[rem 1 in staat
kerig tegenover een
Ui'euwe Koude Oorlog
=1
|ie
Manoeuvres
Oostblok tegen
achtergrond
arbeidsonrust
in Polen
''Proces van de eeuw'' in België
moet opnieuw worden gevoerd
Bonn boos over
slepend visserij
conflict EG
Reagan voor oud plan
van superhovercrafts
voor zeetransport
PAl
TEN LAND.
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 19 MAART 1981 PAGINA 13
IU j— De afgelopen winter was voor
de zachtste winter in jaren. Het
twee weken niet meer gesneeuwd
indelend kun je genieten van het
izonnetje. Maar hoe mooi het weer
vbor de duizenden afgevaardigden
vorige maand in de stad waren
26e partijcongres, de stralende zon
it ite passen bij de overheersende
onder de partijleden. Vijf jaar ge
in president Breznjev nog zeggen:
eld verandert voor onze ogen en
iet de dag beter". Zijn optimisme
;ijds gerechtvaardigd. De westerse
lie jarenlang niets anders hadden
ah over Moskou praten, waren nu
bereid met Moskou te praten. Som-
lingen zelfs officieel op bezoek en
heeft de afgelopen vier jaar drie
etingen gehad met Amerikaanse
Iten. Het SALT I-verdrag werd on-
|id en de afronding van het SALT
lag leek nabij. Verder hadden de
(le Staten zich onder president
|n minister van buitenlandse zaken
ir neergelegd bij het idee dat de
'nie in strategisch opzicht gelijk was
irika.
Kk kende die tijd ook zijn teleurstel-
tn tegenvallers. De betrekkingen
[na werden gaandeweg slechter en
;rde Wereld vormde Amerika een
'tere bedreiging. Egypte had de
(nie gelast het land te verlaten en de
inen aarzelden niet om het openge-
jat op te vullen. In Chili werd een
vriend door een staatsgreep ten
icht.
il ziet de situatie er echter heel an-
De anti-Sovjet houding van Ameri-
1a een geleidelijke verbetering van
'kkingen, medio 1978 opnieuw aan
trad, heeft een hoogtepunt bereikt
erkiezing van een president wiens
denkbeelden teruggaan naar de
in de Koude Oorlog. De taal waar-
ieuwe president zich bedient en de
huldigingen dat de Russen „liegen
;gen" en niets anders willen dan de
de wereld inlijven, zijn in jaren
x uit het Witte Huis gehoord. Hoe-
26e partijcongres in aantocht was,
"le de nieuwe Amerikaanse presi-
om de defensie-uitgaven tot onge-
ogte op te voeren, hoewel hij heel
it dat hij daarmee het Kremlin uit-
ietzelfde te doen. Geen wonder dus
ijev nogal somber klonk toen hij de
in de wereld „moeilijk en gecompli-
loemde. In sombere bewoordingen
jj zijn gehoor voor dat een terugkeer
js Koude Oorlog en een nieuwe wa-
6 „voor ons een niet geringe financië-
ting zijn".
it andere landen betreft zijn de be-
gen nauwelijks rooskleurig. In Polen
rust groot en staan, om met Breznjev
ten, „de piilers van de socialistische
instorten'En hoewel China druk
is af te rekenen met de erfenis van
zijn buitenlandse politiek nog steeds
•Sovjet. Afghanistan is, wat aanvan-
ïgon als een beperkte actie, uitgelo
pen onoverzichtelijke ramp. En ook
De Britse journalist Jonathan Stee-
Ie bracht, terwijl het 26-ster Russi
sche partijcongres nog aan de gang
was, een bezoek aan Moskou. Hij
peilde opvattingen van partijfunc
tionarissen en westerse diplomaten.
Zijn conclusie: het Westen heeft een
verkeerd beeld van de Sovjet-Unie.
De Russische leiders streven niet
naar nieuwe avonturen of zelfs
maar naar terugkeer van de Koude
Oorlog, domweg omdat de kosten
daarvan veel te hoog zijn.
in Afrika en Latijns-Amerika is er weinig
reden tot vreugde en de beweging van niet-
gebonden landen, eens een baken van hoop
voor Moskou, heeft het Russische optreden
in Afghanistan veroordeeld.
