Togo hard op weg
„Zwitserland van Afrika" te worden
1
Pakistan
staat
aan vooravond
van een
revolutie
LAND BEHEERST DOOR STRIJD TUSSEN HET MODERNE WESTEN EN DE ISLAM
n het vF
omendi
s nog 1
jenoeml
1 de hel
folie erfe
naar bil
evaarlijl
zijn nol
dat del
opgetrl
de vooi
iffende I
st met I
inen uitE
<e stofl
ïg van f
rvan sl?
te male
kei spof
laafden
cich te!
hen iet|
verslag
wordt f
Het heer
lethado
ngende'
omentf
'óór hef
zit er If
groep!
leidt, <j
ïg eenl
een rij
zitten li
3 makel
3 flikkd
Ne slad
e. Maal
medici!
r de vd
trafesterse toerist lijkt alleen nog door de hoge kosten die aan een reis naar
foord a> verbonden zijn, ervan te worden weerhouden de zonovergoten schone
je. Wil stranden van dit Afrikaanse land als vakantiebestemming te kiezen. Voorlo-
het daar dus nog rustig.
BANGUI Een van de charmes van Zwart-Afrlka is
volgens sommigen, dat de eens zo beroemde en trot
se hotels bijna allemaal in verval zijn geraakt. Aan de
buitenkant zien ze er nog goed uit, maar binnen heeft
de tand des tijds zijn werk grondig gedaan. Ge
scheurd behangpapier, gebarsten wastafels, spinne-
webben aan het plafond, telefoons die niet werken,
trage en onverschillige bediening en vastgekoekt vuil
op de vloeren. Niemand kan gecharmeerd zijn van
een onderkomen als het Federal Palace Hotel in La
gos dat in de jaren zestig nog klasse had. maar nu
nog slechts de warmte biedt van een opvangcentrum,
met schrikbarend slecht eten. meestal geen drank en
dat dan ook nog voor een exorbitant hoog bedrag.
In de Rock, het beste hotel In Bangui, de hoofdstad
van de Centraal Afrikaanse Republiek, hebben de uit
Griekenland afkomstige eigenaar en de bedrijfsleider
gekozen voor het rustige leven. Hoewel een in het
oog vallend bord bij de ingang gasten uitnodigt voor
een bezoek aan het dakrestaurant, wordt daar al
sinds enkele jaren geen maaltijd meer geserveerd. De
telefooncentrale van het hotel functioneert al geruime
tijd niet meer en de enige verbinding met de buiten
wereld is een lijn beneden In de hal. die als een kost
baar kleinood wordt bewaakt door een man van het
postkantoor.
Preuts
De preutse instelling van westerse hoteliers heeft
men hier In Afrika al lang laten varen. Voor prosti
tuees staan de deuren wagenwijd open. Ze komen in
zwermen op de gasten af om hen met allerlei verlei
delijke gebaren over te halen mee naar boven te
gaan. Daar ik zelf geen interesse had In de vrouwelij
ke koopwaar, schrok ik daar aanvankelijk nogal van
terug. Maar zoals iedereen in het hotel, liepen ook
deze dames niet over van werklust en gaven hun wer
vingspogingen snel op.
Het is in de meeste Afrikaanse landen droevig ge
steld met de hotelaccommodatie. Uitzondering is
Lomé. Togo, waar de hotels allesbehalve vervallen
zijn. Vorige maand moest president Eyadema plotse
ling onderdak verzorgen voor 12 staatshoofden, die
zouden deelnemen aan een topconferentie over
Tsjaad. Hij bracht hen onder in de nieuwe presiden
tiële suites in Hotel Deux Fevrier, een 30 verdiepin
gen tellend bouwwerk. Het is overigens niet het enige
goede hotel In Lomé. In Sarakawa kun je je eigen air
conditioned hut aan het strand huren, waar je na een
druk op de bel op je wenken wordt bediend.
