoorde men de reeds van vroeger
bekende „II principe", waarin Louis An-
driessen muzikaal commentaar levert op
de uitspraken van Macchiavelli over de
gDlitieke noodzaak van macht en geweld,
ij vaker horen wordt de muzikale zetting
een cliché la Orvv. Muzikaal veel inte
ressanter waren de „tegenzangen" van
Klaas de Vries, die een Latijnse tekst van
Erasmus over de duurzame vrede voor
vierstemmig koor met orkest verstoorde
met emotionele teksten uit de barre wer
kelijkheid van vandaag, waaraan een
spreekkoor met slagwerk te pas kwam.
Alles bij elkaar hulde voor deze bijzonder
boeiende avond van Nederlandse koormu
ziek.
JOHN KASANDER
Waarom zou de nieuwste Amerikaanse
dans, de zogeheten post-modern dance,
toch op alle mogelijke manieren ma
chines pogen te imiteren? Machines lo
pen heus veel gesmeerder, langer, snel
ler en betrouwbaarder dan mensen.
Deze laatsten zochten vroeger, o.a. ten
tijde van de vaak esoterisch werkende
dansrecital uit de jaren dertig, via hun
musculaire mogelijkheden naar
schoonheid.
Dat is nu een bijna besmet woord en een
danser als gisteren Charles Moulton in het
HOT, waar programma I van The Kit
chen eigenlijk als een nachtkaars uitging,
kwam niet verder dan wat flauwe bal
spelletjes, eindeloos herhaalde evenwicht
soefeningen, samen met twee danseressen,
waarvoor hij het gehele podiumvlak nodig
had, alsook enkele tapdansjes en een snuf
je parterreacrobatiek. Maar echte acroba
ten kunnen dat heus beter. Jim Self had
in de eerste programmahelft zijn verschil
lend gekleurde danspakken smakelijk te
gen variabele achterdoeken laten uitlich
ten. Hij combineerde zijn schuddebollen
en bibberaties met astmatische geluiden,
schopte een telefoonboek voor zich uit,
strooide met geld en deed nog veel meer,
behalve werkelijk dansen. En het droevi
ge bij het ensemble The Kitchen is, dat
wij in geen enkel programma werkelijk
nieuwe en frisse ideeën hebben gezien.
Dan heeft Amerika in een niet al te ver
verleden heel wat interessantere impulsen
de oceaan over gestuurd. Namen als
Shawn, Cummingham en Graham o.a. ter
herinnering.
FRANK DELBOY