Kardinaal Wyszynski:
koers tussen compromis
en martelaarschap
Geweld in Ulster bij
bliksembezoek Thatcher
Sadat bereid
tot overleg
met Begin
Paus zeer aangegrepen
door dood Wyszynski
ïzonken onderzeeër
ftlfid kernwapen mee
Italië zét
Nederlandse
landbouwexport
voet dwars
(Van onze correspondent)
ROME Een maatregel
van de Italiaanse regering
zal de export van Neder
landse landbouwprodukten
naar Italië, na West-Duits-
land een van de grootste af
nemers, de komende maan
den bemoeilijken. Elke Ita
liaanse importeur is voor
taan verplicht om 30 procent
van de waarde van alle goe
deren die hij invoert te depo
neren bij de Italiaanse bank,
waar hij drie maanden niet
aan mag komen en waaro
ver geen rente wordt gege
ven.
Van de Nederlandse agrari
sche export naar Italië, die vo
rig jaar 2.2 miljard gulden be
droeg, maakt de vleesexport
het voornaamste deel uit: vo
rig jaar 1,4 miljard gulden. De
maatregel van de Italiaanse
overheid, die tot september
duurt, zal vooral Nederlandse
varkensmesterijen treffen.
Ook de export van bloembol
len en visprodukten zal getrof
fen worden. Met de deposito
plicht probeert de Italiaanse
overheid de inflatie-opjagende
import af te remmen en de be
talingsbalans te verbeteren.
Herdenking 20
jaar Amnesty
LONDEN op de trap
pen van de kerk van St
Martins-in-the-field in
Londen is gisteren een
herdenkingsbijeenkomst
gehouden, ter gelegen
heid van de twintigste
verjaardag van Amnesty
International, de organi
satie die streeft naar de
naleving van de rechten
van de mens.
Peter Benenson, de man
die met een artikel in het
dagblad The Observer van
28 mei 1961 de aanzet tot
de oprichting van Am
nesty gaf, ontstak op de
trappen van de kerk de-
zelde met prikkeldraad
omwonden kaars, het
symbool van Amnesty, als
die, welke bij bij de op
richting van de organisatie
werd ontstoken. In een
toespraak zei Benenson
„Ik steek deze kaars op
nieuw aan als eerbetoon
aan de moed van de 20.000
gevangenen, voor wie wij
actie hebben gevoerd en
als daad van hernieuwde
toewijding aan hen die nog
gevangen zitten". In een
verklaring heeft Amnesty
de gevangenzetting en fol
tering van duizenden ge
vangen over de hele we
reld veroordeeld. Praktij
ken, die volgens Amnesty
veelal „door de hoogste re
geringsniveaus" worden
toegestaan.
i r*i_
tENLAND
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 29 MEI 1981 PAGINA 11
(Van onze correspondent Cees Manders)
ROME De paus mag nog niet naar huis. Zijn doktoren
vinden het bij nader inzien beter dat hij in het Gemelli-zie-
kenhuis blijft dan dat hij ita het Vaticaan verder verpleegd
wordt Het is het eerste bulletin waarin (zij het op indirecte
wijze) vermeld wordt dat het toch niet helemaal gaat zoals
men had verwacht. Er wordt wel weer gesproken over een
verbetering van de conditie van de paus, maar die verbete
ring is „langzaam".
De paus is nog veel te gauw moe, en dit lichte teken van ver
moeidheid openbaarde zich naarmate hij wat meer begon te
werken. Waarschijnlijk houden de doktoren bij hun besluit ook
rekening met de invloed die de dood van kardinaal Wyszynski
op de paus heeft. De paus was zeer gehecht aan de Poolse kardi
naal. De mededeling van zijn overlijden heeft de paus zeer aan
gegrepen. Een andere vervelende mededeling kwam gisteren
van prof. Fineschi die de linker wijsvinger van de paus heeft
geopereerd. De kogel die deze vinger raakte, heeft zulke schade
aangericht, dat de paus zijn wijsvinger nooit meer zal kunnen
gebruiken. De vinger zal altijd stijf blijven.
Prins Philip voorzitter Natuurfonds
LONDEN Prins Philip, de echtgenoot van de Britse koningin
Elisabeth, is de nieuwe voorzitter geworden van het Wereld Na
tuurfonds. Bij de aanvaarding van het ambt leverde de Britse
prins scherpe kritiek op de rijke landen, omdat deze naar zijn
zeggen slechts lippendienst bewijzen aan de bescherming van de
natuur en uitstervende diersoorten.
