Mythen houden haat van Ieren al eeuwen levend Mevrouw Wertheim staat pal achter i: hulp bij euthanasie Veel aandacht voor moedermavo en -havo Meerderh eids - kabinet van links lijkt onhaalbare zaak KIEZEN wm BINNENLAND/BUITENLAND LEIDSE COURANT ZATERDAG 2 MEI 1981 PAGINA BELFAST Noord-Ierland is al bijna 300 jaar een pak ellende voor de Britten, maar ze zijn aan Ulster gekoppeld zoals een haai aan zijn prooi. Het symbool van de aan Westminster getrouwen in Londonderry is Oranje en de volksheld is „King Billy" onze bloedei gen Willem III, die in 1690 de Schot Jacobus II (de on gelukkige was katholiek) versloeg in de roemruchte Battle Boyne en daarmee een flinke bijdrage leverde aan thans nog merkbare Noordierse haatcomplexen. Je kunt Noordierse ellende trouwens ook in de schoenen schuiven van figuren als Hendrik de Achtste, de eerste Elizabeth en van hedendaagse criminelen en uit buiters. King Billy wordt door de protestanten van Londonderry op de handen gedragen en het miljoen Noordierse protes tanten heeft het half miljoen katholieken in deze provincie eeuwenlang luchthartig geplaagd met wat King Billy voor land, volk en cultuur heeft gedaan. Het verhaal van King Billy is een sterk verhaal. Gefluis terd wordt dat hij een homofiel was en dat is iets dat heden ten dage alleen door mannen als ds. Ian Paisley wordt gezien als een vorm van abominabele zondigheid maar fraaier nog, hij zal bij zijn oorlog tegen de katholieke Jacobus de steun hebben gehad van paus Innocentius XI, een pnschuldige bondgenoot van Frankrijk. Er moet een schilderij hebben bestaan waarop die paus achter King Billy op het slagveld staat. Het schilderij moet in het stadhuis van Londonderry heb ben gehangen. Het is thans verdwenen. Londonderry is trouwens een plaats met een mooi patina en hoge muren, waarop in geval van oproer, de protestantse jongens hun standplaatsen innemen om de katholieken in de lagergele gen Bogside te kunnen bekogelen. En zoals de republikei nen in de Bogside Inn hun sterke verhalen uitwisselen over hun helden en martelaren, zo hebben de Oranjeklan ten van Ulster hun mythe opgetrokken rond King Billy. Het zijn mythen, die de geesten in Noord-Ierland zo dra matisch gescheiden houden. Ze verklaren de omvang van de haat die in de loop der eeuwen in de zielen van de door gaans vriendelijke mensen ingevreten. Ierland is een een zame moeder, zo schreef een paar jaar geleden een goede vriend bij de brandweer van Belfast, Lee Montgomery en hij zong van de bergen van Mourne die zachtkens afdalen naar de zee. Moeder Sands is een eenzame moeder en ze zal wellicht dit weekeinde haar zoon verliezen. Er doen in Noord-Ierland genoeg sterke verhalen de ron de. Precies een jaar geleden stond in de Sunday Times dat de IRA op zijn laatste benen liep. De Gardai, de politie in de Ierse Republiek,, was flink op IRA-mannen aan het ja-' gen en er waren er nog maar een kleine driehonderd van het hardste soort over. En de IRA, die jaarlijks met een begroting van toch minstens tien miljoen gulden moet wer ken, zat financieel aan de grond en het geweld was mi niem. Sommige mensen zeggen: daarom is de Haat-Wrok- Oorlog begonnen, met onhygiënisch protest en de honger- campagne; de IRA viert nu propagandatriomfen. Bijna drie eeuwen geleden heeft Londonderry een beleg gekend van de troepen van Jacobus, waarbij het beleg van Leiden totaal verbleekt. De stad werd op het punt van de ineenstorting gered- door gildegezeÜen die op de stadswallen moedig stand hielden toen Oranje de bevrij ding bracht ha de rivier de Boyle te zijn opgezeild. Hoe er tijdens dat beleg van Londonderry is gehongerd blijkt een boodschappenlijstje van de toenmalige garnizoenscomman dant, waarin men kan lezen dat