(SPORTEN/HOBBY
NR. 11
KRUISWOORDRAADSEL
weekpuzzel door dr. Pluizer
63
msoclaf is,er 9e,en 9e'T
ostzegels
SCHAKENI
A
s
A
3?]
fotografie
1 PA(.
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 14 MAART 1981
leningi
inaars van puzzel 10 zijn:
loogt, Stieltjesstraat 21, 2313 SH Leiden.
^nings, Mauritsstraat 35, 2215 CR Voorhout,
worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
Horizontaal: 1 scheepsromp; 6 om
vang v.e. toren; 11 veelarmig dier;
12 het heelal; 14 wijnsoort; 15 herha
ling; 17 familielid; 19 bouwmateriaal;
21 lichaamsgedaante; 22 Russisch
gebergte; 24 voorzetsel; 25 deel van
de hals; 27 loopgang v.e. mol;
28 deel v.e. tabakspijp; 29 muziek
noot; 30 boom; 32 opening; 33 afke
ring van werk; 34 kaartruitertje;
35 alleenzang; 37 vogelsnavel;
39 overwinning; 40 wijze, manier;
42 vogel; 44 enigszins; 45 klein kind;
46 inhoud; 47 vrucht; 49 boom
vrucht; 51 stof; 54 buis v.e. tabak
spijp; 56 grappenmaker; 58 toe
spraak; 59 sterk ijzerhoudende grond;
60 onderricht; 61 mannelijk beroep;
63 proper; 64 stoomschip (afk.);
65 deel v.e. boom; 66 onwrikbaar;
68 uitroep; 70 paardeslee; 71 klein
deeltje; 73 langzaam; 75 naam der
Oudegyptische koningen; 77 zang
stem; 78 Europeaan; 80 staafvormig
werktuig; 81 vrucht; 83 afbreken;
85 meerstemmig koorgezang;
86 naam van muziekgebouwen.
Verticaal: 1 tonnetje waarin rupsen
zich inspinnen; 2 hoewel; 3 vreemde
titel; 4 bewijs van opslag van goede
ren; 5 veilige ligplaats voor schepen;
6 onenigheid; 7 overschot; 8 vlakte
maat; 9 symbool voor neon; 10 vaar
tuig; 11 hoofddeksel; 13 saai (fig.);
14 de oudere (Latijn); 16 vogel;
18 stad in Spanje; 19 eerste melk v.e.
koe na het kalven; 20 zelfkant van lin
nen; 22 vrouwelijk dier; 23 adres
kaartje met oog; 26 toiletartikel;'
28 uiting van genegenheid; 31 kokos
palm; 34 plaats in Ned. Limburg;
36 schande; 37 vrouwelijk dier;
38 insekt; 39 jaargetijde; 41 tuit v.e.
kan; 42 honingdrank; 43 plezier;
44 gril; 47 stad in Zwitserland;
48 Hongaarse grassteppe; 50 gehal-
teënheid van goud; 52 volmaakt;
53 ondergrondse spoorweg; 55 kle
verige stof; 57 waterbewoner;
60 jong schaap; 62 hulzen van gedor
ste korenaren; 65 heilig symbool bij
primitieve volken; 66 afdruk v.e. foto
grafisch negatief; 67 werpkoord;
69 ligplaats voor schepen; 72 boom;
73 telwoord; 74 betaalmiddel; 76 Eu
ropese rivier; 78 dwaas; 79 metalen
staaf; 82 lichamelijke opvoeding (afk.);
84 rivier in Italië.
Oplossingen onder vermelding van Puzzel 11 dienen uiterlijk
woensdagmiddag in bezit te zijn van:
Leidse Courant,
Postbus 11, 2300 AA Leiden.
Eigen postcodenummer s.v.p. leesbaar vermelden.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
H25
26
27
28
B29
30
31 1
32
33
M34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57.
