L
Eindelijk valt er weer eens echt tekiezerjf
u
Paaspuzze
VAN AGT WIEGEL of DEN UYL TERLOUW IK t
10fl11
BINNENLAND
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 18 APRIL 1981 PAO
DEN HAAG In meer dan
één opzicht wordt 26 mei een
bijzondere verkiezingsdag.
Voor het eerst in heel lange
tijd hebben de kiezers weer
de mogelijkheid in het stem
hokje echt invloed uit te oe
fenen. Dat is vooral van be
lang voor de mensen, die
nog niet weten wat te kie
zen. Naar schatting vormt
deze groep nu maar liefst 28
procent van de kiezers
markt, waardoor zij beslist
over de bezetting van onge
veer 42 zetels in de Tweede
Kamer.
De voornaamste oorzaak
van deze voor ons land vrij
wel ongekende situatie is de
toestand in het Christen De
mocratisch Appèl. Want hoe
hard deze partij ook roept,
dat zij zoals gebruikelijk
niet naar rechts noch naar
links wenst te buigen, iedere
wandelganger op het Bin
nenhof weet dat lijsttrekker
Van Agt de VVD in zijn
hart heeft gesloten. Wat hem
betreft maar een man als
minister De Ruiter denkt er
net zo over is het huidige
kabinet wel degelijk inzet
van de verkiezingen.
In wielertermen gezegd: het
k.oppel Van Agt/Wiegel blijft
aan de leiding, tenzij de men
sen kiezen voor de andere mo
gelijkheid: het koppel Den
Uyl/Terlouw. Want als PvdA
en D'66 het algemeen klasse
ment winnen, zal waarschijn
lijk snel het eerste progressie
ve kabinet in de geschiedenis
van ons land geformeerd zijn.
Alleen als de kiezers zich niet
duidelijk uitspreken voor één
van beide blokken, wat verre
van denkbeeldig is, wordt het
weer ouderwets moeilijk. In
dat geval is er practisch geen
andere mogelijkheid dan dat
PvdA en D'66 enerzijds,en het
CDA anderzijds proberen het
eens te worden. Een reprise
dus van de maandenlange „sur
place" in 1977.
Hieronder zullen we proberen
het een en ander toe te lichten
en iets te zeggen over de kan
sen van de diverse hoofdrol
spelers. Hopelijk maakt dat het
iets gemakkelijker te bepalen
welk rondje men straks op het
stembiljet rood moet maken.
Hier kan men tegenin bren
gen, dat in laatste instantie het
programma van een partij de
doorslag dient te geven. Dat
argument wordt echter geneu
traliseerd door het nuchtere
feit, dat een partij desgewenst
alleen iets van zijn programma
kan realiseren, als zij deel uit
maakt van de regeringscoali
tie.
Bloedbroeders
Een belangrijk gegeven bij
onze poging tot analyse is dat
de VVD, na lange tijd op de
rug te hebben gelegen, aan het
overeind krabbelen is. Het
„geheime wapen", zoals lijst
trekker Hans Wiegel bewon
derend wordt genoemd, blijkt
nog altijd in glanzende condi
tie. In dit bestek is het moei
lijk vast te stellen wat Wiegel
voor vele mensen aantrekke
lijk maakt, maar dat het iets te
maken heeft met de porte
monnee of beter de bankbiljet-
tenclip, daarover zijn de politi
cologen het wel eens. Óp de
een of andere manier weet de
VVD-voorman met name de
beter gesalarieerden er elke
keer opnieuw van te overtui
gen dat hun lot bij hem in de
beste handen is. En Wiegel zou
natuurlijk wel een heel slecht
politicus zijn, als hij daarbij
onvermeld liet, dat een sup
porter van dit kabinet beter li
beraal dan confessioneel kan
stemmen. „Er is toch altijd een
kans dat het CDA weer met de
PvdA samen gaat".
Eén van de drie affiches,
waarmee de partij ten strijde
trekt, maakt trouwens verba
zingwekkend duidelijk, bij wie
de VVD de miljarden wel wil
halen, die er volgens haar be
zuinigd moeten worden: bij de
steuntrekkers. „Uitkeringen
voor mensen die 't eerlijk toe
komt", staat er geprojecteerd
boven de hoofden van een
drietal sympathieke oudjes. De
suggestie wordt gewekt dat de
ontvangers van de andere so
ciale verzekeringen, zoals
werklozen, arbeidsongeschik
ten, weduwen en wezen, geen
recht zouden hebben op een
ondersteuning door de staat.
