Grandeur
en misère van
de geharde
legionair
Itl
>0
„Ze keken !Q|
aan alsof
we wilde
dieren warte
naar hem komt vragen Is het stereotiepe antwoord: „Er Is hier
niemand met die naam". Hetgeen bijna altijd waar Is, omdat Im
mers de meesten een andere naam aannemen. Maar voor hals
misdaden, moorden, ernstige mishandeiingen, verkrachtingen of
gijzeling kan de recruut niet op de bescherming van het legioen
rekenen noch op anonimiteit. Hardnekkig wordt verklaard dat de
Informanten van het legioen er altijd achter komen wat Iemand
op zijn kerfstok heeft. Wie in het legioen is, Is onbekend voor
leder, behalve voor het legioen. En het legioen zwijgt.
Opleiding
De opleiding bestaat voornamelijk uit woestijnmarsen van meer
dan zestig kilometer bij soms meer dan veertig graden met de
mortier op de rug. Een Spaanse legionair zegt: „Toen de kapitein
ons zei dat we zestig kilometer gemarcheerd hadden, wilde geen
mens dat geloven". De nieuwe legionair wordt voortdurend op
de voet gevolgd tijdens zijn opleiding en om het half jaar wordt
de balans opgemaakt. En wel door een computer, want het ge
trainde legioen wordt grotendeels door computers gecomman
deerd, waarbij een aanmerkelijk wantrouwen voor de technologie
bij een aantal officieren misschien een veiligheidsklep is, want In
laatste instantie, zo heet het, is niet de computer-uitkomst maar
het menselijk oordeel bepalend.
De legionair tekent voor een eerste dienstverband van vijf jaren
dat hij twee maal kan verlengen. Maar het komt voor en kwam
vooral veel voor in het verleden dat hij een maand na het eind
van vijftien Jaren dienst enkele dagen verdween, eventueel zijn
snor afschoor, en terugkwam onder een andere naam en met
een andere leeftijd. En als hij een goed legionair was geweest
(een ander zou zeker geen vierde verbintenisecte tekenen), deed
iedereen de ogen dicht en wendde voor hem nooit eerder gezien
te hebben.
Tijdens de eerste vijf jaren is de soldij 900 francs (bijna 450 gul
den) per maand. Maar als hij 15 jaren blijft en in Djibouti gele
gerd is (speciale premie wegens het moeilijke klimaat) en ser
geant of adjudant is, kan hij het tot 14.270 francs per maand
brengen, dus bijna 7.000 gulden. Maar in het eerste dienstver
band van vijf jaren dienen de meeste legionairs thans minstens
twee jaren bulten Frankrijk. In de Stille of Indische Oceaan, in
Djiboeti, in Frans Guyana. Zestig van de honderd legionairs teke
nen meteen voor een tweede vijfjarig dienstverband. In het ande
re geval krijgt hij evenals degenen die binnen een half jaar afge
stoten worden, een treinkaartje naar de plaats waar hij voor het
eerst inlichtingen over het dienstverband is komen vragnn. Offi
cieel worden alleen maar recruten toegelaten tussen 17 en 40
jaar. Er worden geen statistieken verstrekt ©n niemand weet offi
cieel welke „oorspronkelijke nationaliteit het meest vertegen
woordigd is" behalve dat bijna de helft van de soldaten uit Fran
sen bestaat. Maar algemeen is men van oordeel dat het aantal
Duitsers en Zwitsers hoog Is. Evenals de nationaliteiten van ach
ter het IJzeren Gordijn, br zijn ook wat Scandinaviërs, wat Bel
gen, Nederlanders, Italianen en veel Spanjaarden, Portugezen en
leren. Weinig Britten en Amerikanen.