58
59
60
61
62
64
H65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
11
78
79
80
81
82
83
84
85
86
37
5 ui
5 g
2
Jeugdkampioenschap
3 en Ml i?£
3: diplót
sest om te schrijven
voering [jeugdkampioenschap
land, dat een paar
geleden in Wester-,
louden? Nu is er een
voor. De plaatselijke
DEZ Lensen, heefl
mboekje uitgegeven,
irlijk) is geschreven
jheer G. Schutmaat.
en zijn van commen-
door indien door spelers van
>r 9 aprij
caart onije telt 96 pagina's en
en uw Heurd met tientallen
chologisjen. Men kan het par-
(8 bestellen door
)t is 4,50 en f 2,10
)r te maken op bank-
36.669.1481 ten
I damclub DEZ Wes-
jverd verrassend op-
pr de inmiddels 20-ja-
|b Okken uit Emmen.
eerde in de laatste
irard Jansen, één van
Jansen stond
en op de eerste plaats
s ronden had hij zelfs
sprong van twee pun-
van de
sec
n de ve^
ispondel
Hieronder Jansens enige fte-
derlaag, In de laatste ronde,
tegen de teleurstellende Hans
Vermin uit Wassenaar. Jansen
laatste zet was 30. 42-38,
waarna de stand van het eer
ste diagram is ontstaan. Het
spel ging als volgt verder: 30.
18-23 31. 30-25 (bij analyse
bleek 36-31 23x32 38x18 8-13
31-271 13x31 26x37 en daarna
34-29 enz.) 31. 23x32 32.
38x18 8-13 33. 18-12 17x8 34.
28x17 11x22 35. 34-29 15-201 Er
is niets meer over van de
fraaie witte stand, zwart neemt
de leiding over. 36. 39-34 13-18
37. 34-30 9-13 38. 33-28 22x33
39.29x38 18-23 40. 38-33 8-12
41. 43-38 16-21 42. 40-34 21-27
43. 41-37 6-11 44. 34-29 23x34
45. 30x39 19-23. Wit wordt
overspeeld. 46. 45-40 14-19 47.
25x14 19x10 48. 40-34 11-17 49.
35-30 24x35 50. 33-29 (met de
bedoeling: 12/13-18 37-31) 23-
28 51. 29-24 10-14 52. 34-29 35-
40 53. 36-31 27*36 54. 38-32
40-45 55. 32x23 45-50 56. 39-34
50-45 en eindelijk gaf Jansen
zich gewonnen.
Nadat deze partij was beëin-
i m
i n si m
in mm
b S3 H O
m m s m a
a so or"
mwrmmm^w%
m m m >m m
JANSEN
digd (na "3VS uur spelen) wist
Okken dat hij bij winst kam
pioen zou zijn. Maar zijn tegen
stander; Fred Elgersma, even
als Wim Bremmer, lid van de
organiserende club DEZ, stond
veel beter.
In de positie van het tweede
diagram speelde hij 43. 47-421
en brengt de dreiging 37-31 In
de stelling. Na Okkens 43.
13-187 had Elgèrsma fraai kun
nen winnen: 37-31 26x48 33-
ELGERSMA
29 48x30 35x22 23x34 22-18
12x23 28x10 25-30 10-4 30-35
4-181 Elgersma speelde echter
44. 44-39, en kwam in een na
delig eindspel terecht.
Toch was zelfs toen remise
mogelijk in de stand zwart: 6,
16. 24/26, dam op 35; wit: 27,
32, 37, 38, dam Op 4. Elgersma
verzuimde hier 37-31 26x28
38-32 28x37 27-21 16x27
4x15, speelde 56.32-28 en ver
loor.
vertaalw
ond^
p het 1
verzor
ïlgemeen zijn bridge-
ationêreP menin9 toegedaan
Henspel een van de
Laag!
9 onderdelen van het
een kern van
gevolgd
rvaring
oemde in en het zal statis~
lijke mnpantoonbaar zijn, dat
egenspel de meeste
irden gemaakt. Vaak
jn de verdedigers er
jrzaak van dat de lei-
is krijgt zijn contract
j. Kijkt u eens naar
ind spel en stel voor
of u de fout van de
_r zou hebben verme-
eiKei komt later aan de
Niemand kwets-
>t opende met 1 rui-
gaf een informatie-
na „pas" van oost
2 SA. door noord
ferhoogd. Een scherp
dat door de gecon-
kracht bij west een
hebben. West vond
ist met schoppen vier
afspral
van
(zelfsti
ei
ande p
identie
mem
het veiligst en zuid maakte de
eerste slag met het aas. Daar
west vermoedelijk ruitenheer
heeft, ziet zuid acht slagen.
