mmmm
Voor vliegdekschip
wordt de klok
teruggedraaid
„Boesman en
Lena":
beeld van
menselijk afval
Bi
WIE PROBEERT
LIZ TAYLOR
TE VERMOORDEN
Robert Redford met zuiver en
ontroerend tweede debuut
Beschouwende
Hilbrand Bruyning
exposeert in
'De Oude Rijn'
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 1 MEI 1981 PAGINA 7
Van links
naar rechts
André van
den Berg,
Yvonne Petit
en Joseph
Mosikili in
een aangrij
pende scène
uit „Boesman
en Lena".
LUXOR: Ordinary people
(a.l.) met Mary Tyler Moore
en Donald Sutherland. Re
gie: Robert Redford.
:hy. Hutton tijdens de opname van „Ordinary
Wanneer de roem een film al vol
op vooruit is gereisd, is de kans
op teleurstelling groot. Niet aldus
met Robert Redfords debuut als
regisseur, „Ordinary people". In
Amerika beladen met Oscars,
maar in tegenstelling van wat je
daarop afgaand mag verwachten,
een verre van commerciële, glad
de amusementsfilm. Redford ver
dient heel veel bewondering voor
de loepzuivere manier waarop hij
een weinig spectaculair verhaal
over ongemakkelijke familiever
houdingen verfijnd genuanceerd
heeft neergezet.
„Ordinary people" gebaseerd op een
boek van de Amerikaanse huis
vrouw Judith Guest gaat over een
gezin van drie mensen. Of eigenlijk
van vier, want tussen vader, moeder
en schoolgaande zoon op de rand
van volwassen-worden, staat de
schaduw van een tijdens een zeilpar
tij overleden oudere jongen. Geen
van hen is helemaal in het reine met
de dood van die zoon, de „golden
boy" van het gezin. Zijn jongere
broer Conrad heeft van hem gehou
den, maakt zichzelf ten onrechte
verwijten betreffende diens ongeluk,
maar hem zit ook hevig de manier
dwars waarop zijn ouders zijn dood,
die het gezinsverband opnieuw be
last heeft en ter discussie gesteld,
niet verwerken. Conrad heeft een
mislukte zelfmoordpoging achter de
rug en krijgt van vader het advies
naar een psychiater te gaan. De
moeder is een koel soort vrouw, die
geneigd is te denken dat als alles ui
terlijk maar reilt en zeilt, ook de rest
in orde is. De echtgenoot, zorgelijk
bezig met werk en welzijn van het
gezin, komt niet toe aan het terug
vinden van de wezenlijke proble
men, al wil hij (haast te) graag. De
psychiater van de jongen is tussen
hen in de katalysator die een uiter
mate spannend bewustwordingspro
ces op gang brengt.
Je kan de inhoud van Redfords film
eigenlijk niet voorzichtig genoeg op
papier zetten. Want het knappe is
dat die onderlinge relaties zo ragfijn
en in zo'n rijkdom aan nuances zijn
uitgesponnen, dat je bijna niet meer
beseft dat er hier geacteerd wordt,
en volkomen in die mensen gaat ge
loven. De moeder verlaat het gezin
aan het slot om tot zichzelf te ko
men, mogelijk om straks weer terug
te keren. Het is een ideaal open
de, want net zo min als de film
afgeronde oplossing geeft, hebben de
mensen daarbinnen van Redford een
vooropgezette kleur gekregen. De
moeder mag zich emotioneel dan
niet kunnen uiten, op het randje van
onsympathiek lijken, er is voldoende
tegenwicht om te begrijpen, waarom
die vrouw zo is. En dat is het voort
durend ontroerende aan „Ordinary
people". Er lopen geen goede of
slechte mensen in rond. Alleen ge
wone mensen met al hun feilen, in
wie je van minuut tot minuut stuk
ken van jezelf en je eigen situatie
kunt herkennen. De vorm van de
film is sober en rustig. Alle aandacht
ligt op de acteurs: Mary Tyler
Moore, Donald Sutherland, Timothy
Hutton als de zoon en Judd Hirsch
als psychiater. Wat zij laten zien is
werkelijk adembenemend en aan
grijpend. „Ordinary people" ver
dient een heel groot publiek.
BERT JANSMA
LIDO 1 De spiegel
barstte (a.l.) met Angela
Lansbury en Elizabeth
Taylor. Regie Guy Ha
milton.
