Hollywood
keert terug
naar
hlstori
de plaats veroverd van de vroege
Hollywood theaterfilm, soms met een
budget zo hoog als dat van „Cleopa-
.tra" en een massa schaamteloos rea
lisme dat herinnert aan de dagen van
Cecil B. de Mille. Geen enkele recente
film heeft dat gegeven zo treffend in
beeld gebracht als de splinternieuwe,
acht uur durende Universal-produktie
„Masada".
Vrijheid
Tijdens de presentatie van de mini
serie aan de pers werd al duidelijk
dat ABC Televisie de zaak ernstig
nam. Bij uitzondering overtrof het
aanbod aan bulletins en foto's de
journalistieke vraag. "Masada",
schreef ABC enthousiast, „Is het sym
bool van de mens in zijn strijd voor
vrijheid". Zelfs de heren van de New
York Times waren diep onder de in
druk. John O'Connor vergeleek de
film met een monumentaal werk als
„Gejaagd door de wind", een produkt
van „uitzonderlijk hoge kwaliteit". En
het meest opvallende blijft, dat deze
film, die in het voetspoor treedt van
legendarische huzarenstukjes als
„Ben Hur", „Cleopatra" en „Quo Va-
dis", met een budget van ruim 25 mil
joen in het leven is geroepen voor het
televisie-formaat.
Natuurlijk is de geschiedenis van Ma
sada in Nederland bekend, met name
dankzij een uitstekende tentoonstel
ling in het Haagse Gemeentemuseum,
een aantal jaren geleden. De enorme
rots aan de oever van dè Dode Zee,
oorspronkelijk een vesting van Hero
des, werd na de val van Jeruzalem
voor het Romeinse Tiende Legioen
bezet door een groep joodse Zeloten.
Vanaf de burcht was de groep rebel
len in staat gedurende twee jaar gue-
rilla-acties uit te voeren tegen het Ro
meinse bezettingsleger in Judea.
Maar in 72 na Christus-drongen ge
ruchten van het verzet door In de
wandelgangen van de Palatijn en be
sloot keizer Vespasianus, onder druk
van een vijandige Senaat, een straf
expeditie naar Masada te zenden.
Het werd een uitputtend beleg. Maan
denlang stond het Tiende Legioen
bloot aan pijlen, stenen kogels, hitte,
watergebrek en zandstormen. Maar In
73 na Christus zegevierde het Ro
meinse vernuft. Een stormwal werd
opgeworpen tot vlak onder de ves
ting. Een enorme gevechtstoren
beukte met een stormram een gat In
de verdedigingsmuur. Masada werd
veroverd. Maar daags voor de onont
koombare nederlaag hadden alle 960
Zeloten mannen, priesters, vrou
wen en kinderen zich reeds het le
ven benomen.
Authentiek
De film „Masada" is onder regie van
Boris Segal een authentiek en uiterst
gevoelig werk geworden. De deskun
dige behandeling van historisch wa
pentuig tot Romeinse katapulten
en een reusachtige gevechtstoren toe
is wellicht het eerste dat de kijker
opvalt. Meer dan 350 figuranten in
Legioen-gevechtstenue produceren
voldoende bedrijvigheid voor een le
germacht van duizenden. Masada
zelf, de bijna 400 meter hoge vesting,
werd op ware grootte nagebouwd
volgens de bevindingen van archeo
loog/politicus Yigael Yadin, die in
1969 met een groep vrijwilligers de
berg blootlegde. Nino Navarese ont
wierp de 500 speciale kostuums met
een weelde aan authentieke details
dat herinnert aan zijn werk voor
„Spartacus", „Cleopatra" en „The
Agony and The Ecstacy".
Voor de auteur van het script, Joel
Oliansky, was er nauwelijks gebrek
aan literaire bronnen. Al in de Oud
heid was het drama van Masada be
kend door het boek „De Joodse Oor
logen" van Flavius Josephus, een Ro
meins geschiedschrijver van Griekse
afkomst, die het relaas vernam van
een paar vrouwen die de slachting
hadden overleefd. Op basis daarvan
schreef Ernest K. Gann in 1970 de ro
man „De Antagonisten", die model
stond voor het filmscript. „Masada",
hoe onwaarschijnlijk het ook klinkt, Is
in feite gebaseerd op ooggetuigever
slagen.
