R
Raad theologische faculteit
Tilburg ongerust
over bestuursstructuur
Amsterdamse
ten toonstelling
toont 17de-
eeuwse mens
Helmut Schmidt praatte bij met leiders EKD
Hoge rentestand in VS
hinderlijk" voor Europa
Pand KWF
gekraakt
Delegatie Wereld
raad onderzoekt
situatie Aborigines
Een zeskoppige delegatie
van de Wereldraad van
Kerken is gisteren een be
zoek aan Australië begon
nen om de situatie van de
oorspronkelijke inwoners
(de „Aborigines") in ogen
schouw te nemen en de
wereldopinie op het lot van
deze mensen te richten. De
leden van de delegatie zul
len behalve met de Abori
gines ook spreken met ker
kelijke en regeringsverte
genwoordigers.
De secretarie van de Austra
lische raad van kerken, me
vrouw Jean Skuse, sprak de
hoop uit dat de Australische
kerken voortaan de Aborigi
nes zullen steunen in hun
strijd voor gerechtigheid.
„Doen wij dat niet, dan zijn
we getuigen van een raciale
en culturele volkerenmoord."
Vorig jaar hield de Australi
sche raad van kerken een be
raadslaging over dit pro
bleem. Tijdens de internatio
nale conferentie van het
anti-racismeprogramma van
de wereldraad, vorig jaar juni
in Noordwijkerhout, is veel
aandacht besteed aan de ge
varen die de mijnontginning
voor de levenskansen van de
Australische Aborigines in
houdt.
Een grote minderheid van de facul
teitsraad van de theologische facul
teit Tilburg heeft tevergeefs gepro
beerd het gedeelde vetorecht van de
bisschoppen van Den Bosch en Breda
buiten de nieuwe bestuursstructuur te
houden. Wel nam de raad unaniem
een voorstel aan om het curatorium
op de hoogte te stellen van de veront
rusting van de faculteitsraad voor
deze nieuwe structuur, die hiërarchi
scher is uitgevallen dan op grond van
het tweede Vaticaanse concilie mocht
worden verwacht.
De faculteitsraad heeft verder de wens
uitgesproken het college van toezicht te
verbreden. In de nieuwe opzet krijgen
hierin zitting de bisschoppen van Den
Bosch en Breda plus hogere oversten
van de congregaties die in 1967 met de
beide bisdommen de faculteit hebben ge
sticht Belangrijke besluiten van het cu
ratorium (bijvoorbeeld benoemingen en
statutenwijziging) behoeven voortaan de
toestemming van tenminste één der ge
noemde bisschoppen.
De meerderheid verwierp het voorstel
inzake het vetorecht, daar dit tot de
randvoorwaarden behoort waar niets
aan te doen valt, aldus de decaan. Het
curatorium zal eind juni de nieuwe be
stuursstructuur vaststellen, daarbij zo
veel mogelijk rekening houdend met de
voorgestelde wijzigingen van de facul
teitsraad.
De theologische faculteit Tilburg heeft
als enige r.k. theologische opleiding nog
geen goedgekeurde statuten. Dit is mede
het gevolg van de weigering van de ho
geschool om de faculteit te incorporeren.
Het curatorium wil de bestuursstructuur
geregeld hebben voordat in september
de synodecommissie voor de theologi
sche opleidingen op bezoek komt in Til
burg.
De Westdultse bondskanse
lier Helmut Schmidt, die
onlangs forse kritiek heeft
uitgesproken op de kerken,
die hij niet bevoegd achtte
tot het doen van politieke
uitspraken, heeft in zijn
privéwoning te Hamburg
vertegenwoordigers van de
Evangelische Kerk in
Duitsland (EKD) ontvan
gen.
Daarbij heeft hij zijn voldoe
ning uitgesproken over de
verklaring, die de EKD vori
ge maand uitgaf over de ver
antwoordelijkheid van de
christen in een democrati
sche samenleving. Verdere
onderwerpen van gesprek
waren de vredesvraagstuk
ken en de problemen van
jongeren inzake staat, kerk
en maatschappij.
Beide partijen kwamen nu
overeen dat „uiteenlopende
meningen zelfs over funda
mentele vraagstukken niet
ertoe moeten leiden dat de
ander ervan wordt beschul
digd geen oprecht christen te
zijn". Verder was men het er
over eens dat kritiek moge
lijk moet zijn op kerkelijke
uitspraken over politieke
vraagstukken.