Elizabeth Taylor is de
laatste jaren nog maar zel
den op het filmscherm te
zien. In „The mirror
cracked" verschijnt zij,
met een aantal gerenom
meerde Hollywood-vetera-
nen, weer als een eens ge
vierde filmster die on
danks alle zenuwinzinkin
gen haar come-back wil
maken in de zoveelste ver
filming van de tragedie
rond Maria Stuart. De ver
filming zal plaats hebben
in het lieflijke Engelse
graafschap Kent, maar
dan gebeuren er dingen
die het vermoeden doen
rijzen dat iemand het op
het leven van de eens zo
gevierde actrice heeft ge
munt.
„De spiegel barstte" is een
typische Agatha Christie-
detective story met een be
perkte groep verdachte per
sonen, veel verdachtmakin
gen en een paar door Guy
Hamilton met drie James
Bond-films op zijn naam
ingevoerde shock-effecten,
omdat hij het misschien alle
maal iets te gezapig vond.
Overigens is De spiegel
barstte" echt wel een heel
genoegelijke „who-done-it"
in de stijl waarop men te
genwoordig Agatha Chris
tie's romans verfilmd veel
sterren van naam en tot in
de kleinste details verzorgd.
Ditmaal is niet Hercule Poi-
rot Albert Finney of Pe
ter Ustinov de grote
speurder, maar de bemoei
zuchtige oude vrijster Miss
Marple', een vrij onderge
schikte rol van Angela
Lansbury, die het aardig
doet maar wijlen Margaret
Rutherford in die rol in heel
wat goedkopere producties
niet kan doen vergeten.
Voor wie het boek niet kent,
willen wij de intrige niet
verraden. Rock Hudson
speelt de filmregisseur, die
met zijn aan pillen verslaaf
de echtgenote als ster (Liz
Taylor) in Engeland een su
perproductie hoopt te ma
ken, geassisteerd door een
zeer efficiënte maar aan
hooikoorts lijdende secreta
resse (Geraldine Chaplin).
Maar dan komt de produ
cent (Tony Curtis) op de
proppen met zijn echtgenote
de inmiddels ook alweer
48-jarige Kim Novak die
hij voor de rol van koningin
Elizabeth had voorbestemd.
Twee'dames, die elkaar niet
kunnen uitstaan onder één
dak Tijdens een receptie
voor de dorpsnotabelen
overlijdt een van Liz's vu
rigste bewonderaars, vergif
tigd door een daquiri die
voor Liz was bestemd. En zo
gaat het door.
Guy Hamilton voelde de
sfeer uitstekend aan getuige
het beginfragment gegrew-
pen uit een oude Engelse B-
thriller „Murder at mid
night" maar men moet niet
aangewezen zijn op de on
dertiteling, die ronduit aller
beroerd is. Charlie Chan
wordt vertaald als James
Bond, namen die vallen als
John Huston en George Cu-
kor worden weggelaten,
waardoor de grap er af is en
enkele voortreffelijke dialo
gen gaan op botte wijze de
mist in via de ondertitels.
MILO
(a.l.) met Kirk Douglas en
Martin Sheen. Regie: Don
Taylor.
Kan men door een sprong in het verleden te voor deze tot de aanval overgaat. Het is
maken de wereldgeschiedenis veranderen? mers nog niet officieel oorlog.
Dat is de vraag waarvoor de bemanning De makers zijn er ook niet uitgekomen en
van het met de modernste verdedigingswa- zen de veilige weg door de Nimitz tijdig
pens uitgeruste vliegdekschip Nimitz in door „het zwarte gat" naar het heden te laten
„The final countdown" komt te staan wan- terugkeren met medeneming van een hond,
neer rij door een storm 39 jaar in de tijd die zij in 1941 uit zee oppikten,
wordt teruggeslingerd. De füm moet het voornamelijk hebben
De Nimitz belandt van 6 december 1980 plotse- zijn „grootste" ster het vliegdekschip de USS
ling via „een zwart gat" in het jaar 1941 één Nimitz, dat met veel vlagvertoon de hoofdrol
dag voor de Japanse aanval op Pearl Harbour, kreeg toegemeten. Het verhaaltje is wel aardig,
Als kapitein Mat Yelland - een routineklus maar niet erg konsekwent want sommige be-
voor Kirk Douglas - en marine-observator manningsleden sneuvelen nog vóór zij officieel
Lasky (Martin Sheen) eindelijk door hebben geboren zijn en twee „achterblijvers" worden
De storm schudt niet alleen Kapitein Kirk Douglas, maar ook het hele vliegdek- ^nwtd^o^Tn ril"" dl JE wiiTh»££
panse luchtmacht en vloot moet vernietigen „The time machine" beter uitgekiend.
schip door elkaar in „The final countdown".