In een poging om niet te verdrinken in deze
poel van problemen namen president
Breznjev en zijn kameraden een belangrijk
besluit: ze vonden dat ze de dialoog met de
Verenigde Staten moesten heropenen. De
hele diplomatieke wereld in Moskou is er
stellig van overtuigd dat Breznjevs aanbod
om een topontmoeting te houden oprecht
bedoeld was. Het was een ernstige, wellicht
wanhopige poging om de besprekingen over
wapenbeheersing weer op gang te brengen
voordat de technische apparatuur zo ver
fijnd wordt, dat op de naleving van eventu
ele overeenkomsten geen toezicht meer kan
worden gehouden.
Een heropening van de dialoog met de Ver
enigde Staten staat dan ook boven aan de
agenda van het Kremlin. Al het andere valt
er bij in het niet. Het was gewoon opvallend
hoe weinig aandacht Breznjev besteedde
aan de betrekkingen met Frankrijk en
West-Duitsland die zo beleefd tegen het
Kremlin bleven toen president Carter zich
van Moskou begon af te keren. Nu leek
Breznjev hen volkomen vergeten te zijn
toen hij benadrukte dat de Russisch-Ameri-
kaanse betrekkingen centraal moeten staan
in besprekingen over wapenbeheersing.
Hoewel de Russische oproep tot een dialoog
met de Verenigde Staten onmiskenbaar het
belangrijkste onderdeel van het congres
vormde, kwamen er ook andere vitale pun
ten aan de orde. Hoewel het zeker niet zo
was dat tijdens dit congres open en eerlijk
gediscussieerd kon worden over Ruslands
toekomst, bleek uit vele dingen dat gevoeli
ge problemen zoals de vrije vakbonden en
ethnische minderheden dit jaar omzichtiger
werden aangepakt dan anders. Voor het
eerst ging president Breznjev, zij het slechts
oppervlakkig en via vele omwegen, in op
sociale misstanden als alcoholisme, vandalis
ms corruptie en misdaad. Ook de economi
sche crisis kwam aan bod.
Politieke
modernisering
Alleen tijdens de vijfjaarlijkse partijcongres-
sen kunnen partijleiders uit alle streken van
het land in het openbaar spreken in de
hoofdstad. En hoewel hun toespraken die
integraal worden afgedrukt in de Pravda,
lang niet allemaal even boeiend zijn, herin
neren ze wel aan iets dat in het Westen
maar al te vaak vergeten wordt. De Sovjet-
Unie is een land met een gecentraliseerd ge
zag, maar met zeer uiteenlopende bevol
kingsgroepen die allemaal hun eigen wen
sen en verlangens hebben. Wat klimaat, cul
tuur en taal betreft zijn de verschillen tus
sen de staten van de Sovjet-Unie veel groter
dan die tussen de staten van Amerika.
Langzaam en aarzelend ondergaat de Sov
jet-Unie een politieke modernisering. Toe
gegeven, partijleider Breznjev en zijn colle
ga s in het Politburo lieten er opnieuw geen
twiifel over bestaan dat ze vastbesloten zijn
in het harnas te sterven, maar er zijn be
langrijker ontwikkelingen. De grote belang
stelling van het Westen voor de opvolging
van Breznjev en andere leden van het Polit
buro dreigt voorbij te gaan aan het feit dat
het aantal adviseurs in de buitenlandse poli
tiek dat heeft gereisd en veel beter ge
schoold is dan Breznjev en zijn collega's,
zich de laatste jaren snel uitbreidt. Deze ad
viseurs hebben in het buitenland gewerkt
als journalisten of diplomaten en beschik
ken over veel meer kennis dan waarover de
Sovjet-Unie een generatie geleden beschik
te. Deze mensen kennen het Westen, Oost-
Europa en de Derde Wereld en werken bin
nen het Centraal Comité, het ministerie van
buitenlandse zaken of wetenschappelijke in
stellingen. Onder haviken in het Westen
circuleert momenteel een nieuwe theorie
dat deze mensen, omdat ze te jong zijn om in
de Tweede Wereldoorlog gevochten te héb
ben, wellicht „avontuurlijker" ingesteld zijn
en eerder de wereldvrede en een kernoor
log zullen riskeren dan veteranen als Brezn
jev.