De kerkelijke vertegenwoor
digers, onder leiding van
EKD-voorzitter bisschop
Eduard Lohse, wezen de
bondskanselier op het ge
meenschappelijke pleidooi
van Westduitse en Ameri
kaanse kerken voor hervat
ting van de ontwapeningsge
sprekken tussen oost en west.
Schmidt wees daarentegen
op de „ernstige bedreigingen
voor het internationale poli
tieke en economische even
wicht".
Bovendien onderstreepte hij
de bijdragen van de bondsre
gering aan de ontspanning.
KUNST
LEIDSE COURANT
DINSDAG 16 JUNI 1981 PAGJITEI
LUXEMBURG Alle Eu
ropese ministers van finan
ciën en van economie zjn het
AMSTERDAM Het be
stuur van het Koningin Wil-
helmina Fonds (KWF) over
weegt een klacht in te die
nen wegens huisvredebreuk
tegen de krakers van een
KWF-pand in de De Laires-
sestraat in Amsterdam.
Het pand, waarvan enkele ka
mers tijdelijk aan twee mede
werkers in gebruik zijn gege
ven, werd afgelopen zaterdag
gekraakt. Tot 1 oktober 1980
was in het gebouw het bureau
van het - fonds gevestigd. Het
KWF wil het pand zo spoedig
mogelijk verkopen in verband
met de verhuizing naar een
ander pand, waar nu zowel het
bureau als de Vereniging tot
steun aan het KWF is geves
tigd. Uit de verkoop van de
panden waarin het KWF en
de vereniging voorheen zaten
moet de nieuwe behuizing
voor een belangrijk deel wor
den betaald.
Van Viegen(CRM)
naar Staten
Noord - Holland
DEN HAAG Mr. J. van
Viegen, sinds 1969 secretaris
generaal van het ministerie
van CRM, is met ingang van 1
oktober benoemd tot griffier
bij de Provinciale Staten van
Noord-Holland. Hij volgt grif
fier C. Harinck op aan wie de
Staten eervol ontslag hebben
verleend.
erover eens dat de hoge ren
testanden in de VS hinder
lijk zijn voor de Europese
economie. Maar ze vormen
niet de oorzaak van alle
moeilijkheden in Europa.
Dat heeft Fons van der Stee,
de Nederlandse minister
van financiën, gisteren in
Luxemburg gezegd na af
loop van de „Ecofin"-raad.
Uit het gesprek dat de minis
ters over deze zaak hadden
(ter voorbereiding van de Eu
ropese topconferentie, de laat
ste twee dagen van de maand)
is duidelijk, aldus de minister,
dat men het er steeds meer
over eens wordt dat men de
Verenigde Staten geen al te
grote verwijten mag maken.
De Amerikaanse regering doet
haar best de inflatie te bestrij
den. Van der Stee meent dat
waar de Amerikaanse inflatie-
tlan onze
Ti>ME -
mpi
bestrijding lijkt te slari
mei stegen de grootl]
sprijzen daar slechts
procent) te verwachte(
dat de rentetarieven
land ook zullen dalen,
dien zal de conjunctuur
afvlakken, waardoor d<
naar kredieten zal dale
geen ook een rentevei
effect heeft.
Uit wat Van der Stee
fiersconfentie zei mag n
eiden dat de Europe
meenschap de Verenigt
ten op de economische v
topconferentie in Ottai
juli van dit jaar) niet t
zal vallen over die rent
ven. Wat men de Ameri
regering voornamelijk
neemt is dat er weinig
wordt om de grote sch n kom
lingen in de rente te g neer
gaan. eft op
en spc
n het 1
t is x
de i
iten b<
teel
tarovei
ng heel
nd be!
■aven t
staakt
DELFT De bij de Nederlandse Postorderbond a -cn^wi
gesloten bedrijven, die 90 pet van de totale Nederlavei
se postordermarkt vertegenwoordigen, hebben de j
zet vorig jaar met 19,4 pet zien stijgen van ƒ1.042 i T(j én
tot 1.244 min, zo heeft de bond bekendgemaakt. roii
De snelst groeiende sector in het postorderassortimer J^en t
die van de horloges en uurwerken. De omzet hierin i j fejj
met 50 pet toe ten opzichte van 1979. n pU^
Veruit de belangrijkste produktgroep blijft textiel met
aandeel van 37 pet van de totale omzet. De sector „ove
artikelen", waarin ook aanbiedingen van een aantal v<
aanstaande verzekeringsmaatschappijen zijn onde pf:
bracht, neemt nu een kwart van de totale omzet voor feï
rekening. In 1979 was dit nog 20 pet. De omzet in deze
tor steeg met 47,6 pet.