CAMERA De blauwe la
gune (a.l.) Mierzoete film
Randal Kleiser vol
prachtige plaatjes van de Fid-
ji-eilanden. (zevende week)
LIDO II Nine to five (a.l.)
Verrukkelijke feministische
comedie met Jane Fonda in
de hoofdrol vierde week).
LIDO III Straw dogs (16)
Dustin Hofman als een door
de autochtone bevolking be
dreigde nieuwe bewoner van
Schots dorpje. Indrin
gend in beeld gebracht door
regisseur Sam Peckinpah.
(reprise, zesde week).
LIDO IV Een vlucht re
genwulpen (12) Goede Ne
derlandse speelfilm naar het
gelijknamige boek van Maar
ten 't Hart (elfde week)
STUDIO Het zal je nicht
maar wezen (16) Amusant
vervolg van „Een kooi vol
vreemde vogels" waarin Mi
chel Serrault (op de foto
tweede van links) en Ugo
Tognazzi (op de foto derde
van rechts) op de vlucht zijn
voor een aantal gevaarlijke
spionnen, (eerste week)
EUROCINEMA I (Alphen
aan den Rijn) The blue la
goon (a.l.) Zie Camera.
EUROCINEMA II (Alphen
aan den Rijn) Flying
high (a.l.) Humorvolle satire
op de gebruikelijke rampen
films (reprise, derde week).
cats (a.l.) Voortreffelijke film
van Walt Disney, Nederlands
gesproken. Ook: Drie Tiro-
lers in St. Tropez (16). Sex-
film.
EURCOCINEMA IV (Alphen
aan den Rijn) Superman
II (a.l.) Goede film over de 1
beroemde stripfiguur. Ook:
De sherrif maakt zich
kwaad (a.l.) Gemoedelijke
slapstick-humor met Bud
Spencer.
GREENWAY THEATER
(Voorschoten) Once upon
a time in the west (12) In
middels klassiek te noemen
western (reprise, eerste
week).
LEIDEN Vers van de première in Rotterdam afgelo
pen woensdag speelt F act morgenavond in het LAK-
theater „Boesman en Lena" van de Zuidafrikaanse
schrijver Athol Fugard. Fugard weet op zeer menselij
ke wijze de consequenties van de Zuidafrikaanse
apartheidspolitiek in de taal van het toneel te verwer
ken zonder te vervallen in het debiteren van gemakke
lijke en voor de hand liggende politieke slogans.
In „Boesman en Lena" doet Fugard dit door één avond uit
het leven van twee bruine mensen. Boesman en Lena, te
tonen, wier hele leven bestaat uit één grote trektocht tus
sen verschillende krottendorpen die zij om verschillende
redenen na verloop van tijd weer verlaten. Deze keer is
het dorp 's ochtends door de overheid met bulldozers plat
gewalst.
In wezen is het de avond van Lena, die ondanks haar ver
moeidheid, blauwe plekken, bijziendheid en desoriëntatie
zicht op haar leven lijkt te krijgen. We zien hoeveel moeite
het haar kost de afgelegde weg te overzien, maar als blijkt
dat de klappen die Boesman Lena die ochtend gegeven
heeft eigenlijk geen reden hadden, behalve een reden in
Boesman zelf, breekt bij Lena het besef door dat de ware
vrijheid zou zijn de blikken huizen en het gezeul van spul
letjes op te geven en slechts naakt op de aarde te staan zon
der enige bagage. Dat dat uiteindelijk geen reële oplossing
is, blijkt uit Lena's beslissing om toch weer met Boesman
verder te trekken.
Heel fraai heeft Fugard de trektocht van Boesman en Lena
die op het toneel nauwelijks gestalte krijgt, tot een meta
foor gemaakt van hun hele leven. Fugard doet dat onder
meer door middel van de desoriëntatie van Lena die aan
vankelijk geen greep meer op de tocht en op haar leven
lijkt te hebben. Ook het geringe bezit dat de twee torsen,
krijgt op een abstracter niveau de betekenis van het mees
jouwen van hun hele bestaan, juist omdat dat hele bestaan
slechts uit die spullen bestaat. Curieus is de rol van de 'nik
ker' die door Lena wordt opgenomen, maar door Boesman
wordt gediscrimineerd. Zonder werkelijk tot communicatie
te komen hij spreekt een heel eigen taal is hij een
volstrekt passieve katalisator voor Lena's bewustwordings
proces. Volkomen terecht sterft hij tenslotte in haar han
den; zijn rol is uitgespeeld.