Hoewel de beide aanvoerders, gene
raal Flavius Silva (Peter O'Toole) en
Eleazar Ben Yair (Peter Strauss, be
kend als Rudy Jordache in „Rich
Man, Poor Man") op weinig overtui
gende wijze herhaaldelijk tot per
soonlijke confrontatie worden ge
bracht, Is hun spel over het algemeen
voortreffelijk. O'Toole's portret van
Silva zou het Shakespeare-toneel niet
misstaan'. „Wat is de zin van dit al
les?", vraagt hij, temidden van de
Joodse lijken, In zijn messcherpe Brit
se stijl die de film acht uur lang koel
bloedig beheerst. „Wat wordt er In
godsnaam met zulk een daad bewe
zen? Elkaar vermoorden zonder
gevoel voor realiteit, radeloos nie
mand luistert meer".
„Masada" is een zeldzaam werk dat
binnenkort ook naar Nederland komt.
Maar als we Universal Pictures mo
gen geloven, komt de serie niet op de
beeldbuis. Op dit moment legt de stu
dio de laatste hand aan een versie die
als theaterfilm zal worden uitge
bracht. En het Nederlands publiek zal
in dat geval „Masada" lekker ouder
wets kunnen gaan zien. In de bio
scoop.
JEAN PIERRE ISBOUTS
tot vlak onder de muur van de Joodse burcht Masada.
Boven: Zelotenleider
Eleazar Ben Yair (Pe
ter Strauss) wacht vol
spanning met
joodse rebellen op de
top van Masada op de
aanval van het Ro
meinse legioen.
Links: Flavius Silva
(Peter O'Toole) en
zijn joodse slavin
Sheva (Barbara Car-
rera) vlak voor
strijd om de joodse
vesting Masada in de
nieuwe, acht uur du
rende Universal-tv-
produktie „Masada"
van Boris Sagal en
George Eckstein.
Bioscoopversie
ook naar
Nederland
Drama rond
Massada
indrukwekkende
tv-produktie
LOS ANGELES Het is 1979 en Barry
Diller, hoofd van Paramount Pictures, zit
rond de conferentietafel met een aantal
gerenommeerde producenten. Onder
werp van gesprek: twee filmprojecten,
beide begroot op zes miljoen dollar. De
eerste rolprent, zo wordt met,algemene
instemming vastgesteld, wordt beslist
een topper.
De film, „Coast tot Coast" met Robert
Blake in de hoofdrol, wordt met veel en
thousiasme gelanceerd, maar blijkt na
een half jaar een gruwelijke flop.
Ondanks bezwaren van nagenoeg de ge
hele Paramount-top wordt ook het twee
de project in produktie gebracht, boven
dien nog onder regie van een jonge de
butant, Robert Redford. Het budget is zo
krap dat het voltallige filmteam minder
dan 700.000 dollar aan salaris te verde
len krijgt.
Twee jaar, en een nacht in Los Angeles
Music Center, later wordt de film „Ordi
nary People" uitgeroepen als het beste
filmprodukt van 1980.
Hollywood is Hollywood niet meer,
ondanks het Oscar-klatergoud en de
geruststellende woorden van presen
tator Johnny Carson: „Ga rustig sla
pen, heren producenten, zolang er
Oscars zijn is er publiek".
Maar de geldschieters van „Tinsel
Town" ondervinden steeds meer dat
de filmbiz in Amerika een uiterst ha
chelijke zaak aan het worden is. Een
soort Russische roulette, waarbij de
gulden klap van een „topper" duur
wordt betaald met hoge inzet en
zwaar verlies. Het intuitief gevoel voor
een potentieel winstgevend produkt,
zo eigen aan de Hollywood-Titanen
van weleer, is nu een zeldzame gave
in de directiekamers van Universal,
Paramount, Columbia en Twentieth
Century Fox. Geen wonder dat er
vaak vreemde sprongen worden ge
maakt. Onlangs werd in de Ameri
kaanse pers tot algehele hilariteit
bekend gemaakt dat de leiding van
's lands grootste televisienetwerk
ABC gebruik maakt van een parag
nost om het succes van het program
maschema te voorspellen.