Een eerste mogelijkheid voor
de negende is, dat west harterv
heer en -vrouw heeft, zodat er
twee hartenslagen: kunnen
worden gemaakt. Zuid speelde
daarom in de tweede slag een
kleine harten en legde op het
kleintje van-west de boer, die
oost met de vrouw nam.
Oost vervolgde mét klaver
boer, omdat hij niet wist Wie
harten negen had. (Heeft zuid.
die, dan geeft harten naspel
het contract cadeau, zeker als
west klaveraas en -vrouw zou
hebben. Klaverboer bleef voor
oost en deze speelde de tien
na. Zuid nam met het aas,
sneed op ruitenboer en Incas
seerde de hoge schoppens. Op
de vierde gooide zuid zijn laat
ste klaveren weg en west had
problemen. Op de derde
schoppen had hij een ruiten af
gegooid en nu moest hij kla-
V B 73
A B 5
o A V 5
952
42 N
H97 wo
o HB96 o 74
HV76 4 B 104
A H 9
1064
o 108 3 2
4 A83
10865
V832
verheer sec zetten. Hij had
toen nog harten H 9, ruiten H
B en klaver H. U|t noord volg
de ruitenaas en een kleine rui
ten en dat was dat. West kon
een ruiten en een klaverslag
maken, maar moest daarna in
de hartenvork spelen, waar
door 'zuid op elegante wijze
zijn contract maakte. De boos
doener In dit spel was oost, die
na klaverboer de fout maakte
de tien na te spelen. Als oost
een kleine klaveren speelt kan
zuid het contract niet meer
winnen at komt de last dan op
de schouders van.west terecht,
die zijn béide honnèurs af
moet gooien! Wordt west dan
met ruiten aan slag gebracht,
dan kan hij met een kleine kla
veren naar oost oversteken,
die dan de dodelijke harten
naspeelt voor een dówh. Mis
schien vindt u dit laboratori-
umbridge, maar dat is het echt
niet. Er is geen verdeling te
bedenken, waarbij de tien be
ter Is dan een kleintje. Het óm-
gekeerde blijkt wel het geval
dus moet een kleine klaveren
worden nagespeeld. Voor west
Is het moeilijker, maar opk niet
onoplosbaar. Er vari uitgaande
dat zuid een goede speler Is,
ziet west de placing aanko
men. Zijn enige hoop Is dan
gelegen in de aanwezigheid
van klaver tien bij oost en dat
moet hem de moed geven van
zijn plaatjes afstand te doen.
Het voorspelen van de boer
wijst al enigszins In die richting
en.... baat het niet, dan
schaadt het nletl
Nederlands landschap op zomerzegels
nee
ig (met
n de
Iers
functie
enhoek
:ature
a.s. zullen de jaar-
lomerpostzegels" In
i/orden gebracht. De
aat ook voor dit jaar
gels en kreeg als the-
nieuwe Nederlandse
Een zegel in de
in 45 20 ct. toont
irlandschap met aan-
De bescherming die
jdijk wordt geboden is
een zegel van 55
een zegel van 60
et men een afwate-
pel in een ontgin-
led. Als vierde In deze
zegel van 65 30 ct.
>nt een cultuurland-
arbij de landbouw het
nt vormt. Het ontwerp
Ie zegels werd ver
lor Ger Dekkers uit
i. Alle vier de zegels
Itgevoerd in de kleu-
geel, rood en zwart.
ritse PTT zal door het
van een bijzondere
dacht geven aan het
ionaal Jaar van de
:paten". Het gaat hier
serie bestaande uit
s die op 25 maart a.s.
p zal komen,
uitroepen van 1981 tot
NEDERLAND
45-2ÜC
NEDEPUND.