Deze theorie is uiterst zwak en nauwelijks
gefundeerd. In de eerste plaats omdat deze
adviseurs, hoewel ze zelf niet in de oorlog
hebben gevochten, in vele gevallen een va
der en soms ook een moeder hebben verlo
ren. Het zal nog zeker vijftien of twintig
jaar duren voordat de kinderen van de na
oorlogse geboortegolf, die in totaal niet van
de oorlog te lijden hebben gehad, op hoge
posities komen. Maar afgezien van deze
praktische argumenten blijft de theorie van
„avontuurlijkheid" niet meer dan een ver
moeden. Het is immers net zo waarschijnlijk
dat de mensen die in de betrekkelijke goede
jaren van na de oorlog hebben geleefd en
die een geleidelijke welvaartsstijging heb
ben meegemaakt, materialistischer zijn en
daarom minder geneigd alles op het spel te
zetten dan de generatie uit de jaren dertig
en veertig.
Uit vertrouwelijke gesprekken met de nieu
we adviseurs die Breznjevs toespraken
schrijven en de commentaren in de partijk
ranten, blijkt wel degelijk een grote mate
van realisme. Men is zich ervan bewust dat
de macht van de Sovjet-Unie in een com
plexe wereld beperkt is. Ze geven bijvoor
beeld toe dat het voorlopig onmogelijk is om
West-Europa los te weken van Amerika.
Natuurlijk zullen ze om tactische en diplo
matieke redenen proberen in te spelen op
Een groepsplaatje zoals er vele gemaakt zijn tijdens het jongste Russische par
tijcongres in Moskou: werkers van een fabriek poseren voor de gebouwen van
het Kremlin.
allerlei meningsverschillen in de hoop daar
mee de wapenrace in te dammen, maar ze
koesteren geen enkele illusie over de diep
gewortelde politieke, economische en cultu
rele banden tussen de landen van het Atlan
tisch Bondgenootschap.
Deze nieuwe twijfels of het wel verstandig
is zich zo intensief met de Derde Wereld te
bemoeien, moeten worden gezien in het
licht van het betrekkelijk geringe voordeel
dat de Sovjet-Unie ervan heeft. Wat ruwe
grondstoffen betreft kan Rusland in haar ei
gen behoeften voorzien en uit de Derde We-
China re^d worden slechts weinig essentiële pro-
dukten ingevoerd. De Russische verhouding
Ze weten dat het nog jaren zal duren voor met de Derde Wereld heeft niets weg van
de betrekkingen met China zullen verbete- het klassieke imperialisme, maar lijkt eer-
ren. Wat de Derde Wereld betreft weten ze der een huwelijk uit berekening, waarbij
dat het einde van het politiek kolonialisme
niet het automatische resultaat voor Moskou
heeft opgeleverd dat de Russische politici er
twintig jaar geleden van verwachtten. Ze
geven openlijk toe dat de Derde Wereld on
berekenbaar is. Wat Iran betreft, sommigen
menen dat Khomeiny zal worden opgevolgd
door een nieuw islamitisch regime. Anderen
daarentegen gokken op een wereldlijke, na-
Moskou wapens en technische bijstand in
brengt in ruil voor wat tijdelijke politieke
invloed en, soms, enkele militaire facilitei
ten. Zelfs in Oost-Europa waar de Russische
rol veel imperialistischer is, zijn de econo
mische kosten hoog. Een van de belangrijk
ste redenen dat de Sovjet-Unie niet ingrijpt
in Polen is het besef dat het Kremlin dan
alleen voor de kosten zou moeten opdraaien.