Boeken en grammofoonplaten zijn thans goed voor 17
van de totale omzet in het postorderassortiment.
Steeds grotere omzet
bij postorderbedrijven
GOD EN DE GODEN
Ik ben zo moe
Een vermoeide fractieleider van de PvdA, drs. J. den Uyl, wist zich bij zijn terugkomst op S<
het hoofd af. Den Uyl kwam terug van een bliksembezoek aan Moskou, waar hij een bijeer
van de commissie Palme heeft bijgewoond.
neiny
dat
dent I
in' igel
-,!y
nodigi
■Sadr
Dr. M. Edelman
kandidaat voor
opperrabbinaat
Begin juli komt Rabbijn
dr. Mosje Edelman naar
Nederland in het kader
van zijn sollicitatie naar de
door het Nederlands Israë-
lietisch Kerkgenootschap
gecreëerde post van opper
rabbijn voor heel Neder
land. Volgens het NIW, het
orgaan van dat kerkge
nootschap, is Edelman de
enige kandidaat voor die
functie.
Mosje Edelman werd in 1938
geboren in Kopenhagen. Hij
studeerde in Engeland en Is
raël, waar hij zijn rabbinale
bevoegdheid kreeg. Aan de
Hebreeuwse universiteit in
Jeruzalem behaalde hij zijn
doctoraal in Hebreeuwse lite
ratuur en Joodse filosofie. Hij
promoveerde in 1978 aan de
universiteit van Kopenha
gen. Edelman bekleedde eni
ge tijd een rabbinale functie
in Stockholm. Hij is verbon
den aan de culturele afdeling
van de Zionistische Wereld
organisatie.
Krachtens een principebe
sluit van het Nederlands-Is-
r^ëlietisch Kerkgenootschap
om één opperrabbijn voor
heel Nederland te benoemen
zijn de functies van opper
rabbijn van Rotterdam, Den
Haag en Utrecht afgeschaft.
De opperrabbinale zetel van
Amsterdam komt op 1 de
cember vrij, omdat het vijfja
rig contract met de heer J.
Just dan is verstreken.
Het bestuur van de Neder-
lands-Israëlietisch hoofdsy
nagoge in Amsterdam heeft
geëist, dat er uiterlijk op 1
augustus zicht moet zijn op
een opperrabbijn voor heel
Nederland, omdat Amster
dam anders zelf een nieuwe
locale opperrabbijn gaat zoe
ken.
Kleurstof in
water was
onschadelijk
DEURNE De kleurstof
die het waterleidingnet van
de wijk Koolhof in het Bra
bantse Deurne heeft veront
reinigd, blijkt onschadelijk
te zijn. De stof moet afkom
stig zijn van een ijsfabriek,
limonadefabriek of wellicht
een illegale stokerij. Labora
toriumonderzoek heeft dit
uitgewezen.
Het drinkwater blijt te zijn
verontreinigd door tartrazine
(geel) en de donkerblauwe
kleurstof briljantzwart, die het
water een donkergroene kleur
gaven. Deze stoffen worden
gebruikt bij de bereiding van
ijs, limonade en likeur. Van
daar de gedachte aan een ille
gale stokerij.
De vijfduizend bewoners van
de wijk, die hun water betrok
ken uit tankwagens en mine
raalwater dronken, kregen
gisteren via geluidswagens te
horen dat de kraan weer kon
worden opengezet
Uitzonderlijk
veel klachten
over stank
in Rijnmond
ROTTERDAM Een gas-
lucht boven het Rijnmondge
bied deed gisteravond de tele
foon bij de meld- en regelka-
mer van de dienst milieube
heer Rijnmond roodgloeiend
staan. In een uur tijd kwamen
tachtig klachten binnen. Dat is
uitzonderlijk veel want nor
maal genomen komen in geval
van stank hoogstens twintig
klachten per uur binnen. De
oorzaak van de gaslucht kon
overigens niet worden achter
haald.
RUYS DEN HAAG
Beleggings Maatschappijn
heeft 1980 afgelosten mef
winst van 496.056
702.978 in 1979, waarui
.onveranderd dividend
13,50 per aandeel vat
wordt voorgesteld, zo blij
het jaarverslag. Ruys
gings Maatschappij o.
van dochtermaatschappij!
Exploitatie Maatschappij
het gehele aandelenki
bezit van Ruys Handelsvi
ging (kantoormachines, l
nisatiesystemen), een di
van 42 pet (vj 32 pet
pet extra wegens het
bestaan van Ruys
reniging).