katte-,- ratte- en muize- vlees werden gekocht en ook voor paardebloed en paarde- pudding bedragen op tafel werden gelegd. De geschied schrijvers melden ook steevast de aanwezigheid in Lon donderry van de Vette Vent (Fat Gentleman), die was on dergedoken omdat uitgehohgerde mannen in het garnizoen belust naar hem hadden gekeken. De Ieren hebben in de loop der eeuwen geleerd wat onder drukking is. Zo moesten zij eens hun haar kort knippen. Het mocht niet meer over hun ogen heen hangen en ze mochten geen snorren meer dragen zodat ze gemakkelijker zouden kunnen worden herkend. Ook moesten ze hun ge liefde lange jas waaronder ze hun wapentuig droog hielden thuis laten. Wat de Spanjaarden hebben aangericht in Ne derland tijdens de tachtigjarige oorlog was kinderspel in vergelijking met wat de Ieren voor de kiezen hebben ge kregen. In de loop der eeuwen zijn zij vaak slachtoffer ge weest in het schaakspel van de wereldpolitiek. Er werden afgrijselijke wreedheden bedreven: moeders, zo kan men over die tijd lezen, werden opgehangen aan bomen met haar kind aan de borst, dat met heur haar was gewurgd. Zulke gruwelijke verhalen zijn er in duizendvoud. Ze voe den de haat. BERT VAN VELZEN HHHHHZHQiti- w. St...*..., Mevrouw Wertheim is niet bang voor gevangenisstraf. „Ik heb van mijn moeder geleerd: de lafaard vreest vóór het gevaar en de dappere na het gevaar". SINDS JAREN VOORVECHTSTER VAN „RECHT OP ZELFDODING" DORDRECHT „Mevrouw Wertheim had geen euthanasie mogen verrichten zonder een arts in te schakelen. Maar ik twijfel niet aan de zuiverheid van haar bedoelingen en ik kan me zeer wel in haar positie indenken". Zo luidt de reactie van mr. J. Ekelmans, voor zitter van de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie, op de hulp bij zelfdoding die de 76-jarige vroegere hulppredikante uit Dordrecht tot tweemaal toe heeft verschaft in 1974 aan een tante en onlangs aan een bejaarde weduwe in Capelle aan de IJssel. Dit laatste geval was voor de of ficier van justitie aanleiding haar eerst op te sluiten in de Bijlmer-bajes, en vervolgens huisarrest te geven. De op sluiting acht mr. Ekclnians een volko men onverantwoorde daad, temeer om dat mevrouw Wertheim „niets in het geniep heeft gedaan en openlijk de ver antwoordelijkheid voor haar handelen wil dragen". Wat de toekomstige straf maat betreft (een man uit Spijkenisse die euthanasie had toegepast op zijn echtgenote, werd in februari door het Haagse gerechtshof tot zes maanden gevangenis veroordeeld, nadat de Rot terdamse rechtbank hem met een maand voorwaardelijk had gestraft), zegt mr. Ekelmans: „Hopelijk dringt het tot degenen, die invloed kunnen uitoefenen op de toelaatbaarheid van euthanasie, eindelijk door dat ze dit soort dingen in de hand werken wan neer ze te stroef zijn in hun beoorde ling, en alleen maar nee zeggen. Ze zet ten zelf de druk op de ketel en moeten dan niet verbaasd zijn wanneer de stoom ontsnapt op een plaats, waar dat niet de bedoeling was". Hetgeen niet wegneemt, dat mevrouw Wertheim naar het inzicht van de Vereni ging voor Vrijwillige Euthanasie een arts had moeten inschakelen. Hulp bij zelfdo ding dient altijd te geschieden door tus senkomst van een medicus, die hetzij zelf de daad verricht, hetzij een verpleegkun dige opdracht geeft of een recept uit schrijft. Mr. Ekelmans: „Die tussenkomst vinden wij noodzakelijk omdat er veel psychologische kennis voor nodig is om te weten, of iemand echt dood wil. Hoe zeer ik me ook kan voorstellen dat mevrouw Wertheim in alle oprechtheid en uit grote bewogenheid gehandeld heeft, ze kan als leek onvoldoende weten of iemand wer kelijk dood wil, dan wel in een opwelling om hulp bij zelfdoding vraagt. Alleen een medicus kan alle consequenties