Zover is de VVD wellicht nog
niet, maar in elk geval is de
partij wel een fervent voor
stander van het ontkoppelen
van uitkeringen en lonen.
De jongste opiniepeiling van
het NIPO, die nog niet is ge
publiceerd, geeft aan dat de
VVD momenteel weer bijna
op haar niveau van 1977 (28
zetels) terug is. Blijft het CDA
eveneens gelijk in grootte (49),
dan lijkt in theorie dezelfde
moeilijke situatie te ontstaan
als na de vorige verkiezingen.
Het verschil is echter dat Van
Agt en Wiegel zo'n uitslag zou
den beschouwen en niet ge
heel ten onrechte als een
bewijs van goed gedrag voor
hun kabinet. Alle aanleiding
dus om te proberen hun frac
ties te bewegen opnieuw met
elkaar in zee te gaan. Het zij
hier nog maar eens herhaald,
dat de beide lijsttrekkers el
kaar dit bovendien plechtig
beloofd hebben. De geruchten
op. het Binnenhof willen dat er
sprake is van een soort bloed
broederschap, zoiets als van
Winnetou met Old Shatter-
hand.
„Strategen"
Het vreemde is dat men zich
binnen de PvdA eigenlijk nog
niet eens zo ongerust maakt
over zo'n stembusresultaat. Er
zijn nogal wat „strategen" in
de partij, die ook in dat geval
Joop den Uyl zien terugkeren
in de regering en zelfs als pre
mier. De redenering, die daar
achter zit, lijkt ons erg riskant.
Men gokt namelijk op die
christen-democraten, die nu
bekend staan als de dissiden
ten. Een betere benaming voor
deze mannen, van wie er zes
op een rechtstreeks verkiesba
re plaats staan, is echter die
van „loyalisten". Zo noemden
zij zichzelf, toen ze in 1977 be
sloten het kabinet-Van Agt-
Wiegel te gedogen. En loyaal
zijn ze gebleven. Nooit hebben
zij de kans gegrepen de rege
ring naar huis te sturen, hoe
wel die kans een keer of vier,
vijf aanwezig was.
De angst voor de eigen achter
ban, die misschien niet zou
willen begrijpen waarom een
CDA-kamerlid zijn eigen eer
ste man (Van Agt) moest laten
vallen, bleek telkenmale gro
ter dan de getoonde afschuw
van het regeringsbeleid. Wie
garandeert dan dat deze afge
vaardigden na 26 mei plotse
ling wel dié moed zouden vin
den? Als het CDA met Van
Agt aan het hoofd goed uit de
strijd komt en de PvdA ver
dringt als grootste partij, wordt
het voor hen helemaal moei
lijk. Zich uitspreken voor een
coalitie met PvdA en D'66 zou
in dat geval nog meer dan an
ders neerkomen op verraad
aan de eigen lijsttrekker. Als
zij moeten kiezen voor Van
Agt of voor Den Uyl, lijkt de
kans groot dat de zes zich we
derom als loyalisten zulen ont
poppen.
Van Agt mag alleen niet de
fout maken door te drammen
op het punt van de nieuwe
atoomraketten van de NAVO.
De „dissidenten" hebben zich
inmiddels, al dan niet in het
kader van de kritische werk
groep Christen-Democratisch
Beraad, zo vaak en zo luid uit
gesproken tegen plaatsing van
deze projectielen in ons land,
dat zij nog heek moeilijk terug
kunnen. Van Agt lijkt echter
ook daar rekening mee te hou
den. Terugkerend van een be
zoek aan het Witte Huis deel
de hij mee dat de beslissing
over stationering van de ra
ketten misschien wel kon wor
den uitgesteld, hetzij vanwege
de lange duur van de formatie
hetzij vanwege het nog niet af
gerond zijn van de onderhan
delingen over ontwapening
tussen Oost en West. Voor de
goede verstaander was het
duidelijk dat de premier de
stoom van de ketel probeerde
te halen, om op die manier zijn
positie in het CDA te verbete
ren.
Alternatief
Nu de mogelijkheid dat CDA
en VVD hun magere meerder
heid van twee zeteltjes verlie
zen. Allereerst gaat het er dan
om hoe groot het verlies is.