60+25c
pp».-
-
tik*
MEDERUND
55;25c
NEDERLAND
65+3ÖC-- v
f'
„Internationaal Jaar van de
Gehandicapten" heeft de V,N.
vier doeleinden voor ogen.
Hierbij gaat het om het voor
komen van verminking; 1 de
mensen wijzen op de behoef
ten van de gehandicapten en
hetgene waartoe de Invalide
nog In staat is; een meer posi
tief standpunt jegens de ge
handicapten om hen in staat te
stellen als volwaardig lid deel
te nemen aan de samenleving.
In de motleven op dé zegels
van Engeland kan men deze
doelstellingen terugvinden.
Zo ziet men op een zegel van
14 p. een blinde, lopend met
zijn geleidehond. Vier paar
handen die enige letters vor
men van het manuale alfabet
zijn te zién op de zegel van 18
p. Dit alfabet wordt door vele
spraak- en/of gehoórgestóor-
deti gebruikt. Op een zegel van
22 p. ziet men een gehandi
capte, gezeten In een rolstoel,
bezig met het nemen van een
oprit naar een ingang. Als vier
de in deze serie een zegel in
de waarde van 25 p. Deze
toont een gehandicapte die
klaarblijkelijk niet meer de be
schikking heeft over zijn han
den, bezig aan een schilderij.
Dit wordt op het doek ge
bracht door het penseel tussen
de tenen te klemmen.
Het ontwerp voor deze zegels
werd vervaardigd door John
Gibbs, die hiermee zijn debuut
maakte als postzegelontwer
per. De zegels werden gedrukt
door Harrison and Sons (High
Wycombe).
De Deense stad Nyboder be
staat dit jaar 350 Jaar. Voor de
Deense PTT was dit feit aanlei
ding tot dó uitgifte van een se
rie van twee bijzondere zegels.
Deze meerkleurlgd zegels heb
ben een waarde van 1.30 Kr. en
1.60 Kr. en komen op 15 maart
In de verkoop. Teneinde vlug
ger bemanningen voor zijn
oorlogsvloot ter beschikking te
hebben, liet koning Christiaan
iy In 1631 een begin maken
met de stichting van Nyboder.
Hierbij ging het vooral óm
huisvesting te verlenen aan het
marinepersoneel van lagere
rang. Het werden 600 huisjes,
die laag van verdieping waren
en één lang lint vormden.
Rond 1795 was Nyboder uitge
groeid tot een stad met onge-
ver 15.000 inwoners. Tot op dit
moment is Nyboder nog steds
één der grootste marine-ver
blijfplaatsen ter wereld. Eén
van de door Christiaan IV ge
bouwde huizen doet nu dienst
als museum. Dit museum Is te
vinden in de Sankt Pauls Gade
op nr. 20 en draagt de naam
„Nyboders Mindestuer" (Mu
seum von Nyboder). De door
Johan Alkjaer ontworpen ze
gels geven een Indruk van de
lintbebouwing van Nyboder.
door
L. Hofland
Nederlands kampioenschap
na negen ronden
Als we de ranglijst van het Ne
derlands kampioenschap na 9
ronden goed bekijken, zijn er
enkele merkwaardige ontwik
kelingen te constateren. Aller
eerst de sensationele terugval
van onze sterkste grootmees
ter Jan Timman, die na een
formidabele 5 uit 7 twee
maal achtereen verloor van
spelers, welke hij normaal ge
sproken gemakkelijk moet
kunnen verslaan. De oorzaak
hiervan moet waarschijnlijk ge
zocht worden in het, voor Tim
man niet inspirerende deelne
mersveld. De sterkste deelne
mer na hem is Hans Ree, een
speler die. internationaal ge
zien, niet in de schaduw van
Timman kan staan (plm. 120
ELO-punten minder) en dan
moet het voor Timman toch
wel erg moeilijk zijn, om er
eens extra voor te gaan zitten;
vermoedelijk is dit een van zijn
laatste kampioenschappen.
