Planten houden
van mensen,
maar niet als ze
worden opgegeten
Gifplanten,
een venijnige zaak.
—Min of meer giftig
N
Waarom giftig?
Waarom zijn sommige planten
eigenlijk giftig? Volgens prof.
dr. R. Hegnauer in Leiden, die
gespecialiseerd is in de verge
lijkende fytochemie (verband
tussen plantestoffen en classi
ficatie der planten) zouden
sommige planten tijdens de
evolutie gifstoffen hebben ge
vormd om zich te weren tegen
dieren die hen opaten. Uitroei
ing van de plantesoort zou op
die manier worden voorkomen.
Sommige dieren wisten zich
aan de nieuwe situatie aan te
passen, waardoor ze die plan
ten wel konden eten. Dit sa
men evolueren zorgde er voor
dat er een evenwicht werd ge
vormd en plant en planteneters
naast elkaar kunnen bestaan.
Een voorbeeld zijn de cactus
sen. In de woestijn zijn ze vaak
de enige voedselbron voor de
daar levende dieren. Ze zou
den dus gauw verdwenen zijn
als ze niet goed beschermd
waren door de stekels en vaak
ook door gif.
Door ervaring leren dieren (en
mensen) welke planten wel en
niet giftig zijn. Deze kennis
onthouden ze. Onze huisdieren
hebben dat echter ..vergeten".
„Bloemisten verkopen lukraak gifplanten". Onder
die kop veegde de Consumentenbond onlangs de
vloer aan met de voorlichting over giftige kamer
planten. Het Bloemenbureau Holland, deel uitma
kend van de Vereniging De Nederlandse Bloemiste
rij, kreeg te horen dat in de folders vrijwel niets
stond over mogelijke giftigheid van planten en de
bloemisten en marktkooplieden, die door de bond
werden bezocht, gaven op één uitzondering na
geen of volstrekt onvoldoende voorlichting over de
gevaren die men loopt. Sommige bloemisten wisten
van niets of zeiden van niets te weten en anderen
kleineerden het gevaar in de trant van: „Ach, er
wordt zoveel overdreven" en „Het zal wel loslo
pen".
In elk geval vond de Consumentenbond de peilin
gen onder de bloemisten onthutsend. Het Nationaal
Vergiftigingen Informatiecentrum In Bilthoven werd
erbij gehaald en de Nederlandse Bloemisterij werd
min of meer in staat van beschuldiging gesteld.
Dat had gevolgen. In de eerste plaats schrok men
zich bij de Nederlandse Bloemisterij lam en in de
tweede plaats werd er onmiddellijk iets gedaan aan
een betere voorlichting over giftige planten. Tuln-
bouwpubliciste Julia Voskuil uit Krimpen aan den
IJssel mengde zich op verzoek van de Nederlandse
Bloemisterij in de venijnige materie. Zij paste de
folders over kamerplanten aan de nieuwe ontwikke
ling aan. Alle min of meer giftige planten hebben nu
een rood sterretje gekregen. Deze zouden bij In
wendig gebruik gevaar kunnen opleveren voor de
gezondheid.
Is er nu voldoende gedaan? De Consumentenbond
vindt het uiteraard een positieve ontwikkeling, maar
hikt nog een beetje aan tegen het feit dat de folders
door de bloemisten gekocht moeten worden, waar
door ze misschien niet op erg grote schaal bekend
heid krijgen. De Nederlandse Bloemisterij erkent
dat er in het verleden te weinig is gedaan aan goe
de voorlichting over giftigheid, maar wil aan de an
dere kant geen nodeloze verontrusting veroorza
ken. We zouden eens aan vergiftigingswaan kunnen
gaan lijden.
„Zet een Taxus
nooit bij paar
den neer, want
dexe plant la
vaak meteen do
delijk", aldus Ju
lia Voskuil.
Alle min of meer
giftige planten
hebben nu In de
folders een rood
sterretje gekre
gen...
Niet van alle planten is de giftigheid bekend.