Ondanks die fraaie eigenschappen van het stuk en soms
ontroerende of bevlogen spelmomenten, kwam 'Boesman
en Lena' door F act niet geheel tot leven. Het stuk is, on
danks de primitiviteit van de hoofdpersonen, nogal talig en
soms zelfs wat intellectualistisch. Regisseur Anthony Aker-
man en de spelers Yvonne Petit, André van den Berg en
Joseph Mosikili konden daartegen niet genoeg tegengas
bieden. Petit en Van den Berg bleven soms te Hollands en
konden mij niet de indruk geven dat zij de kern van het
leven van Boesman en Lena raakten. De manier waarop
Van den Berg zijn hutje op het toneel opbouwde, was on
aanvaardbaar, omdat het in al zijn handelingen getuigde
van een poging tot tijdsvulling, niet van een ingeleefde to
neel-actie.
Ondanks deze bezwaren is 'Boesman en Lena' zeker de
moeite van het bekijken waard, niet in het minst omdat in
dit stuk een geheel andere wereld tot de toeschouwer
spreekt. Een wereld die recht van spreken heeft.
PAUL VAN DER PLANK
LEIDEN De veelbelovende Leidse schilder Hil
brand Bruyning exposeert zijn werk nog tot en met 6
mei in het Art tea house 'De Oude Rijn' aan de Stille
Mare. De mens, vaak als afspiegeling van een heden
daags maatschappijbeeld, speelt een fundamentele rol
in de eigentijdse schilderijen van Bruyning. Zijn wer
ken zijn mensbeschouwend te noemen. Wrange humor
en cynisme liggen erin besloten.
Bruyning maakt aquarellen, olieverfschilderijen en maakt
gebruik van gemengde technieken (aquarelverf met pot
lood). Opvallend in de schilderijen van Bruyning, die bijna
alle een 'dubbele bodem' hebben, is dat de schilder niet
aarzelt zinsneden of trefwoorden in het geheel te verwer
ken. De teksten geven onmiskenbaar te denken. Ook daar
door wordt de zo persoonlijke en eigen stijl van de kunste
naar bepaald.
Bruynings schilderijen hebben dikwijls een beklemmende
uitwerking op degenen, die ze bekijken. Het beklemmende
wordt veroorzaakt door tegenstrijdigheden. Zoals in het
schilderij 'De liefde en/of het grote afzien'. Een man be
drijft de liefde met een vrouw, die deels onder hem ver
borgen ligt. Hoewel het liefdesspel het tegendeel zou doen
vermoeden, kijkt de man uiterst mistroostig, enigszins uit
zichtloos zelfs. Op de achtergrond dendert een wielrenner
pijlsnel over een rechte weg, de blik op oneindig...
Bij het zien van Bruynings werk blijkt overduidelijk, dat
de kunstenaar een kritische kijk heeft op de dingen, die
om hem heen gebeuren. Tussen tekst en afbeelding liggen
werelden, die op de verbeelding van de toeschouwer kun
nen werken. Dodewaard, emancipatie, milieu, geluk;
slechts enkele veel besproken onderdelen uit dit tijdsbeeld,
die door Bruyning onder de loep wordt genomen.
Lukaart
De Amsterdamse keramiste Liesbeth Lukaart exposert
eveneens nog tot en met 6 mei in 'De Oude Rijn'. Zij maakt
'groeivormen'. Zij laat zich vooral inspireren door de na
tuur. Abstracte vormen, maar wel herkenbaar. De één ziet
er wellicht een bloemkool en de ander een roos of paddes
toel in, terwijl weer anderen de werkstukken niet met be
paalde organische vormen associëren. Technisch is het ke
ramiek van Lukaart zeer verantwoord. De toch zeker
'aparte' keramiek is opgebopuwd uit repen klei. Een deel
van de kunstwerken heeft tegelijkertijd de functie vah
doosje of vaas.
Het Art tea house is dinsdag tot en met zaterdag van 10.00-
18.00 uur open. Op zondagen is 'De Oude Rijn' van 11.00-
17.00 uur open.