Verheugènd is het om op te
merken, dat onze vroegere na
tionale voorvechter Jan Hein
Donher, dit jaar weer speelt als
in vroeger dagen en nu zelfs
een kans maakt om sinds 1958
kampioen te worden. Opval
lend is verder, dat de hoofd
klassers dit jaar gelijke tred
houden met de wat zwakkere
meesters. Debutant Rini Kuijf
staat zelfs op 50%, van hem
kunnen we in de toekomst ze
ker meer verwachten. Voor
Kuijf zal de achtste ronde wel
voor altijd in zijn geheugen ge-
grifd blijven, hij presteerde,
wat de meeste hoofdklassers
in hun stoutste dromen nog
niet meemaken, namelijk Jan
Timman verslaan. Als u deze
partij oppervlakkig naspeelt
lijkt het alsof wit regelmatig
wint, maar bij nadere analyse
blijkt dat Timman na 29 zetten
op grootmeesterlijke wijze
voordeel heeft bereikt, maar
dan de jonge Leidenaar iets te
veel tegenkansen geeft, kijkt u
maar mee.
R. KuijfJ. Timman Pirc-ver-
dediging
1.e2-e4 d7-d6 2.d2-d4 Pg8-f6
3.Pb1-c3 g7-g6 4.f2-f4 Lf8-g7
5.Pg1-f3 0-0 6.Lf1-e2 c7-c5
7.d4xc5 Minder goed is 7.d5
e6 8.dxe6 Lxe6 9.0-0 d5! 10.e5
Pe8 en zwart heeft geen pro
blemen. 7...Dd8-a5 De pointe
van de zwarte opstelling, want
het eindspel na 7..dxc5 8.Dxd8
Txd8 9.e5 staat slecht voor
zwart. 8.0-0 Da5xc5+ 9.Kg1-h1
Pb8-d7 10.Dd1-e1 Kuijf is goed
op de hoogte, dit is het ge
vaarlijkste systeem voor zwart.
10...a7-a6 11.Le2-d3 ©7-e5
12.Lc1-e3 Dc5-c7 13.f4xe5
d6xe5 14.De1-h4 h7-h5 Ge
dwongen anders volgt 15.Lh6
gevolgd door Pg5 en Pd5 met
winnende aanval voor wit.
15.Pf3-g5 b7-b5 16.TI1-f3 Lc8-
b7 17.Ta1-f1 Dc7-d6 18.Le3-
c1? Tot hier had Kuijf het zeer
goed gespeeld en had hij dui
delijk voordeel bereikt, wat hij
•met een nuttige zet als 18.a3
vast kon houden.
De textzet laat Pc5 toe. waar
mee zwart voordeel bereikt.
18...Pd7-c5 19.a2-a3 Pc5xd3
20.c2xd3 Lb7-c6 21.h2-h3 a 6-
a5 22.Dh4-f2 b5-b4 Timman of
fert de kleine kwaliteit en hij
heeft zeer knap gezien, dat het
overblijvende eindspel zwart
uitstekende kansen biedt.
23.Tf3xf6 Lg7xf6 24.Df2xf6
Dd6xf6 25. Tf1xf6 Tf8-c8! Na
25..Tac8 kan wit eerst op b4
ruilen, nu dit verhinderd is,
wordt a3 zwak. 26.Pc3-e2 Lc6-
b5 27.Lc1-e3 b4xa3 28.b2xa3
Lb5xd3 29.Pe2-g1 Tc8-c3 The
matisch op de zwakte a3 ge
speeld. het waarborgt zwart
nog goed spel, maar 29.Tc2
ziet er wat gevaarlijker uit bijv.:
29.P1f3 Te2! 30.Lc5 Lxe4 en
het is moeilijk te zien hoe wit
zich nog kan redden. 30.Pg1-f3
Tc3xa3? Een dergelijke princi
piële fout is in Timman's car
rière een zo'n hoge uitzonde
ring, dat ik het in beeld breng.
lS
ii
y
s
p
m
iyl
mm
IJ
■-
li
i
j
k
A
A
m
De toren komt nu te passief te
staan, aangewezen was 30.Ta6
na toren ruil is de witte aanval
ontkracht en na 30..Tf7: is
31.Lxe4 mogelijk (na Ld2 wille
keurig kan wit niet op e4 ne
men omdat f7 blijft hangen.