Massaal ontslag zwarte mijnwerkers
JOHANNESBURG Zestienhonderd zwarte mijnwerkers,
die dinsdag weigerden na hun werk in de goudmijn van
Buffelsfontein in Zuid-Afrika naar de oppervlakte te ko
men, zijn woensdag ontslagen.
Het ontslag is gemotiveerd met een verwijzing naar de „nood
zaak van handhaving van de tucht". Het „onwettige gedrag"
van de mijnwerkers kwam neer op ordeverstoring van „vergrijp
aan andermans bezit".
De stakers eisen dat 150 arbeiders, die begin dit jaar werden ont
slagen, terug in dienst worden genomen.
Japan wijst beperking
auto-export opnieuw af
BRUSSEL Japan, dat de afgelopen aprilmaand meer
auto's heeft uitgevoerd dan ooit tevoren, heeft opnieuw af
wijzend gereageerd op een verzoek van de Europese Ge
meenschap om de auto-export naar de EG te beperken.
De Japanse onderminister van buitenlandse handel, Naohiro
Amaya, heeft leden van de Europese Commissie laten weten dat
zijn land geen waarborg kan bieden voor het handhaven van de
auto-export naar de EG op het niveau van 1980. Hij kon even
min toezeggen dat auto's die Japan niet meer in de VS kwijt
kan, tengevolge Van een overeengekomen exportbeperking, niet
op de Europese markt zullen worden afgezet.
LONDEN Margaret Thatcher, de
Britse premier, heeft gisteren een on
verwacht bezoek gebracht aan de
Noordierse hoofdstad Belfast Tijdens
haar toespraak op kasteel Stormont,
het hoofdkwartier van het Britse be
stuur, braken in Londonderry hevige
onlusten uit
Mevrouw Thatcher beschuldigde het ver
boden Ierse leger ervan te streven naar
een „dictatuur van macht en angst". Zij
kondigde aan dat de Britse regering nooit
aan geweld, binnen of buiten de gevange
nis, zal toegeven. Tijdens een wandeling
door de stad werd de „ijzeren dame" toe-
gejuichd door sympathiserende protestan
ten, die twee derde van de Noordierse be
volking vormen. Zij dringen aan op har
der optreden tegen de IRA. Hier en daar
klonk echter ook het protest van de ka
tholieke minderheid, die al tientallen ja
ren door de protestanten wordt onder
drukt.
Nadat een Britse soldaat in Londonderry
twee gemaskerde mannen had doodge
schoten toen zij probeerden zijn auto aan
te houden, werd die stad opnieuw over
spoeld door een golf van geweld. Op de
plaats van het voorval vond een schoten
wisseling plaats tussen Britse piilitairen
en onbekenden die zeker tien minuten
duurde. Elders in de stad werden soldaten
bestookt met benzinebommen en hand
granaten. In de Noordierse streek Zuid-
Armagh, een bolwerk van IRA-aanhan-
gers, is woensdag een politieman door on
bekenden doodgeschoten.
Vanmorgen heeft de 27-jarige Martin
Hurson in de Maze-gevangenis van Bel
fast zijn ontbijt geweigerd. Hurson, een
IRA-gevangene die in 1977 tot twintig jaar
werd veroordeeld wegens bomaanslagen
en medeplichtigheid aan de moord op po
litiemensen en militairen, neemt de hon
gerstaking van Brendan McLaughlin
over. Deze heeft zijn actie op moeten ge
ven, omdat hij als gevolg van een doorge
broken magzweer binnen enkele dagen
zou sterven. Volgens de IRA zou zijn actie
daarmee niet hetzelfde effect bereiken als
een langzame hongerdood. Het aantal
hongerstakers in de Noordierse gevange
nis is daarmee opnieuw op vier gebracht.
Vier andere hongerstakers zijn inmiddels
gestorven tijdens hun actie een politieke
status af te dwingen voor gevangen IRA-
leden.
Mevrouw Thatcher, die het belsuit van
McLaughlin om zijn actie op te geven toe
juichte, veroordeelde de hongerstakers.