Zwitserland van Afrika
Togo is een klein land dat geen rijke mineralen In de
grond heeft zitten en daarom besloten heeft om zijn
gunstige ligging uit te buiten. Ingeklemd tussen Nige
ria en Ghana met slechts het kleine Benin ertussen,
wil Togo het Zwitserland van West-Afrika worden. De
investeringen zijn enorm en lijken rendement op te
leveren. De gasten zijn voornamelijk Nigerlanen en
Ghanezen, die er met vrouw of minnares af en toe
een weekje tussenuit knijpen voor goed eten. een
glas exquise wijn, wat frisse lucht, veel zonneschijn
en privacy. Met zijn weldadige zonnestralen en scho
ne palmstranden die zich langs de hele kust uitstrek
ken, zou Togo ook een goede kans maken op de Eu
ropese toeristenmarkt. De toeristen zouden dan ech
ter wel met charters moeten worden aangevoerd,
want een retourvlucht met een lijnvliegtuig kost al
snel z'on 3.500 gulden.
Visa
Ook als Je zaken en plezier wilt combineren. Is Lomé
een uitstekend vertrekpunt naar grotere steden zoals
Lagos, Accra en Douala. Maar dan doe je er verstan
dig aan over de juiste papieren te beschikken. Door
een enkel stempeltje in je paspoort lijken douane
ambtenaren te weten, dat je geen spion of ontsnapte
misdadiger bent. Als je niet over de juiste papieren
beschikt, word je op een vliegtuig naar huis gezet.
Toen ik van Togo via Kameroen naar Tsjaad probeer
de te komen zonder de benodigde visa, kwam ik tot
de ontdekking dat noch Tsjaad noch Kameroen een
ambassade heeft in Lomé. Kameroen heeft een am
bassade in Nigeria, maar je komt zonder visum Nige
ria niet in. Het Franse consulaat in Lomé maakte vro
lijk mijn visum voor Tsjaad in orde zonder te weten
dat de door Frankrijk uitgegeven visa door Tsjaad al
lang niet meer worden erkend. Het Franse consulaat
kon me echter geen visum verlenen voor Kameroen,
zodat van de voorgenomen reis niets terecht kwam.
Kameroen staat er om bekend, dat je onverwijld
wordt teruggestuurd als je geen visum hebt. ook al
ben je een uiterst belangrijk handelsreiziger met zeer
betrouwbare connecties. Het is al verschillende keren
voorgekomen dat zakenmensen naar Londen of Pa
rijs moesten terugvliegen om de benodigde visa op te
halen. Engeland speelt het visaspelletje volop mee.
De Engelse consul in Douala. Kameroen, geeft een vi
sum voor Kenia af aan iedereen die een geldig pas
poort heeft en bereid is de leges te betalen. Kenia
schijnt hieruit op te maken dat de mensen die het
land binnenkomen, niet gevaarlijk zijn.
Verbluffend
In de Centraal Afrikaanse Republiek kwam ik een
man tegen, die het visaspelletje verbluffend handig
en koelbloedig speelde. De man, Tony Sloyan, was
chauffeur van een vrachtwagen met 25 jongelui die
een rondreis maakten door Afrika met Johannesburg
als eindpunt. ,,Tot nu toe is alles heel goed gegaan;
wij hebben helemaal geen problemen en overal onze
visa gehad", zei hij. Het probleem was echter, dat er
geen visa meer werden afgegeven voor het aan de
overkant van de rivier gelegen Zaïre. Een groep En
gelsen in een legergroene Landrover had nog wel een
visum en kwam het land binnen, maar mocht pas ver
der reizen nadat ze hun auto blauw hadden geverfd
om te laten zien dat ze geen huursoldaten waren.
„Nu Zaïre niet doorgaat, wachten we maar op een vi
sum voor Soedan", zei Sloyan vrolijk. „We hebben
onze paspoorten opgestuurd naar Londen. Het laat
ste dat ik gehoord heb is dat een koerier ze mee
neemt naar Nairobi in Kenia, waar visa voor Soedan
vrij makkelijk verkrijgbaar schijnen te zijn. Daarna
komen ze wel weer hier".