Bij een stoomcursus in het Frans worden de vreemdelingen zo
veel mogelijk in een detachement van Frans sprekende soldaten
gevoegd. De opleiding en de discipline zijn inderdaad hard. Niet
onmenselijk. De kameraadschap is legendarisch. Het handhaven
van de traditie bijna religieus. De verering voor de grote figuren
zoals kapitein Danjou en prins Aage van Denemarken hebben
bijna iets aandoenlijks. De viering van de grote feestdag Don Ca-
merone (zo genoemd naar de slag bij Camerone in Mexico, waar
de legionairs zich tot de laatste man doodvochten, omdat „een
legionair nooit ofte nimmer terugtrekt") is iets dat alleen begrij
pelijk is met een combinatie van Kerstmis, het Chinese Nieuw
jaar, Independance Day en Quatorze Juillet. Een van de meest
boelende aspecten van dit relatief kleine maar verbluffend doel
treffend en soepel functionerende leger (nauwelijks meer dan
achtduizend man) is de fabelachtige rijkdom aan ervaring van di
recte en Indirecte aard, die men er kan opdoen. Ook als men
MacOrlan, die uiteindelijk over „El Terclo" schreef en Blaise
Cendrar vergeet, is de inspiratie die het legioen aan schrijvers en
kunstenaars verschaft heeft, legio.
De dingen die wij in relatief korte tijd In het legioen in Ninh-Binh
en Sidi-Bel-Abbès gezien hebben, de fabelachtige verhalen die
wij de legionairs hebben horen vertellen, vormen een rijkdom
waarmee een schrijver een omvangrijk en boeiend levenswerk
zou kunnen vullen. Het legioen is zeer gezocht bij Franse be roeps
officieren en geen militaire carrière is afgerond zonder een tijd
lang in het legioen gediend te hebben. De officieren (ook van an
dere nationaliteiten) zijn veelal verbijsterend op allerlei gebied.
We hebben een majoor gekend, die vloeiend negen talen sprak
waaronder Basklsch en Russisch, die een doctorstitel in de theo
logie en één in de rechtswetenschappen had, een drietal filosofi
sche werken en een boek over een Interessant historisch onder
werp geschreven had, elke avond als in een film musiceerde (hij
speelde claveclmbel en cello), en die de beste dromedarisruiter
was die het legioen zoals het heet, ooit gekend had. Toen we
hem voor het laatst ontmoetten, had hij juist de versierselen van
commandeur van het legioen van eer ontvangen en hij verklaar
de over enkele jaren bij de Trappisten te zullen intreden. Zijn ge
val Is niet uniek In de lange geschiedenis van het legioen.
Men nam sedert het legioen In juli van 1962 uit Noord-Afrika
naar Frankrijk overgekomen Is, de specialisaties sterk ter hand.
De parachutistenregimenten van dit onderdeel zijn nagenoeg
uniek In de wereld en de 1300 man van het tweede parachutis
tenregiment kunnen ook overal ter wereld (in woestijnzand in de
rimboe, in steden en in poolgebieden) ingezet worden en geven
het Franse leger een ongekende flexibiliteit. De bevelhebber ver
klaart zonder aarzeling te kunnen zeggen dat zij de beste een
heid van de hele Franse gewapende macht vormen en geen
mens twijfelt daar aan. Het ministerie van defensie evenmin. Als
er nieuwe wapenen komen, krijgt het legioen de eerste exempla
ren en een bekende uitspraak van de bevelvoerende kolonel is:
„Buiten de poolgebieden kunnen wij letterlijk alles. In Groenland
moet u mij een paar dagen de tijd geven".
Het legioen betekent voor Frankrijk een enorme troef, omdat he.t
Inzetten van het reguliere leger van dienstplichtigen in het bui
tenland grondwettelijk door het parlement goedgekeurd moet
worden. Voor het legioen is dit niet nodig. Daaraan zijn ook an
dere voordelen verbonden, met name dat er geen volksgroepen
protesteren tegen het inzetten van „hun jongens" in vreemde
strijdgebieden. Bij dit alles kan niet ontkend worden dat het le
gioen ergens gebukt gaat onder het odium een „instrument van
koloniale verovering en onderdrukking van de volkeren" te zijn
geweest. De Marokkaanse, de Algerijnse veldtochten, de acties
op Madagascar en in Indo-China hadden ongetwijfeld (ook) dit
karakter, maar er zijn geen echte koloniale mogendheden meer.
Het legioen is omgevormd tot een modern uiterst doeltreffend en
gemechaniseerd legeronderdeel, met eigen luchttransport, en
vermoedelijk sneller dan enige andere militaire macht in te zetten
In relatief ver van zijn basis gelegen operatiegebieden.