31.Pf3xe5 Ld3xe4 32. Le3-c5
Ta3-a4 We kunnen hier slechts
gissen wat Timman overzien
heeft, maar vast staat, dat de
textzet niet van harte moet zijn
gespeeld, want wit krijgt nu
geforceerd winnend spel.
33.Tf6xf7 Ta8-a6 34.Tf7-f8+
Kg8-g7 35.Tf8-f7+ Kg7-g8
36.Tf7-e7! Hoeveel Nederland
se hoofdklassers zouden hier'
remise genomen hebben?
36...Le4-d5 37.Te7-d7 Ld5-e6
38.Td7-e7 Lc6-d5 39.Pe5-d7
Ta4-a1+? Versnelt het einde,
maar ook na het sterkere
39..Tf4 40.Le3! moet wit kun
nen winnen. 40.Kh1-h2 Ta1-a2
41.Te7-e8+ Kg8-g7 42.Lc5-f8+
en zwart geeft het op, want na
42..Kh8 43.Lh6+ Lg8 44.Pf7+
Kh7 45.Pf8 is het mat.
De oplettende lezer zal het op
gevallen zijn, dat ik al enkele
malen een verliespartij van
Timman heb laten zien. dit be
rust zuiver op toeval. Als com
pensatie zal ik u Timman's par
tij uit de zesde ronde tegen
Ligterink tonen, waarin hij met
subtiel openingsspel voordeel
bereikt en door een kleine
combinatie wint.
G. LigterinkJ. Timman
Grünfeld-lndisch
1.d2-d4 Pg8-f6 2.c2-c4 g7-g6
3.Pb1-c3 d7-d5 4.Pg1-f3 Lf8-g7
5.c4xd5 Pf6xd5 6.e2-e4
Pd5xc3 7.b2xc3 c7-c5 8.Ta1-
b1 0-0 9.Lf1-e2 Dd8-a5 10.Dd1-
d2 b7-b6 11.0-0 Lc8-a6
12.Le2xa6 Pb8xa6 13.Dd2-e2
e7-e6 14.Lc1-f4 Tf8-d8 15.TM-
d1 Da5-a4 16.Lf4-g5 Td8-e8
17.De2-d2 Ta8-c8 18.Dd2-f4
c5xd4 19.c3xd4 Tc8-c2
20.Td1-c1 21.Pb4 21.Txc2
Pxc2 22.Lf6 Pxd4! 23.Lxd4
24.Pxd4 Dxd4 25.g3 Tc8
26.Df3 Tc2 Wit geeft het op.
Vario-film van Agfa-Gevaert
een revolutionair nieuwtje
Een revolutionair nieuwtje van
Agfa-Gevaert. de Agfapan Va-
rio-XI-professional kleinbeeld-
film, is vanaf half maart in de
fotohandel verkrijgbaar: Deze
zwart-wit film, op de Photokina
in Keulen geïntroduceerd en
inmiddels verbeterd, luidt voor
vakman en hobbyist een nieuw
tijdperk van fotograferen in.
Door z'n enorme belichtings
speelruimte die loopt van 22
Din-125 ASA tot 33 Din-1600
ASA is „juist belichten" een
uitermate rekbaar begrip ge
worden. Opnamen gemaakt
tussen genoemde uiterste ge
voeligheidswaarden leveren
zonder mankeren bruikbare
negatieven op, hetgeen in de
praktijk betekent dat met één
f.ilm in.de camera opnamen ge
maakt kunnen worden bij nor
male lichtomstandigheden
maar ook bij „slecht licht".
wanneer een hoge gevoelig
heid vereist is.
De techniek achter deze onge
bruikelijke belichtingsspeel
ruimte is gebaseerd op het
kleur-negatief-procedé. De film
is opgebouwd uit twee lagen,
een middelgevoelige en een
hooggevoelige laag en het zil
ver wordt bij de kleurontwikke-
ling vervangen door kleurstof
fen die een zwart-wit negatief
opleveren.