WALTER SCHWARZ/THE GUARDIAN
c
Üfli
tan staat, naar het zich steeds
lijker laat aanzien, aan de voor
van wat wel eens een zeer
ige revolutie zou kunnen wor-
Overal in het land nemen de on-
toe. Wekelijks raken in de grote
n met uitzondering van tot nu
arachi groepen studenten
is met de politie. Begin vorige
d richtte de weduwe van de ver-
de president Bhoetto samen met
iders van de negen verboden po-
e partijen de „Beweging tot Her-
ran de Democratie" op. Er werd
vliegtuig gekaapt. Het zijn alle-
uitingen, gericht tegen het be-
van generaal Mohammed Zia-UI-
Bij zijn komst zei hij negentig da-
lan de macht te zullen blijven om
op zaken te stellen. Inmiddels
ruim drie jaren verstreken. „Zia
r verstandig aan in Islamabad te
n", vertelde een taxichauffeur in
;hi. „Als hij hier naar toe komt,
I hij gelyncht..." Enkele dagen
toen Zia tijdens het bezoek van
Johannes Paulus II toch in Kara-
erscheen, ontplofte er een bom.
ieer in Pakistan de werkelijke
barst, valt niet te zeggen. Maar
is wel dat de tegenstellingen
n de fundamentalistische isla-
Zia, die zijn burgers desnoods
tarde hand terug wil dringen naar
oran, en de grote meerderheid
et volk steeds sterker worden.
1BAD Volgens het is-
ihe strafrecht in Paki-
lat nu twee jaar van
|s, kan een inwoner van
I die alcohol drinkt, wor-
|roordeeld tot tachtig
lagen. Iemand die over
legt of een vrouw ver-
|kan gestenigd worden.
]emand voor diefstal ge-
j dan bestaat de moge
dat zijn rechterhand
ifgehakt. Tot nu toe is
jen van deze bijzonder
straffen uitgevoerd.
Ie twee heilige boeken
islam, de koran en de
geven de veroordeel-
voordeel van de twijfel
dat het misdrijf door
ite twee moslims van
oken gedrag is waar
in. Zo'n bewijs is moel-
rijgen, zodat in de on-
veertienhonderd jaar
moslimgeschiedenis
enkelen zijn gestenigd,
invoering van dit naar
st exD^e maatstaven absurde
Jprnppht geeft aan waar de
in r!°®jgt van de politieke pro-
*7°""® in Pakistan: fundamen-
OlvmDL'che islamieten onder de
P o loiHinn van nanaraal
tuwkrai® leid,n9 van 3eneraal
r.-Jntra aanhangers van de
net eenre ideeën" De Paki"
u hS heerser, de nu drie ja-
hï» n het bewind zijnde ge-
iinH Hf Zia-UI-Haq, is ervan
raast Pd dat het afdwin9en
t rf<,..Jn islamitisch wetssys-
ltevoö èn een isfamitisoh sy-
n bliivervoor °Pv°®d|nS. econo-
man er1 staatsbevoogding zijn
,r tot d!6' zo flewenste gevoel
H)ntiteit zal geven, waar-
vden det aa"sluiting krijgt bij
1 'ri"nitische beweging in het
ten ze <'-°os,en
zijn bis vêei geschoolde en
d gekelfc georiënteerde Pakista-
de wassCh0uwen (je campagne
e televi^eraa| £ja als een ferme
m de Hrug in de tijd. Sommige
k op vrjtueien, die op zich wel
ïen stjhjQk staan tegenover
ideronsje van een islamitische
3t de hsstaat, met veel liefda-
act uit) voor armen en zieken
ie bij ien financiële rentes,
'PWtj -bllen echter dat de pro-
ik kan., gigantisch zullen zijn
wanneer inderdaad de opvat
tingen van de koran vermengd
worden met de moderne wes
terse opvattingen.