Romantiek verdwenen
Veel van de zogenaamde romantische aspecten zijn daarmee
verdwenen. Het hardste opleidingskamp ter wereld, dat in Corte
op Corsica gelegerd was, Is opgeheven, evenals het mobiele le-
gerbordeel in Calvi, dat het allerlaatste In het Franse leger was
en waar traditioneel jonge vrouwen van de Ouled Naïl-stam uit
Algerije haar huwelijksuitzet bij elkaar verdienden. De lange lede
ren voorschoot en de traditionele baard van de genietroepen van
het legioen, die met een zware bijl over de schouders plachten te
Het Vreemdelingenlegioen paradeert op de Quatorze Juillet, Frankrijk* nationale (eestdag, voor de Franse
president Giscard d'Estaing.
Deze maand is het
honderdvijftig jaar
geleden dat het
roemruchte Franse
Vreemdelingenlegioen
door koning Louis-
Philippe werd opgericht.
Onze correspondent in
Parijs, Jan Drummen,
bezocht het
tegenwoordige
hoofdkwartier in het
Zuidfranse Aubagne, en
sprak er met een aantal
legionairs. Hij belicht
verder de geschiedenis
van het meest geharde
legerkorps ter wereld en
diept en passant uit zijn
geheugen enige
herinneringen op aan de
verrichtingen van het
legioen in Vietnam.
AUBAGNE Het is het zuiden van Frankrijk, de Provence, en in
de hete, droge zomer kan men zich met wat verbeeldingskracht
in Sidi-Bel-Abbès wanen. Abbès was het hoofdkwartier van het
Vreemdelingenlegioen, dat bij de onafhankelijkheid van Algerije
ontwapend werd. De legionairs staken met hun hele hebben en
houden, hun museum, hun vermaarde standbeeld, het BMC (Bor-
del Mobile de Campagne) en enkele monumenten voor gesneu
velden de Middellandse Zee over. Zij vestigden zich op Corsica
en in de zuidelijke Provence; de wet moest gewijzigd worden,
want zij bepaalde dat het Vreemdelingenlegioen niet binnen de
grenzen van het moederland gestationeerd mocht zijn. Het is bij
na twintig jaar geleden en alleen de oudere legionairs praten nog
over Sidi-Bel-Abbès en het gloeiende zand en de „hamada" en
de campagnes van de dorst en de hitte en de strijd tegen de
„rebellen" in de woestijnforten. De anderen zijn nieuw en heb
ben niet eens meer de befaamde couvre-nuque gekend, de witte
lap achter aan de kepie die de legionair tegen de zon moest be
schermen. De nieuwe legionairs zijn moderne soldaten, maar de
legendarische geest van het legioen en de tradities zijn bewaard.
Er is natuurlijk een kolossale massa romantiek rond het legioen
geweven, evenals rond „El Tercio", de Spaanse tegenhanger. In
boeken, artikelen en films. Er leeft natuurlijk een zekere roman
tiek rond dit zogenaamde elite-korps, maar terwijl wij zelf vele
jaren geleden bij de verrichtingen van het legioen in Vietnam wa
ren en daarna in Sidi-Bel-Abbès, hebben wij ons altijd beijverd
nimmer te vergeten dat het roemruchte legioen evenals dat van
elke militaire organisatie als taak heeft om uiteindelijk te doden.
En dan nog staan de lachwekkende decoraties en de meeslepen
de en fascinerende militaire muziek van het legioen (heel anders
dan de andere Franse militaire muziek), en de legendes, de ro
mantiek en de traditie in laatste instantie in dienst van dit solda
tendom.
Natuurlijk is een deel van het legioen romantiek. Het gevolg er
van is dat dit (met „el Tercio") het enige leger ter wereld is dat
niet voor het vaderland vecht. In alle traditie en alle mystiek van
het legioen is nimmer sprake van het vaderland en de leuze Is
dan ook „Legio patria mea" het legioen is mijn vaderland. Iets
betrekkelijk abstracts, iets anders dan het concrete vaderland,
dat immers altijd het beste en het mooiste en het dierbaarste Is.