Ook is vaak niet precies bekend welke delen
giftige stoffen bevatten. Hieronder volgt een
opsomming van de belangrijkste. Belangrijk
vanwege hun bekendheid en geregistreerd
,min of meer" giftig.
KAMERPLANTEN:
Agave (wortelgedeelte)
Allamanda (klimplant, gele bloemen)
Anthurium scherzerianum, flamingoplant,
(jong blad, bloemkolf)
Asparagus (sierasperge)
Capsicum frutescens (sierpepertje)
Catharathus roseus of Vinca
Ceropegia, lantaarnplantje
Clerodendron thomsonae (zomerbloeiende
klimplant)
Clivia miniata
Codiaeum (Croton) met kleurige bladeren
Cordylinesoorten
Cyclamen (vooral de knol)
Cytisus racemosus, kamerbrem
Dieffenbachia, bladplant (alle delen giftig,
voorzichtig met het sap)
Dipladenia (klimplant, roze bloemen)
Dracaena, drakenboom
Euphorbia pulcherrima, kerstster
Euphorbia milii, christusdoorn en alle andere
Euphorbiaceae of wolfsmelkgewassen (giftig
melksap - vele succulente planten)
;.GIoriosa, klimmende lelie, (alle delen, vooral
de knollen)
fHaworthia, vetplant
Hedera, klimop - vele soorten
Hippeastrum, amaryllis
Hoya bella en Hoya carnosa, wasbloem
Monstera, gatenplant
Nerium, oleander
Phllodendronsoorten
Primula obconica, sleutelbloem (andere
soorten niet)
Rodondendron, kamerazalea
Sansevieria, vrouwentongen
Sedum, vetplant (sommige)
Senecio hybrida, cineraria
ÏSolanum pseudocapsicum, oranjeappeltje
Stephanotis, bruidsbloem
Zantedeschia, aronskelk, (geel en wit
bloeiende soort).
VASTE PLANTEN
Akelei (Aquilegia)
Cimicifuga
Karmozijnbes (Phytolacca)
Kerstroos (Helleborus)
Lelietje van Dalen (Convallaria)
Lupine (Lupinus)
Monnikskap (Aconitum)
Muurpeper (Sedum acre)
Pachysandra en maagdepalm (Vinca), ook
wel tot de heesters gerekend. (Bodembe
dekkers).
Ridderspoor (Delphinium)
Ruit (Thalictrum)
Salomonszegel (Polygonatum)
^Voorjaarszonnebloem (Doronicum)
:Wolfsmelk (Euphorbia), alle soorten
•Zijdeplant (Asclepias)
Gegevens grotendeels ontleend aan: Giftige
:planten in en om huis. Uitg. AA. Balkema,
:Rotterdam - 1976.
„Natuurlijk
moetje
geen box
naast
een
plantenbak
zetten"
Eerlijk
Goed, een beetje
opgeblazen mis
schien. Maar je kunt
Je toch voorstellen
dat de Consumen
tenbond lichtelijk in
paniek raakte toen
uit navraag bleek
dat veel bloemisten
van niets wisten?
Julia Voskuil: „Ja hoor. ik begrijp dat je altijd een
beetje te hard moet schreeuwen om iets gedaan te
krijgen. Ik vind ook dat je eerlijk moet zeggen hoe
de zaken er voor staan. De vereniging is al begon
nen via artikelen in vakbladen de bloemisten zelf
beter voor te lichten. Uit het artikel in de Consu
mentengids bleek namelijk dat veel bloemisten het
niet wisten of het gewoon ontkenden".
Wordt er "In de opleiding veel aandacht aan be
steed?
Volgens Julia Voskuil staat of valt dat meestal met
de leerkracht. Het onderwijs is voornamelijk gericht
op verzorging en toepasbaarheid. De kans Is dus
groot dat er tot nu toe te weinig aandacht aan is
geschonken. Ook aan onderzoek op dit gebied Is
eigenlijk niet zoveel gedaan. „Er zijn een paar boe
ken over giftige planten", zegt Julia Voskuil, „maar
er staat nergens wat je krijgt als Je drie of tien
blaadjes eet. Vaak ook krijgt de één wel ergens last
van en de ander niet. Precies als met allergieën, die
ook vaak door planten kunnen worden veroorzaakt.