Komen zij samen aan bijvoor
beeld 73 of 74 zetels, dan kun
nen Van Agt en Wiegel eens
gaan praten met wat in de
wandeling „klein rechts"
wordt genoemd: SGP, GPV en
misschien RPF, DS'70 en
Rechtse Volkspartij (voortzet
ting van Boerenpartij), als deze
tenminste (weer) in de Kamer
komen. Deze partijtjes zijn ze
ker niet afkerig van het gedo
gen van een nieuw confessio
neel-liberaal kabinet; vooral
niet, omdat het alternatief een
kabinet is onder leiding van
een man, die door sommigen
vrijwel wordt vereenzelvigd
met de anti-christ.
Pas als CDA en VVD niet ver
der komen dan pakweg zeven
tig zetels, ontstaat er een reële
mogelijkheid voor een aflos
sing van de wacht. Vandaar
dat Joop den Uyl nooit heeft
willen meedoen aan de sport
van het afkraken van D'66
(„net zo onduidelijk als het
CDA"), waaraan veel van zijn
partijgenoten zich soms met
graagte overgaven. Den Uyl
beseft heel goed dat Jan Ter-
louw het „geheime wapen"
van progressief Nederland is.
Alleen D'66 is in staat vol
doende stemmen bij het con
fessioneel-liberale blok weg te
halen. De PvdA lijdt nog zo
zeer onder het debacle van de
vorige formatie, dat zij al blij
zal zijn met 45 zetels (een ver
lies van acht!).
Met een sterke Terlouw aan
zijn zijde en de hulp van
„klein links" (PPR, PSP, CPN
en eventueel EVP) kan
Den Uyl zijn tegenvoeter Van
Agt schaakmat zetten. Het
CDA heeft dan immers geen
andere keus dan: 1) zich voe
gen naar de wensen van de
beide progressieve partijen en
2) berusten in een progressief
minderheidskabinet. Het laat
ste is niet erg waarschijnlijk, al
was het alleen maar omdat
christen-democraten zich een
regering zonder CDA niet
eens kunnen voorstellen. In
het laatste geval zet Dries van
Agt wellicht een streep onder
zijn roemruchte carrière in het
politieke Haagje. Weer in een
kabinet zitten met „ome
Joop", zoals hij zijn oudere ex-
collega soms betitelt, is één
ding, maar weer te worden
„gemangeld" door de PvdA in
nachtenlange sessies op het
Catshuis, is nog heel iets an
ders.
Volgens intimi heeft de pre
mier daar zo'n frustratie van
overgehouden, dat hij weieens
zou kunnen besluiten het esta
fettestokje door te geven aan
Ruud Lubbers. Getuige zijn
uitlatingen en publicaties lijkt
deze CDA'er, evenals anderen
(Albeda), zich aangesproken te
voelen door de slogan van de
PvdA: „Het moet anders. Sa
men kunnen we dat!"
Beloften
Het bovenstaande is misschien
handig om te weten, maar
krijgt pas echt betekenis, als
ook bekend is wat de diverse
combinaties van partijen met
de macht zouden doen. Het
antwoord op deze vraag is niet
zo eenvoudig te geven. In the
orie moeten we verwijzen naar
de verkiezingsprogramma's.
Daar hoort het allemaal in te
staan. Maar het simpele feit
dat tenminste twee partijen el
kaar moeten vinden maakt dat
het naslaan van al die fraaie
drukwerkjes van betrekkelijke
waarde is. Daar komt nog bij
dat het gedrag van politieke
partijen vaak aanleiding geeft
tot het citeren van de zegswij
ze: veel beloven en weinig ge
ven, doet gekken en dwazen
in vreugde leven.