„Zij proberen te werken op het diepste
van de menselijke gevoelens, medelijden,
om het vuur van bitterheid en haat op te
stoken", aldus de Britse premier.
ge de vaca^INGTON De Amerikaanse onderzeeër met ker-
nont ardeirijving „Scorpion" had kernwapens aan boord, toen
jaar geleden met zijn bemanning van 99 koppen op de
tische Oceaan zonk. Dit berichtte de „Washington
gisteren.
Iiiekringen in Washington verklaarden dat de Scorpion
g bs één kernwapen aan boord had toen hij verging. Zij
I de juiste ligging van het wrak niet onthullen.
CJUStUahip, dat 40 miljoen dollar had gekost, werd op 29 mei 1968
Op 31 oktober van dat jaar deelde de Amerikaanse ma-
;e, dat het was gelokaliseerd op een diepte van 3.000 me-
mijl ten zuidwesten van de Azoren.
ivaterfoto's toonden aan dat het 3.075 ton metende schip
Ikant lag met een gespleten romp en een stuk uit de boeg.
Berzeeër, die een maximale veiligheidsdiepte van 365 me-
1, was klaarblijkelijk ingedrukt door de enorme pressie
t water.
andt naar Moskou
De voorzitter van de Westduitse sociaal-democratische
Bondskanselier Willy Brandt, gaat deze
uviiuonauotiiti iiijr uianui, gaal uciu luiiiui llactl
irgeDiea,u om er het bezoek van president Leonid Breznjev van
it, bar, Ijet-Unie aan Bonn voor te bereiden. Dit zal plaatshebben
embad, 0ber.
speeltuig
^tslaggolf in Italië na
'50jmetselaarsschandaal
kosten
(Van onze correspondent)
t De ontslaggolf na het bekend worden van de na-
fan leden van de beruchte Vrijmetselaarsloge Propa-
12 zwelt nog steeds aan. Inmiddels hebben de chef-staf
et Italiaanse leger, twee generaal en het hoofd van de
heidsdienst onslag genomen. Zij ontkennen allen lid
1» geweest van de loge.
nissionaire Italiaanse premier Forlani onderzoekt intussen
lelijkheid een nieuwe regering te vormen. President Per-
feft hem hiertoe gisteren opdracht gegeven. Forlani diende
Sag het ontslag in van zijn centrum-linkse coalitie, omdat
istenieider Craxi weigerde mee te werken aan vervanging
P drie ministers die genoemd werden in het geruchtma-
V rijmetselaarsschandaal. T
CAIRO JERUZALEM De Egyptische president Sadat
heeft toegestemd in een gesprek met president Begin van
Israël. Volgens diplomatieke waarnemers betekent deze
stap van Sadat een herziening van diens eerdere standpunt.
Sinds de zomer van 1980 weigert Sadat met Begin te praten
over veranderingen in het verdrag van Camp David, dat
voorziet in een vredesregeling tussen Israël en Egypte.
Het feit dat Sadat nu wel bereid is om te praten, is een gevolg
van de crisis tussen Syrië en Israël, die voortvloeit uit de statio
nering van Syrische luchtdoelraketten op Libanees grondgebied.
In diplomatieke kringen is men van mening dat Sadat bang is
dat de vreedzame terugtrekking van Israël uit Egyptisch gebied
in gevaar komt, als er oorlog uitbreekt tussen Israël en Syrië.
Ook zou Sadat bang zijn voor gezichtsverlies in de Arabische
wereld, aangezien hij neutraal zal blijven bij een dergelijk con
flict. In Israël verwijt men Begin het gesprek te gebruiken als
een stunt voor de komende parlementsverkiezingen, maar de Is
raëlische radio heeft gemeld dat ook oppositieleider Peres moge
lijk met Sadat zal praten.
Israëlische, Egyptische en Amerikaanse onderhandelaars zijn
het intussen vrijwel eens geworden over de stationering van een
internationale vredesmacht in de Sinaï, nadat Israël zich heeft
teruggetrokken. Voor het eerst zullen ook Amerikaanse troepen
deelnemen aan een dergelijke vredesmacht in het Midden-Oos
ten. De Verenigde Staten zullen ongeveer de helft van de man
schappen leveren voor de twee- drieduizend man tellende vre
desmacht.