Omdat het het vaderland is. En er is geen priester die de wape
nen van het legioen zegent alvorens het ten strijde trekt. En het
is beter zo. De romantiek wordt ook gevoed door het asiel-ka
rakter, het vluchthaven-aspect van het legioen waarin men on
derduikt en waarin men zijn identiteit verliest. Het legioen en zijn
doeltreffendheid zijn daar voor een goed deel op gebaseerd en
het heeft anderhalve eeuw bevredigend gefunctioneerd.
Op 9 maart is het 150 jaren geleden dat koning Louis-Philippe
het decreet ondertekende om „binnen het koninkrijk een legioen
van vreemdelingen die slechts buiten het grondgebied van
Frankrijk ingezet kunnen worden" te stichten. Honderdvijftig jaar
lang hebben mannen ergens aan een Franse gendarmerie of aan
het grote recruteringsbureau in Marseille aangeklopt en „droe
gen hun lijven, leugens of hun fantasieën aan". Het legioen
neemt alleen de lijven. Tegenwoordig zijn de kansen dat de re
cruten hun lijf bij de hele operatie verliezen aanzienlijk geringer
oan een jaar of twintig geleden. Maar goed, zo was het niettemin
en zo is het nog in theorie. De legionair brengt zijn lijf en zijn
leven, het legioen biedt hem bescherming. En wel op de eerste
plaats bescherming tegen zichzelf.
Aantrekkingskracht
De motieven, de verdraaiingen van de waarheid, de uitwijkingen
neemt het legioen op de koop toe, omdat zij uiteindelijk elemen
ten van het besluit zijn die de man naar het recruteringsbureau
gebracht hebben. De toeloop naar het legioen is, ondanks, de re
putatie van bijna onmenselijke hardheid, ijzeren discipline, gena
deloze strijd en een zeer redelijke kans daar zijn leven bij te la
ten, altijd zeer groot geweest. Ook nu nog, nu de romantiek van
het hete woestijnzand en het korps kameelruiters tot het verle
den behoren. Ook nu. begin 1981, kloppen nog altijd vier maal
zoveel gegadigden aan als het legioen kan opnemen.
Uiteraard is het legioen zich van de psychologische complexiteit
(of eenvoud) van zijn aantrekkingskracht ten volle bewust. Zijn
hele filosofie is daarop gebaseerd en het is een filosofie die ver
bijsterend doeltreffend werkt. Sedert anderhalve eeuw. Volgens
officiële gegevens heeft tachtig procent van degenen die aan de
poorten van La Legion Etrangère aankloppen een probleem.
Soms een enorm probleem. De resterende twintig procent be
staat uit romantici, zoekers naar avontuur. Dus ook mensen met
een probleem. Het legioen kan zich gezien de sterke toeloop per
mitteren selectief te zijn en de recruut de kans te geven zijn mo
tivering te peilen.
Vroeger tekende hij zijn verbintenisacte en verdween praktisch
stante pede naar het roemruchte fort St.-Nicolas in Marseille.
Zonder dat hij eigenlijk goed wist wat er met hem gebeurde, was
hij voor vijf volle jaren legionair en soms ging het veel te snel. Nu
het legioen een modern leger is geworden krijgt de recruut drie
weken om na te denken, drie weken waarin hij kan zeggen; nee,
toch eigenlijk liever niet. Niemand kijkt hem daar kwaad op aan.
De drie weken worden de „bezinningsperiode" genoemd. Soms
blijken drie weken genoeg om over een sentimentele voorstel
ling, om over een gebroken hart heen te komen en de recruut is
opgelucht en blij als hij terug kan gaan naar zijn dorp in Finland.
En als dan de man besloten heeft definitief In het legioen onder
te duiken,'is alles nog niet definitief. Het legioen zelf geeft zich
een half jaar om na te gaan of het de recruut behoudt dan wel of
het hem laat vallen. In deze zes maanden pluist het legioen het
verleden na van de man die geen verleden meer wil hebben. Met
behulp van de Franse politie en indirect met hulp van Interpol.
Met de bijstand van tientallen, honderden agenten in binnen- en
buitenland en bonden van oud-legionairs in nagenoeg elke wind
streek.