Vroeger was er bij veel mensen nog wel kennis
aanwezig over de eigenschappen van allerlei plan
ten, maar dat is de laatste tientallen jaren helemaal
verdwenen. Al zie je nu weer een zekere ontwikke
ling in de goeie richting. Maar zeker als Je geen tuin
hebt, weet je toch meestal van niks. Op de huis
houdschool waren kinderen die dachten dat peen
tjes In een fabriek werden gemaakt.
Hoe staat het met de verhalen over de giftige
blaadjes die in de box vallen? Kind eet blad. en
wat dan?
Julia Voskuil: „In de eerste plaats moet Je kinderen
leren dat ze bepaalde dingen niet in de mond stop
pen. Ze moeten ook uitkijken met traplopen. Maar
natuurlijk moet je geen box naast een plantenbak
zetten". De gevolgen? „Moeilijk te zeggen. Dat is
Julia Voskuil: „Als je geen tuin hebt, weet je toch meestal van niks.
Voor margrieten bijvoorbeeld zijn veel mensen al
lergisch. Primula's kunnen een bepaald soort huid
uitslag veroorzaken. Dan zijn er nog planten die je
kunt gebruiken als geneesmiddel, maar die tegelijk
ook vaak licht toxisch (gif bevattend) zijn.
Niet voor iedereen een zaak om je vingers bij af te
likken. „Als je het echt toepasbaar wilt maken",
zegt Julia Voskuil, „dan moet je er erg veel van we
ten". Daar komt bij dat er de laatste jaren steeds
meer buitenlandse siergewassen op de Nederland
se markt zijn gekomen. In eerste instantie wordt al
leen maar gekeken of ze moo| zijn en winterhard.
Voordat er een onderzoek naar de giftigheid wordt
verricht, moet er dan ook heel wat gebeuren. En
bovendien kost dat flink wat geld.
Aangepast
Waar wel altijd veel aan voorlichting en onderzoek
is gedaan is bij de plantsoenendiensten. Daar zijn
advieslijsten voor beschikbaar. Verder zijn de fol
ders voor kamerplanten nu aangepast en zijn er
nieuwe folders voor potplanten in de maak waarin
voor mogelijke giftigheid wordt gewaarschuwd. Bo
vendien komt er nog zo'n folder over snijbloemen.
Zou er genoeg zijn gedaan aan voorlichting?
Julia Voskuil: „We hebben ons afgevraagd of we de
mensen er nu zo'n grote dienst mee zullen bewij
zen. We willen niemand bang maken. Ook willen we
niet te emotioneel worden, zoals de Consumenten
bond. Onze voorlichting moeten we wel zo goed en
betrouwbaar mogelijk maken. Proberen het risico
zo klein mogelijk te houden".
Geen kamerplanten eten dus en gewoon naar de
groenteman gaan.Dat lijkt het beste. Planten en
bloemen houden weliswaar van mensen, maar niet
wanneer ze worden opgegeten.
GERRIT WOLTERS
KRIMPEN AAN DEN IJSSEL „2e zijn zich in
derdaad lam geechrokken", zegt tuinbouwpubli-
clate Julia Voskuil, al een jaar of twaalf goed voor
vele folders, brochures, lezingen en lessen over
planten, bloemen, tuinieren, enzovoort. „Vergeet
niet dat er per jaar ik weet niet hoeveel Dieffen-
bachia's worden verkocht. Er zijn zelfs kwekers
die alleen maar die plant kweken en die trokken
na die publikatie in de Consumentengids direct
aan de bel bij het Bloemenbureau Holland. Die
kwekers zagen hun handel natuurlijk al verdwij
nen in de „gifpotten" van de Consumentenbond."
Want vooral de Dieffenbachia's (u en ik zeggen
meestal gewoon Dief van Bagdad, maar dat slaat
waarschijnlijk nergens op) moeten het ontgelden.