Leden van ontvoerdersbende opgepakt
ROME In Italië zijn gistermorgen 25 mensen van hun
bed gelicht. Zij worden ervan verdacht te behoren tot een
bende die zich heeft gespecialiseerd in ontvoeringen.
Onder de verdachten behoren rechtse extremisten en leden van
de Maffia. De arrestanten, onder wie twee vrouwen, zouden
geld in omloop hebben gebracht dat afkomstig was van het los
geld voor Barbara Piatelli, de dochter van een Italiaanse mode
koning. De bende wordt ook verantwoordelijk gehouden voor
de ontvoering van de zakenman Ciocchetti, wiens lijk in februa
ri in de Tiber werd gevonden.
tal Stefan Wyszynski
Gesprek VS en
Sovjets over graan
LONDEN De Verenigde
Staten en de Sowjet-Unie
zullen op 8 en 9 juni in Lon
den officiële besprekingen
houden over extra leveran
ties van Amerikaans graan
aan de Sovjet-Unie.
De Amerikaanse minister van
landbouw, John Block, heeft
dit gisteren verklaard. De ver
klaring van Block komt ruim
i maand na de opheffing
i het graanembargo tegen
de Soviet-Unie, dat door de
irmalige Amerikaanse pre
sident Carter was ingesteld
wegens het Russische ingrij
pen in Afghanistan.
OPINIE-ONDERZOEK:
Socialisten in Spanje op kop
MADRID Wanneer er nu
verkiezingen worden gehou
den in Spanje, winnen de so
cialisten. Dat blijkt uit de
gisteren bekend gemaakte
resultaten van een opinie
onderzoek.
Van de ondervraagden zou
42% op de socialisten stem
men; de nu regerende Unie
van het Democratisch Cen
trum van premier Calvo Sote-
lo, die bij verkiezingen in 1979
ruim 30 haalde, zou maar
23 van de stemmen krijgen.
Volgens de onderzoekers
hangt dit samen met de mis
lukte rechtse staatsgreep
23 februari en het feit dat So-
telo er, door het politieke
geweld, nauwelijks in geslaagd
is een oplossing te vinden voor
Spanjes economische en socia
le problemen.
ize redactie buitenland)
IAAG Voor de laat-
il hadden de Polen de
n overleden kardi-
fyszynski kunnen ho-
een toespraak die op
sd was opgenomen,
jtë op de dag na de
j op de paus op het
letersplein. Zijn rijke,
lende stem, die de Po-
vaak en onbevreesd
horen vragen om
ring van de mensen
en kerkelijke vrijhe-
as zwak en onstand-
Het beleid van
tski die drieëndertig
Dg aan het hoofd van
[se kerk heeft gestaan
rentegen altijd door-
n geweest van grote
radenheid en onbuig-
tid.
lange periode groeide
Bski uit tot een vader
en beschermer. Hij
geestelijk leider van
lie generatie die op-
t onder een officieel
isch regime, maar die
de te breken met haar
lijk verleden.
1901 in Zuela bij War-
jeboren Wyszynski leid-
{kerk door de donkere
van stalinistische ver-
j. Drie jaar lang van
I 1956 werd hij vast
en in een klooster nabij
jechoslowaakse grens.
de verdrukking in ech-
eide de Poolse kerk on-
I leiding tot een positie
^geëvenaarde invloed.
!r een koers die lag tus-
I martelaarschap en het
Imis. Nadat hij zich na
list in 1956 weer vrije
lijk mocht bewegen, leek het
te komen tot een vorm van sa
menwerking met de in dat jaar
aan de macht gekomen Go-
mulka. Maar al spoedig na het
wegebben van de onrust in
Polen dreigde hij opnieuw te
worden vastgezet. Toen Go-
mulka in 1970 ten val kwam,
besloot zijn opvolger, Edward
Gierek, tot diplomatieke res
pectering van de prelaat.
V erstandhouding
Het compromis belette de kar.-
dinaal echter niet voortdurend
kritiek te uiten op het hande
len van de regering. In zijn
preken hekelde hij het abor
tusbeleid, de beperkingen op
het godsdienstonderwijs en de
kerkenbouwpolitiek van de
regering. Zijn pogingen om tot
een verstandhouding met de
communisten te komen bracht
bepaalde kerkelijke functiona
rissen ertoe hem ervan te be
schuldigen dat hij een „pact
met de duivel" wilde sluiten.