Als blijkt dat de man voor een ernstig misdrijf gezocht wordt,
krijgt hij een treinkaartje (tweede klas) tot de plaats waar hij zich
voor het eerst aan een recruteringsbureau meldde. Want ze zijn
niet allemaal vreemdelingen; in 1979 bleek 47,5 procent van de
legionairs van Franse nationaliteit te zijn. Iemand die gezocht
wordt voor relatief lichte vergrijpen (dat kan diefstal of oplichting
zijn), aan hem biedt het legioen zijn bescherming. Als de politie
it wen
«volle
duigen
haken;
moeilij
Ter Li
haar e
pizzqu
I Italia
he Fia
jegist,
ter nie
et zön
iveerd
iuurt v
te sok
jelege
imentf
tengc
ftathieb
Ie deft
Een soldaat op wJde
voor het gebouw Be
VreemdelingenlegiZjtten<
dat sinds 1962 in hiodde
Zuidfranse Aubagivaag j
gehuisvest. izachtt
haar
iwelijk:
allerrr
defileren, zullen spoedig tot het verleden behoren. MaaPS90[f
staande langzame paradepas die iets dreigends heeft e0 z 9
spirerende marsmuziek van La Legion zullen nog duizenf®
ven boeien. Evenals het rijke museum van de geschied!10 Je
dit merkwaardige leger, dat van Sidi-Bel-Abbès naar
overgebracht is, en waarvan de houten hand van kapitc0; 0
jou, bij Camerone verloren, het praalstuk Is.
Enkele jaren was het legioen verbannen van de traditions
se Bastilledag-parade op de Champs Elysées, omdat he®=0
parachutistenregiment een actieve rol gespeeld had bif*
ging generaal De Gaulle in 1960 ten val te brengen. Het 0* 0
is vergeten en thans is La Legion, zoals voorheen, het
derdeel dat tijdens het défilé het uitbundigst toegejuicht"0 D"
Iets dat weinigen weten is dat het hoofdkenmerk van her1
niet oorlogvoeren maar het verrichten van positieve weP ..9
heden is. In de loop van meer dan een eeuw heeft het Vi9
lingenlegioen in Noord-Afrika en andere voormalige
grondgebieden tal van wegen, bruggen en tunnels (waaro,
verbijsterende tunnel van Foum Zabel) aangelegd waar dr
afhankelijke staten ten volle van profiteren. Er is wel eenr
dat er veel meer legionaires bij de geniewerkzaamhed#
ontginning van woeste gebieden omgekomen zijn dan\:
slachtveld. Momenteel legt het legioen in Frans-Guyana
door het Amazonische oerwoud nog wegen van tachti
breedte aan en de bulldozer wordt aanzienlijk meer gebr@n.
de pantserwagen. i zonc
Het legioen is voortdurend in staat binnen drie uur m^nsee|
noodzakelijk materiaal op te breken, of dat nu naar affajr€
Mayotte of Tahiti is, en dit zonder speciale staat van parljt js d
want het legioen is altijd paraat. En binnen die drie urende tv
begrijpende officieren één uur uitgetrokken om de maig en s
kans te geven vaarwel aan hun vrouwen te zeggen, de w^ de"
de onwettige. Het wordt even belangrijk geacht als heten f
van de ransel, het vullen van de munitieklsten en het tantty f
de transportvliegtuigen. J,eg dl
Levensverhaal
In gezaghebbende kringen is men van oordeel dat het*- zo
misschien het enige legeronderdeel ter wereld is dat een lt z°u
als die van Entebbe tot een goed einde zou kunnen r
daarbij op de voet gevolgd door de Westduitse speciale.—™
den. „Waarom ze naar het legioen komen?" Een Duitserer00
intussen tot majoor gebracht heeft, zegt: „Ik hield niet. z0'
Bundeswehr..." „Vertel je levensverhaal niet, Hein!", z?ge
Portugese korporaal met een lachje. Ze zijn destijds, jari
den, samen begonnen en de korporaal tutoyeert zijn majr0™
„Geeft niet, Manuel, nee. In-de Bundeswehr was geen d'D00r
en ik was niet eens soldaat in de Tweede Wereldoord
zaak van karakter", zegt de majoor, die Hein genoemd V D0"
die in het legioen dezelfde bijnaam heeft als alle Duitser^1 £9.'