De filmindustrie zit niet alleen bomvol
risico's, zij is financieel ook een bo
demloze put. Acht van de twaalf
duurste films aller tijden werden ge
maakt tussen 1979 en 1981 en *de
meeste brachten nauwelijks genoeg
geld op om de produktiekosten te
dekken.
Bloed
Hollywood stond op z'n kop toen de
ruimtesage „Star Wars" (kosten fn
1977: amper 13 miljoen dollar) niet
minder dan 220 miljoen dollar in de
kassa van de George Lucas Studio
deed belanden. Opeens wilde iedere
jonge filmregisseur westelijk van Las
Vegas een monumentaal levenswerk
maken, een „blockbuster", een mani
fest. Het Vietnam-epos „Apocalypse
Now" van Francis Ford Coppola
vloog op de wieken van de Walküre
de bioscopen binnen, maar bleef er
gens steken tussen bloedig Philip-
pijns geweld en hees gemompel van
Brando. Winst? De meer dan 30 mil
joen dollar hoge investering (waar
voor Coppola zelfs een hypotheek op
zijn huis moest nerpen) is na twee jaar
nauwelijks teruggewonnen. Dezelfde
prijskaartjes hingen aan de gruwel
„The Blues Brothers" en aan het fias
co „Raise The Titanic", waarvan vijf
zesde van de investering nog onbe
roerd op de zeebodem ligt.
En toen kwam Michael (The Deer
Hunter) Cimino en vertelde dat hij de
grootste Western aller tijden ging ma
ken. Eveneens een dure grap: maar
liefst 42 miljoen dollar was opgeteerd
voor „Heaven's Gate" in de New
Yorkse bioscopen terecht kwam.
„Watergate van Sunset Boulevard"
zou een betere titel zijn geweest. De
rolprent werd door de critici meedo
genloos afgemaakt en vervolgens
roemloos uit de roulatie genomen
(binnenkort wordt een nieuwe, korte
re versie uitgebracht). „Heaven's
Gate" was de monumentale schok
die bij de studiobazen enigszins het
gevoel voor artistieke en financiële
realiteit terugbracht. „Het probleem",
zei Diller van Paramount onlangs,
.moet nu worden aangepakt, anders
ligt er over drie jaar zoveel bloed op
dè vloer dat je het met de beste wil
van de wereld niet meer op kunt rui
men".
7f. Spektakel
)aY Misschien is de film de belangrijkste
P'~ kunstvorm die de 20e eeuw heeft
voortgebracht, maar het filmtheater is
lang niet meer de plaats bij uitstek
voor massa-amusement. De nieuwe
"e haard heet beeldbuis en daarachter
}ne schuilt de dageraad van kabeltelevi
sie, videodisks en -computers. Déèr,
zo meent de nieuwe generatie van
film beleggers, ligt de toekomst van
Hollywood.
p'r Na jaren van buitenechtelijk gekibbel
wis het commercieel huwelijk tussen
°P Hollywood en televisie in stilte geslo-
='e ten. En samen brachten ze hun spruit
1at ter wereld: het docu-drama, de ont-
J®* dekking van de jaren tachtig.
1at Het concept is eenvoudig: neem een
bestseller of een historisch gegeven,
Pe verwerk het tot een filmscript met ge-
noeg materiaal voor een aantal afle-
veringen en breng het kort achter el-
rV kaar op het beeldscherm. Gevolg:
'n kortstondige verlamming van concur-
rerende zuilen en een verzekerde
J/® winst, want er blijft genoeg materiaal
over voor een theaterfilmversie, een
ve roman en bovenal, voor een serie vl-
)n~ deodesks en cassettes voor de markt
V'" van de toekomst. Films voor alleen de
bioscoop? Uit de tijd, meneer.
ta7 En zo hield het Amerikaanse netwerk
uj~ NBC met de docu-drama-versie van
de Japanse sage „Shogun", naar het
,ar boek van James Clavell, gedurende
,e~ twaalf volle uren de natie In zijn
greep.
Maar het historisch epos van „Holo
caust "-formaat blijft verreweg het po
pulairst. De filmische vertaling van
een roman, met de vaak subtiele
structuur van menselijke Verhoudin
gen en literaire stijl, blijft achterwege.
In plaats daarvan put de televisiefilm
zijn aantrekkingskracht uit het au
thentiek verbeelden van historisch
spektakel, archaïsch llefdesgeweld en
buitentijdse identificatie.