Ontwikkelen van de film vindt
dan ook plaats volgens het
kleur-negatiefproces in de ont
wikkelcentrales. Voor de doe-
het-zelver heeft Agfa-Gevaert
een kleurontwikkelset (Process
F) van 500 ml beschikbaar
waarmee zes films ontwikkeld
kunnen worden (Prijs plm
30,-). Hierbij kan worden op
gemerkt dat het z.g. opvoeren
van de film of het manipuleren
van de korrelgroootte door ge
forceerd ontwikkelen niet mo
gelijk is aangezien bij het
kleurprocédè zeer nauwgezet
ontwikkeld dient te worden.
Bij het beoordelen van vergro
tingen (18 x 24 cm) blijkt dat
opnamen gemaakt met 22 Din-
125 ASA prima resultaten te
zien geven in doortekening en
contrast. Opnamen gemaakt
met de andere uiterste gevoe-
ligheidswaarde (33 Din-1600
ASA) geven een zeer bruikbare
afbeelding, maar de „korrel"
(kleurwolkjes) en enig verlies
aan contourscherpte en con
trast zijn duidelijk waarneem
baar. Een saillant detail is dat
door de specifieke eigenschap
pen van de gevoelige lagen bij
beperkt overbelichten een
fraaier negatief ontstaat met
betere doortekening in de
zwarte partijen zonder dat de
PANORAMA-DIA
Het wereldberoemde molenlandschap bij Kinderdijk prijkt vanaf 27 maart op de Keu
kenhof. Het onderwerp is vastgelegd op de grootste dia van Nederland: afmetingen
van 3 bij 10 meter. Vijf bezoeken moest fotograaf Jan Gltz aan Kinderdijk brengen
voor hij voldoende hulp had van het klimaat. Ook had hij de hulp van de plaatselijke
bevolking nodig voor het aanbrengen van de rekwisieten, zoals bossen riet en melk
bussen. De opname werd gemaakt met een Sinar camera met een negatiefformaat
van 20 x 25 cm op kieurennegatiefmaterlaal Kodak Vericolor S. De camera was voor
zien van een Schneider G-Claron objectief f/9 270 mm. Het negatief zal op de Keu
kenhof worden belicht door 200 tl-buizen.
lichten „uitbleken".
Door zijn uitzonderlijke moge
lijkheden is de Vario-XL (over
een half jaar ook verkrijgbaar
in het 6 x 6 formaat) zeker een
aanwinst voor de zwart-wit fo
tografie.
Naast dit „grote" nieuws
brengt Agfa-Gevaert nog twee
aardige hulpmiddeltjes op de
markt: een kleurentestkaart en
een universele grijstrap met
belichtingsmasker.
De kleurentestkaart is vervaar
digd van stevig karton in han
dig zakformaat en heeft naast
een grijstrap zes kleuren: de
additieve basiskleuren (blauw,
groen, rood) en de subtractie
ve basiskleuren (geel. magen
ta, cyaan). Door de lichtechte
kleuren is de kaart uitermate
geschikt voor de vervaardiging
van een ideaalnegatief dat kan
dienen als hulpmiddel bij het
inijken van kleuranalysers en
het bepalen van filtering bij het
vergroten.
De universele grijstrap ziet er
uit als een groot negatief (for
maat 20.3 x 25.4 cm) met grij
ze stroken in oplopende grada
ties en is bedoeld als hulpmid
del bij het vergroten in zwart
wit en kleur. Om een proefbe-
lichting te maken wordt de
grijstrap samen met het foto
papier onder de vergroter ge
legd en belicht. Met slechts
één belichting van bijv. 10 se
conden geeft de grijstrap 5
deelbelichtingen van respectie
velijk 2, 4, 6, 8 en 10 secon
den. In één oogopslag kan nu
de proefvergroting op juiste
belichting worden beoordeeld.
Bij het kleurvergroten verge
makkelijkt de grijstrap het be
palen van de juiste filtering
wanneer een gepaste basisfil
tering wordt gebruikt. Het
meervoudig belichten van een
proefstrook met zwart karton
is hiermee overbodig gewor
den. Met behulp van bijgele
verde masker kan op één vel
20 x 25 cm 4 proefbelichtin-
gen worden gemaakt.