Veracht
De militaire regering van gene
raal Zia, die door vrijwel de ge
hele bevolking van het 54 mil
joen inwoners tellende Paki
stan wordt veracht, leek tot
voor kort steviger in het zadel
te zitten dan ooit tevoren; van
het Internationale Monetaire
Fonds had de regering een le
ning gekregen van 1,7 miljard
Amerikaanse dollars om eco
nomische problemen op te los
sen; afbetaling van schulden
werd naar achteren gescho
ven. Bovendien leek de oppo
sitie geen leider te hebben en
geen enkel doel voor ogen,
waar het gaat om het afschaf
fen van bijvoorbeeld lijfstraffen
en andere naar haar mening
achterhaalde uitingen van isla
mitisch denken. Het Pakistaan
se ministerie van buitenlandse
zaken had daarnaast heel wat
respect afgedwongen door zijn
initiatieven een politieke oplos
sing te zoeken voor het pro
bleem van de Afghaanse
vluchtelingen.
Sinds een paar weken echter
lijkt de positie van generaal Zia
en zijn medestanders in de re
gering minder stabiel te zijn
geworden, nadat mevrouw Be
gum Noesraat Bhoetto (de we
duwe van de in 1978 vermoor
de president Zulfikar Ali Bhoet
to) samen met negen verboden
politieke partijen een alliantie
oprichtte. Dat gebeurde op 6
februari. De volgende dag al
kregen mevrouw Bhoetto en
haar kinderen huisarrest en
werden de negen politieke lei
ders achter de tralies gezet.
Hoewel het bericht over de al
liantie alleen door de Britse ra
dio werd verspreid, sprak heel
Pakistan binnen korte tijd
schande van deze daad tegen
de nog steeds enorm populaire
weduwe van de vermoorde
president Bhoetto.
Deze actie van Zia, om zijn te
genstanders de mond te snoe-
Generaal Zia-UI-Haq.
Een moderne moskee in Karatsji, elke vrijdagmiddag goed voor zo'n 5000 bezoe- Orthodoxe islamieten voeren midden op straat een zelfkastijding uit. Met een
kers. aantal messen „zwepen" ze hun rug tot bloedens toe kapot.
ren. heeft bij de bevolking de
roep om revolutie versterkt.
Het merendeel van de Pakista-
nen schaart zich volmondig
achter de eisen van mevrouw
Bhoetto en haar politieke me
destanders de democratie te
herstellen, opheffing van de
staat van beleg, het aftreden
van generaal Zia-UI-Haq en
vrije verkiezingen binnen drie
maanden. Men is ervan over
tuigd dat mevrouw Begum
Noesrat Bhoetto eens de
macht zal overnemen van de
huidige militaire heerser.
„Zia is al zo lang aan de
macht, we beginnen min of
meer aan hem te wennen,
maar zijn visie op de islam zal
zeer beslist zijn ondergang
zijn", vertelde een vooraan
staande zakenman in Karachi.
„Hoe lang het zal duren, weet
ik niet. Misschien enkele
maanden, misschien nog twee
jaar. Het is voor vrijwel nie
mand hier te verkroppen dat
Zia zo lang aan de macht is,
terwijl hij bij zijn komst vertel
de maar negentig dagen te zul
len blijven".
De generaal heeft zijn tegen
standers als „anti-nationalisti
sche elementen" gekwalifi
ceerd en hun uitspraken zou
den volgens Zia kunnen leiden
tot het uiteenvallen van Paki
stan.
De alliantie zelf zegt slechts uit
verkiezingsoogpunt een unie te
hebben gevormd „om de mili
taire heerser af te zetten, die
de islam gebruikt om zijn
macht te handhaven".
Lachwekkend
Hoewel generaal Zia-UI-Haq
een voorbeeldig moslim is
hij rookt en drinkt niet heb
ben enkele van zijn jongste da
den nogal op de lachtspieren
van veel mensen gewerkt.
Zo beval hij de nationale lucht
vaartmaatschappij PIA aan
boord van haar vliegtuigen
geen alcoholische dranken
meer te schenken; hij gaf amb
tenaren opdracht op de fiets
naar het werk te gaan, terwijl
door de enorme verkeerschaos
het fietsen in de grote steden
levens-, maar dan ook levens
gevaarlijk is. Vrouwelijke stu
denten gelastte hij de van-top-
tot-teen-sluier (de burqa) te
dragen. Al deze uitingen van
fundamenteel islamitisch den
ken druisen lijnrecht in tegen
de gevoelens van de heden
daagse Pakistaanse bevolking.