Want wat te denken van bij
voorbeeld de beloften op het
gebied van de werkgelegen
heid, volgens velen volks
vijand nummer één? De PvdA
spant de kroon met 335.000 a
350.000 nieuwe arbeidsplaat
sen. CDA en D'66 lijken bij el
kaar te rade te zijn gegaan:
respectievelijk 295.000 en
290.000. Maar ook de VVD, die
zich erop beroemt „de harde
waarheid" te zeggen, blaast
flink in de bus, met 200.000 a
300.000 nieuwe arbeidsplaat
sen. Gegeven het feit dat er dit
decennium jaarlijks ongeveer
vijftigduizend mensen bij ko
men, die willen werken, mag
Nederland volgens vele des
kundigen al heel blij zijn als
het aantal werklozen niet nog
groter wordt dan het huidige
aantal van ruim driehonderd
duizend. Het Centraal Planbu
reau, één van de belangrijkste
adviesinstanties van de rege
ring, acht ook dat onwaar
schijnlijk. Al leveren we met
z'n allen elk jaar gemiddeld
één procent in, dan nog zal de
werkloosheid in 1985 zijn op
gelopen tot een half miljoen,
aldus het CPB.
Werkelijkheid
Wat CDA en VVD betreft ver
keren we in de gelukkige om
standigheid dat we niet alleen
afhankelijk zijn van hun pro
gramma's. Per slot zijn zij nu
al geruime tijd aan het bewind
en weten we wat in werkelijk
heid hun recept is voor de so
ciaal-economische ziekten van
deze tijd. Sterk gesimplificeerd
komt dat neer op drie medicij
nen: bezuinigen, bezuinigen en
nog eens bezuinigen. Iedereen
moet daarvan een slok nemen
en liefst een flinke. De theorie
is dat het bedrijfsleven daar
door meer lucht krijgt en dan
vanzelf meer gaat investeren,
wat dan misschien meer ar
beidsplaatsen oplevert. Daarbij
wordt in principe niemand
ontzien, al is er de bereidheid
zo mogelijk de koopkracht van
de allerlaagste inkomens, mits
daar tenminste twee mensen
van moeten leven, op peil te
houden.
„Voor heilige huisjes, dogma's,
taboes is geen plaats meer," zei
premier Van Agt in Maas
tricht, na afloop van de door
hem voorgezeten Eurotop. Hij
doelde daarmee op onder meer
de volledige en automatische
prijscompensatie, die er nu
voor zorgt dat de werknemers
met een cao niet of nauwelijks
behoeven te merken dat het
leven duurder wordt. Volgens
Van Agt moet dit automatisme
worden omgezet in een sy
steem zoals bijvoorbeeld de
Bondsrepubliek dat heeft; elk
jaar onderhandelen werkge
vers en werknemers daar over
het percentage waarmee de lo
nen omhoog kunnen. Mocht
dat niet haalbaar zijn, dan wil
Van Agt de prijscompensatie
zoals dat heet „schonen" voor
het duurder worden van ener
gie. „Als er niet binnenkort
verkiezingen waren, zouden
we op dit gebied met voorstei
len komen," aldus de premier
in Maastricht, waarbij hij de
indruk wekte dat zo mogelijk
na de verkiezingen alsnog te
zullen doen.
Van Agt had het bij die gele
genheid niet alleen over de
prijscompensatie, al kreeg die
wel de meeste aandacht. Hij
liet tevens uitkomen dat het
bouwwerk van de sociale ver
zekeringen onherroepelijk zou
moeten afslanken. De oplos
sing van de minister-president
was even simpel als rigoreus,
namelijk het verlagen van alle
uitkeringen met vijf procent.
Ook bij het bespreken van
deze mogelijkheid liet Van Agt
duidelijk uitkomen dat een
nieuw kabinet, genoemd naar
hemzelf en Wiegel, zo'n maat
regel zou nemen. Tenslotte zij
nog vermeld dat alle huidige
bewindslieden, inclusief Albe-
da, ervan overtuigd zijn (ge
raakt) dat er voorlopig vol
doende genivelleerd is. Als het
aan hen ligt mag het verschil
tussen lage en minder lage in
komens niet nog kleiner wor
den.
Daarmee zijn we direct aange
land bij één van de grootste
verschillen met de huidige op
positie, althans voorzover af te
leiden valt uit de program
ma's. „De PvdA kiest uitdruk
kelijk voor inkomensherver
deling, zodat er meer wordt
ingeleverd naarmate het inko
men hoger is," aldus het pro
gramma WeerWerk. In de on
derbouwing van het program
ma waarschuwt Hans Kom
brink, het financiële brein van
de partij, dat het effect van
zb'n maatregel beperkt is. Een
extra inkomensoffer van 0,5
tot 3,5 procent voor de groep
met een inkomen van modaal
(24.500 gld. netto) tot meer dan
drie keer modaal levert op zijn
zakcalculator een voordeel op
van ruim twee miljard. De
mensen, die een inkomen heb
ben dat onder modaal ligt,
worden overigens niet geheel
gespaard. Alleen als zij tot de
minima behoren, blijft hun
koopkracht, als het enigszins
mogelijk is, gegarandeerd. De
anderen moeten het hebben
van het „incidenteel" (promo
tie, periodieke verhogingen)
om er niet op achteruit te
gaan.