Het is de bekendste giftige kamerplant. Ziet er
zeer fraai uit, maar de bekendheid met de giftig
heid van het plantesap zou zich helaas beperken
tot de tropische Wouden van Zuid-Amerika, waar
de plant vandaan komt. Daar wisten de Indianen
stammen van de Boven-Amazone er wel raad
mee. In combinatie met curare werd het sap ge
bruikt als pijlgif.
Het besef van de venijnige mogelijkheden van de
Dieffenbachia lijkt echter nog lang niet tot alle Ne
derlandse huiskamers te zijn doorgedrongen. Vol
gens de Consumentenbond doen zich geregeld ver-
giftigingsgevallen voor. De slachtoffers zijn vooral
baby's en kleuters, maar ook huisdieren. Het Natio
naal Vergiftigingen Informatiecentrum in Bilthoven
heeft een paar jaar geleden eens een Inventarisatie
gemaakt. Van 1964 tot en met 1977 kwamen er
206 meldingen binnen. Hiervan hadden er 181 be
trekking op kinderen, elf op volwassenen en veer
tien op huisdieren.
„Ja, maar dat waren slechts meldingen", zegt Julia
Voskuil, „en geen geconstateerde vergiftigingen".
Dat is dus heel iets anders, concludeert men in
bloemisterijkringen. Ook zouden bepaalde tuin
planten gevaarlijker zijn dan de bekende(?) giftige
kamerplanten. Bo
vendien, zo wordt
beweerd, wie eet er
nu kamerplanten?
Kortom: de Neder
landse Bloemisterij
vindt dat de geva
ren van giftige ka
merplanten sterk
worden overtrok
ken. Bovendien:
verbazing over het
feit dat de zaak zo
wordt opgeblazen.
Maar ook: de Con
sumentenbond
heeft gelijk dat
kopers van planten
geïnformeerd die
nen te worden over
de giftigheid van
bepaalde planten.
allemaal erg subjectief. Je krijgt meestal maar heel
weinig binnen, al is een klein kind natuurlijk gevoe
liger voor het sap dan een volwassene. Vooral met
bessen moet je voorzichtig zijn, omdat er eetbare
zijn. Als ik in mijn eigen tuin rondloop, zie ik ook
heel wat giftige planten. Taxusplanten bijvoorbeeld.
Zet die alsjeblieft nooit bij paarden neer, want het
eten ervan is vaak meteen dodelijk. Drie paarden
van een vriendin van mij zijn er laatst aan gestor
ven".
„Vergeten"
Dieren weten blijkbaar dus niet uit zichzelf welke
planten giftig zijn of niet?
Volgens Julia Voskuil weten de dieren In de natuur
dat meestal wel. Onze huisdieren, dus ook het
paard, hebben het doorgaans „vergeten". Al zal
een koe bijvoorbeeld niet de (giftige) boterbloem
verorberen. „Maar ik kan me wel voorstellen dat
een kat aan een oleander gaat zitten kauwen. Ik
zou In elk geval huis- of dierenarts waarschuwen
als Je denkt dat je kind of dier iets van een plant
heeft gegeten. Vooral omdat je vaak niet weet hoe
veel er opgegeten is".
De mensen hebben volgens Julia Voskuil meestal
geen flauw benul van de soms kwalijke eigenschap
pen van planten. Eigenlijk ook geen wonder, want
het is een ingewikkeld wereldje daar laag bij de
grond. De tomaat bijvoorbeeld. Alles aan die plant
is verschrikkelijk giftig behalve die sappige vrucht.
En neem nou onze aardappel: alles is giftig behalve
de knol. In bepaalde families zit een groot aantal
giftige planten. Bijvoorbeeld de nachtschade, waar
toe ook de aardappel behoort. In het algemeen zijn
ze behoorlijk giftig, maar toch ook weer niet alle
maal. „En dat maakt het nou zo moeilijk", zegt Ju
lia Voskuil, „om het publiek een beetje simpel en
doeltreffend voor te lichten".
Sommige planten kun je eten. Van andere planten
is alleen het blad giftig, van weer andere alleen de
stengel. Er zijn planten die hooikoorts veroorzaken.