Het waarschijnlijk duidelijkst
hoorbare verzet tegen het be
wind van Zia komt de laatste
tijd van de studenten en on
derwijskrachten. Met uitzonde
ring van Karachi hebben zich
in alle grote steden van het
land hevige onlusten voorge
daan: Lahore, Islamabad, Pes
hawar. Rawalpindi. In een po
ging in elk geval de toestand in
de hoofdstad Islamabad en in
Rawalpindi de baas te blijven,
haalde de regering eenheden
van de grenspolitie naar deze
steden. Maar juist in die grens
streken braken niet lang daar
na zeer ernstige ongeregeldhe
den uit.
In Peshawar, de hoofdstad van
de noordwestelijke grenspro
vincie Pundjab, bestormden
studenten een munitieopslag
plaats van het leger. Na een
plundering hiervan openden zij
het vuur op de politie. Deze
vermeed echter zorgvuldig te
rug te schieten, want, zo was
de achterliggende gedachte,
het enige dat de studenten no
dig hebben is een martelaar.
En dan zou het protest tegen
Zia en de zijnen onstuitbaar
zijn.
Onderwijs
Onderwijsdeskundigen, die
met de westerse scholen en
universiteiten hebben kennis
gemaakt vragen zich af of de
nadruk die de regering legt op
islamitische cursus- en leer
boeken en op de kennis van
de islam wel ten gunste zal
wqrken van de bevolking, van
wie tachtig procent analfabeet
is. Een recente vergadering
van op de islam gerichte on
derwijskrachten heeft ge
vraagd om de oprichting van
een islamitische universiteit,
het houden van aparte colle
ges voor vrouwen, het „pro
moten" van de islam via radio
en televisie.
Maar zelfs leerkrachten, die
sympathiseren met het bewind
van generaal Zia wijzen op de
grote onvolkomenheden van
dit basisonderwijs in Pakistan.
Slechts zo'n 75 procent van de
jeugd in de grote steden
schrijft zich in voor de lagere
school, hoofdzakelijk om de
koran te leren.
Van de meisjes wordt slechts
ongeveer een derde naar de
lagere school gestuurd.
De eerste stap naar islamitise-
ring van de economie was de
invoering van een rentevrije
commerciële bank, begin dit
jaar: woekeren is volgens de
islam verboden. De renteloze
rekeningen worden „winst- en
verliesrekeningen" genoemd
en moeten worden geïnves
teerd in overheidszaken.
De „Banking Council" van Pa
kistan plaatste in elke krant
grote advertenties over het on
derwerp en besloot de mede
deling met: „Allah zegent ons
met succes. Amen".
Hoewel gokken en wedden vol
gens de islam verboden is,
vertellen bankiers toch dat hun
door cliënten is gevraagd een
oogje te houden op de op- en
neergaande bewegingen van
het nieuwe systeem. Wie weet
kan een investering zo nu en
dan een aardig voordeeltje op
leveren.
De politieke partijen, die gene
raal Zia zo'n achttien maanden
geleden het bestaansrecht ont
nam, blijven doorgaan met hun
roep om herstel van de politie
ke activiteit in het land en om
vrije verkiezingen. Maar of
schoon generaal Zia een nieu
we „islamitische democratie"
belooft, weet hij zelf niet wat
dat moet inhouden.
De enige raad, die hem wordt
ingegeven door de koran, is
dat de leider van het land zijn
volk moet raadplegen en onder
zich oprechte en Godvrezende
mensen moet hebben, die
zichzelf niet op de voorgrond
willen plaatsen en bovendien
gekozen moeten zijn door ie
mand anders dan de leider
zelf. Maar of het uit vrije wil
van Zia ooit zo ver zal ko
men.