De literaire televisiefilm heeft eindolijk
v Jll|ff
Honderd«n JoodM «laven brengen da Romein»» gavachtitoran via da
Romantiek
voor twee
BONN Het is altijd
gevaarlijk om over
een volkskarakter"
te spreken. Dit besef
fend kan worden ge
zegd dat een van de
wezenlijkste eigen
schappen van veel
Duitsers een diepge
wortelde hang naar
romantiek is. Deze
behoefte om de wer
kelijkheid te Idealise
ren en om het gevoel
de voorrang te geven
boven het verstand
heeft in zijn beste uil-
werking een blik ip
de geschiedenis le
vert bewijzen te over
tot de schepping
van onnavolgbare en
onvergetelijke cul
tuurmonumenten in
literatuur, muziek en
beeldende kunst ge
leid. In zijn verarmde
tak voert romantiek
tot goedkoop senti
ment dat ons van de
Duitsers ook maar al
te goed bekend is.
Nu is er vandaag de
dag met romantiek
weinig eer te behalen.
Ons computertijdperk
laat weinig ruimte
voor de verbeelding,
en sommigen vluch
ten dan ook in een al
ternatieve levenswij
ze. Maar de grote
meerderheid blijft ge
confronteerd met de
harde werkelijkheid
van alledag: vluchten
kan niet meer.
Gelukkig is er één
bolwerk in Duitsland
dat de koude wind
van realisme en prag
matisme zonder
schade heeft over
leefd: de pagina's
met huwelijksadver
tenties. Mijn lieve
lingslectuur. Hier
geen kille sex of rela
ties op zakelijke ba
sis, niets daarvan. Op
deze bladzijden bloeit
de droom van innige
verbondenheid, van
liefde tot de dood en
van verloren paradij
zen. Hier smelt het
gemoed alleen al bij
de gedachte aan de
onbekende „hem" of
„haar" die het geluk
zal schenken. Daar is
voortdurend sprake
van een goed ge
sprek of zomaar zwij
gen bij een knappe
rend haardvuur", van
„Gemütlichkeit", van
„een boswandeling
waar Ik een beetje
met je praat over
God en de wereld".
Een willekeurig voor
beeld van wat ik be
doel, geplukt uit „Die
Zeit" onder het kop
je: „Innigheid gevep
en nemen". Houdt u
vast. „Lieve, zeldza
me Eva. Jij zoekt en
■schenkt tederheid en
warmte. Jij waardeert
het zijn en niet de
schijn, je denkt
ideëel, niet financieel.
Gelaat en gestalte
weerspiegelen jouw
lieve wezen. Jou zoek
ik: een rijpe realist
met een actieve ge
richtheid op mensen,
met diepgang van ziel
en geestelijke hori
zon, helder in den
ken, innig in gevoe
lens, bezonnen van
wil. Muzikaél, vol hu
mor. Groot, slank,
sportief. Een hoofd
dat aan de buiten
kant donker (blond),
van binnen licht is.
Wil jij volgt een he
laas onvertaalbare,
hoogdravende toe
speling op de gewen
ste leeftijd) in de on
dergang van onze
zieke maatschappij
met mij de opgang
zoeken, verraadt dan
met foto's jouw
schuilplaats aan een,
jou 'zeldzame Adam".
Is het niet schitte
rend? Vooral die „rij
pe realist", zoals de
man zichzelf noemt
en die dan ook nog
meedeelt dat hij „vol
humor" zit. Als u dit
wellicht overdreven
voorkomt, kan ik u
verzekeren dat dit
voorbeeld met ettelij
ke andere en soort
gelijke exemplaren
kan worden aange
vuld als de ruimte mij
ervoor ter beschik
king stond. Vaak
denk ik dan: wat zou
ik die mensen die dat
allemaal over zichzelf
schrijven, graag eens
een keer in levende
lijve ontmoeten.
Of de man, die
schijnbaar zakelijk
maar o zo romantisch
vlak naast de adver
tentie van het hierbo
ven geciteerde mon
ster liet weten: „Vrij
gezel (30, 1.80) die
niets is, niets kan,
niets heeft, zoekt
moedige partner".
Punt. Die heeft in elk
geval wel humor.
AMI VAN VREE