Als pleister op de wonde ver
meldt de PvdA dat zij slechts
„node en onder scherpe voor
waarden" bereid is een derge
lijk beleid te voeren. „Essen
tieel is dat langs deze weg
mensen aan werk kunnen
worden geholpen en herstel
van de economie wordt bevor
derd". Hierop lijkt te moeten
volgen dat in het andere geval
de noodzaak voor inkomensof
fers vervalt. Maar dat blijkt
een vergissing. „Lukt dit niet,
dan zal er evenzeer sprake zijn
van een sterk toenemende
aantasting van de koopkracht,
maar ook sprake van een sterk
oplopende werkloosheid". De
partij realiseerde zich kenne
lijk dat dit toch wat moeilijk te
verkopen zou zijn. Zij geeft
daarom in overweging in het
begin alles op alles te zetten
en dus ook de offers in het
begin naar verhouding groter
te maken „om uit het hui
dige dal te komen". -
De sombere toestand van van
daag wettigt volgens de PvdA
allerlei maatregelen, die het
ten tot het omzetten varj
in arbeidsplaatsen. Eeij»
traal ontwikkelingsplan^ g\ V
dat genoemd. Zo'n plan
aan het begin van de refj
riode opgesteld aan de!
van de gegevens van
meer het Centraal Planj
en de lagere overheder|
vincies en gemeenten)!
volgens gaat het naar wj
vers en werknemers, d
vies uitbrengen, waari]
parlement het uiteit
vaststelt. Het heeft w(
weg van de Machtigir
waarmee het (eerste?) ki
Den Uyl na de oliecris
1974 probeerde de social
nomische ontwikkeling I
greep te krijgen. f
Wij willen besluiten mej
te wijzen dat FNV-voi
Wim Kok geen behoeftd
aan een centraal ontl
lingsplan. Volgens hem j
er alleen toe leiden q
werknemers, die onde]
cao vallen, gedurendf
reeks van jaren in dt
worden genomen. „En
niets". RIK IN 'T
blaas-
willoos
werktuig
(fig.)
gewas
stekels
auto
kenteken
voor
Zweden
soonlijk
BB
soonlijk
voorn,
woord
soonlijk
woord
loonbe-
(afk!)9
sprong
~W
bergen
fijn
gehakt
veevoer
De weersvooruitzichten bel
ven fraaie dagen, misschii
wel ideale omstandighedi
om zich in tuin of op balk'
of terras vast te bijten
deze Paaspuzzel;
Zweeds kruiswoórdraadi
waarbij men de twee sleuti
woorden moet vinden
worden gevormd door de li
ters uit de vakjes 1 t/m
Onder de goede oplossing'
worden prijzen van rei
75,-. 50,- en 25,- vi
loot.
De prijzen worden binni
drie weken per cheque ti
gestuurd.
Oplossingen, onder veri
ding van „Paaspuzzel", di
nen uiterlijk donderdag
bezit te zijn van:
Leidse Courant,
HENB1
roor hel
nd in c
trijd vi
i de Vi
Een
k Huiz
linuut
van
dooi
dsrechi
fen per
lie pro'
rlandsi
Ipartij
rikaan
Ie mini
Hij I
ind ha<
tracht
im ten
kt bij he
fn het w
injebrigi
meert, d.
gleed li
Qtaanse
nst
Der
HAAG
C Den
,|^nd de
tegen
I,1- BU
"nog ge;
WELKE 2 SLEUTELWOORDEN 1
VORMEN DE LETTERS UIT
DE VAKJES VAN 1 t/m 20
2
3
4
5
6
7
8
9
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Meerht
il vrij
ifschof
voor
:h toen
'eede sl
?ns in
uitwe
ingen r
len
iafar
)BI -
in de
wordt
crd
Kul
2300 AA Leiden.
Eigen postcodenummer
leesbaar vermelden.
straff
s.vj concur
i/Sepp