tionale regering onder leiding van Bani- Om kort te gaan, de Russische regerings-
Sadr. Iran heeft verder bovendien ontegen
zeggelijk aangetoond dat niet alles dat slecht
functionarissen met enig benul van de com
plexe wereldsituatie voelen weinig voor de
is voor de Amerikanen, goed is voor de Rus- drang naar uitbreiding waar ze zo vaak van
worden beschuldigd. Net als de mannen die
Ze geven toe dat Afghanistan veel meer
geld gekost heeft dan verwacht. Een van
hen vertelde me wat de Russische legergè-
neraals die naar Moskou waren gekomen
voor het congres, hem hadden verteld:
nu de touwtjes in handen hebben, willen ze
in de eerste plaats dociele, onderdanige buf
ferstaten om zich heen en zijn ze doodsbang
ingesloten te worden.
Dat Washington zich in de jaren zeventig
neerlegde bij de strategische gelijkheid van
„Onze soldaten hebben de hele dag mets te de Sovjet-Unie was vooral psychologisch ge-
doen. Overdag blijven de Afghanen in hun zien enorm belangrijk. Nu zijn de Russen in
dorpen, pas s avonds trekken ze er met hun en in verontwaardigd dat Amerika het
geweren op uit en vermoorden ze onze SALT li-verdrag nog niet heeft onderte-
mannen". Hier tekenen zich onmiskenbaar kend, niet omdat ze denken dat de nieuwe
schaduwen van de Vietnamese oorlog af. Amerikaanse regering verontrust is over
Sommigen geven fel af op het salonsocialis- enkele details, maar omdat de nieuwe lei-
me van Afrikaanse landen waar het revolu- ders in Washington „het idee van strategi-
tionaire vuur vaak erg snel lijkt uitgebrand. Sche gelijkheid betreuren en de Amerikaan-
Anderen klagen dat het wel erg duur is om se suprematie willen herstellen", zoals een
hun communistische vrienden in andere van de regeringsfunctionarissen zei.
landen te helpen, een klacht die door vele
gewone Russen wordt gedeeld.
JONATHAN STEELE THE GUARDIAN
Haig
wil
4,27 miljard
dollar
militaire
steun voor
bondgenoten
WASHINGTON De Ame
rikaanse minister van bui
tenlandse zaken Haig heeft
gisteren voorgesteld 4,27
miljard dollar (9,8 miljard
gulden) beschikbaar te stel
len voor militaire hulp aan
het buitenland in het ko
mende begrotingsjaar.
Haig benadrukte dat militaire
en economische hulp een van
de belangrijkste instrumenten
behoort te zijn van de Ameri
kaanse buitenlandse politiek.
Bijna driekwart van het geld
is bestemd voor Egypte en Is
raël. Evenals de junta van El
Salvador, krijgen ook Tunesië
en Soedan steun.
Witte Huis:
Uitspraak
medewerker
niet juist
WASHINGTON Het Witte
Huis heeft zich gisteren gedis
tantieerd van de uitlatingen
van Richard Pipes, stafmede
werker van Reagans adviseur
voor de nationale veiligheid,
Richard Allen. De in Polen ge
boren Pipes, oud-hoogleraar
Russische geschiedenis aan de
Harvard-universiteit, heeft on
langs gezegd dat er geen spra
ke kan zijn van ontspanning
zolang de Sovjet-Unie door
gaat met zijn „brutale imperia
listische offensief". Volgens
het Witte huis strookt deze op
merking niet met het Ameri
kaanse beleid.
Richard Pipes
Jr Spaanse
;eklaagd
ïouds-
>0.000
jat u
<lasse
n en
kunt u
Y In Madrid is gis-
Inieuw een officier in
t beschuldiging gesteld
medeplichtigheid aan
kte staatsgreep van 23
Het is Camilo Me-
Vives, kapitein van
ït. Hij heeft zich op de
in de coup in het par-
areen
Jejero, de leider van
Igreep. Dit heeft het
ministerie van defen-
1S Stap- ren meegedeeld. Acht
en- eieren, onder wie drie
uden. 5- moeten op dezëlfde
it terecht staan.