en beoordelen, of euthanasie voo hulpvrager de enige oplossing biedt" „Verantwoordelijkheid" Mevrouw Klazien Sybrandy, leidster van het veel besproken Informatiecentrum voor Vrijwillige Euthanasie in het Friese Vinkega, vindt het onder de heersende omstandigheden een dooddoener om de tussenkomst van een arts als voorwaarde te noemen. „Het kernpunt is", zegt ze, „dat de arts zich niet laat betrekken en niet wil laten betrekken bij het vraagstuk. Als de artsen, die voorstander zijn van euthanasie, zich zouden manifesteren, was er geen vuiltje aan de lucht. Dan zouden ze de verantwoordelijkheid dragen die ze behoren te dragen en wisten de hulpvra gers waar ze terecht konden. Maar het ge beurt niet. De hulp bij zelfdoding wordt in de stiekeme, criminele sfeer gehouden". Wat er moet komen, aldus mevrouw Sy brandy over de zaak Wertheim, is legali satie van een door de betrokkene zelf ge vraagde, vrijwillige euthanasie met een handgeschreven levenstestament als waarborg tegen misbruik. Deze euthanasie zou het liefst toegepast moeten worden door een arts, maar in uiterste noodgeval len zou hij verricht mogen worden door een niet-medicus, mits de hulpvrager die nadrukkelijk heeft aangewezen. nog een interview afgenomen over die zaak. Ik heb toen voor de radio weer alles precies verteld. De uitzending was op zon dag en ik dacht: Nu komt het, nu lappen ze me erbij. Maar er gebeurde niets". Streep eronder „Op. en vizier Mevrouw C. Wertheim-Elink Schuurman, zoals ze voluit heet, is altijd een groot voorvechtster geweest van euthanasie. Haar overtuiging dat de mens het recht heeft en ook juridisch moet krijgen, om zelf te bepalen wanneer en hoe hij wil sterven, werd bij haar gevoed door het langdurige ziekbed van haar eigen moe der en door het leed waarmee ze gecon fronteerd werd toen Ze nog hulppredikan te was. Ze stond aan de wieg van de Ne derlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie en werkte aanvankelijk actief mee aan het Informatiecentrum voor Vrijwillige Euthanasie. Ze heeft ook altijd met open vizier gestreden. „In 1974, na de hulp aan mijn tante, heb ik de toenmalige staatssecretaris van justitie Glastra van Loon opgebeld om hem in te lichten. Hij was er niet en ik heb tegen zijn secreta resse verteld dat ik iemand had geholpen een smartelijk leven te beëindigen. Toen ik daar verder niets op hoorde, vond ik dat hoogst onbevredigend. Dus heb ik een half jaar later weer getelefoneerd met het ministerie en gezegd: Ik wil erover pra ten. Er is toen inderdaad een gesprek ge weest met een ambtenaar. Hij heeft me bij die gelegenheid meegedeeld dat justitie geen aanleiding zag om tot strafvervol ging over te gaan. Latec heeft de KRO me Op grond van die ervaring verwachtte mevrouw Wertheim ook de tweede maal dat ze hulp bij zelfdoding verleende, geen justitiële gevolgen. Dat haar nu toch een strafvervolging boven het hoofd hangt, wijt ze achteraf aan het feit, dat ze de fout heeft begaan deze keer justitie niet op de hoogte te brengen. „Ik wil dan ook niet meer zelf actief zijn op dit gebied. Ik zal geen individuele hulp meer verlenen. Ik zet er een streep onder. Als je zo oud bent als ik, ga je fouten maken kleine of grote en dat kun je je niet permitteren. Maar ik sta pal achter wat ik gedaan heb. Ik heb me strikt gehouden aan de vier normen die de studiegroep van de univer siteit van Nijmegen voor het verlenen van hulp bij zelfdoding heeft opgesteld: a) De reden van de hulpvrager om te wil len sterven moet reëel zijn; b) De dood moet werkelijk uitkomst bren gen c) Er moeten bij de hulpvrager geen we reld-beschouwelijke remmingen zijn, en d) Met het uitvoeren van het verzoek mag de hulpvrager niemand onredelijk ver driet berokkenen. Wanneer