Ion", wat min of meer moerbout betekent. Niemand h^
geweten waarom. 0*
Drie Franse legionaires knikken en zeggen: „Het legioer
slotte toch wel wat anders dan het reguliere leger. Mijn fnaKe
we er aan denken dat ze met die knapen misschien eenr01
moeten voeren. Maar ze zijn misschien uitstekend om op *®Jj
te drukken en de planeet in duigen te laten vliegen. Mar°n°
of ook maar veertig kilometer per dag marcheren?"
Een Fransman: „Ik was student in de wijsbegeerte en f "J*
van Aquino boeide me. Maar aan de Sorbonne doet nir„m'
meer aan Thomas. Daarom was ik naar Fribourg in Zwiln
gegaan, waar ik promoveerde, en daarna had ik er behoi
om iets echt moeilijks te gaan doen en ik ben naar hetim
gekomen. Ik heb me niet vergist. Het enige dat me niet N
is het hielengelik. Dat herinnert me te zeer aan de SS. I-(jn
rest nooit een seconde spijt gehad". die'e-
Hun meest pakkende herinnering: „Deelname aan mart H
met reguliere Franse en met Amerikaanse troepen. Ze ka'
aan of we wilde dieren waren. Durfden nauwelijks het wC
ons te richten. En zonder zelfverheerlijking mogen wij wel9 (k
dat wij ze allemaal, Fransen en Amerikanen, in minder
hemd geze{ hebben. Ze schaamden zich tenslotte voora
wij een groep te pakken kregen, terwijl deze sliep. Weet
legioen verleert men slapen. Slapen in de woestijn be
tientallen jaren lang een zekere dood. Wij slapen allee
tenminste evenveel anderen wakker blijven. En dan nc
met één oog. Nee, ze waren blij dat wij met onze witt<
weer weggingen, want we hadden hun een levensgroot 4
bezorgd. Hun officieren draaiden ons de rug toe en w£pd j
handen te schudden bij het vertrek".
En de discipline? Zeker, de discipline is hard, maar niet
zinnig. „Je weet In het legioen waarom je gedisciplineeLj
zijn, want het gaat om je hachje. Je bent hier niet gefiend
neerd, omdat de officieren sadisten zijn, omdat een idioteu1.rt
dat wil. Maar het Is waar dat het hier geen pensionaat votY
burgerdochters is. Er komen weinig misbruiken van dik
voor, maar natuurlijk zijn er altijd een paar fanatiekelingeL
de onderofficieren en officieren zoals overal.
Vroeger in de woestijn verdwenen dezen soms spooi
sneuvelden op wonderlijke wijze. Tegenwoordig hebben©
dere mogelijkheden, leder kan te allen tijde, zonder zichl 00k
geven, totaal anoniem een klacht bij zijn superieuren ir{ (ets
En het is doorgaans doeltreffend. Even doeltreffend alsLen
Bal-Abbès. De trappen In Sidi-Bel-Abbès. In de kazern(het
kroegen in de stad, in de bordelen, hadden de verwon^^
eigenschap de pestkoppen een trede te laten missen. M»maa|
ze dan later beneden aan de trap, doorgaans tamelijk géwat
soms al koud. Lgp
"En toen meenden wij in een donkere hoek van de legj^i e
kroeg „Chez Fatimah" onze Nederlandse legionair te zied |em
in 1952 in Indo-China gekend hadden. Een magere, vocfo 0j
onderwijzer met een brilletje. Hij kwam uit een dorp inLom^
Limburg, maar hij was het natuurlijk niet. Want In de zo$ adv
de krijtbergen bij Nih-Bih was hij op Witte Donderdag Lnd,
jaar gesneuveld toen hij tussen het bamboe neerhurktioor
een korte pauze van de beschieting met 105 mortieren Lggp
hoefte te doen. Zonder het te weten was hij op een van <fctroc
Claymore-mijnen gaan zitten. Kesi
jan drl™
i dat