eim. sine in
;-Duitsland
(der
- Het Westduitse par-
kieeft gisteren een wet
Tnen, die voorziet in
fioging van de accijn-
Bineraalolie en alcohol,
ftlg daarvan zal de be
ul april acht Pfennig
"n dubbeltje) per liter
worden; dieselolie
1 en een halve Pfennig
Jsten. Als gevolg van
»ging van de alcohol-
1 gaat een fles gedistil-
Tn 0,7 liter en 22 pro-
pol 76 Pfennig in prijs
ijzeld
lieden
r Een twaalfjarig
rfet gisteren in een wo-
Moskou door een
i gestoorde werd vast
ly is gisteren aan haar
lingen overleden, zo is
in Moskou vernomen.
T van het meisje-had
tien bevrijden, maar
rie kogels in zijn be-
meisje werd tenslotte
la een bestorming van
|e waaraan 150 man
en. Het meisje over-
jen ziekenhuis
WARSCHAU In en om
Polen zijn gisteren groot
scheepse militaire manoeu
vres van de landen van het
Warschaupakt begonnen,
terwijl, zoals gisteren ge
meld, nieuwe onrust is ont
staan onder de Poolse boe
ren, die een eigen vakvereni
ging eisen en onder de arbei
ders van de houtverwerken
de industrie.
De Poolse pers besteedt uitge
breid aandacht aan de oefe
ningen, die onder de naam
„Sojoez-81" gehouden worden.
Deze militaire oefeningen zijn
de omvangrijkste sedert de
laatste twaalf jaar en hebben
plaats op het grondgebied van
Polen, Oost-Duitsland en Tsje-
cho-Slowakije.
Volgens Westelijke diplomaten
is er geen direct verband aan
wijsbaar tussen de manoeuvres
en de situatie in Polen, waar
de arbeidsonrust telkens op
nieuw oplaait: de arbeiders in
de houtindustrie dreigen met
een nationale staking en de
boeren in de streek van Bydo-
goszez houden, zoals gisteren
gemeld, het hoofdkantoor van
de officiële boerenpartij bezet.
De Poolse premier, generaal Jaruzelski, is druk doende
overal in zijn land de telkens oplaaiende arbeidsonrust
te bezweren. Hier ziet men hem temidden van de onder
grondse werkers van de Knurow-kolenmijn in Silezië.
De Poolse vice-premier Ra- regering tijd tekort komt, om-
kowski heeft gezegd, dat het dat zij teveel aandacht moet
met de Poolse economie nog besteden aan het blussen van
steeds bergaf gaat en dat de lokale branden.
GENT Het Belgische "proces van
de eeuw", waarin twee vijfvoudige
moordenaars afgelopen december ter
dood zijn veroordeeld, moet opnieuw
worden gevoerd. Tijdens de zitting
van de rechtbank Assisenhof) van
Gent blijkt er een nieuwe procedure
fout te zijn begaan, waardoor het Hof
van Cassatie in Brussel zich thans
verplicht heeft gezien het doodvonnis
te annuleren. Het nieuwe proces zal
voor de rechtbank van Brugge plaats
hebben.
De gewraakte vormfout betreft hetTfeit
dat in het officiële zittingsverslag van de
griffier de vermelding ontbreekt dat de
iury de eed heeft afgelegd. Daarmee is
het hele proces en de uitspraak ongeldig
geworden, hoewel de eedaflegging zelf
correct is geschied, zoals meer dan hon
derd aanwezigen in de rechtzaal hebben
kunnen waarnemen. Belgische kranten
publiceerden gisteren ook foto's waarop
de jury-leden met twee vingers omhoog
de gelofte van eerlijkheid doen.
Verantwoordelijk voor de fout is rechter
Jean Tytgat, die het ontbrekende detail
in het dossier had moeten opmerken.