aan deze normen is voldaan, zegt de Nijmeegse studiegroep, en de hulpverlener toch weigert bij zelfdoding te helpen, dan verdient hij het niet nog langer op de stoel van hulpverlener te mogen zitten. Daar ben ik het mee eens. Dan ben je een laf mens". De officier van justitie schijnt er anders over te denken. Hij heeft mevrouw Wer theim meegedeeld de zaak hoog op te ne men. „Hij zei tegen me dat het zijn taak is de rechtsorde te beschermen. Ik heb hem geantwoord dat het mijn taak is een baan te helpen breken voor een nieuw rechts besef". Het vooruitzicht, dat de rechter het voorbeeld van het Haagse Hof in de euthanasie-zaak Spijkenisse zal volgen en haar zes maanden celstraf op zal leggen, schrikt haar niet af. „Ik heb van mijn moeder geleerd: de lafaard vreest vóór het gevaar en de dappere na het gevaar. Dat heb ik altijd goed onthouden. En wat ze er bij de Vereniging voor Vrijwillige Eutha nasie of bij het informatiecentrum van zeggen, is hun zaak, niet de mijne. Ik dop mijn eigen boonbes. Ik draag mijn eigen verantwoordelijkheid wanneer ik strijd voor zelfbeschikkingsrecht om te ster- ven" FIET SNOEREN TITELS VOOR NEDERLANDS OPSTEL GOED ONTVANGEN De samenstellers van de eindexamenopgaven hebben dit jaar meer dan voorgaan de jaren gedacht aan de moeder-mavo's en moeder- -havo's. Mavo 3 en 4 had relfs een primeur Bij de veertien opsteltitels waren er vier in het bijzonder voor volwassenen bedoeld. Die onderwerpen waren: „Wet gelijke behandeling mannen en vrouwen"; „Schoolboeken voor volwassenen"; „Weer naar school" en ,Een kre- dietje meneer, mevrouw?" Over de hele lijn vwo, havo, mavo 3 en 4, lbo was op de eerste examendag het Nederlands opstel (stelop- dracht) aan de orde. Daarnaast had het vwo in de ochtendu ren Grieks (een tekst van Polybius over de Atheense de mocratie) en lbo Engels (een fragment uit Woman's Own over een vrouw, die, net aan gekomen op de luchthaven van Athene, ontdekt dat ze haar oude paspoort bij zich heeft). In het algemeen kan worden gezegd dat de opsteltitels vaak interessant, actueel en geënga geerd waren. vwo Ook het havo had te maken met erg goede stelopdrachtti- tels. Dat mag ook blijken uit het feit dat geen enkele titel „uit de boot" viel in die zin dat hij niet werd gekozen. Een veel gekozen opdracht was „Kinderen, ja of nee?". Aan de hand van citaten van dr. P. J. Oscam Abbing, Marie-Louise den Bandt en Ruut Veenho- ven, Els Roelofs en Hans Bou- ma moest de veranderde op vatting over huwelijk en ou derschap worden uitgewerkt. Bij de opsteltitels ging de keu ze vaak uit naar een van de volgende vier: „Gif in de grond"; „Je mag het ruilen" over het krijgen van een ca deau; „Geloven, dat doe je in de kerk en „Woonrecht voor minderjarigen", waarin onder meer het kraken van een woning aan de orde kon komen. mavo Bij de opdrachten voor mavo 3 zaten er drie die t< t een erg persoonlijk verhaal inod'ig- den: „De slappe lach'; „Vrachtwagenchauffeur" (wel eens meegereden hoog in de cabine?) en „Een toevallige ontmoeting op een zaterdag middag in het winkelcen trum". De andere waren vrij uiteenlopend van aard. Naast algemene (Vakantiespreiding; Zwemmen; Fietsen is gezond) het „Naar de directeur ge stuurd worden" blijken veel te zijn gekozen. Ook titels als? „Altijd gedacht, dat heb ik al leen' (over de opluchting als je ontdekt dat iemand anders met dezelfde problemen kampt); „Platen kopen" en „Laten we zacht zijn voor el kaar" (over het lawaai) lagen goed in de markt. ^ocammd lbo ook in; essante en actuele als; „Kleren kopen" en „Dieren .n je eten" over de bio-indu- strie Evenals bij mavo 3 waren er bij mavo 4 dus vier titels spe ciaal voor volwassenen. De an dere tien titels stonden overi gens dicht bij de belevingswe