MIJ ZEELAND -
voersopbrengsten over d
ste vier maanden van IS
prognose voor het hele
de nog steeds toenemen!
currentie geven Stootl
Maatschappij Zeeland
aanleiding te verwachte gin
het resultaat over 1981
zal zijn dan dat over IS ngin I
wordt in het jaarverslaf de M
zegd. fpoort
Zeeland had een bevreth die
1980, gezien tegen de aI
grond van een aantal w
ve invloeden zoals de ze
ger brandstofkosten, de
gestegen havenkosten i
geland, de groeiende Cv
rentie en het sterke
Daartegenover heeft
ging van de pondenkoei
name in het vierde k« 1 AV
een positieve bijdragen anse
verd aan de resultaatvonkgen
die hoger ligt dan was «en
speld. De nettowinst Ujaar
maatschappij bedroeg Staler
tegen 657.000 (excl. 6Waeht
aan incidentele baten) in de I;
Voorgesteld wordt het 'oogt
dend te verhogen -van 1 de
tot 17 pet. Iral
AMSTERDAM „God en de go
den", de Zomertentoonstelling in het
Rijksmuseum laat ons zien hoe de
zeventiende-eeuwse kunstenaars de
Bijbelse verhalen en de mythologi
sche fabels voorstelden en hoe zij te
gelijk een getuigenis voor het nage
slacht achterlieten. Want zij hebben
precies aangegeven hóe hun tijdge
noten waren en wij weten dat de
mens altijd zo zal zijn, of hij nu in
de zeventiende of de twintigste eeuw
leeft: een wezen van materie en
geest, zinnelijk èn spiritueel en die
beiden dikwijls in een vreemdsoorti
ge mengeling aanwezig. Want niet
alleen in de „heidense historieën",
maar evenzeer in de schriftuurlijke
onderwerpen is, waar het mogelijk
was, een ruime plaats opengelaten
voor het naakt dat naar de smaak
van die tijd misschien in het Noor
den dan niet zó Rubeaans maar toch
wel uitgesproken weelderig was:
grote krachtige, oergezonde figuren.
Nu zal daar vroeger ook wel eens de
aandacht op gevallen zijn, maar bij
deze collectie, die in schoonheid door
weinigen overtroffen zal worden, valt
dit element toch sterk op.
Wij hebben reeds eerder bericht dat
deze tentoonstelling, die 85 schilderijen
van 53 zeventiende-eeuwers omvat, al
te zien was in Wasshington en Detroit,
en dat het plan vier jaar geleden is ge
maakt door mevrouw Beatrijs Bren-
ningkmeyer-De Rooy, conservatrice
van de Dienst Verspreide Rijkscollec
ties in Den Haag. Zij vond namelijk dat
de historie-schilderkunst uit die perio
de thans veronachtzaamd is en dat we
ons weer eens moesten bezinnen op dat
vergeten genre. Want zowel Bijbel als
mythologie worden als directe geschie
denis voorgesteld door de schilders van
een eeuw die in Holland beheerst werd
door een orthodox-protestantse toon
aangevende burgerij samen met een
katholieke minderheid, wie het echter
niet aan invloed ontbrak. Want hoe
was de situatie?: De Rooms-katholieke
Kerk was uit het openbare leven ver
drongen; religieuze kunst kon zich nog
bescheiden handhaven in de schuilker
ken en in de protestantse huisgezinnen
werden Bijbelse motieven nog wel
geappreciëerd, mits ze zich hielden aan
het „Woord". En dan bestelde de brave
burgerij portretten terwijl de over-
heids-colleges opdrachten gaven voor
grote stukken in raadszalen of andere
openbare gebouwen, waarbij dan vaak
motieven uit de Oudheid gekozen wer
den, want de Renaissance was nog niet
afgelopen. In ieder geval konden de
meester-schilders en hun leerlingen
vooruit. Wat thans in Amsterdam bij
elkaar gebracht en zo kundig ingedeeld
is, kwam eenmaal uit de ateliers van
Rembrandt, Cuyp, Metsu, Vermeer en
Steen, maar ook van schilders als van
Baburen, Bor, Victors, De Grebber of
Van Everdingen die wij doorgaans niet
in één adem met de groten noemen,
maar die toch kapitale doeken nagela
ten hebben. Dat is wel te zien aan het
werk van Nicolaes van Galen (werk
zaam 1647-1683) „Het oordeel van
Graaf Willem de Goede" (want ook de
eigen vaderlandse historie was in trek),
dat een magistraal doek is. Eigendom
der Provincie Overijssel. En wonderlij-
Gerrit van Honthorst (1590-1656) Artemisia.
Hendrlck Terbrugghen (1588-1629)
Altaarstuk;
ke ervaring: een verzoeking van de H.