De ter dood veroordeelden zijn de 33-ja-
rige Freddy H. en de 27-jarige Roland F.,
die in de zomer van 1979 het gezin
Steyaert vader, moeder, zoon, dochter
en verloofde) koelbloedig hebben ver
moord tijdens een roofoverval in de om
geving van Gent
Britse matrozen
aanklaagd wegens
homoseksuali tei t
LONDEN Elf matrozen van
het koninklijke jacht Brittan-
nia zijn gisteren na een offi
cieel onderzoek in staat van
beschuldiging gesteld op be-
schuldigiging van homoseksu
aliteit. Er zijn met name foto's
aangetroffen met een porno
grafisch karakter.
De elf zeelieden zijn aange
klaagd krachtens een artikel
van de krijgstucht. Ofschoon
homoseksualiteit in het bur
gerleven niet langer onwettig
is, blijft zij in de Britse strijd
krachten verboden. Het minis
terie verklaarde dat de zaak
achter gesloten deuren zal
worden behandeld. Voor allen
zal ontslag uit de krijgsdienst
volgen.
Gevoelig verlies
leger El Salvador
SAN SALVADOR Een Sal-
vadoraanse plaatselijke leger
commandant heeft gisteren
bekendgemaakt dat guerrilla
strijders in El Salvador tien le
den van de Nationale Garde
hebben gedood en vijftien ge
wond in zware gevechten bij
een belangrijke waterkracht
centrale in de buurt van de
grens met Honduras.
Sovjetproef
met killer-
satelliet
WASHINGTON De Sovjet-
Unie heeft zaterdag een twee
de geslaagde proef genomen
met een zogeheten „killersa-
telliet". Dit is vernomen uit
kringen van de Amerikaanse
inlichtingendiensten. Het doel
van een killersatelliet is het
onschadelijk maken van vijan
delijke satellieten in de ruim
te.
(Van onze correspondent Ami van Vree)
BONN Bondskanselier Helmut Schmidt zal er op de ko
mende topconferentie volgende week in Maastricht bij zijn
Europese partners geen twijfel over laten bestaan dat Bonn
een snelle oplossing van de bestaande problemen in de vis
serij-politiek en wat betreft de herstructurering in de staal
industrie eist.
Deze kwesties brengen schade toe aan de Gemeenschap die voor
West-Duitsland de hoeksteen van zijn buitenlandse politiek is,
aldus regeringswoordvoerder Becker gisteren na het kabinetsbe
raad waarin uitvoerig over de EEG is gesproken. „Bonn kan er
geen genoegen mee nemen dat andere landen hun problemen op
de EEG afwentelen en zich niet aan de afgesproken regels hou
den".
Desgevraagd verklaarde Becker verder dat Schmidt zijn collega
Thatcher ongetwijfeld zal herinneren aan haar toezegging die zij
in mei vorig jaar heeft gedaan om de kwestie van de visserij op
31 december 1980 te hebben opgelost Dit is echter nog altijd niet
gebeurd.
LONDEN De regering
Reagan zal vermoedelijk het
plan voor de bouw van reus
achtige, snelle Hovercrafts
voor de Amerikaanse mari
ne nieuw leven inblazen. Dit
plan is destijds door de rege
ring Carter verworpen, al
dus de gezaghebbende uitga
ve van het in Londen ver
schijnende Janes Surface
Skimmers.
De bedoeling is om de beschik
king te hebben over grote,
snelle transportmiddelen, die
de oceaan kunnen oversteken,
waardoor de Amerikaanse
strijdkrachten hun personeel
overzee kunnen beperken,
zonder de mogelijkheid van
onmiddellijk terugslaan in
noodgevallen in gevaar te
brengen. Janes waarschuwt
evenwel, dat de Sovjetactivi
teit op dit gebied in de jaren
tachtig „waarschijnlijk massaal
en opzienbarend zal zijn in
vergelijking met de inspannin-
De regering Carter had een
programma voor een 3000 ton
metende Hovercraft, bekend
als 3KSES. Het had de eerste
van een serie transporthover
crafts moeten worden met op
en afritten, die in staat waren
om met grote snelheid over de
gehele wereld militaire voor
raden en uitrusting, tanks,
vrachtwagens, artillerie, muni
tie en brandstof te vervoeren.
Dit project is in december 1979
geschrapt, maar de regering
Reagan schijnt de draad weer
te willen opnemen.