reld van de tiener. Onderwer pen als: „Om elf uur thuis" en Bij het lbo bestond het eind examen Nederlands uit open vragen met betrekking tot een verhaal van Roelf Ridderik- hoff onder de titel: Green Pea ce wil tienjarig uitstel van jacht op walvis". Het was een fijn en actueel onderwerp dat bij de meeste kandidaten goed is aangekomen. Met name voor de mensen die de kran ten wat hebben bijgehouden mag het niet moeilijk zijn ge weest. De meesten vonden het een aardige tekst die goed te begrijpen was. De antwoorden op de vragen waren alle in de tekst terug te vinden. Een stukje daar uit: „Ook Ne derland is niet brandschoon. In de zestiger jaren, toen met de Willem Barentsz nog op de walvis werd gejaagd, stapte Nederland uit de IWC (Inter national Whaling Commis sion), omdat men van mening was, dat het toegewezen vang staantal te laag was. Vorig jaar trad Nederland weer toe. Het op de agenda doen plaatsen van het uitstel als agendapunt valt van Nederlandse zijde niet te verwachten, omdat de vrees bestaat, dat Japan het indertijd door Nederland zelf gegeven voorbeeld wel eens zou kunnen volgen. Deze wei nig actieve houding van de Nederlandse overheid steekt af bij die van Green Peace". „Mensen die een progressief kabinet met de kleine linkse partijen erin willen, moeten niet op D'66 stemmen", aldus I D'66-lijsttrekker Jan Terlouw, pil gisteren in het eivolle theater Bellevue in Amsterdam. Daar werd een forumdiscussie ge houden tussen de leiders van de die vijf progressieve partijen, Nederland kent over de links mogelijkheid kabinet. Na het horen van die discussie gisteren is die vraag snel beantwoord: Nee, althans een (Door linksmeerderheidskabinet Diek »tn fl|»iKhol«n met PPR, PSP en CPN erin (n FraIM weert») kabinet gaan zitten, zo liet Terlouw weten. Een progressief minderheidskabinet, dat wordt gedoogd door de kleine linkse fracties, behoort nog wel tot de mogelijkheden, want ook D'66 wil dat niet uitsluiten. Met name PvdA-leider Joop Den Uyl stuurde daar in het verloop van de discussie op aan. Toch moet de kans op een kabinet D'66-PvdA met steun van klein links niet erg hoog worden aangeslagen. Want Terlouw maakte gisteren heel duidelijk, dat zijn par tij de voorkeur zal geven aan een kabinet, dat steunt op een brede parlementaire basis, een coalitie du^ van PvdA, D'66 en CDA. Den Uyl zei het jammer te vinden, dat D'66 „zich bij voor baat uitlevert aan het CDA". Een progressief kabinet heeft bij de socialisten ook de voorkeur boven samenwerking met de christen-democraten. „Maar daarvoor is wel een duidelijke legitimatie van de kiezers nodig". Waarmee Den Uyl wil zeggen dat de kiezers een duidelijke meerderheid aan de linkse partijen moeten toeschuiven. Ook de PvdA- lijsttrekker zei de kansen op een progressief kabinet niet al te hoog in te schatten, met name door de CDA-vriendelijke houding van D'66. Als Burger weer mocht formeren Als het aan de socialist Jaap Burger ligt (de man die na de vorige verkiezing een van de formatiepogingen heeft on dernomen) komt er een kabinet-Den Uyl met uitsluitend mensen uit de PvdA en D'66, zo werd gisteren duidelijk in een tv-programma van de VARA. Voor hem geen kleine linkse partijtjes, want „dan is er geen programma op te stellen'Bovendien, zo meende Burger gisteravond, als je zozeer tegemoet komt aan de linkerzijde van politiek Ne derland, dan moet je eigenlijk ook het CDA bij zo'n kabi net betrekken om de zaak in evenwicht te houden. Het tweede kabinet Den Uyl zou geen vijftien maar veertien ministers tellen en Burger heeft er slechts vier staatssecre tarissen voor nodig. Geen stembiljet in braille Een maand geleden kreeg het Tweede-Kamerlid Ruud Nij- hof (DS'70) een aardig idee. Hij bedacht dat het zo gek