Antonius door Dominicus van Wijnen
zou zo rechtstreeks van een. hedendaags
surrealist kunnen zijn. Maar dat is een
uitschieter.
Nu is Rembrandt wel dé grote spil, en
fijn dat ziin „Visitatie" uit Detroit en de
„Jozef beschuldigd door Potifars
vrouw" uit Washington en de „Worste
ling met de Engel" van de West-Ber-
lijnse GemSldegalerie" weer eens hier
zijn, maar de anderen die toch ook wel
met licht en kleur konden toveren,
gaan nu voorop: de peinturale vertel
lers van Hollands laat-maniërisme, de
Utrechtse caravaggisten, grote bazen in
de lichteffecten, de Classicisten uit de
latere 17de eeuw, allen gegroepeerd
rond Rembrandt en zijn school. En al-,
len in het dubbelspoor van de tijdgeest:
de Bijbel, gelezen in de huiselijke
kring, én aan de wand te zien, de oud-
heid-fabelen tot lering ende vermaak,
maar in beide genres steeds weer de
mens zélf, dus lichaam en geest emotio
neel ten tonele gevoerd. Want allen
maken gebaren, lopen, knielen, gesticu
leren of vliegen weg, er is voortduren
de actie. Je ziet koning Ahasverus in
toom schieten bij de maaltijd van Es
ther op het doek van Jan Lievens en
men kan de statige danspassen van Sa-
lome nagenoeg tellen zoals Jacob Ho
gers (1614-1660) haar laat optreden
voor Herodes. Venus en Adonis, hetzij
van Jacob Backer of van Goltzius, zit
ten dan wel even kalm te vrijen, maar
dat is slechts een rustpoze in de ge
slachtelijke activiteit van de Olympos-
bewoners. Natuurlijk ontbreekt de sta
tische factor niet als die absoluut nodig
is. Op een altaarstuk, (niet zo groot,
want in de schuilkerken was weinig
ruimte) een Gekruisde met Maria en
Jan Lievens (1607-1674) Feest van Esther;
Johannes, is zelfs de oude gotische ico
nografie nog aangehouden, maar de
smart en de verbijstering van de moe
der en de leerling zijn toch volledig uit
gedrukt. En als Artemisia de as van
haar echtgenoot gaat opdrinken,
prachtwerk van Van Honthorst, dan
spelen de omstaanders meer mee dan
de dame in kwestie. Maar welk een
compositie!
En dit is wel één van de meest interes
sante facetten van zo'n machtig over
zicht van 17de eeuwers, dat je hun wer
ken van zoveel gezichtshoeken uit kunt
bekijken en aanvoelen de veelzijdig
heid van een cultuurperiode met zoveel
invloedsferen. Want de meesters heb
ben, zoals dat altijd gebeurt, hun eigen
wereld met de nodige fantasie in die
van de voorstelling overgebracht. Zelfs
zó dat soms die voorstelling secundair
wordt, „De twaalfjarige Jezus in de
Tempel" van Paulus Bor heeft dat ver-
vreemdings-element bij zich waar de
kleine Jezus een verschijning is gewor
den in een donker vertrek van oude
rabbijnen, en de Diogenes van Caesar
van Everdingen toont dat ook aan,
maar dan op 'n andere manier, een
straatscène in hel zonlicht, waar de
oude wijsgeer plotseling opgedoken is
voor de Haarlemse Sint Baaf te midden
van fantasie-gebouwen.
En altijd is er een half verscholen mo
raal in verwerkt, de toeschouwer moet
er iets van opsteken: hij moet recht
vaardig zijn, getrouw, mild en weten
dat boontje altijd om zijn loontje komt.
Bovenal, iedereen moet weten waar het
om gaat, de middeleeuwse mystiek
heeft afgedaan, Renaissance en Calvi
nisme willen dat de mens snapt wat hij
doet: het lerend karakter.
Deze tentoonstelling is op de eerste
plaats een machtig stuk schilderkunst
historie, maar tevens, een schitterende
illustratie-reeks van onze zeventiende
eeuw, waarbij heel wat bladzijden die
de meesten onzer nooit te zien krijgen,
tenzij hij of zij en dan meestal voor fa
miliebezoek naar de Verenigde Staten
oversteekt
Tot en met de 19de juli blijft déze col
lectie in het Rijksmuseum te bekijken.
Zoals gebruikelijk is er door het mu
seum en de Haagse Staatsdrukkerij een
catalogus uitgegeven die op zich zelf al
een kunstwerk is.
JAN VERHEYEN