Vooruitstrevende katholieke
intellectuelen waren daarente
gen van mening dat hij in bin
nenkerkelijke aangelegenhe
den te behoudend was. Hij
remde de geest van vernieu
wing, zoals die begonnen was
met het Tweede Vaticaanse
Concilie, duidelijk af.
Stefan Wyszynski werd op 3
augustus 1901 te Zuela bij
Warschau geboren als de zoon
van een arme onderwijzer. Na
zijn opleiding op het seminarie
van Wloclawek werd hij op
zijn 23-ste tot priester gewijd.
Daarna ging hij sociologie en
kerkelijk recht studeren aan
de katholieke universiteit van
Lublin. Tot aan de invasie van
de Duitsers was Wyszynski le
raar aan het seminarie van
Thatcher schudt de handen van Noordierse protestanten. Tijdens haar onverwachte be
an Belfast, maakte de Britse premier een korte wandeling door de stad.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim
Zusters uit de residentie van de overleden kardinaal verzamelden zich samen met familieleden van
de prlmaart in gebed om zijn baar.
Wloclawek. Tijdens de Twee
de Wereldoorlog speelde hij
een rol in het verzet. In 1946
werd hij bisschop van Lublin,
in 1948 aartsbisschop en vier
jaar later kardinaal.
De laatste jaren was het beleid
van Wyszynski gekenmerkt
door een grote betrokkenheid
bij de werkende bevolking
van Polen. Dat werd vooral
duidelijk tijdens de arbeidson
rust die in juni 1980 de kop op
stak naar aanleiding van prijs
verhogingen.
Solidair met
arbeiders
In zijn kerstboodschap van
1979 kritiseerde de kardinaal
uit naam van alle bisschoppen
de slechte economische toe
stand van het land. Hij noem
de het vernederend dat de
mensen in de rij moesten staan
voor hun boodschappen. In
1976 had hij het opgenomen
voor de Poolse arbeiders die
waren gearresteerd omdat ze
hadden geprotesteerd tegen
het tekort aan voedsel in het
land. Hij zei toen dat het de
taak van het Poolse episcopaat
was de arbeiders te verdedigen
tegen „onbuigzame beslissin
gen", die aanleiding waren
voor de voedsel rellen. De kar
dinaal noemde het smartelijk
dat de wereld van de arbeid
om zijn fundamentele rechten
moest vechten tegen een rege
ring die officieel de arbeiders
vertegenwoordigde.
Voordat de arbeidonrust in
Polen een hoogtepunt bereik
te, sprak de kardinaal zich en
kele malen uit voor een huma
nere behandeling van de ar
beiders Zo beschuldigde hij
de regering ervan dat zij de
arbeiders „met kapitalistische
methoden" uitbuitte. Hij keer
de zich ook tegen de rege
ringscampagne voor de zon-
dagsarbeid die tot doel had de
produktie te verhogen.
Wyszynski wees erop dat de
mens geen machine is en recht
heeft op ontspanning en vrije
tijd. Het was tenslotte via
Wyszynski dat dat de vrije
vakbond Solidariteit steun
ontving van de top van de
rooms-katholieke kerk. De lei
der van Solidariteit, Lech Wa
lesa getuigde dat Wyszynski
de enige echte en grote per
soonlijkheid was die hij in zijn
leven had ontmoet.
Niet onderschat moet worden
hoezeer de vakbond zijn zelf
vertrouwen heeft ontleend aan
die steun daar Polen een land
is waar de overgrote meerder
heid van de bevolking behoort
tot de katholieke kerk.
Wyszynski die al in 1976 met
emeritaat had kunnen gaan
wegens het bereiken van de
75-jarige leeftijd, maar er de
voorkeur aan gaf aan te blij
ven, laat in Polen een verenig
de en van zelfvertrouwen stra
lende kerk achter. Of zijn op
volger van hetzelfde postuur
zal blijken te zijn, is nog maar
de vraag. De kardinaal van
Krakow, Macharski, zal voor
lopig als hoofd van de Poolse
kerk fungeren.
Reagan op
West-Point
De Amerikaanse
president Reagan
bracht gisteren
een bezoek aan
de militaire aca
demie West-
Point, waar hij de
officieren toe
sprak die de af
gelopen weken
hun opleiding
hebben beëin
digd.