niet zou zijn als er voor de verkiezingen op 26 mei ook stembil jetten in braille zouden worden gedrukt. Op die manier zouden blinden eindelijk eens geheel zelfstandig hun stem kunnen uitbrengen. Nijhof wendde zich met zijn idee schriftelijk tot minister Wiegel (binnenlandse zaken), maar de bewindsman bleek er niets voor te voelen. In het ant woord dat Wiegel deze week aan Nijhof deed toekomen, stond, dat hij zowel praktische als principiële bezwaren heeft tegen het laten vervaardigen van stembiljetten in braille. Volgens Wiegel bestaan er strenge voorschriften voor de vormgeving van het stembiljet. Daar mag niet van worden afgeweken, tenzij de Kieswet wordt gewijzigd. Een dergelijke wijziging zou echter vóór de verkiezingen niet meer mogelijk zijn. Een principieel bezwaar is volgens Wiegel, dat door het gebruik van stembiljetten in braille het stemgeheim zou worden aangetast. Als bijvoorbeeld in een bepaald stembureau slechts één braille-stembiljet in de stembus zou verdwijnen, zouden de stemmentellers heel gemakkelijk te weten kunnen komen, op welke partij de blinde vrouw of man die dat biljet had ingevuld, had ge stemd. Er blijft dus niets anders over, aldus Wiegel, dan dat blinden zich bij het stemmen door anderen laten bij staan, hetzij via een volmacht, hetzij doordat zij in het stemhokje aanwijzingen krijgen van een bekende. CDA-aanval op RPF De CDA-Tweede-Kamerkandidaten Jeltien Kraayeveld- Wouters (staatssecretaris CRM) en Gerard van Leyenhorst hebben gisteravond tijdens spreekbeurten in respectieve lijk Nunspeet en Amersfoort scherpe kritiek geuit op de RPF (Reformatorisch Politieke Federatie). Volgens Van Leyenhorst maakt de RPF de verdeeldheid in de christelij ke politiek onnodig groter. Hij nam het de RPF kwalijk, dat zij beweert de voortzetting te zijn van de oude ARP en CHU. „Dit getuigt van onbescheiden overmoed, om van misleidende propaganda maar niet te spreken", aldus Van Leyenhorst. Staatssecretaris Kraayeveld maakte zich boos over de ideeën die de RPF over het emancipatiebeleid heeft. Vol gens de RPF zou voor dat beleid geen cent meer behoeven te worden uitgegeven. De RPF staat negatief tegenover emancipatie omdat zij vindt dat dit gestoeld is op het marxisme. „Een valse en geheel onjuiste voorstelling van zaken", aldus de staatssecretaris. „Wie dat beweert, dient daar direct de keiharde bewijzen bij te leveren en anders is de bewering niet alleen een slag in de lucht, maar ook een 'onverantwoorde aantijging. Ik daag de RPF uit, om aan te geven wat er marxistisch is aan het emancipatiebeleid van het kabinet-Van Agt". Van Agt: PvdA houdt opheffingsui tverkoop Premier Van Agt trok gisteravond ten strijde tegen de PvdA-opvatting dat de koopkracht voor alle minima ge handhaafd moet worden. „Moet dat bijvoorbeeld ook voor de echtgenote van een hoogbetaalde functionaris die een bijbaantje heeft ter hoogte van het minimumloon? Hoe denkt de PvdA dat te realiseren al? men tevens herstel van de economie wil in het belang van de werkgelegenheid?", zo zei de premier tijdens een verkiezingsbijeenkomst in Amersfoort. Daar probeerden twintig jongelui van de plaatselijke kraakbeweging met trompetten, gezang en lui de opmerkingen het de premier onmogelijk te maken te spreken. Maar Van Agt bleef onverstoorbaar. Volgens hem betekent het verkopen van goudvoorraden en het opsoupe ren van de aardgasopbrengsten, zoals de PvdA zou willen, „het houden van een opheffingsuitverkoop, zonder je om de volgende generatie te bekommeren". Van Agt beloofde dat het CDA de echte minima zal ontzien. „Daarmee wordt bedoeld: de mensen die van één minimumloon ook huisge noten moeten onderhouden".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1981 | | pagina 9